________________
આધુનિક દશા:
પૂ૦ મુનિરાજશ્રી નિરંજનવિજયજી મહારાજ [ કુલચંદ પિતાના ઘરે ખુરશીમાં બેઠે બેઠે માંડી અને દુર-દુરથી લેકએ આવી એ આજની વર્તમાન અવદશાનો વિચાર કરી રહ્યો હતો પરબનાં મીઠાં–મધુરાં અમૃત પીધાં છે અને તેવામાં તેને મિત્ર મનહર ઘરમાં પ્રવેશ કરે છે. તેને થોડું પિતાની સાથે લઈ ગયા. નાની છતાં પણ બેસવા ખુરશી આપે છે. મનહર પૂછે છે કે- ] દુનિયામાં ( બાહા દષ્ટિએ) સૌથી વધુ ફેલાવે
મનહર–કેમ ભાઈ! શા વિચારમાં છે? પામેલી ખ્રીસ્તી કેમના સ્થાપક ઈશુ હિંદુબહુજ ઉંડા વિચારમાં ડુબી ગયા લાગો છો. સ્તાનમાં લગભગ બાર વર્ષ રહ્યા, તક્ષશીલા જરા કહો તે ખરા? અમને ખબર પડે છે, અને નાલિદામાં રહી હિન્દમાં ચાલતા ધર્મોને ભાઈને શું દુઃખ છે !
અભ્યાસ કર્યો અને પશ્ચિમની દુનિયાને અહિંમુલચંદ-મનહર ! તને તો હરવખત સાને ઉપદેશ આપે. પાકદિને ઈસ્લામના મશ્કરી જ સુઝે છે; તારે તે ખાઈપીને લહેર જ પ્રવર્તક હજરત મહંમદ પયગંબરે પણ હિંદુકરવી છે. જરા ભવિષ્યને કઈ દિવસ વિચાર સ્તાનમાં આવેલા અને જ્ઞાનનાં અમૃત ચાખેલાં કર્યો છે? કે આપણે સમાજ અને આપણે દેશ આ પ્રમાણે આખી દુનિયાને ઉપદેશ આપપહેલાં કેટલી ઉંચી કક્ષાએ હતું અને અત્યારે નારની આ દશા? કેવી અધોગતિએ પહોંચે છે, તેને તને મનહર–ભાઈ! તારું કહેવું ખરું છે. જરાએ ખ્યાલ છે?
મહાપુરુષોએ તો ઘણું કહ્યું, ઘણે ઉપદેશ (મનહરે જરા હસીને કહ્યું) આપ્યો, પણ આપણે તેનું કેટલું પાલન કરીએ મનહર—એ જ કે બીજું કાંઈ? સૌના છીએ? તે તે તું વિચાર ! આવી દશા કર્યા સૌ ભેગવે. ભૂલને ભેગ ભેગવે જ આપણા એકલાની નથી, બધાની છે. ખ્રિસ્તી છૂટકો! રોદણાં રોયે કાંઈ શકવાર વળવાને ધર્મમાં અહિંસાનો ઉપદેશ એટલે સુધી આ નથી. ઉપાય શોધવા કરતાં કારણ શોધવામાં છે કે, “ તમારા એક ગાલ ઉપર તમારો આવે અને તે દૂર કરવામાં આવે તો જ કાંઈ મારે તો બીજો ગાલ ધરજે”. આજે જે જે દહાડો વળે !
દેશે ખ્રીસ્તી ધર્મ માને છે તે તે દેશે તરફ ફુલચંદ–આપણે અને આપણા પૂર્વજોએ વિચાર દૃષ્ટિએ જોશે તો જણાશે કે, માનવએવી શી ભૂલો કરી હશે કે, આ દશાએ સંહારની કેટલી બધી સામગ્રી એમણે જ આપણે દેશ આવી પહોંચ્યો છે. ખરું વિચા- તૈયાર કરી છે. ઝેરી ગેસથી માંડીને અણુબ રીએ તો ઉલટું આપણુ દેશે તે જગતને સુધીની અનેક ઝેરી–
તથી ભરપુર સામગ્રીબેધપાઠ આપે છે. ઉધે રસ્તે ચઢેલી એને પણ સમાવેશ થાય છે. દુનિયાને સીધે રસ્તો બતાવ્યું છે. જેટલા ખરેખર ! આપણે આપણા ધર્મને સગવમહાપુરુષે આ ભૂમિ ઉપર જમ્યા છે તેટલા ડી પંથ બનાવ્યો છે. આપણે ફાવે તેટલું દુનિયાના બીજા કેઈ પડમાં થયા નથી. પ્રતિ ગ્રહણ કરીએ છીએ અને ન ફાવે તેને જતું યુગે આ દેશમાં એક એક વ્યક્તિ તે જરૂર કરીએ છીએ છતાં આપણે ધર્મની અને આપણી બહાર આવી છે અને ભાન ભૂલ્યા જગતને પૂર્વ સ્થિતિની બેટી બડાઈઓ મારીએ છીએ. માર્ગ બતાવ્યો છે. જ્ઞાનની પરબે એમણે કુલચંદ–ભાઈ મનહર ! તું કહે તે બધું
