________________
શેઠ હુકમીચંદજીની વખાણ કરવામાં ખામી રાખી કહેવાય, પણ તે બન્ને પ્રકારના ધર્મ પ્રરૂપકેની નથી તદુપરાંત તે બધાંને મોક્ષનાં કારણ તરીકે સ્વી શૈલી પરસ્પર સાપેક્ષ રીતે અને નય પ્રધાન હોવી કારીને જાહેર કર્યા છે.
જોઈએ. કારણ કે, એકાન્ત નિરપેક્ષ–એટલે પરસ્પર બીજું; કાનજીસ્વામીજી પોતાનાં પ્રવચનોમાં વારં- એક બીજાના નિષેધ પૂર્વક કોઈ પણ નયની દેશના વાર એ મુજબનું બોલી રહ્યા છે કે, શરીરની ક્રિયા તે, ધર્મદેશના રૂપ નથી. પણ અધર્મ માર્ગની દેશના કંઈ કરે છે એ મિથ્યાત્વ છે, પુણ્યનો મહિમા એ રૂપ બને છે. આ કારણે આ પ્રકારની એકાન્તવાદની અધર્મનો મહિમા છે, ઇત્યાદિ આત્મધર્મમાં પ્રગટ ધર્મ દેશનાના પ્રરૂપકે જૈનશાસનના શુદ્ધ નયમાર્ગની થઈ રહ્યું છે, તે બધું આ લખાણની સાથે મેળવતાં શૈલીના અજાણ અને મિથ્યાષ્ટિ ગણાય છે. માટે “હાથીના. દાંત’ જેવું માયાવી અને પોકળ લાગે છે, જે સ્યાદ્વાદશૈલીના યથાર્થ પણે જાણકાર હોય તેજ
વાસ્તવિક વાત એ છે કે, કાનજીસ્વામીને નિશ્ચય આંત્મા ધમ દેશના આપવાને લાયક કહેવાય છે. નહિ પણ નિશ્ચયનયાભાસનું ઘેલું વળગ્યું છે, એટલે આવા મહાન પુરૂષોથીજ જૈનશાસન કલિકાળમાં પણ
જ્યાં હોય ત્યાં તેઓ આરીતે પૂર્વાપર વિરોધી હકી- અવિછન્નપણે વિરોધ રહિત જયવંતુ વર્તી રહ્યું છે, કતો રજૂ કરી, જૈનશાસનની ત્રિકાલાબાધ્ય અવિચ્છિન્ન અને ઠેઠ પંચમકાળના પર્યત ભાગ સુધી આ રીતે પ્રભાવશાલી સિદ્ધાન્ત વ્યવસ્થાના અભેદ્ય કિલ્લાની નિરાબાધપૂર્વક વર્તતું રહેશે. હામે પોતાનું માથું મારવા જાય છે પણ તેમાં તેઓ
- કલિકાળ સર્વજ્ઞ આચાર્ય ભગવાન શ્રી હેમચંદ્રઅકંપ્ય એવા મેરૂ ગિરિરાજને ઉખેડી નાંખવાનું સૂરીશ્વરજી મહારાજા પણ, શ્રી વીતરાગ દેવ અરિહંત સાહસ કરનાર વન પશુની જેમ છેવટે હારીને પાછા પરમાત્માની સ્તુતિ કરતાં પોતાના હદયની પવિત્ર પટકાઈ પડે છે.
ઉમિઓની લાગણી શબ્દોમાં પ્રગટ કરવાપૂર્વક કેટલાકનું કહેવું છે કે, “ કાનજીસ્વામી, નિશ્ચ• અપૂર્વ ઉલ્લાસથી પરમકૃપા સાગર પરમાત્માને યાયની વાત કહે છે એમાં ખોટું શું છે? એનાં સંબોધીને આ મુજબ બોલે છે કે,નિશ્ચયપ્રધાન પ્રવચનોનો આટ-આટલે વિરોધ શા શ્રાદ્ધ શ્રોતા સુધી જૈો યુવાતાં વદ્દીશ સત્ત માટે ? વ્યવહાર અને નિશ્ચય આ બને જૈન શાસનના ૨છાણનાહ્ય સામ્રાજ્ય છત્ર હar | અંગે છે. જૈનશાસનરૂપ રથનાં બે ચક્રો છે. એક , આજ ભાવને ગુજરાતી ભાષામાં વ્યક્ત કરવા ચક્રથી રથ ચાલે નહિ, તેમ વ્યવહાર અને નિશ્ચય પૂર્વક શ્રી મહાવીર ભગવાનના સ્તવનમાં ૫. શ્રી જિન વિના જૈનશાસનની વ્યવસ્થા નભી શકે નહી, આથી વિજયજી મહારાજા કહે છે કે:વ્યવહાર વાદી વ્યવહારની વાત કરે અને નિશ્ચય “જૈનોગમવકતા ને શ્રોતા, સ્યાદવાદ શુચી બધછ, વાદી નિશ્ચયની વાત કરે તેમાં જૈનશાસનની દષ્ટિએ કલિકાલે પણ પ્રભુ ! તુજ શાસન વરતે છે અવિરોધજી. ‘હરકત શી ?
વીર જિણંદ જગતઆના જવાબમાં આપણે કહેવાનું ઘણું છે. પણ સ્યાદવાદ અનેકાંતવાદ એ જૈનશાસનનું મૂળ પ્રાસંગિક રીતે કાનજીસ્વામીના આત્મધર્મની લખાણ છે. તેનાં યથાર્થ જ્ઞાન વિનાને આત્મા જૈનશાસન શૈલી અને તેઓનાં પિતાનાં પ્રવચનોમાં પ્રગટ થતી કે તેનાં મૂળ ગુણ સમ્યગદર્શન તેને સ્પર્શી શકતો
ની વિચારશ્રેણીઃ આ બન્ને પૂરતો આનો નથી. જ્યારે કાનજીસ્વામીની સમગ્ર વિચારશ્રેણી કે જવાબ એ છે કે, અલબત્ત વ્યવહાર અને નિશ્ચય પ્રવચનશૈલી એકંદરરીતે, આ જૈનશાસનના સ્યાદાદઆ બન્ને જૈનશાસનના અંગરૂપ છે. આથી વ્યવહાર માર્ગનો ડગલે ને પગલે તે અ૫લાપ કરવાપૂર્વક પ્રધાન ધર્મદેશનાના ઉપદેશકો પણ શુદ્ધ માર્ગ સ્વછન્દપણે હળવા શબ્દોમાં કહીએ તો નિરંકુશપણે પ્રરૂપક કહેવાય તેજ રીતે નિશ્ચય પ્રધાન ધર્મ દેશના વહી જાય છે, જેને જૈનશાસ્ત્રો નયાભાસ કહે છે, પ્રરૂપક પણ અવશ્ય ધર્મમાર્ગને શુદ્ધ પ્રરૂપકો તે નિશ્ચયનયાભાસનું પ્રતિપાદન કરનારા વાક્યો કે
