Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 05 Bharatiya Sanskruti

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 160

જેમ
સેટીના કયા
સાધિકાઓને ભગાર
ચર્ચા-વિચારણું પાંચ શુદ્ધ હેવાં જોઈએ :
શ્રી. માટલિયાએ ચર્ચાને પ્રારંભ કરતાં કહ્યું : “સાધ્ય શુદ્ધ હેવું જોઈએ એ વિષે બે મત નથી. ગાંધીજી આવ્યા અને સાધનશુદ્ધિના આગ્રહ ઉપર જોર અપાયું. આમ તો ભગવાન મહાવીરના કાળથી પણ સાધન-શુદ્ધિનો અપાર આગ્રહ રખાતે આવ્યું હતું અને જમાલિ વગેરેને પરિણામની કસોટીએ વિચારભેદના કારણે છોડવા પડે છે. પરિણામ કસોટીના કયારેક ઉધા પરિણામ પણ આવતા દેખાય છે. જેમકે ચંદનબાળા વ. સાધ્વીઓને-સાધિકાઓને ભગવાન મહાવીરે લીધી અને પોતાના સંઘમાં સાધ્વી દીક્ષા આપી. પણ એમાં જેમ સારાં પરિણામ આવ્યાં તેમ ક્યારેક વાત્સલ્ય કરતાં કરતાં ફસાઈ પણ જવાયું; નીચે પડેલી જાતિઓને ઊંચે ચઢાવતાં જોખમે પણ ખેડવાં પડયાં. એટલે તત્કાળ તેનું પરિણામ ન આવે તોયે સાધન-શુદ્ધિને આગ્રહ રખાયો જેથી જમાલિ અને તેની સાથે બીજા પાંચસો સાધુઓ અને સુદર્શના (મહાવીર પ્રભુના સંસાર પક્ષના પુત્રી) સાધ્વી ચાલ્યા ગયા. તે છતાં ભગવાન મહાવીર કંટાળ્યા નહીં; તેમ અધીરા ન થયા. અંતે તેનું સારું પરિણામ આવ્યું.
સાધ્ય તરત ન સિદ્ધ થાય તેયે સાધન-શુદ્ધિ ન છોડવી જોઈએ. લોકમાન્ય તિલક માટે ગાંધીજીએ અપાર આદર બતાવ્યો પણ આ બાબતમાં અંત સુધી મતભેદે રહ્યા. એવી જ રીતે સાધનશુદ્ધિ પણ જોઈએ. રાવણ પાસે સાધ્ય અને સાધન હતાં પણ સાધક પોતે જ અહંકારી એટલે બધું બગડ્યું. એટલે સાધક-શિદ્ધિ પણ જોઈએ. વ્યાપક વહેવાર શુદ્ધ હોય તે જ સાધકનું શુદ્ધપણું ટકી શકે.
સાધક, સાધ્ય અને સાધન એ બધા કડીબદ્ધ છે. એક તૂટે તે બીજું તૂટે જ કે તેને ધક્કો લાગે. એટલે વેપાર, સંપ્રદાય, રાજ્ય, દરેક સ્થળે શુદ્ધિ જોઈતી હોય તે સર્વપ્રથમ તે સંસ્થાની શુદ્ધિ જોઈએ. આખા સમાજની શુદ્ધિ કરવામાં જૂની અને નવી સંસ્થાએ શુદ્ધ થવી