________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૫
પ્રેમનું ફળ
તેમજ દ્વેષી ઉપર વૈરભાવની બુદ્ધિ રૂપ દ્વેષના ક્રય વિક્રય રૂપ વ્યાપાર પણ પ્રથમ ભૂમિકામાંજ સંભવે છે. ૫૩૪૪૫
વિવેચન:—આ પ્રથમ પ્રેમની ભૂમિકામાં જીવાત્માએ મિથ્યાત્વ, અજ્ઞાન, રાગ, અને અવિરતિ ભાવથી યુક્ત હેાવાથી તેઓને પ્રેમ અને દ્વેષ, રાગ અને શત્રુતા આદિના ફૂલની અપેક્ષાવાળાજ હાય છે, એટલે જ્યાં જ્યાં પરસ્પર સમાન સ્વાર્થ પણાની સિદ્ધિએ જણાય ત્યાં પરસ્પર પ્રેમના સંબંધ બંધાય છે. સ્ત્રીએ અને પુરૂષોને વિષયાભિલાષથી પ્રેમસબંધ થાય છે. મિત્રામિત્રામાં એક બીજાને પરસ્પર પોતપાતાના સ્વાર્થની અભિલાષાથી પ્રેમ અધાય છે. ત્તા માતાના પુત્રપુત્રીઓ ઉપર પ્રેમ ભાવિકાળમાં અમારી સેવા ભક્તિ કરશે એવા ફળની આશાથી પ્રેમ ખંધાય છે, રાજા પ્રજાને પરસ્પર પ્રેમ કર અને રક્ષણની અપેક્ષાથી બધાય છે. વ્યાપારી વ્યાપારીને પ્રેમ દ્રવ્યા લાભની અપેક્ષાથી ખંધાય છે, પણ તેમાં જે ઇષ્ટ ફળની આશા નાશ પામે તે તે પ્રેમને ઠેકાણે દ્વેષબુદ્ધિથી તે તે વ્યકિતઓને શત્રુરૂપે જાણે છે. તેમજ જે પોતાના ઇષ્ટકામેામાં વિઘ્ન નાખે છે તેઓને શત્રુ માની તેઓ ઉપર વેરબુદ્ધિ કરે છે આમ પ્રેમના ક્રય વિક્રય: લેવડદેવડ પ્રેમરાગથી થાય છે અને દ્વેષને ક્રય વિચ-દ્વેષ શત્રુતાથી થાય છે. એટલે પ્રેમનુ ફળ એકમીજાને પરસ્પર સહાયતા કરવામાં થાય છે અને વૈરનુ ફળ એક બીજાના ઘાત હિંસામાં પરિણામ પામે છે. ૫ ૩૪૪ ૫
कामस्य मुख्यता यत्र, युद्धं च दुष्टवैरिषु । મેદેન્દ્રિયાલિમોનાનાં, સૌન્યં શ્રૃતિમંતઃ ॥રૂષ્ણા
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અથ:જ્યાં જ્યાં પ્રેમ જણાય ત્યાં ત્યાં કામની મુખ્યતા વ્યવહારમાં સમજવી તેમજ દ્વેષની મુખ્યતાએ દુષ્ટ વૈરીની સાથે યુદ્ધ કરવાનું સમજવુ. તેમાપણુ અંતરમાં દેહ ઈન્દ્રિયના ભાગની પ્રીતિ અંતરથી રહેલી છે તેમ સમજી ભોગના સુખ માંટે પ્રેમ અને યુદ્ધ કરાય છે. તે માલ પદ્ધતિના સહેજ ધર્મ છે. ૩૪પા
વિવેચનઃ——આ ચાલુ પ્રેમની પ્રથમ ભૂમિકામાં રહેલા જીવાત્માઓને જે પ્રેમને ઉર્દુભવ દેખાય છે તે મુખ્યતાએ કામ્ય કામભોગની અભિલાષાથી યુકત હાવાથી અશુદ્ધ સ્વાર્થીમય અને પ્રાયઃ ક્ષણિક હાય છે એટલે જે ઈન્દ્રિય, દેહ, મન અને કામભોગની અભિલાષા સિદ્ધ થવામાં અનુકુળ, સાધન પૂર્ણ કરવામાં મદદગાર થાય તેના પ્રત્યે પ્રેમરૂપ રાગ ઉપજે છે, અને તેમાં જે વિરાધ કરીને અંતરાય કરે તે દુષ્ટ વૈરી ગણાય છે. તેથી તેની સાથે ઘાત્ય ઘાતક ભાવે ઝેર વૈર વર્ષાવતાં યુદ્ધો ખેલાય છે. ૫૩૪પા
हिंसालीकादिदोषाणां प्रवृत्तिर्मुख्यभावतः । યમાડીનામમાવેન, ફેવજી વિનનમ્ ॥રૂ
અઃ—જે હિંસા અસત્ય આદિ દોષાની પ્રવૃત્તિ મુખ્યપણે જાય છે તે પ્રવૃત્તિ
२४
For Private And Personal Use Only
