________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રેમનું ફળ
વિવેચન—આત્માની ત્રણ અવસ્થા જાણવી જોઈએ. એક બાહ્ય આત્મદશા, બીજી અંતરાત્મદશા ત્રીજી પરમાત્મ દશા તેના વેગે તેમાં રહેલા પ્રેમના પણ ત્રણ પ્રકાર થાય છે તેનું સ્વરૂપ જણાવતાં પરમ ગુરૂવર શ્રી બુદ્ધિસાગરસૂરિપ્રવર આત્મ-પ્રદીપ ગ્રંથમાં કહે છે ॐ "आत्मानं तु विधा, विद्धि, बाह्योपाध्यादिभेदतः । आत्मबुद्धिशरीररादौ, बहिर्थीमान् नरः સ્કૃતઃ + ૮ આત્માને તમે ત્રણ પ્રકારે જાણે. જે બાહ્ય, અંતર, પરમ એમ ઉપાધિના ભેદથી સમજે. તેમાં બાહ્ય આત્માનું લક્ષણ કહેતાં જણાવે છે કે શરીર, ઈદ્રિય, મનરૂપ જે પુદ્ગલેના કંધે છે તેને હું રાજા, હું શેડ, હું સ્ત્રી, હું પુરુષ, રૂપરંગ, રસ, શબ્દ, ગંધ વિગેરે મારા છે. હું તેને સ્વામી છું હું ચગી, હું સન્યાસી, હું રૂપાળે હું દારિદ્ર, હું ધનવાન એવી છે જે કલ્પનાઓ થાય છે, આ બધું મારૂ છે, આ સ્ત્રી આ પુત્ર, આ પુત્રી મારી છે. આ દેશને હું રાજા અને આ રાજ્ય મારૂ છે તે બાહ્યાભાનું લક્ષણ જાણવું, “સી, ધન, ભાઈ, ભગીનીને પુત્ર પુત્રી કે કુટુંબ પરિવાર કે, એના સંગે
ચી મેહે દુઃખ પામે અપાર કે, જીનવાણી ચિત્ત આણીએ છે ૧ . દેહાદિકને મારે માનતો ભેદ સમજે નહિ, એહ અજાણુ કે, હિરાતમ તે જાણજે, ભેદ પહેલે હા છેડા સુજાણકે જીનવાણી ચિત્ત ધારીએ. ૨ . આ બાહ્યાબાવ સંસારમાં જ રાખનાર છે. "बहिर्धिया भयभ्रान्ती, रागादिक्लेशसन्ततिः। त्यक्त्वा देहात्मबुद्धिं त्वं, देहादभिन्नं विમાવા // ૮૨ દેહાદિકમાં મારાપણાની જે બુદ્ધિ છે તે રાગ દ્વેષ મહ, માયા મિથ્યાત્વ અજ્ઞાનતાથી યુકત હોવાથી ભય કલેશથી યુક્ત ભવમાં એટલે સંસારમાં અનંત કાલ ભમાવે છે તેને ત્યાગ કરી હે આત્મા તું એમ નિશ્ચય માન કે હું, દેહ, ઈન્દ્રિય, મન, અને કમરૂપ નથી. તેથી ભિન્ન જૂદ છું. ! ૮૨
देहस्थोपि न देही यो, वाचामिन्नस्तथाऽमृतः।
दुग्धे नीरं तथा देहे, आत्माऽसंख्यप्रदेशकः ।। ८३ ॥ અથ–દેહમાં રહેલે છતાં પણ તું દેહી સર્વદા કે સર્વથા નથી. વાણીથી પણ અગોચર ભિન્ન છે અને અમૃત એટલે જન્મમરણથી રહિત છે. પાણી અને દૂધ મળ્યા છતાં સ્વભાવથી જુદા છે એમ દેહ, ઈદ્રિય. મન અને કર્મથી ઘેરાયા છતાં તેથી જૂદે અસંખ્ય આત્મપ્રદેશ આત્મક તેવા બોધવાળે તે અંતરાત્મા સમજે. ૮૨ છે
આ અંતરાત્મા પરમાત્મદશાને પ્રાપ્ત કરે છે કહ્યું છે કે “પિરાપિ નંપી ; સે ડર प्यात्मा निरअनः ॥ निर्लेपाऽनश्वरः साक्षात्, कैवल्येन प्रकाशते ।। ८४ । सश्चिदानंदरूपेण,સ્થિતિય વમવના છે પરિક્ષા મામાનં, સત્તત્તતિમાનવી. જે ૮૧ તે અં તરાત્મા ઘાતિકર્મના ક્ષયથી કૈવલ્યજ્ઞાન દર્શન યુક્ત છે તે પરમાત્મા રૂપી શરીરમાં રહેલા છતાં વસ્તુતઃ આત્મસ્વરૂપે અરૂપી છે. કર્મ બંધન રૂપ લેપ, અંજનને અભાવ હોવાથી નિરંજન નિલેપ છે. આત્મસ્વરૂપ શાશ્વતું હોવાથી અનધર ભાવે છે. પ્રત્યક્ષ કેવલજ્ઞાન
For Private And Personal Use Only
