________________ ત્યાંત્યાં મને મારા પિતાની તસવીર દેખાય છે. હવે હું આ રાજ્યમાં રહી નહિ શકું. આ પણ કાંઈ ધર્મરાગ નથી, સ્નેહરાગ જ છે. બિલ્ડિંગમાં ઘણાં વર્ષથી સાથે રહેતાં હોઈએ અને કોઈ મરી જાય તો પણ તમને કંઈ ફરક નથી પડતો. સાંજે છ વાગે સ્મશાનયાત્રામાં જઈ આવીને રાત્રે આઠ વાગે હોટલમાં જવું હોય તો તમે જઈ શકો છો. ગામડામાં તો અત્યારે પણ કેટલીક જગાએ કોઈ માણસ મરી ગયું હોય તો છ મહિના સુધી ગામમાં શોક પળાય. આખા ગામમાં કોઈ મીઠાઈન ખાય. અત્યારે તો જેના ઘરમાં મૃત્યુ થયું હોય એ પણ મહિના પછી હોટલમાં જોવા મળે છે. એટલે સ્નેહરાગ સાવ ખતમ જ થઈ ગયો છે. અત્યારે આખો સમાજ કામરાગી બની ગયો છે. કોઈને કંઈ લેવાદેવા નથી. એક મરાઠી કવિની કવિતાનો ભાવાર્થ સમજવા જેવો છે. એમાં કવિ કહે છે કે આજે માણસ કોઈના બેસણામાંથી સીધો કોઈના લગ્નમાં અને કોઈના લગ્નમાંથી સીધો કોઈના બેસણામાં એવી રીતે જાય છે, જાણે એ પોતાના ઘરના એક રૂમમાંથી બીજા રૂમમાં જતો હોય ! શોક અને આનંદ એવાં બનાવટી થઈ ગયાં છે કે લાઈફ સાથે જાણે એને કશો નાતો જ ન હોય. જના, એ ભૂમિનો પ્રભાવ નથી જ! તમે પૂછશો કે શું આ ભૂમિનો પ્રભાવ નથી? મારો જવાબ છે કે ના, એમાં માત્ર ભૂમિનો પ્રભાવ નથી. ભૂમિ તો સારી છે. અત્યારે ઘણીઘણી દીક્ષાઓ થાય છે. લોકો હર્યોભર્યો સંસાર ત્યાગીને નીકળી જાય છે. એ લોકોને તીવ્ર વૈરાગ્ય થાય છે અને બીજી તરફ કેટલાક લોકોને પોતાની સગી માતા મૃત્યુ પામી હોય ત્યારે માત્ર બે મહિના માટે મીઠાઈ બંધ કરવાનું પણ રુચતું નથી. આનો મતલબ શો થયો? ભૂમિનો પ્રભાવ હોય તો અહીં આટલી બધી દીક્ષાઓ કેમ થાય ? આટલાં નાનાં બાળકો માસક્ષમણ કેવી રીતે કરી શકે ? એટલે ભૂમિનો ખરાબ પ્રભાવ હોવાની આર્ગ્યુમેન્ટ વાજબી નથી. આ ભૂમિમાં તો અપાર વિશેષતાઓ છે. દુર્ભાગ્યની વાત એ છે કે અત્યારે શહેરોમાં અને ગામડાંઓમાં પણ મોડર્ન કલ્ચર ઘૂસી ગયું છે. અંગત સ્વજનના મૃત્યુનો શોક પણ હવે જાણે જુનવાણી
