________________ જેવો અને આઉટડેટેડલાગે છે. તમે કદી વિચારો છો ખરા કે શોક રાખવા પાછળનું રહસ્ય શું છે? પહેલી સ્પષ્ટતા એ કરી લઉં કે શોક રાખવાનો હોતો નથી, એ તો સહજપણે જ રહી જતો હોય છે. છતાં કેટલીક બાબતો વ્યવહારની રીતે પણ રાખવાની હોય. કોઈ સ્વજન ચાલ્યું જાય - વીસ-પચીસ કે પચાસ વર્ષ તમારી સાથે રહ્યા પછી એ વ્યક્તિ તમારી કાયમી વિદાય લઈ લે તો તમે મીઠાઈ ખાઈ શકો ખરા ? રંગીન કપડાં પહેરવાનો ઊમળકો તમે બતાવી શકો? અત્યારે ફિલ્મ સ્ટાર લોકોના જીવનમાં શું છે? કોઈ કોમેડિયન અવસાન પામ્યો હોય તો એની પ્રાર્થનામાં કોમેડીનો કાર્યક્રમ રાખે છે! એને ગમતું હતું એ બધું કરો. તમે આ બધાને આદર્શ માનતા ગયા, મૉડર્ન સમજવા લાગ્યા એટલે આ પ્રાર્થનાસભાઓ વગેરે ચાલુ થયું. પહેલાં સોશ્યલ રિવાજો જુદા હતા અને એના હેતુઓ પણ ખાસ હતા. અત્યારે લોકો ડિપ્રેશનમાં આવે છે એનું કારણ આ જ છે. માણસ મૃત્યુ પામે ત્યારે અમુક પ્રકારનું રુદન પણ જરૂરી હોય છે. * શોકપાળવાનું રહસ્ય ધર્મરાગની કેપેસિટી સૌમાં નથી હોતી. ધર્મરાગમાં જઈ શકે એ સૌથી સારું, પણ એમાં ન જઈ શકે એવા લોકો તૂટી ન જાય, ડિપ્રેશનમાં ડૂબી ન જાય એ માટેની ચોક્કસ આયોજિત વ્યવસ્થા હતી. કોઈ સ્ત્રીનો પતિ અવસાન પામ્યો હોય તો એનું મન ઉદાસ હોય, એનું હૃદય પીડા અનુભવતું હોય. એવા સમયે થોડા દિવસ સુધી એના ઘરે બીજાં સ્વજનો અને મહેમાનો મળવા આવે એટલે એનું મન થોડું ડાયવર્ટ થાય. કોઈ મળવા આવે, વાતચીત થાય, મનમાં બીજા વિચારો આવે એના કારણે એનું મન હળવું થાય અને પંદરવીસ દિવસ નીકળી જાય. એક કહેવત છે કે દુઃખનું ઓસડ દહાડા. સમય કોઈપણ સંકટ અને સમસ્યાનું સમાધાન લાવે છે. તાજો ઘા હોય ત્યારે એની પીડા વધારે હોય, પણ ક્રમશઃ એ ઓછી થતી થતી આખરે ભૂંસાઈ જતી હોય છે. આજે ફોરેનની જેમ ઇન્ડિયામાં પણ લોકોને ડિપ્રેશન કેમ વળગ્યું છે? પહેલાંના વખતમાં કોઈ વ્યક્તિ વ્યવસાયમાં દેવાળું ફૂંકે તો એનો આખો પરિવાર એની પડખે રહીને એને બહાર કાઢવાનો પ્રયાસ કરતો. અત્યારે
