________________
લૌકિક પુરૂષની લેટેત્તર મહાત્માની સાથે સરખામણી કરવી તે ગાંડપણ છે. શ્રી મહાવીર અને ગાંધીજી પ્રેષકપૂર્વ મુનિરાજશ્રી ભદ્રકરવિજયજી મ.
પ્રબુદ્ધ જૈન” તા. ૧ જાન્યુઆરી માટે કહે છે કે, “ગાંધીજીએ પણ પ્રજા ૧૯૪૭ ના અંક ૧૭ માં ભાઈ દલસુખ માનસને દાસત્વમાંથી મુક્ત કરવા અવિરત માલવણિયા તરફથી જે હકીક્ત પ્રગટ કર- પ્રયત્ન કર્યો છે, પરંતુ આ વીસમી શતાબ્દીમાં વામાં આવી છે, તે જૈનસમાજને અત્યંત દાસત્વને મૂખ્ય અર્થ “રાજકીય ગુલામી ” આઘાત ઉત્પન્ન કરનારી છે. લેખકે ભગવાન છે. ભગવાન મહાવીરના સમયમાં આ ગુલામી મહાવીર અને ગાંધીજીની તુલના કરવાને નહોતી, તેમ તે નહી પરંતુ તે વખતે પ્રજા પ્રયાસ કર્યો છે. ભગવાન મહાવીરની મહત્તા માનસને એટલે વિકાસ જ નહતો કે આ
ક્યા ગુણને આભારી છે, તેનું વર્ણન કરતાં ગુલામી સાલે; એટલે જે આપણે જોઈએ છીએ તેઓ બતાવે છે કે, “ભગવાને પિતાના સ- કે, તે વખતની રાજસત્તા સામે ભગવાન મયના જનસમૂહમાં ફેલાયેલે દાસત્વને ખ્યાલ મહાવીરે કશું જ કર્યું નહી વગેરે. પરંતુ નિર્મૂળ કરવાનો સબળ પ્રયત્ન કર્યો હતો. આ વીસમી સદીમાં પ્રજામાનસનો વિકાસ થવાથી પરંતુ એ વખતે ઈશ્વરનું દાસત્વ, બ્રાહ્મણનું એમ મનાવા લાગ્યું છે કે, બધી ગુલામી દાસત્વ, જાતિવાદનું દાસત્વ, એટલા દાસત્વ ‘રાજકીય ગુલામીમાંથી જન્મે છે અને આ સુધી નજર પહોંચી હતી. મનુષ્ય પોતાના ગુલામીને નાબુદ કરવાનો ગાંધીજીને સતત કમને-પુરૂષાર્થને આધીન નહી પણ ઈશ્વરની પ્રયત્ન છે, માટે આજની પ્રજા તેમને મહાત્મા કૃપાને આધીન છે, આવા ખ્યાલથી પ્રજા અને કહે છે. તો પછી ભગવાન અને મહાત્મામાં કર્મણ્ય બની ગઈ હતી. આવા પ્રકારની ઈશ્વરની ફરક શું?” પરાધીનતાને ખ્યાલ એનું નામ ઈશ્વરનું આ રીતિએ લેખકે ભગવાન મહાવીર દાસત્વ. બ્રાહ્મણ સિવાય ધર્મક્રિયા, યજ્ઞયાગાદિ અને ગાંધીજી બન્નેમાં જનકલ્યાણની એક થઈ શકે નહી, આવા ખ્યાલથી બ્રાહ્મણની સરખી ભાવના અને જનસમાજને ગુલામીમાંથી પરવશતા સ્વીકારાઈ હતી. પરિણામે ઊંચ-નીચના મુક્ત કરવાનો એક સરખો પ્રયત્ન, આ ગુણો ભેદ પડી જવાથી જાતિવાદની પરવશતા પણ આગળ કરી સરખામણી કરી છે, સાથે સાથે આવી ગઈ હતી. તે સમયના લોકોમાં આવી એ વાત પણ બતાવી દીધી કે, જ્ઞાનનો વિકાસ પરવશતા (જેને લેખક દાસત્વ શબ્દથી ઓળ- થવાથી ગાંધીજીએ “રાજકીય ગુલામી સામે ખાવે છેપિસી ગઈ હતી. ભગવાન મહાવીરે પગલું ભર્યું છે, તેમ જ્ઞાનને તેવો વિકાસ આ દાસત્વમાંથી લોકમાનસને મુક્ત કરવા નહી હોવાથી ભગવાન મહાવીરે રાજસત્તા પ્રયાસ કર્યો, માટે જ તેઓ મહાન બન્યા સામે પગલું ભર્યું નથી અર્થાત્ ગુલામીમાંથી અને ભગવાન કહેવાયા.”
મુકત કરવાને બન્નેને પ્રયાસ તુલ્ય કહી આ રીતિએ ભગવાન મહાવીરની જન- શકાય તે પણ ગાંધીજીને પ્રયત્ન સજ્ઞાન કલ્યાણની ભાવનાને ઉલ્લેખ કરી તેમની મ- કેટિને છે, જ્યારે ભગવાન મહાવીરને હત્તા સ્થાપીને ગાંધીજીની મહત્તા સ્થાપવા પ્રયત્ન અજ્ઞાન કેટિન હતા. આથી એટલું
