Kupaksha Kaushik Sahasra Kiran Aparnam Pravachan Pariksha

Author(s): Dharmsagar, Narendrasagarsuri, Munindrasagar, Mahabhadrasagar
Publisher: Shasankantakoddharsuri Jain Gyanmandir

Page 445

૩૯૮ ૪
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ तत्तत्थवित्तिमाइसु न य पडिदिवसत्ति वयणमभिहाणं ।
तप्परमत्थो अट्ठमि-माईसु पुणो पुणुचारो॥१८०॥ - તત્ત્વાર્થવૃત્તિ આદિને વિષે એટલે કે તત્ત્વાર્થવૃત્તિ-આવશ્યકવૃત્તિ આવશ્યક ચૂર્ણિ આદિને વિષે “ર પ્રતિદિવસ” એ પ્રમાણેનું વચન કહેલું છે. એટલેકે પૌષધોપવાસ અને અતિથિસંવિભાગ આ બન્ને પ્રતિનિયત દિવસે અનુષ્ઠાન કરવા લાયક છે; નહિ કે પ્રતિદિવસ આચરણીય' એ પ્રમાણેનું વચન છે તેનો પરમાર્થ એટલેકે તેનું તાત્પર્ય એ છે કે--અષ્ટમી આદિ તિથિઓને વિષે ફરી ફરી ઉચ્ચાર કરવો. આ વાતનો ભાવાર્થ એ છે કે “પૌષધપવાસ અને અતિથિસંવિભાગ એ બન્ને પ્રતિનિયતદિવસે કરવા લાયક છે; પરંતુ તે પ્રતિદ્વિવસાયવરણીય પ્રતિદિવસ આચરવા લાયક નથી. એ પ્રમાણેનું તત્ત્વાર્થવૃત્તિ આદિના વચનના અનુસાર કરીને નિષેધનું વિદ્યમાનપણું હોવા છતાં પણ પ્રતિપદા આદિ અપર્વતિથિમાં તે બન્નેની ભજના.” એ વાત કેવી રીતે સંગત થાય?”, એ પ્રમાણેની પારકાની શંકા જે છે તે અયુક્ત છે. કારણકે તે વૃત્તિમાંના પ્રતિનિયત દિવસ શબ્દવડે કરીને પૌષધ આદિની કરવાની ઇચ્છાવાળાએ પોતાને જે સંમત દિવસ છે તે ગ્રહણ કરવો. અને પૌષધ આદિ નહિ કરવામાં પ્રાયશ્ચિત્તની પ્રાપ્તિના કારણે કરીને ચતુષ્કર્વી આદિમાં નિશ્ચયથી પૌષધોપવાસ ગ્રહણ કરવો જોઈએ. બાકીની અપર્વતિથિમાં અનિયમે અને તેથી કરીને તે જે અનુષ્ઠિત અનુષ્ઠાનઃસ્વીકૃત જે અનુષ્ઠાન છે તેનો અંત છેડો, “ચારિત્રના ઉચ્ચારની જેમ અથવા તો જિનેશ્વર ભગવાનની પ્રતિમાની પ્રતિષ્ઠાની જેમ છેડા વગરનો ન હોય. અર્થાત પૌષધપવાસનું જે અનુષ્ઠાન ઉચ્ચરેલું છે તે અપર્યવસાયી છેડા વગરનું ન થાવ એવો અર્થ સમજવાનો છે. અને તેનો પાવજજીવિત એવો અર્થ ન થઈ જાય માટે કાલ નિયમન માટે ન પ્રતિદિવસીવાળીથી એ પદ .
અથવા તો પોતાના અભિપ્રાયને સંમત એવા બે ત્રણ દિવસ સુધી અનુગામિત્વ=પહોંચાડવાના પ્રતિષેધ માટે ન પ્રતિદિવસ એ પદ સમજવાનું છે. આ વાતનો ભાવ એ છે કે એક વખતે ઉચ્ચરેલો પૌષધ, બે ત્રણ દિવસ સુધી ચાલે એમ નથી. અથવા તો જિનેશ્વર ભગવાનની પ્રતિષ્ઠાની જેમ એક વખત ઉચ્ચરેલ પૌષધ કે અતિથિસંવિભાગ વ્રત, પ્રતિદિવસ-દરરોજ ચાલુ રહે છે એવું નથી, પરંતુ અતિથિસંવિભાગ વ્રત કરવાની ઇચ્છાવાળાએ પૌષધ અને અતિથિસંવિભાગ બન્ને યથાશક્તિ પ્રતિનિયત દિવસે કરવા જ જોઈએ.
જો આમ ન હોય તો એટલેકે દરરોજ ઉચ્ચરાવવાના ન હોય તો ઉપધાનવહન આદિની વિધિમાં પહેલે જ દિવસે શ્રાવકોને એકી સાથે ૧૮-પૌષધોનું ગ્રહણ કેમ કરાવાતું નથી? તેથી કરીને પૌષધોપવાસ અને અતિથિ સંવિભાગ આ બન્ને વ્રતો, પ્રતિનિયત દિવસ અનુષ્ઠય છે. પ્રતિનિવવિવસનુદેવો એ પ્રમાણેનું જે પહેલું વાક્ય છે તે વિવક્ષિત દિવસના અનુષ્ઠાનને જણાવનારું છે. અને પ્રતિદિવસવીરો એ પ્રમાણેનું જે બીજું વાક્ય છે તે કાલના નિયમુનને જણાવનારું છે. અને આ તાત્ત્વિક વાત હોવાથી પૌષધ ઉચ્ચરાવવાના આલાવામાં ગાવ વિવાં મહોરરૂં પઝુવાન એ