Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 12

સામાવિન્ધ્યર્થે રૂ૧૦૧૪
દ્ધિ પ્રત્યયના અર્થના વાચક સાક્ષાદ્રિ ગણપાઠમાંના સાક્ષાર્ વગેરે નામોને ૢ ધાતુના યોગમાં વિકલ્પથી ગતિ સંજ્ઞા થાય છે. સાક્ષાત્ + વા (સાક્ષાપૂર્ત સાક્ષાત્ મૂર્ત ત્વા) અને મિથ્યા + ઋત્વા (મિથ્યામૂર્ત મિથ્યામૂર્ત ત્તા) આ અવસ્થામાં સાક્ષાત્ અને મિથ્યા નામને આ સૂત્રથી ગતિ સંજ્ઞાદિ કાર્ય થવાથી સાક્ષાત અને મિથ્યાત્વ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી સાક્ષાત્ અને મિથ્યા નામને ગતિ સંજ્ઞા ન થાય ત્યારે સમાસાદિ કાર્ય ન થવાથી સાક્ષાત્ ા અને મિથ્યા ા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ અસાક્ષાત્ને સાક્ષાત્ કરીને. અમિથ્યાને મિથ્યા બનાવીને, ||૧૪||
નિત્ય – હસ્તે – પાળાવુાહે રૂ/૧/૧૭
હવાહ (પરણવું) અર્થ ગમ્યમાન હોય તો હ્ર ધાતુના યોગમાં હસ્તે અને પાળી અવ્યયને નિત્ય ગતિ સંજ્ઞા થાય છે. હસ્તૂત્ય અને વાળૌઋત્ય અહીં આ સૂત્રથી હસ્તે અને પાળી અવ્યયને ગતિ સંજ્ઞાદિ કાર્ય, (જુઓ સૂ. નં. ૩-૧૨) થયું છે. અર્થ (બંન્નેનો) - વિવાહ કરીને. વાહ રૂતિ નિમ્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ હાહ અર્થ ગમ્યમાન હોય તો ૢ ધાતુના યોગમાં હસ્તે અને પાળી અવ્યયને નિત્ય તિ સંજ્ઞા થાય છે. તેથી હસ્તે વા હારૂં શત: અહીં ઉદ્દાહ અર્થ ગમ્યમાન ન હોવાથી હસ્તે અવ્યયને આ સૂત્રથી ગતિ સંજ્ઞા થતી નથી. જેથી સમાસાદિ કાર્ય થયું નથી. અર્થ - હાથમાં ડાળી લઇને ગયો.
119411
९