________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રેમનું ફળ
૧૫૩
બ્રહ્માત પ્રેમાતથી જુદું નથી. प्रेमाद्वैतं विना सर्व, द्वैताद्वैतं च कल्पितम् ।
ब्रह्माद्वतमपि प्रेमा-द्वैताद्भिन्नं न भासते ॥२६३॥ અર્થ–પ્રેમરૂપ અદ્વૈતતત્વ વિના જગતના સર્વે દ્વૈત અને અદ્વૈતભાવ કલ્પિત કહેવાય છે વસ્તુતઃ બ્રહ્માદ્વૈતની સિદ્ધિ જે થતી હોય તે પ્રેમથી જ થાય છે. પ્રેમાદ્વૈતથી ભિન્ન કાંઈ પણ વસ્તુ જણાતી નથી. ૨૬૩ છે
વિવેચનઃ–પ્રેમતત્વ છે તે બ્રહ્માદ્વૈત રૂપજ છે તેમ સમજવું, કારણ એ છે કે પ્રેમાત વિના જગતમાં બીજું કોઈ સુખ કે આનંદને હેતુ નથી. જે સુખના હેતુ ન હોય તે મિથ્યા નિષ્ફલ જ છે. તેથી પ્રેમગીજને પ્રેમાત વિના અન્ય તત્વ કે જે દ્વતરૂપે “ પ્રતિકઈ નત” જડ અને ચૈતન્ય સ્વરૂપ જગત મનાય છે તે તથા “ શૈવ સર્ નાન્નિધ્યા” એવું બ્રહ્મ તે જ સત્ય છે તેથી અન્ય સર્વ જગતના તત્વ રૂપ, રસ, સ્પર્શ શબ્દ, ગંધ આદિ ગુણવાળા હોય તે સર્વ મિથ્યા છેઆવું જે લેકે માને છે તે કલ્પના થી કલંજ મિયા સ્વરૂપજ છે. તેથી એમજ નિશ્ચય થાય છે કે બ્રહ્માત ૩૫ જે તત્વ અત મત માને છે તે પ્રેમબ્રહ્મ વિના આત્મા અનુભવી શકતો નથી. એટલે પ્રેમથીજ બ્રહ્મની સિદ્ધિ બ્રહ્માતિવાદી કરી શકે છે માટે પ્રેમાતથી અભિન્ન બ્રહ્માત છે એમ સમજવું. પ્રેમ તવ શ્રત જે જે પ્રેમભાવે અદ્વૈત-અભેદ અનુભવાય છે તેજ બ્રહ્માદ્વૈત એક ચેતન્ય રૂપે અભેદભાવે અનુભવાય છે. ૨૬૩
વિશિષ્ટાદ્વૈત અને શુદ્ધાદ્વૈત પ્રેમાતમાં સમાય છે.
विशिष्टाद्वैतं ब्रह्मापि, शुद्धाद्वैतं तथा स्वयम् ।
प्रेमाद्वैते लयं यान्ति, साक्षात् स्वेनानुभूयते ॥२६॥ અથ–બાવાદમાં વિભાગો પડતાં એકવિશિષ્ટાદ્વૈત બ્રહ્મવાદ બીજે શુદ્ધાદ્વૈત બ્રઢા વાદ અને અન્ય જે જે બ્રહ્મવાદે છે તે બધા પ્રેમાતવાદમાં લય થાય છે એવું પ્રત્યક્ષભાવે અનુભવાય છે. તે ૨૬૪ છે
વિવેચન –આ જગતમાં સર્વ પ્રાણિઓ પરસ્પર પ્રેમભાવથી જ જીવન જીવી શકે છે, એટલે જે જેને જે વસ્તુ ઉપર પ્રેમ-મોહ-કે રાગ થાય છે તે આત્મા તેથી અન્ય સર્વને અસાર–અસત્ય માને છે. આમ દૈત, અદ્વૈત, કેવલાદ્વૈત, શુદ્ધાત, વિશિષ્ટાદ્વૈત વગેરે વાદે છે તે એક પ્રેમાદ્વૈતમાં લય થઈ જાય છે. તે આવી રીતે-જે વિશિષ્ટાદ્વૈત બ્રહ્મ તથા શુદ્ધાદ્વૈત અને કેવળાદ્વૈત બ્રામાં “ત્ર સન્મિથ્યા” બ્રહ્મ સત એટલે વિદ્યમાન છે અને જગત માયાસ્વરૂપ હોવાથી નષ્ટ થાય છે, વિશિષ્ટાદ્વૈત મતમાં “ નિ વિષે બે બ્રહ્મ જાણવા પરબ્રહ્મ અને અપરબ્રહ્મ, પરબ્રહ્મ શુદ્ધ પરમાત્માનું સ્વરૂપ અને અપર
२०
For Private And Personal Use Only
