Book Title: Siddhant Kalpvalli
Author(s): Sadashivendra Saraswati
Publisher: Achyut Granthmala

View full book text
Previous | Next

Page 78
________________ प्रथम स्तबेक ] भाषानुवादसहिता ३ अपरे त्विदमाकारा वृत्तिर्नाऽस्त्येव रूप्यधीभिन्ना । तस्याः कथमावरणाभिभावकत्वप्रसङ्ग इत्याहुः ॥१०३ ॥ इतरे त्वेकैवेदंवृत्तिर्धमहेतुरन्यवैफल्यात् । अध्यस्तं त्विह रूप्यं साक्षिप्रतिभास्यमित्याहुः ॥१०४ ॥ ज्ञानद्वयमिति पक्षे त्विदमिति वृत्तिधमे हेतुः । अन्येदं रजतमिति स्यादिदमध्यस्तगोचरेत्येके ॥ १०५॥ कारवृत्त्याऽऽवरणांशनाशेऽपि विक्षेपांशानिवृत्त्या तत्सहितेदमंशाज्ञानाद्रजताध्यासोपपत्तिरिति मतान्तरमाह-अन्ये विति ॥ १०२ ॥ इदं रूप्यमिति विशिष्टगोचरैव वृत्तिर्दोषादिसहकृतेन्द्रियसंपयोगादुत्पद्यते, न तव्यतिरेकेणेदमाकारा वृत्तिरस्ति । तस्या आवरणाभिभावकत्वप्रसङ्गो निरालम्बन इति कवितार्किकचक्रवर्तिमतमाह-अपरे त्विति ॥ १०३ ॥ अधिष्ठानज्ञानस्याऽध्यासकारणत्वाद्रूप्याध्यासकारणमिदमाकारा वृत्तिरेकैव । न त्वन्या रूप्याकारा, प्रयोजनाभावात् । रूप्यभानं तु इदंवृत्त्यभिव्यक्तसाक्षिचैतन्येनैवोपपद्यत इति मन्यमानानां मतमाह-इतरे त्विति ॥ १०४ ॥ ज्ञानद्वयानीकारपक्षे रजताध्यासहेतुभूतेदवृत्तिरेका, अन्या तु इदमध्यस्तरजतो इसके इदमाकार वृत्तिसे आवरणांशका नाश होनेपर भी विक्षेपांशकी निवृत्ति न होनेसे तादृश विक्षेपांशसे उपहित इदमंशाज्ञानसे रजताध्यासकी उपपत्ति हो सकती है, ऐसा अन्य कहते हैं ।। १०२॥ __ 'अपरे' इत्यादि । अपर मतवालेका कहना है कि 'इदं रजतम्' ( यह रूप्य है) ऐसी विशिष्टगोचर वृत्ति ही दोषादिसहकृत इन्द्रियके सम्प्रयोगसे उत्पन्न होती है, इससे अतिरिक्त इदमाकारा कोई वृत्ति है ही नहीं, तो फिर इस वृत्तिमें आवरणाभिभावकत्वके कथनका प्रसंग कहाँ रहा ? ऐसा कवितार्किकचक्रवर्ती नृसिंहभट्टाचार्यका मत है ॥ १०३ ॥ अधिष्ठानज्ञान अध्यासमें कारण माना जाता है, अतः इदमाकारा एक ही वृत्ति रूप्याध्यासकी कारण बनती है; अन्य रूप्याकारा नहीं होती, क्योंकि उसका प्रकृतमें प्रयोजन नहीं है । यहाँ रूप्यभान तो इदमाकारवृत्तिसे अभिव्यक्त साक्षिचैतन्यसे ही उपपन्न होता है, ऐसा कई एकका मत है ॥ १०४ ॥ ___ इसमें जो दो ज्ञानोंको माननेवाले हैं, उनके पक्ष में तो भ्रममें हेतु अर्थात् रजता Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com

Loading...

Page Navigation
1 ... 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136