________________
૩૪૪ સુવાસ જાન્યુઆરી ૧૯૪૧
હા, શું તે આવ્યા છે ?' “હા આવ્યા છે, પરંતુ મૂર્ણિત અવસ્થામાં.”
કેમ! શું થયું ?”
અશે કે સર્વ વિગત કહી અને બોલ્યો, “દેવ, કર્ણદેવનું જીવન બચાવવા માટે દસૃપતિ પણ મરણિયે બની સમુદ્રના તરંગો સાથે લડે છે. અમને આશા છે કે એમની મૂછ તમે દૂર કરી શકશે.” - જયદ્રથ થંડી વાર ચૂપ રહી બોલ્યો, “પરંતુ એ કાર્ય પણ મહાન અને ગંભીર છે. એમાં મારા જીવને પણ જોખમ છે.'
અશોક ચૂપ ઊભો રહ્યો. તેની આંખમાં આંસુ ભરાઈ આવ્યાં અને બે, ત્યારે કર્ણદેવની મૂછ મૃત્યુમાં ફેરવાઈ જશે ?”
જયદ્રથ ચૂપ હતો.
દેવ, સંગીતથી મંત્રમુગ્ધ થતા સર્વેને સાંભળ્યા છે, પણ મુછિત પ્રાણીને સચેતન થતાં નથી સાંભળ્યાં. એ સંગીતની આશાએ અમે પાતાળ જીવના જોખમે પણ આવ્યા છીએ, અને આજે આમ નિરાશ થવું પડશે એની આશા ન હતી.”
શું કરું, હું લાચાર છું.’ શું તમે ભયથી લાચાર છે કે ઈર્ષાથી લાચાર છે?” “તમારા પૂછવાને હેતુ શું છે?”
જે તમે તમારા જીવને જોખમ ધારીને ભય પામો છો તે કર્ણદેવ તમારા કરતાં વધારે ચડિયાતા છે, જેમણે પિતાને દેહ અન્ય મનુષ્યોના રક્ષણ માટે અર્પણ કરી દીધે, અને કર્ણદેવ પુનર્જીવિત થઈ તમને સ્પર્ધામાં હરાવશે એ ઈર્ષાથી તમે જે એ કાર્ય નહીં કરતા છે તે પણ તેમાં કર્ણદેવ તમારા કરતાં ચડિયાતા છે એ વાત પુરવાર થઈ જાય છે.”
જયદ્રથના મનમાં પ્રબળ વિટંબણાઓ ઉત્પન્ન થઈ. થોડીવારે તે બોલ્યો, “ચાલો, હું આવું છું.”
જયદ્રથનું સંગીત ચાલુ થયું. સર્વે ચૂપ બેઠા. પ્રકૃતિ પણ તેના સંગીતને સાંભળવા જાણે એકતાન થઈ હોય તેમ શાંત થઈ ગઈ. જયદ્રથની આંગળીઓ વીણાના તારની સાથે શ્રોતાઓની હૃદયતંત્રીના તારે પણ હલાવતી હતી. થોડીવારે કર્ણદેવના શરીરમાં હલનચલન થવા લાગ્યું અને જયદ્રથનું સંગીત વધારે મર્મસ્પર્શી અને ધીમું થવા લાગ્યું. એકાએક કર્ણદેવ બેઠે થઈ ગયે પણ સંગીત બંધ પડી ગયું. સર્વેએ દેડીને જોયું તે જયદ્રથનું શરીર નિજીવ થઈ ગયું હતું અને એના મુખમાંથી રક્તની ધારા વહેતી હતી.
કર્ણદેવે ઊઠીને જયદ્રથના શબ પાસે આવી તેની ચરણરજ લીધી અને બોલ્યો, “મારું અંતિમ સંગીત પણ આવા સત્કામાં થાઓ એ જ પ્રભુ પાસે પ્રાર્થના છે.'
થોડીવાર તે જયદ્રથના મુખ તરફ જઈ રહ્યો અને પાછા વળી અશોકને કહ્યું, “અશક, સ્પર્ધામાં જ્યદ્રથદેવ મને હરાવી અનંતને રસ્તે જઈ ચૂક્યા છે. હાય, એ પરાજયને હું કેમ સહન કરી શકીશ !”
મહાન સંગીતાની આખોમાંથી આંસુ નીકળી મૃત સંગીતાના રામાં મિશ્રિત થઈ પાતાલભૂમિની પૃથ્વીનું સિંચન કરતાં હતાં.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
