Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 33

ઉપોદ્દાત નિ - ૬૯૯,૭૦૦
૪૮
આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ/ર
કંઈક વૈયાવૃત્યકારત્વ સ્વીકારે. તે કાળથી ઈવર કે ચાવકથિક હોય. હવે આ જ અર્થને વિશેષથી કહે છે. * * * *
સંદિર-ગુરુ વડે અભિહિત સંદિષ્ટ જ આચાર્યની જેમકે અમુકની ઉપસંપદા - સ્વીકારે ઈત્યાદિ ચતુર્ભગી. તે આ પ્રમાણે સંદિષ્ટ સંદિષ્ટની જ કહેલી, અસંદિષ્ટ અન્ય આચાર્યની તે બીજી, અસંદિષ્ટ સંદિટની - આની પાસે ન જવું પણ અમુકની પાસે જવું એ બીજી, સંદિષ્ટ અસંદિષ્ટની - ન અહીં જવું, ન અમુક પાસે જવું. અહીં પહેલો ભાંગો શુદ્ધ છે - X - X -
Q વર્તનાદિના સ્વરૂપને જણાવતા કહે છે – • નિયુક્તિ -૩૦૧,૩૦૨ -
પહેલાં ગ્રહણ કરેલ સૂત્રાદિ અસ્થિર હોય, તો તેને સ્થિર કરવા તે વતના, તે જ સૂત્ર અમુક રથાને ભૂલાયુ હોય તેને પાછું એડવું તે સંધના, પહેલી વખત સૂત્ર, અર્થ, ઉભયનું ભણવું તે ગ્રહણ. અર્થ ગ્રહણમાં પ્રાયઃ આ વિધિ હોય છે, તેમ જાણવું.
• વિવેચન-૩૦૧,૩૦૨ :
ગાથાર્થ કહ્યો. વિશેષ આ - પ્રાયઃ ગ્રહણથી સૂત્ર ગ્રહણ કરતા પણ કોઈક ભૂમિ પ્રમાર્જનાદિ વિધિ થાય છે, તેમ જણાવે છે. હવે અધિકૃત વિધિના પ્રદર્શનને માટે દ્વાર ગાથા કહે છે -
• નિયુક્તિ-૭૦૩ થી ૩૦૬ :
પ્રમાર્જના, નિષધા, અક્ષ, કૃતિકર્મ, કાયોત્સર્ગ, જ્યેષ્ઠને વંદન. તેમાં વાચના આપનારને જ્યેષ્ઠ જાણતો પણ પર્યાયિથી નહીં તેને વંદન. સ્થાન પ્રમાજીને બે નિtધા કરવી જોઈએ - એક ર માટે બીજી અદ્દાને માટે (સ્થાપના માટે. બે મઝક - એક પ્લેખ માટે અને બીજું કાયિકી [મૂત્રાદિ] માટે. જેટલી વાર વ્યાખ્યાન સાંભળે તેટલીવર તે બધાંને વંદન કરે છે. બધાં કાયોત્સર્ગી રે, ફરીથી પણ બધાં વંદન કરે, ગુરુના વચનને ગ્રહણ કરનારા અતિદૂર કે અતિ નીકટ નહીં તેમ સાંભળવા બેસે.
• વિવેચન-૭૦૩ થી ૩૦૬ :
પ્રમાર્જનાદિ પદોની વ્યાખ્યા કરતાં કહે છે કે તે સુગમ છે. વિશેષ આ પ્રમાણે - ઉમા . સમવસરણની, અમૃત સમવસરણથી વ્યાખ્યા ન કરવી એ ઉત્સર્ગ છે. હવે કૃતિ કર્યદ્વાર. તેમાં માત્રક એટલે સમાધિ. કૃતિકર્મ દ્વાર જ વિશેષ અભિધાનથી સદષ્ટ છે. અધકૃત વ્યાખ્યાનથી ઉત્થાન કે અનુત્થાનના પલિમંચ આત્મવિરાધનાદિ દોષો વિચારવા હવે કાયોત્સર્ગ-બધાં શ્રોતા સર્વે વિનોની શાંતિ માટે અનુયોગ પ્રારંભ નિમિત્તે કાયોત્સર્ગ કરે છે. તે પારીને બધાં ફરી વાંદે અને ગુર વયન શ્રવણાર્થે યોગ્ય સ્થાને બેસે છે. હવે શ્રવણવિધિ પ્રતિપાદનાર્થે કહે છે -
• નિયુક્તિ -૩૦૭ થી ૩૧૪ - નિદ્ધા અને વિકથા છોડીને, ગુપ્તિ વડે, બે હાથ જોડીને, ભક્તિ અને
બહુમાનપૂર્વક ઉપયોગયુક્ત થઈ સાંભળવું જોઈએ. અર્થસાર વચનો અને સુભાષિતોની ઈચ્છાવાળાઓએ વિસ્મિત મુખેથી, હર્ષથી આવીને અને હર્ષને ઉત્પન્ન કરે તેમ સાંભળવું જોઈએ. ગુરુ ભકિતથી તેમજ વિનયથી ગુરુને સંતોષ પમાડનાર ઈચ્છિત સુત્ર અને અને જલ્દી પાર પામે છે. વ્યાખ્યાન સમાપ્ત થતા, કાયિકી મિ]િ નો યોગ કરીને, પછી મોટાને વંદન કરે છે, બીજ કહે છે - વાગ્યાન પૂર્વે વંદન કરે છે. જે મોટા કથંચિત સુ-અને ધારણ કરવાને અસમર્થ હોય અને વ્યાખ્યાન લબ્ધિથી હીન હોય તો તેને વંદન નિરર્થક છે [એમ કોઈ પૂછે • વય અને પયરય નાનો પણ વ્યાખ્યાનકાર હોય તો અહીં
નાધિક પાસે વંદન કરાવવામાં હે ભગવના તેને યેઠના વિષયમાં આશાતના થાય ? જે કે વય આદિથી નાના છતાં પણ સૂત્રાર્થ ધારણ કરવામાં પટુ અને વ્યાખ્યાન લબ્ધિવાળો હોય તેને જ અહીં નિશે જ્યેષ્ઠ (મોટો) ગણવાનો છે. તેથી આશાતના થતી નથી. જે કારણથી જિનવચન વ્યાખ્યાતા છે, તે ગુણ વડે જે તેનું નાધિકtવ રહેલું છે.
• વિવેચન-૭૦૭ થી ૩૧૪ - [ગાથાર્થ કહેલો છે, હવે વિશેષ વ્યાખ્યાનો અનુવાદ જ કરીએ છીએ –],
ofસTY/ • સંજાત હર્ષ, બીજાને સંવેગ કારણાદિ વડે હર્ષને ઉત્પન્ન કરવા વડે. એ પ્રમાણે સાંભળતા તેમના વડે ગુરુને અતિ સંતોષ થાય છે. - x • તેથી - x • સમ્યક સદ્ભાવ પ્રરૂપણા વડે ઈચ્છિત સૂત્રાર્થને શીઘ પાર પહોંચાડે છે. બીજા આચાર્યો આ પ્રમાણે કહે છે - વ્યાખ્યાન આરંભકાળ પૂર્વે જ પેઠને વંદન કરાય છે. * * * * * પ્રશ્ન કરે છે કે- લાંબાગાળાના પ્રવ્રજિતને નાનાને વંદન કરવું યોગ્ય નથી, આ અભિપ્રાયથી શંકા વ્યક્ત કરે છે. આ આશાતના દોષ નથી. તે જણાવવા માટે કહે છે - અહંતુ વચન વ્યાખ્યાનરૂપ ગુણ હોવાથી તે રત્નાધિક છે.
હવે પ્રસંગથી વંદનવિષયમાં જ નિશ્ચય-વ્યવહારનય મતને જણાવવાને માટે કહે છે –
• નિયુક્તિ -૭૧૫,૭૧૬ :
નિશયમતથી અહીં વય પ્રમાણ નથી, પયય પણ પ્રમાણ નથી વળી વ્યવહારથી બંને નયો પ્રમાણ છે તેમ યોજવું... નિશ્ચયથી દુઃખે કરીને જાણી શકાય છે કે કોણ સાધુ કયા ભાવે વર્તે છે? વ્યવહારમાં જે ચાસ્ત્રિમાં પૂવસ્થિત હોય તેને વંદન કરાય છે.
• વિવેચન-૭૧૫,૭૧૬ :
વય - અવસ્થા વિશેષરૂપ, પર્યાય - પ્રવજ્યા સ્વીકાર રૂ૫, નિશ્ચય મત- નિશ્ચય નય અભિપ્રાય, જ્યેષ્ઠ વંદનાદિ વ્યવહારના લોપના પ્રસંગની નિવૃત્તિ માટે કહે છે - વ્યવહારથી તો કરાય જ છે. અહીં પ્રમાણ શું છે ? તે સંદેહના નિવારણાર્થે કહે છે - ઉભયનયમત તેનું પ્રમાણ છે. આ અર્થના સમર્થન કરતા કહે છે – નિશ્ચયથી પ્રશસ્ત - અપશસત કયા ભાવમાં શ્રમણ વર્તે છે તે જાણવું મુશ્કેલ છે. ભાવ જ અહીં