________________
સંલેખનાવસ્તુક / ગાથા ૧૩૬૮ ભાવાર્થ :
અહીં કોઈ કહે કે વિવિધ પ્રકારની તપ-ક્રિયા સંલેખના છે એમ સ્વીકારીએ તો, સંયમજીવનમાં સાધુ જે તપ-ક્રિયા કરે છે તેને પણ સંલેખના સ્વીકારવાનો અતિપ્રસંગ આવે. આ પ્રકારના અતિપ્રસંગને દૂર કરવા અર્થે ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
ગાથા :
ओहेणं सव्व च्चिअ तवकिरिआ जइ वि एरिसी होइ ।
तह वि अ इमा विसिट्ठा घिप्पइ जा चरिमकालम्मि ॥१३६८॥ અન્વયાર્થ: - કવિ જોકે મોrizઓઘથી=સામાન્યથી, સદ્ગષ્યિ તવજિરિ=સર્વ જ તપ-ક્રિયા કરવી =આવા પ્રકારની=સંલેખનારૂપ, રોહોય છે, તદવિ =અને તોપણ =આ=પ્રસ્તુતમાં જે તપ-ક્રિયા કહેવાય છે એ, વિસિટ્ટ=વિશિષ્ટ uિડ્રગ્રહણ કરાય છે, ગા=જે રિમાનંમિ=ચરમકાળમાં થાય છે. ગાથાર્થ :
જોકે ઓવથી સર્વ જ તપ-કિયા સંલેખનારૂપ હોય છે, તોપણ પ્રસ્તુતમાં જે તપ-ક્રિયા કહેવાય છે એ વિશિષ્ટ ગ્રહણ કરાય છે, જે ચરમકાળમાં થાય છે. ટીકા : __ओघेन-सामान्येन सर्वैव तपःक्रिया आदित आरभ्य यद्यपीदृशी-देहकषायादिसंलेखनात्मिका भवति, तथापि चैषा प्रस्तुता विशिष्टा गृह्यते तपःक्रिया, या चरमकाले देहत्यागायेति गाथार्थः ॥१३६८॥ ટીકાર્થ :
જોકે ઓઘથી=સામાન્યથી, આદિથી આરંભીનેત્રસંયમજીવનની શરૂઆતથી માંડીને, સર્વ જ તપ-ક્રિયા આવી છે–દેહ, કષાયાદિની સંલેખના આત્મિકા છે=દેહ, કષાયાદિને કૃશ કરનારી છે, અને તોપણ પ્રસ્તુત એવી આ તપ-ક્રિયા=પ્રસ્તુતમાં જે તપ-ક્રિયા કહેવાય છે એ તપ-ક્રિયા, વિશિષ્ટ પ્રહણ કરાય છે, જે ચરમકાળમાં દેહના ત્યાગ માટે થાય છે, એ પ્રમાણે ગાથાર્થ છે. ભાવાર્થ :
સંલેખના' એટલે દેહ, કષાયાદિને કૂશ કરનારી તપ-ક્રિયા. આ પ્રકારનો “સંલેખના' શબ્દનો વ્યુત્પત્તિ અર્થ સંયમજીવનની સર્વ જ તપ-ક્રિયામાં ઘટે છે; કેમ કે સાધુ સંયમ ગ્રહણ કરે છે ત્યારથી આરંભીને સંયમજીવનમાં જે જે તપ-ક્રિયા કરે છે, તે સર્વ તપ-ક્રિયા દેહ પ્રત્યેના મમત્વનો ત્યાગ કરવા માટે કરાતી હોવાથી દેહને કૃશ કરે છે, અંતરંગ કષાયના ભાવોનો ત્યાગ કરવા માટે કરાતી હોવાથી કષાયોને કૃશ કરે છે, તેમ જ અંતરંગ વીર્યની ચંચલતાનો ત્યાગ કરવા માટે કરાતી હોવાથી યોગોના ચાંચલ્યને પણ કૃશ કરે છે. આથી સંયમજીવનના પ્રારંભથી માંડીને કરાતી સર્વ જ તપ-ક્રિયાને “સંલેખના' કહેવાનો અતિપ્રસંગ આવે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
