________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
૭૫
(૪) ચોથું સંયમપાલન માટે,
(૫) પાંચમું પ્રાણ ધારણ કરવા માટે.
(૬) છઠ્ઠું ધર્મ ચિંત્વન માટે. આમ છ કારણો ઉપસ્થિત થયે છતે આહારને ગ્રહણ કરતો સાધુ ભગવંતની આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કરતો નથી. કારણકે પુષ્ટ આલંબન હોવાથી, અને આ છ કારણો સિવાય જો રાગાદિ-આસક્તિ આદિના કારણે કરે તો જિનાજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કરે જ છે.
હવે વિશેષ અર્થ :-૧-વેદના અને ક્ષુધાવેદનીય માટે ૨-વૈયાવચ્ચ, આચાર્યાદિ સંબંધીનું મૃત્ય કરવા માટે ભોજન કરવું-૩-ઇર્યા-ગમન, યુગમાત્ર નિહિતદ્રષ્ટિવાળાં ગમન માટે. ભૂખ્યો આત્મા, ઇર્યાશુદ્ધિમાં અશક્ત હોય છે માટે વિશુદ્ધ ઇર્યા સમિતિ પાલવા માટે, ૪-પ્રેક્ષા-ઉત્પ્રેક્ષા-પ્રમાર્જના આદિ લક્ષણવાળું જે સંયમ તેના પાલન માટે, પ-શ્વાસોશ્વાસ આદિ જે પ્રાણો અને મન-વચન તથા કાયા આદિનું જે બલ તે બલને ધારણ કરવા માટે.(આહાર કરવો) છઠ્ઠું કારણ-ધર્મ ચિંતા એટલે ગુણન અને અનુપ્રેક્ષા આદિ અંગે : આમ છ કારણોને લઈને સાધુ આહાર કરતો સતો જિનેશ્વર ભગવાનની આજ્ઞાનો વિરાધક નથી.
વળી આહારના કારણની અપેક્ષાએ વસ્રનું કારણ અત્યંત બળવાન છે જ. કારણ કે વસ્ત્ર પરિત્યાગ કર્યો છતે લજ્જા આદિ જે મનુષ્યધર્મ છે તેનાથી રહિત એવો પ્રાણી, લોકને વિષે પાગલગાંડો કહેવાય છે તથા નહિં બોલાવવા લાયક, જોવાને પણ અકથ્ય. ઇત્યાદિ પ્રકારની ઉપેક્ષાવડે કરીને લોકમાં તેનો ત્યાગ કરાય છે.
આહારના પરિત્યાગમાં તો ‘અહો! આ મહાનુભાવ તપસ્વી છે. પર્યુપાસનાને યોગ્ય છે.' એ પ્રમાણેની ખ્યાતિવાળો અને પ્રવચનની ખ્યાતિવાળો અને શાસનના ગૌરવને વધારનારો તે જીવ થાય છે. તેથી કરીને ગુહ્ય અવયવના આચ્છાદન વડે કરીને અને મનુષ્યધર્મના સત્યાપનના કારણભૂત એવું વસ્ત્ર સ્વીકરીને-પરિણામોને અનુચિત એવા આહારાદિકનો ત્યાગ કર. એ પ્રમાણેનું મિત્રસદેશ મારૂં વચન સત્ય છે એમ જાણ.
હવે ‘વસ્ત્ર એ મૂર્છાનું કારણ છે. એમ વિચારીને વસ્ત્રનો સ્વીકાર કરવો તે અમારે કબૂલ નથી.’ એવો તારો બીજો વિકલ્પ હોય તો અમે પૂછીયે છીએ કે-હે દિગંબર! તને તારા શરીર પર મૂર્છા છે કે નહિં? જો હોય તો શરીરની જેમ વસ્ત્ર પણ તારે હોવું જોઈએ.
કારણ કે બન્નેમાં સમાનપણું હોવાથી. અને જો શરીર ઉપર પણ મૂર્છા નથી તો વસ્ત્રમાં પણ મૂર્છા ન જ થાય. કોઈ એવો આત્મા નથી કે કલ્પતરુ પ્રાપ્ત થયે છતે પણ મૂર્છા વગરનો હોય, અને કલ્પતરુને ઉપકાર કરનારા એવા ઘાસ આદિની વાડમાં મૂર્છિતવૃતિવાળો હોય! એવું બનતું નથી. આ કહેવાનો ભાવ એ છે કે—પ્રાયઃ કરીને અનંતકાલે પણ દુર્લભ એવું, અને અબજો રત્નોવડે કરીને પણ અલભ્ય એવું, અને અનેક કોટિ દ્રવ્યના વ્યય કરવાવડે કરીને પણ પિરપાલનને યોગ્ય, અર્થાત્ ધણાં મૂલ્યોવાળું અને બહુવસ્તુનો વિનાશ થવા છતાં પણ પ્રમોદના કારણભૂત અને વસ આદિ બાહ્યવસ્તુની
