________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
૪ ૨૩૭ जणं कुमईवग्गो, अरहंताईण णाम समरंता ।
पइसमयं मह पावं, अणंत भवकारणं जणइ ॥१३२॥
જે કારણથી અરિહંત આદિઓનું નામ સ્મરણ કરતો છતો એવો કુમતિવર્ગ, પ્રતિ સમય અનંતભવનું કારણ એવાં મહાપાપને ઉપાર્જન કરે છે. || ગાથાર્થ-૧૩૨ /. હવે તેવા પ્રકારનું પાપ કેવી રીતે ઉપાર્જન કરે છે? તે કહે છે.
निअनिअमयाणुरत्ते अरिहंताईवि मणसि काऊणं ।
झाइजा तमजुत्तं, कलंकदाणं महंताणं ॥१३३॥ જે કારણથી અરિહંત આદિઓને પોતપોતાના મતને અનુસરતા હોય તેવાને જ મનમાં કરીને કુપાક્ષિકવર્ગ ધ્યાવે છે. પરંતુ અરિહંત આદિઓ જે છે તે કુપાક્ષિકે વિકલ્પેલા માર્ગની શ્રદ્ધાવાલા હોતા નથી. તેથી કરીને તેવા પ્રકારનું વચન, અરિહંત આદિઓને તો ખરેખર કલંકદાન રૂપ જ છે. અને એ કલંકદાન આપવું તે વસ્તુતાએ મહાપાપ છે. ખરી વાત તો એ છે કે તેવા પ્રકારના (પોતે કહેવા ઇચ્છતા હોય તેવા પ્રકારના) આચારોની પરિકલ્પના=વિચારણાના કાલે જ તેવા પ્રકારના આચાર પ્રરુપક અરિહંત આદિઓનું પણ તેવા પ્રકારની કલ્પના કરવાનો સંભવ હોવાથી. એ પ્રમાણે જો ન કરે તો પોતે જ આચાર પાળી રહ્યાં છે તેનું પ્રામાણિકપણું ઠરાવવા માટે અસમર્થ છે. અને એથી જ પોતે તેવી રીતે વર્તે છે. એવા આચારના અરિહંત આદિઓ નહિ હોવા છતાં તે રૂપની કલ્પના કરવી તે મહાપાપ છે. ગાથાર્થ–૧૩૩ | હવે નામવડે સામ્યપણું હોવા છતાં પણ ભિન્નતો છે એ ઉપર દૃષ્ટાંત જણાવે છે.
परमेसरुत्ति नामं जह एगं भिन्न भिन्न अत्थजुअं। निअनिअमयफलहेऊ, आयारायारझाणवसा ॥१३४॥
પરમેશ્વર' એ પ્રમાણેનું એક જ નામ, ભિન્ન ભિન્ન અર્થથી યુક્ત છે એટલે કે પોતપોતાના આચારના પ્રરૂપકપણાવડે કરીને વિકલ્પલા ક્રોડી ગમે પરમેશ્વરનો વાચક હોવા છતાં પોતપોતાના મતના ફળના હેતુરૂપ તે પરમેશ્વર છે. આમ કેમ? તો કહે છે કે આચાર, આકાર અને ધ્યાનના વશથી, આચાર એટલે સંધ્યાવંદન-અગ્નિપૂજા આદિના લક્ષણવાળો, આકાર એટલે શંખ, ચક્ર, ત્રિશૂલ, ગદા આદિ શસ્રને ધારણ કરનારો, વિચિત્રવાહનવાળો, અને લિંગ આદિ સ્વરૂપવાળો આચાર અને આકાર તે બન્નેનું ધ્યાન એટલે કે અમારો જે આચાર અને તેવા પ્રકારના આકારનું ધ્યાન તે અમારો આચાર! કેવા પ્રકારના આકારને ધારણ કરવાવાળાએ પ્રરુપેલો છે? ઇત્યાદિરૂપે મન દ્વારાએ જે ચિંતવન કરવું તેના પરાધીનપણાએ કરીને વિધ વિધ પ્રકારના પરમેશ્વરો છે. આનો કહેવાનો તાત્પર્ય એ છે કે બૌદ્ધ, સાંખ્ય આદિ બધાય મતોના જે દેવ છે. તે બધાય પરમેશ્વર તરીકે જ સંમત છે.
