________________ પરિશ્રમ :: [ 31 ] જાય છે. ક્ષય જેવા દર્દી માટે ભાગે સ્ત્રીઓમાં વધુ જોવાય છે અને અકાળ મૃત્યુની ભયંકરતા પણ ત્યાં જ અનુભવાય છે. અજ્ઞાનતા એમાં મેટે ભાગ ભજવે છે. સ્ત્રીઓ જે મહેનતને મહિમા સમજતી થાય, આરોગ્યની કીંમત આંકતી થાય, તે બાળકો અને સ્ત્રીઓ પોતે પણ રેગની સામે પિતાને સરસ બચાવ કરી શકે. એક જમાને એ હતો કે જે વખતે સારા સારા કુટુંબની સ્ત્રીઓ પણ રેજ સવારે વહેલી ઉઠી, દેવદર્શન, ગુરુવંદન વિગેરે ધર્મક્રિયાઓથી પરવારી ઘરનાં બધાં મહેનતનાં કામકાજ આટેપી લેતી. મહેનત કરવાથી એમનું સ્વાથ્ય પણ ઘણું સારું રહેતું. વૈદ્ય કે દાક્તરનાં પગલાં એમને ત્યાં ભાગ્યે જ થતા. એમના કસાએલાં શરીરને દવાદારૂની પણ કવચિત્ જ જરૂર પડતી. આજે તે સામાન્ય કુટુંબોમાં પણ શારીરિક પરિશ્રમની અવગણના કરવામાં આવે છે. મહેનતનાં કામ બીજાની પાસે કરાવવામાં આવે છે. એક તે એથી શરીર દુર્બળ બને છે અને બીજું વૈઘ અને દવા પાછળ સારી એવી રકમ ખરચાઈ જાય છે. શારીરિક મહેનત ગરીબ જ કરે એ માન્યતા, તમારા મનમાંથી કાઢી નાખજે. શરીર એ યંત્ર છે. યંત્ર જે નકામું પડયું રહે છે તે કટાયા વિના ન રહે. શરીરનું પણ એમ જ સમજજે. તમારે શરીરની પાસેથી, એના ગજાના પ્રમામાં કામ લેવું જ જોઈએ. નેકરને બહુ મહેઠે ચડાવવાથી
