________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
જે ૩૯૩ નથી એવું ઓઘથી સૂત્રમાં બતાવેલું છે. જેવી રીતે સમવસરણને વિષે ભાવ જિનેશ્વરભગવાનના દેહને (સ્ત્રીઓ) સ્પર્શી શકતી નથી તેવી રીતે શ્રાવક નારીઓ તેની પ્રતિમાને પણ હંમેશા પૂજી શક્તી નથી” ઇત્યાદિ' એ પ્રમાણે---
જિનદત્તસૂરિએ કરેલા કુલકની જિનકુશલસૂરિએ કરેલી વૃત્તિમાં કહેલું છે. અહિં સ્ત્રીજન માત્રને પૂજા નિષેધેલી છે તે પણ “જિનેશ્વર ભગવંતે કહેલું છે' એમ કહીને તીર્થકરને કલંકદાન આપ્યું છે. અને જે આ બે ગાથા-સંમતિ તરીકે બતાવી છે તે બને ગાથાઓ પોતેજ બનાવીને “શાસ્ત્રમાં આ પ્રમાણે કહ્યું છે' એમ કહીને શાસ્ત્રને પણ કલંકદાન આપ્યું છે.!! કોઈપણ આગમને વિષે આ બે ગાથાઓ દેખવામાં આવતી નથી. અને એથીજ કરીને ખરતરોનો તેવો જાતિસ્વભાવ હોવાથી તેનું જે સંમતિદાન–શાસ્ત્રને બહાને જે સંમતિદાન આપેલું હોય તે પ્રાયઃ ખોટું જ જાણવું.
ખરતર શંકા કરે છે કે : “તેવા પ્રકારની અપવિત્ર સંબંધીની આશાતનાને જોઈને શ્રી જિનેશ્વર ભગવંત પ્રતિ પરમભક્તિથી ઉલ્લસિત મનવાળા એવા અમારા ગુરુમહારાજે જિનપૂજાનો નિષેધ કર્યો. એમાં શું દોષ છે?”.
એમ જો કહેતો હોય તો બોલીશ નહિ. તીર્થંકર-ગણધરો-આદિની અને તીર્થની મહાઆશાતનાકારીપણું હોવાથી. જિનેશ્વર ભગવાનની આજ્ઞા સિવાયનું તીર્થકરને ઉદ્દેશીને કરેલ કાર્યનું પણ મહાઅનર્થના હેતુરૂપ હોવાથી. પંચાશક સૂત્રની અંદર હરિભદ્રસૂરિ મ. ફરમાવે છે કે
"समतिपवित्ती सव्वा आणाबज्झत्ति भवफला चेव।
तित्थकरुद्देसेणवि ण तत्तओ सा तदुद्देसा ॥१॥ આ ગાથાની વૃત્તિ આ પ્રમાણે છે. “સ્વમતિપ્રવૃત્તિ જેમણે પોતાની બુદ્ધિપૂર્વકની સમસ્ત-બધી દ્રવ્યસ્તવ અને ભાવસ્તવવાળી જે ચેષ્ટા, તે ચેષ્ટા આપ્તના ઉપદેશથી શૂન્ય હોવાથી સંસારના કારણભૂત જ છે. કારણકે ભવસમુદ્રને પાર ઉતારવા કારણરૂપ એવી આજ્ઞાનું જ પ્રમાણપણું હોવાથી”. અહિ વાદી પ્રશ્ન કરે છે કે : “જે જે ક્રિયાઓ તીર્થકરને ઉદ્દેશીને ન કહેલી હોય તે બધી ભવફલને દેનારી થાય; પરંતુ બીજી નહિ. કારણકે બીજામાં જિનેશ્વર ભગવાનના પક્ષપાતનું વિદ્યમાનપણું હોવાથી મહાફલને દેવાવાળું છે.' એવી શંકાના ઉત્તરમાં કહે છે કે તીર્થંકરના ઉદ્દેશથી એટલે કે તેની ભક્તિના આલંબનવાળી હોય તો પણ પોતાની બુદ્ધિથી કરેલી પ્રવૃત્તિ ભવફલ માટે જ થાય છે. આમ કેમ? તો કહે છે કે :
અને પોતાની મતિ પ્રવૃત્તિ જે છે તે પ્રવૃત્તિ પરમાર્થથી તીર્થંકરના ઉદ્દેશવાળી નથી અને તેથી કરીને તેવી પ્રવૃત્તિવાળા આજ્ઞાબાહ્ય કહેવાય છે. બીજો નહિ” એ પ્રમાણે પંચાશકવૃત્તિમાં કહેલું છે.
વળી બીજી વાત તેવા પ્રકારની આશાતનાના કારણભૂત એવું સ્ત્રીઓનું અપવિત્રપણું આધુનિક કાલવિશેષજન્ય નથી, પરંતુ સ્ત્રીના સ્વભાવજન્ય સર્વકાલીન છે. અને તેથી કરીને તે અપાવિત્યપણું તીર્થકર આદિના કાલે પણ સમાન હતું. એ પ્રમાણે હોવા છતાં પણ સ્ત્રીઓને જિનેશ્વર ભગવંતો અને
પ્ર. ૫. ૫૦
