Pramana Nirnaya

Author(s): Rajsuri, Indralal Shastri, Khubchand Shastri
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti

Page 19

प्रमाणनिर्णये
MAnanor..
प्रत्यक्षनिर्णयः।
तच्च प्रमाणं द्विविधं, प्रत्यक्षं परोक्षंचति । तत्र यत्स्पष्टावभासं तत्प्रत्यक्षम् । किं पुनरिदं स्पाष्टयं नाम ? विशेषावबोध इति चेन्न, सामस्त्येन संसारिज्ञाने क्वचिदपि तदभावात्, असामस्त्येन तद्भावस्य परोक्षे प्रत्ययेभिधानस्य मानत्वात् । आलोकपरिकलितग्रहणं तदिति चेन्न, अव्याप्तेः, रूपज्ञान एव तस्य भावात्, न स्पादिज्ञानेषु । न चैतेषामप्रत्यक्षत्वमेव, तत्प्रत्यक्षत्वस्य निर्विवादत्वात् । अव्यवहितग्रहणं तदित्यपि न मन्तव्यं, निर्मलस्फटिक. व्यवहितेऽपि वस्तुनि स्पष्टस्यैव तद्भानस्यावलोकनात् । वृक्षोऽयं शिंशपात्वादित्यादेरनुमानस्यापि प्रत्यक्षत्वप्रसक्तिरव्यवहितग्रहणात, तस्मादन्तर्मलविश्लेषनिबन्धनो विशुद्धिविशेष एव स्पामृत्यमित्युपपन्नम् ।
सामान्यविशेषः स्पाष्टयमिति चेदभिमतमिदं विशुद्धिविशेषस्यैव तत्तत्प्रत्यक्षसहशतया तद्विशेषत्वात् नित्यनिरवयव. रूपस्य च तस्य प्रत्याख्यानात् । कुतः पुनरिदमवगतं स्पष्टमेव प्रत्यक्षमिति ? द्विबाहुरेकशिरा नर इत्यपि कुतः ? तथैव प्रत्यक्षेणावेक्षणात्, । प्रत्यक्षस्य स्पष्टत्वे स्वानुभवनेन तथैवान्वीक्षणादिति समः समाधिः। सम्यग्ज्ञानस्य व्यवसायात्मकत्वे प्रत्य
१ विमतं ज्ञानं प्रत्यक्षं भवितुमर्हति विशेषावबोधकत्वात् । २ भागासिद्ध इति भावः । ३ परोक्षप्रमाणनिर्णयप्रस्तावे वक्ष्यमाणत्वा दिति निर्गलितोऽर्थः। ४ अनेकांतिकदोषो भवेदिति भावः। ५प्रतिपक्षमनुवृत्तरूपं सामान्यं परोक्षव्यावृत्तरूपं तदेव विशेषः ६ योगमतं सामान्यविशेषोऽर्थात्परसामान्यं । ७ जनः । प्राह ८ अवगतमिति शेषः । ९ बौद्धो वदति।