________________
દશવૈકાલિકસૂત્ર ભાગ-૧ અધ્ય. ૧ નિયુક્તિ - ૧૧૭ क्वचिच्छुक्लादिष्वपि वर्त्तते - 'जं जं जे जे भावे परिणमइ' इत्यादि यान् २ शुक्लादीन् भावानिति गम्यते क्वचिदौदयिकादिष्वपि वर्तते यथा - ' ओदइए ओवसमिए' इत्याद्युक्त्वा 'छव्विहो भावलोगो उ' औदयिकादय एव भावा लोक्यमानत्वाद् भावलोक इति, तदेवमनेकार्थवृत्तिः सन्नौदयिकादिष्वेव वर्तमान इह गृहीत इति, भवनं भावः भवन्त्यस्मिन्निति वा भावः तस्मिन् भावे कर्मविपाकलक्षणे, किम् ? –'विहङ्गमो ' वक्ष्यमाणशब्दार्थः, पुनः शब्दो विशेषणे, न पूर्वस्मादत्यन्तमयमन्य एव जीवः, किंतु स न एव जीवस्त एव पुद्गलास्तथाभूता इति विशेषयति, गुणश्च संज्ञा च गुणसंज्ञे गुण:अन्वर्थ: संज्ञा पारिभाषिकी ताभ्यां सिद्धिः गुणसंज्ञासिद्धिः, सिद्धिशब्दः सम्बन्धवाचकः, तथा च लोकेऽपि 'सिद्धिर्भवतु' इत्युक्ते इष्टार्थसम्बन्ध एव प्रतीयत इति, तया गुणसंज्ञासिद्ध्या हेतुभूतया, किम् ? - 'द्विविधो' द्विप्रकारः, गुणसिद्ध्याअन्वर्थसम्बन्धेन तथा संज्ञासिद्ध्या च यदृच्छाभिधानयोगेन च । आह-यद्येवं द्विविध इति न वक्तव्यम्, गुणसंज्ञासिद्ध्येत्यनेनैव द्वैविध्यस्य गतत्वात्, न, अनेनैव प्रकारेणेह द्वैविध्यं, आगमनोआगमादिभेदेन नेति ज्ञापनार्थमिति गाथार्थः ॥ ११७॥
S
XX
S
त
H
66
ક્યાંક ભાવશબ્દ શુક્લાદિ ગુણોમાં પણ વર્તે છે. જેમકે “ જે જે વસ્તુ જે જે ભાવોરૂપે પરિણમે છે..” અહીં ભાવ તરીકે શુકલ, કૃષ્ણાદિ ભાવો લેવા. કોઈક જગ્યાએ ભાવશબ્દ ઔદયિકાદિ ભાવોને વિશે પણ વપરાય છે. જેમકે ઔદયક, ઔપમિક વગેરે છ પદાર્થો
त
ગાથામાં માવે વિજ્ઞદ્ગમ એમ લખેલું છે. એમાં આ ભાવશબ્દ ઘણાં બધા અર્થવાળો છે. ક્યાંક ભાવ શબ્દ દ્રવ્યપદાર્થનો વાચક છે. જેમકે “જગતમાં અવિદ્યમાનભાવનો કેવલશબ્દ - शुद्ध અસામાસિક શબ્દ હોતો નથી...” આ પાઠમાં ભાવ એટલે દ્રવ્ય, વસ્તુ એમ અર્થ થાય છે.
=
जि
जि
न
न
शा
शा
(ઘટ પદાર્થ જગતમાં વિદ્યમાન છે, તો એનો વાચક શુદ્ધશબ્દ ઘટ મળે છે. એમ પુસ્તક, પાટાદિ પદાર્થો જગતમાં વિદ્યમાન છે, તો એનો વાચક પુસ્તક, પાટાદિ શુદ્ધશબ્દ F મળે છે. પણ જે પદાર્થો જગતમાં છે જ નહિ, તેનો વાચક શુદ્ધશબ્દ મળતો નથી. જેમકે F ना वन्ध्यापुत्र ४गतमा विद्यमान नथी, तो तेनो वाय शुद्धशब्द या विद्यमान नथी. सेने ना य भाटे वन्ध्यापुत्र शब्द छे, पए। जे तो वन्ध्यायाः पुत्रः खेभ सामासि यह छे, शुद्ध य નથી... અલબત્ત આ પદાર્થનો અહીં ઉપયોગ નથી. અહીં તો એજ દર્શાવવાનું છે કે भाव शब्द द्रव्य-वस्तुनो वायड जनी शडे छे.)
૨૮૬
H
