Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 10

ગો નવા રૂ.૧૧૦ના
- અન્તદધિ - છુપાવું અર્થ ગમ્યમાન હોય તો; કૃ ધાતુ સમ્બન્ધી તિર નામને વિકલ્પથી જતિ સંજ્ઞા થાય છે. તિરસ્ +તા આ અવસ્થામાં તિરહું ને આ સૂત્રથી જતિ સંજ્ઞા. “સોઃ ૨-૧-૭ર થી ને જ આદે. હના ને તિરતો વા ૨-૩-૨' થી શું આદેશાદિ કાર્ય (જુઓ સૂ નં. ૩-૧-૨) થવાથી તિરસ્કૃત્ય આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પ પક્ષમાં રુને સુ આદેશ ન થાય ત્યારે “ઃ પવાસ્તે) ૧-૩-૫૩” થી વિસર્ગ થવાથી તિરસ્કૃત્ય આવો પ્રયોગ થાય છે. અને વિકલ્પ પક્ષમાં આ સૂત્રથી તિરહું ને ગતિસંજ્ઞા ન થાય ત્યારે તિર:કૃત્વ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - છુપાવીને. 19ળી.
मध्ये - पदे - निवचने - मनस्युरस्यनत्याधाने ३११/११||
અત્યાધાન અર્થના વાચક મળે રે નિવને મનસિ અને આ અવ્યયોને (આ સપ્તમી એકવચનાન્ત પ્રતિરૂપક અવ્યયોને); $ ધાતુના યોગમાં વિકલ્પથી પતિ સંજ્ઞા થાય છે. ઉપષ-ગાંધારાધેયમાવ અને આશ્ચર્ય આ બે અર્થને સTધાને કહેવાય છે. તભિન્ન અર્થને અનત્યાધાન કહેવાય છે. મÀ + વૃતા; પર્વ + કૃત્વા, નિવવને + કૃત્વા, મનસિ + કૃત્વા, અને ૩રસિ + વા આ અવસ્થામાં મધ્યે ઘરે નિવેવને મનસિ અને કસિ આ અવ્યયોને આ સૂત્રથી જતિ સંજ્ઞા વગેરે કાર્ય થવાથી (જુઓ ખૂ. નં. ૩-૧-૨) મÀકૃત્ય, પહે,
નિત્ય, મનસિકૃત્ય અને સિત્ય, આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી મધ્યે વગેરે અવ્યયોને ગતિ સંજ્ઞા ન થાય ત્યારે સમાસાદિ કાર્ય ન થવાથી મધ્યે કૃત્વા, કૃત્વા, નિવને કૃત્વા, મનસિ વી અને સરસિ વૃકવા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - વાણીને મધ્યમાં કરીને. વાણીને પદમાં રોકીને. વાણીને સંયમિત કરીને નિશ્ચય કરીને. નિશ્ચય કરીને. I99ll.