Pramana Nirnaya

Author(s): Rajsuri, Indralal Shastri, Khubchand Shastri
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti

Page 52

परोक्षप्रमाणस्य निर्णयः। .
नोपनयनद्वारेणाभावमाविर्भावयंस्तत्कार्यस्य तद्विशेषस्याभावम. वबोधयति ।
विरुद्धकारण; नायं मुनिः परपीडाकरः कृपालुत्वादिति ।कृपालुत्वं हि परहितनिबंधनतयाऽनुग्रहमुपस्थापयत्तेद्वतस्तत्पीडाकरत्वमपाकरोति।
कारणविरुद्धकारणमस्यैव प्रभेदः । तद्यथा-नाऽस्य मुनर्मिथ्यावावस्तत्वशास्त्राभियोगादिति । तदभियोगो हि रागादिरहितस्य तत्कारणतया तत्वज्ञानसद्भावमुपनिपातयंस्तत्प्रत्यनीकमिथ्याज्ञाननिवृत्तिनिवेदनद्वारेण तन्निबंधनमिथ्यावादस्य विरहं निरपवादमुपपादयति।
अकार्यकारणमप्यनेकधा, विरुद्धव्याप्तादिविकल्पात् । विरुद्वव्याप्तं यथा, नास्ति भावेषु सर्वथैकांतः सत्वादिति । सत्वं खल्वनेकांतेन व्याप्तमन्यथा तदनुपपत्तेः। तथाहि-तदर्थक्रियाकारिण एवं व्योमारविंदादावतत्कारिणि तदभावात् । तत्कारी च योकस्वभावः, अत एकमेव कार्य भवेन्न देशादिभिन्नमनेकम् । अन्यथा सकलस्यापि जगत एकहतुकत्वापत्तेः । सहकारिभेदादेकस्वभावादपि तदनेकमुपपन्नमेवेति चेत्, तद्भेदस्यैव तर्हि तत्र हेतुत्वं, तदनु तयैव तस्योत्पत्तेन्नॆकस्वभावस्य विपर्ययात् । तस्यापि तदा भावाद्धेतुत्वेऽतिप्रसंगस्तत्कालभाविनः सर्वस्यापि तत्र तत्वापत्तेः । नैकस्वभावस्य नाऽपि सहकारिभेदस्य तत्र हेतुत्वं, तत्समुदायस्यैव तत्वादिति चेत्, तस्यैव तर्हि सत्वं स्थान प्रत्येक समुदायिनां न च तत्र तदभावे समुदायस्यापि तत्तद्व्यतिरेकि
१ मुनेः । २ तत्वज्ञानकारणतया । ३ निर्दुष्टं । · घटत ५ अर्थ क्रियाकारी भावः ६ आदिशब्देन कालाकारयोर्ग्रहणं । ७ अनेककार्योत्पत्तिबेलायो ।
ww