Pramana Nirnaya

Author(s): Rajsuri, Indralal Shastri, Khubchand Shastri
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti

Page 46

परोक्षप्रमाणस्य निर्णयः ।
४१
भवेनं व्यभिचारात्, रंसादेरपि तत्कारणस्य प्रतिपत्तेरेव रूपादेरपि प्रतिप्रत्तिस्तस्य तज्जननधर्मतया ततोऽनुमानात्ततः कार्यतयैव तत्र तस्यैव लिंगत्वमिति चेन्न, धूमशिंशपादेरप्यग्निवृक्षादिकार्यस्वभावतया प्रतिपत्तेरेवाग्निवृक्षादिप्रतिपत्तित्वापत्त्या लिंगव्यवहारस्यैवाभावोपनिपातात् । रसादिकारणात्तर्हि रूपादेरवगम इति चेन्न कारणस्य लिंगत्वानभ्युपगमात् । स्वभावलिंगमेव तत्तत्र साध्यस्य रूपादेस्तन्मात्रेणैव भावात्, स्वसत्तामात्रानुबंधिसाध्यविषयस्य लिंगस्य स्वभावलिंगत्वोपगमादिति चेत्; न । तत एव धूमादेरपि तल्लिंगत्वप्रसंगेन कार्यलिंगस्याभावानुषंगान्न रसादेः कार्यस्वभावयोरंतर्भावो नाऽप्यनुपलभे विधिसाधनत्वादिति कार्यादिभेदेनात्रैविध्यं लिंगस्य ।
"
नाऽप्यन्वयादिभेदेन संति प्रमाणानीष्टसाधनादित्यस्यागमकत्वप्रसंगात् । नह्यसावन्वयी व्यतिरेकी वा साधम्र्योदाहरणादेरभावादत एव नान्वयव्यतिरेक्यपि । न चासावगमक एवेष्टसाधनस्य प्रमाणसद्भावाविनाभावितया निर्णयात् । प्रमाणनिरपेक्षे हि तत्साधने भवत्यतिप्रसंगः स्वाभिमतस्य तत्वोपप्लवसंविदद्वैतादे रिव तद्विपर्ययस्यापि तथा तत्प्रसंगात् । नापि संयोग्यादिभेदेन चातुर्विध्यं तस्यं कृत्तिकोदयस्य शकटोदयादावलिंगत्वापत्तेः । नहि तत्र तस्य संयोगो धूमस्येवानौ । नाप्यऽसौ तस्य समवायी गोरिव विषणादिः । न च तेन सहैकार्थसमवायी रूपादिनेव रसादिः । न च तद्विरोधी तद्विधिलिंगत्वात् । तन्न लिंगे त्रैविध्या
"
१ इत्यत्र तृतीया हेत्वर्थे नतु सहार्थे । २ अनुभूयमानात् । ३ पूर्वरूपादेः ४ अनुभूयमानरसलक्षणसमानकालीनस्य । ५ पूर्वरूपक्षण उत्तररूपक्षणजनकः पूर्वरूपक्षणत्वात् संप्रतिपन्नवत् । ६ अंतभावः । ७ तत्वसद्भावपुरुषद्वैतादेः । ८ संयोगिसमवायिएकार्थसमवायितद्विरोधि भेदेन । ९ लिंगस्य । १० कृत्तिकोदयः ।