Pramana Nirnaya

Author(s): Rajsuri, Indralal Shastri, Khubchand Shastri
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti

Page 76

आगमनिर्णयः ।
रादिव्यतिरिक्तपुद्गलविशेष संबंधहेतु स्तत्वान्मदिराद्यर्थिनस्तद्रागादिवत् । यथावस्थितस्वपरज्ञानस्वभावस्यात्मनः कुतो रागादिरपि दोषो यतस्तस्य तत्संबंधनिबंधनत्वमिति चेत् न, तस्यापि ताशोत्प्राच्यादेव सत्संबंधतो भावात् । तथा हि-तादृशस्यात्मनो रागादिस्तसंबंध पूर्वकस्तत्वान्मदिरापीतस्य रागादिवत् सोऽपि तत्संबंधस्ततः प्राच्याद्रागादेरेव । न चैवमनवस्थितिर्दोषो हेतुफलरूपतया रागादितत्संबंधप्रबंधस्यानादित्वात् । तदुक्तम्जीवस्य संविदो रागादिहेतुर्मदिरादिवत् । तत्कर्मागंतुकं तस्य प्रबंधोऽनादिरिष्यते ॥ इति । विषयस्तु मार्गस्य सप्तधा तत्वं जीवाजीवाश्रवबंधसंवरनिर्जरामोक्षास्तत्वम् " इति सूत्रात् । तद्विषयत्वं च तस्य तन्निर्णयादेव प्रवृत्तेः ।
66
न हि जीवस्यानिर्णये तत्प्रवृत्तिरनिर्णीतस्यापवर्गार्थित्वासंभवात् । नाप्यजीवस्य तर्दा तत्संबंधस्य संबंधस्यानवगमेन तद्वियोगकांक्षानुत्पत्तेः । नाप्याश्रवस्य बंधस्य च तन्निदानेनिवर्त्तनद्वारेण शक्यनिवर्त्तनत्वानवगमेन कस्यचित्तन्निवर्त्तनायोद्यमानुपपत्तेः । नापि संवरस्य निर्जरामोक्षयोर्वा तदापि तस्य तन्निदानप्रत्यनीकत्वर्यं तयोर्बंधविश्लेषस्वभावत्वस्य चानवगमेन तदनुपपत्तेः । कुतस्तर्हि जीवादेर्निश्चय इति चेत् न, ज्ञानस्यैव स्वपरसंवेदन स्वभावस्यान्वयिनो जीवत्वात्तस्य च क्रमानिरूपणे न निर्णयात्, तद्विलक्षणस्याजीवस्य बंधतदास्रवयोश्च मार्गात्तदास्त्रवनिरोधस्यांतद्वारेण वंधनिर्हरणस्याप्येकं देश सकलविकल्पस्यो - निर्णयत्वात् ।
१ रागादिहेतुकात् । २ संवित्स्वभावस्य । ३ पुंस इति शेषः । ४ अनवगमसमये । ५ निदानं कारणं ६ । तस्य निदानं तस्य प्रत्यनीकस्य भावस्तत्वं । ७ संवरस्य ॥ • एकदेशेन निर्जरी, सकलदेशेन माक्षः ।
७१