Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 28

ઉપોદ્ઘાત નિ • ૬૬૩
• વિવેચન-૬૬૩ :
તેમાં પરમનિકૃષ્ટ કાળને સમય કહે છે. તે પ્રવચનમાં કહેલા “પટ્ટશાટિકા પાટન" દષ્ટાંતથી જાણવો. આવલિકા - અસંખ્યાત સમય સમુદાય લક્ષણ. બે ઘડીનું એક મુહd. ચાર પ્રહરરૂપ દિવસ અથવા સૂર્ય વડે આભાયી વ્યાપ્ત આકાશખંડ હોય તે દિવસ કહેવાય, બાકી સત્રિ કહેવાય. આઠ પ્રહર રૂપ છે તે અહોરણ - સમિદિન. પક્ષ-૧૫-અહોરણરૂપ, માસ-પક્ષથી બમણો. સંવત્સર-બાર માસરૂપ, યુગ-પાંચ સંવત્સરરૂપ. અસંખ્યય યુગરૂપ તે પલ્યોપમ અને દશ કોડાકોડી પલ્યોપમ તે સાગરોપમ. તે દ્રવ્ય આદિ ભેદ ભિન્ન છે, જે પ્રવચનથી જાણવું.
જેમ આયુકકાળદ્વાર કહે છે, તેમાં અદ્ધાકાળ જ આયુક કમનુભવ વિશિષ્ટ સર્વ જીવોને વર્તનાદિમય યથાયુકકાળ કહેવાય છે તેથી –
• નિયુકિત-૬૬૪ + વિવેચન :
નાક, તિર્યચ, મનુષ્ય અને દેવોનું જે આયુ, જે આત્મા વડે પૂર્વભવમાં રૌદ્રધ્યાનાદિ વડે ઉપાર્જિત હોય તે યથાયુષ્ય, તે વિપાકથી જ અનુપાલિત થાય છે. તે વાયુકકાળ. હવે ઉપક્રમકાળ દ્વાર -
• નિયુક્તિ-૬૬૫ :
ઉપક્રમકાળ બે ભેદે છે - સામાચારી અને યથાયુષ્ય. તેમાં સામાચારી ત્રણ ભેદે છે – ઓઘથી, પદ વિભાગથી અને દાધા.
• વિવેચન-૬૬૫ :
ઉપક્રમકાળ બે ભેદે છે - સામાચારી અને યથાયુક. સમાચાર-સમ આચરણા અથતિ શિષ્ટ આયરિત કિયાકલાપ, તેનો ભાવ તે સામાચાર્યે. * * * * * * * યયાયુકનો ઉપક્રમ - દીર્ધકાળ ભોગ્યનો લઘુતર કાળથી ખપી જવું તે ઉપક્રમ. - x • તેમાં કાળ અને કાળવાળાના અભેદથી કાળની જ આયુક આદિ ઉપાધિ વિશિષ્ટનો ઉપક્રમ જાણવો એમ અભિપ્રાય છે.
સામાચારી ત્રણ ભેદે છે - ઓઘ એટલે સામાન્ય, સામાન્યથી સંક્ષેપ અભિઘાનરૂપ તે ઓઘ સામાચારી તે ઓઘનિયુક્તિ છે. દશવિધ સામાચારી ઈચ્છાકારાદિ લક્ષણા છે. પદવિભાગ તે છેદસૂત્રો છે.
તેમાં ઓઘ સામાચારી નવમા પૂર્વની ત્રીજી આચાર નામક વસ્તુથી છે, તેમાં પણ ૨૦માં પ્રામૃતથી છે * * * તુરંતના દીક્ષિત અને શ્રત પરિજ્ઞાનશનિ રહિતોને આયુ આદિ હાસની અપેક્ષાથી નીકટ લાવેલ.
દશવિધ સામાચારી - ઉત્તરાધ્યયતના ૨૬માં અધ્યયનથી લીધી. પદ વિભાગ સામાચારી છેદસૂગરૂપ નવમાં પૂર્વથી લીધી છે.
બ્ધ ઓઘનિયુક્તિ કહેવી જોઈએ, તે સુપપંચિત હોવાથી વર્ણવતા નથી. તેથી હવે દશવિધ સામાચારી સ્વરૂપ દશવિ છે –
• નિયુકિત-૬૬૬,૬૬૭ :ઈચ્છાકાર, મિચ્છાકાર, તથાકાર, આવશ્વિકી, નૈષેધિકી, આપૃચ્છના,
૩૮
આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ/૨ પ્રતિકૃચ્છા, છંદણા, નિમંત્રણા, ઉપસંપદા એ દશ ભેદે સામાચારી છે. એ દરેક પદોની હું પરૂપણ કરીશ.
• વિવેચન-૬૬૬,૬૬૭ :
(૧) ઈચ્છા એષણા, કરવી તે કાર. તેમાં 'વર' શબ્દ બધે જોડવો. ઈચ્છા વડે - બલાભિયોગ સિવાય કરવું તે ઈચ્છાકાર અર્થાત્ ઈચ્છાકિયા. ઈચ્છાકિયા વડે મારે આ કરવું પણ બલાભિયોગપૂર્વક નહીં. (૨) મિથ્યા વિતથ કે અમૃત, મિથ્યાકરણ એટલે મિથ્યાકિયા. તે સંયમયોગથી વિપરીત આચરણમાં જાણવી. સાધુઓનું તે ક્રિયામાં વૈતવ્ય દર્શાવવું તે.
(3) તયાકાર - સૂત્ર પ્રશ્ન વિષયમાં જેમ આપે કહ્યું તે આ - એવા સ્વરૂપે, તથા કરણ છે. (૪) અવશ્ય કર્તવ્ય યોગ વડે નિષજ્ઞ તે આવશ્ચિકી, (૫) નિષેધ વડે નિવૃત તે ઔષધિની. () પૂછવું તે પૃચ્છા - તે વિહારભૂમિ-ગમન આદિ પ્રયોજનોમાં ગુરુને પૂછવું તે. () પ્રતિપૃચ્છા - પૂર્વે નિયુક્ત છતાં કરણકાળે કરવી તે, નિષિદ્ધ હોય અથવા પ્રયોજનથી કરવા યોગ્ય હોય. (૮) છંદણા - પૂર્વગૃહિત અશનાદિ કરવા તે.
(૯) નિમંત્રણા - અગૃહીત એવા અશનાદિ વડે - “આપના માટે શનાદિ લાવું” તે રૂ૫. (૧૦) ઉપસંપદા - વિધિ વડે સ્વીકારવી.
એ પ્રમાણે કાળવિષયક સામાચારી દશ ભેદે થાય. તે સંક્ષેપથી કહી હવે વિશેષથી કહેવા ઈચ્છે છે. • x • x • ઈચ્છાકાર સામાચારી -
• નિયુક્તિ-૬૬૮ :
જે બીજા કોઈને કારણે ઉત્પન્ન થતાં પ્રાર્થના કરે તો કોઈ બીજે તેનું કાર્ય કરે તે ઈચ્છા કાર્ય છે, બલાભિયોગથી તે ન કો.
• વિવેચન-૬૬૮ :
કારણ હોય તો - સાધુને કારણે અભ્યર્થના ન જ કો. જો અન્ય સાધુ ગ્લાનાદિ કારણે અભ્યર્થના કરે, તે કરવાની ઈચ્છાવાળા અન્ય સાધુ - x • x - કે તેની બીજા સાધુ વળે ચિકિત્સા કરવા ઈચ્છે તે ઈચ્છાક્રિયા. - x • x • પણ તે બલાભિયોગથી ન કશે. ઉક્તગાથાનો અવયવાર્ય -
• નિર્યુક્તિ-૬૬૯ + વિવેચન :
જો શબ્દ સ્વીકાર અર્થમાં હોય તો બીજાને પ્રાર્થવા યોગ્ય નથી. બળ અને વીર્યને ન ગોપવનાર સાધુએ પોતાનું કાર્ય જાતે જ કરવું જોઈએ.
fઃ - જો શબ્દ, સ્વીકાર અર્થમાં જણાય તો અભ્યર્થના કરવી યોગ્ય નથી જ. શા માટે ? બલ - શારીરિક, વીર્ય-આંતરિક શક્તિ. આ બલ અને વીર્ય ન ગોપવવા છે. તે સાધુમાં યોગ્ય છે. - x અથવા જે કારણે બળ-વીર્ય ગોપવ્યા વિના સાધ વડે હોવું જોઈએ તે કારણે પ્રાર્થના કરવી યોગ્ય નથી. તો અભ્યર્થના વિષયમાં ઈચ્છાકાર અનર્થક છે ?.
• નિયુક્તિ-૬90 - જે તે કાર્ય કરવાને તે અસમર્થ હોય, અથવા ન જાણતો હોય અથવા