Pramana Nirnaya

Author(s): Rajsuri, Indralal Shastri, Khubchand Shastri
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti

Page 42

परोक्षप्रमाणस्य निर्णयः।
३७
तस्तस्याप्रामाण्यादिति चेत्, न तर्हि ततः प्रत्यक्षप्रामाण्यनिर्णयोऽप्रमाणात्तदनुपपत्तेः । अन्यथा पृथिव्यादेरपि तत एव प्रतिपत्त्या प्रत्यक्षप्रामाण्यकल्पनस्यापि वैफल्योपनिपातात् । कुतो वा तस्याप्रामाण्यं ? संभवव्यभिचारित्वालिंगस्य, व्यभिचरति हि लिंगं भूयः क्वचिनियमवत्वेनोपलब्धस्योप्यन्यत्राऽन्यदा च तद्वैपरीत्येन प्रतिपत्तेरिति · चेत्, कुतः पुनर्व्यभिचारवत्वेऽपि तस्याप्रााण्यं ?- तस्य तान्तरीयकतया प्रतिपत्तेरिति चेत् , आगतं पुनरप्यनुमानम् । अतो नानुमानमंतरेण क्षणमपि जीवनं चार्वाकस्य । कुतो वा परस्य प्रतिपत्तिर्यतस्तत्प्रसिद्धमनुमानस्य। प्रत्यक्षत इति चेन्न, तेनाऽपि शरीरस्यैव परिच्छेदान्न बोधात्मनः परस्य । तस्य तदनीतरत्वात् स एव तस्यापि परिच्छेद इति चेन्न, शरीरप्रत्यक्षत्वेऽपि बुद्धिविकल्पे संशयात् । न हि शरीरं पश्यतः पंडितोऽयं मूल् वा साधुरयमसाधुर्वेति निश्चयो भवति परीक्षानिरपेक्षं तत्संभावनापमानयोः प्रसंगात् । माभूत्परस्य प्रतिपत्तिस्तत्प्रसिद्धमप्यनुमानमिति चेत्कथमनुमानाभावे शास्त्रं? तस्यानुमाने प्रसिद्धभूतोपादानचैतन्यादिविषयत्वेन तदभावे निर्विषयत्वेनानुपपत्तेः। किमर्थ वा तत् ? न तावदात्मार्थमात्मनः प्रागेवावगततदर्थत्वादन्यथा तत्प्रणयनानुपपत्तेः । ताशस्यापि क्रीड़नार्थ तदिति चेन्न, विचारोपन्यासात् । न हि विचारः क्रीड़नांगं, कॅर्कशत्वेन चित्तपरितापहेतुत्वात् । नाऽपि
१ वृक्षादिस्वभावतया।२ शिशपात्वादेः । ३ लतादिस्वभावत्वेन! ४ अनुमानस्य । ५ व्यभिचारवतो लिंगस्य । ६ अविनाभावरूपतया । ७ " अनुमानमप्रमाणं संभव
व्यभिचारलिंगत्वात् प्रसिद्धानिकांतिकलिंगवत् ।” ८ इतरवादिनः । ९ सत्कारावज्ञयोः । १० मा भूदिति शेषः । ११ शास्त्रं । १२ अवगतशास्त्रार्थस्याऽपि पुंसः। १३ तत् शास्त्रप्रणयनं। १४ शास्त्रे इति शेषः । १५ विचारस्येति ।