________________ એવી જ રીતે મને પણ લાઈફટાઈમ સાચવજે.” શરીરને કંઈ પણ વાનગી ખાવા આપો તો પેટ ભરાઈ જાય, પણ ઇન્દ્રિયની ડિમાન્ડ એવી છે કે ફાઈવ સ્ટાર હોટલમાં જવું છે, તો એ ત્યાં લઈ જશે. ઈન્દ્રિયબહેનની પાછળ ભાઈ કેવો પાગલ ? બહેનની ડિમાન્ડ થાય પછી ગમેતેટલે દૂર જવાનું હોય કે ગમેતેટલો ખર્ચ થવાનો હોય તોપણ એ કરશે. કેમ કે એણે ઈન્દ્રિયબહેન સાથે એવી રક્ષાબંધન કરી છે કે હવે મારે ક્યારેય આ બહેનને દુઃખી કરવાની નથી! ઘણા લોકો કહે છે, “સાહેબ, મારે શરીરની-ઇન્દ્રિયની બધી ડિમાન્ડ પૂરી થઈ જાય એવું છે. અમારા ઘરે રોજ પાંચસો-હજાર રૂપિયાનાં ફૂટલાવીને ખાઈએ છીએ. અમને કોઈ પ્રૉબ્લેમ નથી. પ્રૉબ્લેમ એ છે કે મારી સાસુ મને વારંવાર સંભળાવે છે: તારા બાપના ઘરે તેં શું જોયું હતું? અહીં આવીને તું ફાટી છે. આના કરતાં હું કોઈ ગરીબ ઘરમાં પરણી હોત તો સારું !' એને શરીરની, ઇન્દ્રિયની બધી ડિમાસ પૂરી થાય છે, પણ મનની ડિમાન્ડ પૂરી નથી થતી. સાસુ-નણંદ વગેરે મહેણાં મારે છે. હું દુઃખી છું. આત્મા ક્યારે દુઃખી થાય એ આપણે સમજતા નથી. આત્મા રાગ અને દ્વેષથી દુઃખી થાય. તું દુઃખી રાગ અને દ્વેષના કારણે છે, નહિ કે સાસુ-નણંદના કારણે. એને સમજવા માટે આપણે કામરાગ, સ્નેહરાગ અને દૃષ્ટિરાગ સમજવા પડશે. કામરાગને કારણે દુર્દશા એક વાર શ્રેણિક મહારાજા પત્ની ચલણા સાથે ઝરૂખામાં બેઠા હતા. અષાઢી મહિનો હતો. ઝરમર-ઝરમર વરસાદ વરસતો હતો. વીજળી પણ ચમકતી હતી. મધ્યરાત્રિનો સમય હતો. ચેલણાએ વીજળીના ઉજાસમાં એક માણસને નદીમાંથી લાકડાં પકડતો જોયો. એ પૂછે છે, “તમારા રાજ્યમાં આવી દુર્દશા કેમ? તમારા રાજયમાં તો સૌ સુખી હોવા જોઈએ.' અહીં પતિપત્નીનો રિલેશન પણ જોજો. તમે પતિ-પત્ની એકાંતમાં શાંતિથી બેઠાં હો અને બીજાની ચિંતા કરો તો શું થાય? “તમે મને તો બિલકુલ ટાઈમ આપતા નથી, તમને મારી કાંઈ જ પડી નથી અને આ અજાણ્યા ગરીબ માણસની ચિંતા તમે કરો છો?' આવું કશું ચલણા કહેતી નથી. ઊલટું ચલણાને કરુણા ઊપજી. કહે છે, “તમારા રાજ્યમાં પ્રજાની આવી હાલત? એને રાજસભામાં -> 12 H
