________________ બધાં સમૂહમાં જતાં હોઈએ, બળદના ગળામાં ઘંટ કે ઘૂઘરા રણકતા હોય. એટલે છ રી' પાલિત સંઘમાં મજા આવે. સાચો ધર્મરાગ હોય ત્યારે જુદી જ મજા આવે. દિલમાં પસ્તાવો જાગે કે આજ સુધી મેં કેટલાં વાહનોનો ઉપયોગ કર્યો ! અત્યારે હું બારબાર કિલોમીટર પગપાળા ચાલી શકું છું. એક બિલ્ડિંગમાંથી બીજી બિલ્ડિંગમાં જવા માટે મેં સ્કૂટરને કિક મારી હતી. મારું જીવન કેવું પાપમય હતું ! અને અહીં આરાધનાની કેવી મજા આવે છે ! આ થયો ધર્મરાગ. જયારે વિહારમાં ભલે થોડો થાક લાગે, પણ વિહાર દરમ્યાન જે મજા માણી એ તો લોનાવાલા-માથેરાનમાં પણ ન મળી. જમવામાં ત્રણ મીઠાઈ, ત્રણ ફરસાણ અને કાંસાનાં ભાણાં હોય અને હાથપંખો નંખાતો હોય. સંઘપતિએ સઘળી વ્યવસ્થા કરી હોય ! અલબત્ત, આ મજા પાંચ ઇન્દ્રિયના વિષયોની છે. આપણને એમ થાય કે મારા દસ દિવસ ધર્મમાં પસાર થયા, પરંતુ ત્યાં પણ મોહરાજા આવીને ખતમ કરી નાખે. જ સ્નેહરા પણ ક્યાં છે? | સ્નેહરાગનું અત્યારે નામોનિશાન જોવા ન મળે એવી હાલત છે. રામને કહ્યું કે તમારે રાજય ભરતને આપવાનું છે અને રામ તરત તૈયાર થઈ ગયા. આજે એવા પુત્રો અને એવા ભાઈઓ વિરલ જ જોવા મળે છે. સ્નેહરાગમાં તો નિઃસ્વાર્થ લાગણી હોય. એક ફેમિલીમાં મા મરી ગઈ. ભાઈ-બહેનો ભેગાં થયાં અને વારસામાં મળનારી સંપત્તિ માટે આખી રાત ઝગડ્યાં. ખરેખર તો બધાંને અફસોસ થવો જોઈતો હતો કે ઉપકારી માતા ચાલી ગઈ. આપણે એની યોગ્ય સેવા-ભક્તિ ન કરી શક્યાં. એને બદલે ભાઈ-બહેન ભેગાં થઈને આખી રાત ઝઘડ્યાં. સવારે મા મરી ગઈ છે, સાંજે અગ્નિસંસ્કાર કરીને આવ્યા છે અને રાતે બધાં ભાઈબહેન ઝઘડે છે. માતા પ્રત્યે સ્નેહરાગ હોય એ માણસને છે મહિના સુધી મીઠાઈ સુધ્ધાં ન ભાવે. ધર્મરાગની વાત નથી હો, માત્ર સ્નેહરાગ હોય તોય સૌ કહે કે મિલકતની ચર્ચા નથી કરવી. મહારાજ કોણિક મૃત્યુ પામ્યા, ત્યારે એમનો પુત્ર ઉદયન રાજા એ રાજયમાં રહી નથી શકતો. ઉદયન કહે છે કે જ્યાં જ્યાં મારી નજર પડે છે - 81 -
