Pramana Nirnaya

Author(s): Rajsuri, Indralal Shastri, Khubchand Shastri
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti

Page 21

प्रमाणनिर्णये
स्पाष्टयमपि तत्र प्रत्यक्षप्रत्यासत्तेरघ्यारोपितमेव न वास्त. वमिति चेत्, प्रत्यक्षस्य चैतन्यमप्यर्थान्तरचेतनसंसर्गादध्यारोपितमेव न वास्तवमिति किं न स्यात् ? यतः सांख्यमतस्यानभ्युपगमः प्रत्यक्षादिज्ञानव्यतिरेकेण चेतनस्याप्रतिपत्तेरिति चेत् । न। परामर्शव्यतिरेकेण प्रत्यक्षस्याप्रतीतः । विकल्पप्रतिसंहारवेलायां तथैव तस्य प्रतिपत्तिरिति चेत्, न । सकलचित्तवृत्तिविकलचेलायां चेतनस्य तथैवानुभवात्, अत एव एवोक्तं " तदा द्रष्टुः स्वरूपेऽवस्थान" मिति श्रूयत एव केवलं ताशी वेला न कदाचिदप्युपलभ्यत इति समानमितरवे लायामपि ततो यथा प्रत्यक्षादेरन्यन्न चेतनमनध्यवसितेः। तथा तत एव न परामर्शादन्यत्प्रत्यक्षमपि । अत एव परामर्शात्मकत्वं स्पाष्टयमेव मानसप्रत्यक्षस्य प्रतिपादितमलङ्कारे।
इदमित्यादि यज्ज्ञानमभ्यासात्पुरतः स्थिते ।
साक्षात्करणतस्तत्र प्रत्यक्ष मानसं मतम् ॥ इति कथं पुनर्व्यवसायात्मकत्वे प्रत्यक्षस्याश्वं विकल्पयतो गोदर्शनं व्यवसायेन गां पश्यतस्तत्र तदन्यारोपस्यासंभवात् । निश्चयारोपमनसोर्बाध्यबाधकभावादिति चेन्न । तदा देर्शनेनाश्वसाधर्म्यस्यैव गवि व्यवसायात्तत्र चारोपस्यानुपपत्तेर्विशेषाकारे तस्यारोपो न च तस्य व्यवसायः। कुतस्तर्हि तत्र तदारोपइति चेत् साधर्म्यनिर्ण
१ चेतनसंसर्गाचेतना बुद्धिरित्यस्य २ बौद्धो वदति ३ “ संहृत्य सर्वतश्चिंतां स्तिमितेनांतरात्मना। स्थितोऽपि चक्षुषा रूपमीक्षते साऽक्षजा मति" रिति ४ सांख्यरिति शेषः ५ यथा शब्देन दृष्टतः परामृश्यते ६ भिनं ७ अनिश्चयात् ८ बस्तुनीति शेषः ९ वौद्धो वदति १० गवि अश्वोऽयमित्याद्यारोपस्य ११ निश्चयज्ञानारोपज्ञान्न योः १२ गोरिति शेषः १३ खंडमुंडाकारे ।