________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રેમનું ફળ
વિવેચન –પ્રેમનું એવું તે આકર્ષણ હોય છે કે તે કઈ પણ રીતે ગુમ એટલે છાનું રહી શકતું નથી. જેમકે
ઢાંકી ઈશું પરાળશું ન રહે લડી વિસ્તાર. વાચક યશ કહે પ્રભુતણે છે. તે મુજ પ્રેમ પ્રકાર, ભાગી જીવ શું લાગો અવિહડ રંગ”
એટલે પ્રેમીઓના નિખાલસભાવને પ્રેમ કયાંય ગુપ્ત-છાનું રહેતું નથી. પ્રત્યક્ષ રૂપે આત્મજ્ઞાનવડે વેદાય છે. ૧૭૬ .
પ્રકૃતિને પાર પામેલા યોગી પ્રત્યક્ષ દર્શન પામે છે.
प्रकृतिपारगन्तृणां, योगिनां प्रेमवेदनम् ।
शुद्धब्रह्मतया साक्षा-द्भवत्येव न संशयः ॥१७७॥ અર્થ –જે વેગીઓ પ્રકૃતિને પાર પામેલા હોય છે તેના પ્રેમનું વેદન શુદ્ધ બ્રહ્મમય જ્ઞાનના અનુભવથી પ્રત્યક્ષ થાય છે. તેમાં જરા પણ સંશય નથી થતા. ૧૭૭ળા
વિવેચનઃ–તામસ, રાજસ, અને સાત્વિક એ ત્રણ પ્રકારની પ્રકૃતિએ જીવાત્માને વરેલી હોય છે. તેના ગે રાગ, દ્વેષ, ક્રોધ, માન, માયા, લેભ, નિન્દા, આળસ વગેરે અનેક દુઃખવેદના ભગવે છે. તેમાં રાજસ પ્રકૃતિથી વિષયભેગ અને નિન્દા તથા આળસમાં જીવન વિતાવે છે. અને તિર્યંચ નિમાં ગમન કરે છે. તેઓને પ્રેમ વિષયભેગમાં વધારે હોય છે. તેઓને કુટુંબ ઉપર મહજન્ય મમતા હોય છે. તામસ પ્રકૃતિવાળા ક્રોધ, માન, માયા લેભથી પરિગ્રહમાં સંગ્રહવૃત્તિવડે પ્રવૃત્તિ કરતે. રૌદ્રધ્યાન વડે નરકગતિ ભજનારો થાય છે અને સાત્વિક વૃત્તિવંત મનુષ્ય અહિંસા, સત્ય, એશ્વર્ય, બ્રહ્મચર્ય અને અલ્પપરિગ્રહવાળે હેવાથી સ્વર્ગને પામે છે. તે ૧૭૭ છે
प्रकृतिप्रीतिमातृत्वं, यस्यात्मनि प्रकाशते ।
कामभोगादिसंकल्प-नाशस्तस्य प्रजायते ॥१७८॥ અર્થ–પ્રકૃતિઓમાં પ્રીતિનું માતૃત્વ જેના આત્મામાં પ્રકાશી રહેલું છે. તેવા પ્રેમના અભ્યાસીઓના કામાદિના ભોગની કલ્પનાઓ નાશ પામે છે. ૧૭૮
વિવેચન – રાજસ, તામસ અને સાત્વિકરૂપ જે પ્રકૃતિઓ છે તે પ્રેમની માતાઓ છે. એટલે તેથી પ્રેમ (પ્રીતિ) જન્મ આપે છે તેથી એમ સમજવું કે જેવી પ્રકૃતિ તેવી પ્રીતિ તેનાથી ઉપજે છે. રાજસથી વિષયભેગની પ્રીતિ થાય ઉંઘ આળસ અને એશઆરામમાં પ્રીતિ થાય. તેમજ તામસથી લેભની વૃદ્ધિ થવાથી ધન, કંચન કામિની, ભૂમિ, રત્ન હીરા માણેકને સંગ્રહ કરવાની પ્રવૃત્તિ થાય, અનાચારમય રાક્ષસી વૃત્તિઓને ધારણ કરાય તેમજ તેવી વસ્તુમાં પ્રેમ કરાય. સાત્વિક પ્રકૃતિવંત મનુષ્ય ત્યાગ, સંયમ, દાન, તપ, ધ્યાનમાં પ્રેમ જન્માવે છે. તેના વેગે મંત્રી પ્રમોદ માધ્યસ્થ અને કરૂણભાવને પ્રેમ પ્રગટ કરાવીને પાંચ ઇન્દ્રિયના
For Private And Personal Use Only
