________________
મેાક્ષમાગ ના ઉપાય;
પૂ. ૫′૦ પ્રવિણવિજયજી મહારાજ
શ્રી ભરત ચક્રવર્તી અને ઈલાચી પુત્રના દ્રષ્ટાંત વડે પુરવાર કરવામાં આવ્યું છે કે, જીવનમાં દ્રવ્યચારિત્ર પ્રત્યે શ્રદ્ધા ધરાવ્યા સિવાય ભાવચારિત્ર આવતું નથી. ભાવચારિત્ર એ મેાક્ષનું કારણ છે તેમ દ્રવ્યચારિત્ર એ ભાવચારિત્રનુ કારણ છે. આ હકીકત પૂજ્ય મહારાજશ્રીએ સુંદર શબ્દો અને શૈલીદ્રારા સચેટ રજૂ કરી છે. સ સહાયભૂત દ્રવ્યચારિત્રની આવશ્યકતા કાંઈ આછી નથી. જો કે ભાવચારિત્ર ચાખા તુલ્ય છે અને દ્રવ્યચારિત્ર ફેાતરા સમાન છે. પરન્તુ ચેાખાને ઉગાડવા માટે ફાતરાવાલા ચાખા ( ડાંગર ) ની જરૂર પડે છે. ફેાતરા વિનાના ચાખા ી ખેતરમાં ઉગતા જ નથી. તેમજ એકલા ફોતરા વાવા તેપણ ચાખા ઉત્પન્ન થઈ શકશે નહિ. ફેાતરા અને ચાખા અને ભેગા જ ( નવીન ) ચેાખાની ઉત્પત્તિ કરી શકે છે. તેવીજ રીતે દ્રવ્યચારિત્ર અને ભાવચારિત્ર દ્વારાજ મેાક્ષ પ્રાપ્ત થઇ શકે છે.
જેમ સુખ-દુઃખમાં મુખ્યતયા તા શુભાશુભ કર્મો જ કારણ છે. સુખ-દુ:ખ આપનાર તેા નિમિત્ત માત્ર ગણાય છે. તે જ મુજબ ભરતજીને તથા ઈલાચી પુત્રને કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિમાં મુખ્યતયા તે તેમની અંતર`ગ શુદ્ધિ તથા સંસારની અનિત્યતાનું જ્ઞાન જ કારણ છે. આરિસા ભુવન અને દોરડા ઉપરનું નૃત્ય એ તે નિમિત્ત માત્ર હતાં. નિમિત્ત કાઇ મેાક્ષનુ મુખ્ય કારણ ન ગણાય અને એટલા જ માટે પૂ. ઉમાસ્વાતીજી મહારાજ તત્ત્વાર્થ સૂત્રના પહેલા જ સૂત્રમાં મેાક્ષમાના સાધન તરીકે જણાવતાં કહે છે કે,
सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्राणि मोक्षमार्गः અર્થાત્ સાચી શ્રદ્ધા, સાચું જ્ઞાન અને સાચું ચારિત્ર એ ત્રણ મલીને જ મેક્ષ પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે. ગમે તે નિમિત્તથી અને ગમે
વળી મહારાજા ભરતજી સર્વાંગ એટલે વનની સપૂર્ણ ચેાગ્યતા પામી ચૂક્યા છે; છતાં ઈન્દ્ર મહારાજા તેમની પાસે આવીને કહે છે કે, આ સાધુવેષ ગ્રહણ કરશે પછી હું વંદન કરૂં. આથી પણ સાધુવેષની મહત્તા
ત્યાં ઉપરોક્ત રત્નત્રયીની હાજરી, જેના હદ-સિદ્ધ થાય છે. વ્યવહારમાં પણ તેજ રૂપી
ચમાં બેઠી છે તેને કેવળજ્ઞાનની લક્ષ્મીને વરવામાં કશું વાંધેા-વચકા છે જ નહિ.
સાચા ગણાય છે કે, જેનામાં ચાંદી પણ હાય અને સરકારના સિક્કો પણ હાય. ચાંદી હાય વળી 'ભરત ચક્રવર્તી અને ઈલાચી પુત્ર પરન્તુ ઉપર ગવર્નમેન્ટની છાપ ન હાય, એ કાંઇ દ્રવ્યચારિત્રના (સાધુવેષના) વિરોધી છાપ હાયપરંતુ અંદર ચાંદી ન હોય, ન હતા. જે વિધી હેાત તેા તેમણે કેવળછાપ પણ નથી અને ચાંદી પણ નથી એ ત્રણે જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ પછી સાધુવેષ ગ્રહણ કર્યાં છે જાતના રૂપીયા બજારમાં ચાલી શક્તા નથી. તે કરત જ નહિ. વળી તેમને કેવળજ્ઞાન ઝટ તે જ મુજબ સાધુવેશ એ મહાવીર ગવનમેન્ટની થવામાં પણ તેમણે પૂ॰ભવમાં પાળેલુ સુંદર છાપ છે અને અંદરનું શુદ્ધ ચારિત્ર એ ચારિત્ર જ કારણ છે. દ્રવ્યચારિત્રના વિાધીને ચાંદી છે. આવા સાધુ જ્યાં જાય ત્યાં પૂજ્ય ભાવચારિત્ર કદી આવતું નથી. અનંતા દ્રવ્ય-અની શકે છે અને મેાક્ષપ્રાપ્તિ ઝટ કરી લે છે. ચારિત્રના પાલન પછી ભાવચારિત્રની પ્રાપ્તિ થાય છે, એટલે ભાવચારિત્રને ખેંચી લાવવામાં
વળી ભરત મહારાજાને આરિસા ભુવનમાં કેવળજ્ઞાન થયું છે, એમ કહી દ્રવ્યચારિત્રની
