________________ મેળવી હોય તો તેને કેવી રીતે અભિનંદન આપવા એ નથી આવડતું - આ તમામ અજ્ઞાન છે. કિન્તુ અહીં એવાં બધાં અજ્ઞાનની વાત નથી. અહીં તો હું કોણ? અને “મારું કોણ?' એ બાબતના અજ્ઞાનની વાત છે. જો આ બાબતમાં તમને જ્ઞાન થઈ જાય તો તમારા સુખની દિશા સ્વયં સાવ સ્પષ્ટ થઈ જશે. “એટલે આત્મા અને “મારું” એટલે આત્માના ગુણો, એ સિવાયની આખી દુનિયા પારકી છે. અજ્ઞાને મોહ પેદા કર્યો અને મોહના કારણે ભ્રમ થયો કે “હું એટલે આત્મા નહિ પરંતુ શરીર, ઇન્દ્રિય અને મન. “મારું કોણ ?' તો કહે મારો પરિવાર, મારું ઘર, મારું ગામ, અને મારો દેશ. ઘણા લોકો ડૉક્ટર પાસે જાય, પણ એમના રોગનું પરફેક્ટ નિદાન જ ન થાય. હોય ટાઇફોઈડ અને મેલેરિયાની દવા કર્યા કરે તો શું થાય ? ટાઇફોઈડ વધતો જાય અને મેલેરિયાની દવાની સાઈડઈફેક્ટ પણ થતી જાય. આપણુંય એવું જ થયું છે. “હું કોણ?” અને “મારું કોણ?” આ બે બાબતમાં આપણા અજ્ઞાન (મિથ્યાજ્ઞાન)ના કારણે આપણે આખી ઇમારત ખોટી ખડી કરી બેઠા. અજ્ઞાને મોહ પેદા કર્યો, મોહ એટલે ઈલ્યુઝન અને ઈલ્યુઝનના કારણે ગોટાળો થયો. હવે એ ગોટોળાના કારણે કાં તો રાગ થાય અથવા દ્વેષ થાય. કામરાગ, નેહરાગ અને દૃષ્ટિરાગ આ ત્રણ રાગ બહુ ભયંકર છે. આપણે દૃષ્ટિરાગ વિશે આપણે વાત કરી રહ્યા છીએ. * દૃષ્ટિરાગ ઊંધા ચશમા પહેરાવી દે છે દૃષ્ટિરાગ એવો ખરાબ છે કે એ તમારી માન્યતાને ઊલટી કરી નાખશે. તમને એ ઊંધા ચશ્મા પહેરાવી દેશે. એ એમ કહેશે કે આખી જિંદગી ફક્ત ધર્મ ન કરવાનો હોય, ધર્મ લિમિટમાં અને અમુક ઉંમરે જ કરવો જોઈએ. બચપન એ કંઈ ધર્મ કરવાની ઉંમર નથી, ધર્મ તો બુઢાપામાં જ કરવાનો હોય. એકાદ સામાયિક કરીને થોડી વાર ટીવી જોઈએ તો એમાં કંઈ ખોટું નથી. ચૌવિહાર કરો, નવકારશી કરો, પૂજા કરો - એ બધું બરાબર છે; પણ ધર્મ કાંઈ ચોવીસે કલાક કરવાની ચીજ નથી. આ તમામ સ્ટેટમેન્ટ્સ - 38 -
