Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 90

અધ્ય-૧, નમસ્કાર નિ : ૮-૩
૧૬૧ ઉપયુકત જ્ઞાનરૂપ જીવ જ ઈચ્છે છે, અન્યત્ર નહીં, શબ્દ ક્રિયારૂપ પણ નહીં. • • હવે ‘fવર્યાવર' કેટલા કાળે થાય છે, તે બતાવે છે –
• નિર્યુક્તિ-૮૯૪ -
ઉપયોગને આશ્રીને અંતર્મુહૂર્ત અને લબ્ધિને આશ્રીને જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી ૪ સાગરોપમ હોય છે. અરહંતાદિ પંચવિધને નમસ્કાર પાંચ પ્રકટે છે.
• વિવેચન-૮૯૪ -
ઉપયોગને આશ્રીને જઘન્યથી કે ઉત્કૃષ્ટથી અંતર્મુહૂર્ણ સ્થિતિ જાણવી. લબ્ધિ ક્ષયોપસમણી થાય, તે જઘન્યસ્થિતિ અંતર્મુહર્ત જ હોય, ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ૬૬ સાગરોપમાં સમ્યકત્વ કાળ જાણવો. આ એક જીવને આશ્રીને કહ્યું, વિવિધ જીવોને વળી અધિકૃત્ય ઉપયોગ અપેક્ષાથી જઘન્યથી અને ઉત્કટથી તેમજ છે. લબ્ધિથી સર્વકાળ હોય છે.
તિવિધ • નમસ્કાર કેટલા ભેદે ? અરિહંત, સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય, સાધુ પદાદિથી પાંચ પ્રકારે છે. આના દ્વારા અર્થાન્તરથી વસ્તુ સ્થિતિ વડે ‘નમ:' પદનો અભિસંબંધ કહે છે.
આ રીતે છ પદ પ્રરૂપણા કહી, હવે નવપદ પ્રરૂપણા કહે છે – • નિયુક્તિ-૮૫ -
૧- સાદ પરૂપા, ર- દ્રવ્ય પ્રમાણ, ૩- ક્ષેત્ર, ૪- સ્પના, ૫- કાળ, - અંતર - ભાગ, ૮- ભાવ ૯ અ બહત્વ નવ પદ છે.
• વિવેચન-૮w :
(૧) સત્ - સદ્ભુત, વિધમાન. સત્ એવું તે પદ - સાદ, તેની પ્રરૂપણા કરવી તે સત્પદ પ્રરૂપણા. (૨) જેથી નમસ્કાર જીવ દ્રવ્યથી અભિન્ન છે. તેથી દ્રવ્ય પ્રમાણ કહેવું જોઈએ. નમસ્કારવાળા જીવદ્રવ્યો કેટલા છે? (3) ક્ષેત્ર - કેટલા ફોત્રમાં નમસ્કાર. એ પ્રમાણે ૪ થી ૬ - સ્પર્શના, કાળ અને અંતર કહેવું તથા (૩) ભાગ - નમસ્કારવાળા શેષ જીવો કેટલા ભાગમાં વર્તે છે? (૮) ભાવ-કયા ભાવમાં છે? (૯) અલાબહત્વ - પૂર્વ પ્રતિપક્ષ અને પ્રતિપધમાનકની અપેક્ષાથી કહેવું. વિસ્તાર અર્થે પ્રતિદ્વાર કહે છે -
• નિયુક્તિ-૮૯૬,૮૯૭ :
વિવક્ષિત વર્તમાન સમયમાં નમસ્કારના પૂર્વ પ્રતિપક્ષ અને પ્રતિપર્ધમાનને આગ્રીને ગતિ, ઈન્દ્રિય, કાય, વેદ, યોગ, કષાય, લેરયા, સમ્યકત્વ, જ્ઞાન, દર્શન, સંયત, ઉપયોગ, આહાર, ભાષક, પરિત, પાપ્તિ, સૂક્ષ્મ, સંજ્ઞી, ભવ અને ચશ્મ વિશે માણિત કરવી.
• વિવેચન-૮૯૬,૮૯૭ :
આ બંને ગાથા પીઠિકામાં વ્યાખ્યાત કરી હોવાથી અહીં વિવરણ કરતા નથી. ત્રણ અનુdદ્વારનો અવયવાર્થ પ્રતિપાદન કરવા કહે છે -
• નિયુક્તિ-૮૯૮ -
નમસ્કાર પ્રતિપન્ન ક્ષેત્ર પલ્યોપમના અસંખ્યાતમા ભાગે હોય અને [32/11]
૧૬૨
આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ/૨ લોકના ચૌદભાગમાં સાત ભાગ પ્રમાણ છે. તથા સ્પર્શના પણ એમ જ છે. • વિવેચન-૮૯૮ :
નમસ્કાર પ્રતિપન્ન જીવરાશિ પ્રમાણ સૂક્ષ્મોત્ર પલ્યોપમના અસંખ્યાતમા ભાગે રહેલ આકાશપ્રદેશ પ્રમાણ છે. ક્ષેત્રલોકવાળો ગાચાર્ય કહ્યો. વિશેષ એ - અધોલોકમાં પ/૧૪ ભાગ હોય. સ્પર્શના એ પ્રમાણે જ છે. વિશેષ એ - પર્યાવર્ત પ્રદેશોને સ્પર્શે છે, એમ ભેદથી કહ્યું.
હવે કાલદ્વાનો અવયવાર્ય કહે છે - • નિયુક્તિ-૮૯ :
એક જીવને આપીને પૂર્વે બતાવ્યા મુજબ કાળ જાણવો. વિવિધ જીવને આશ્રીને સર્વકાળ નમસ્કારનો જાણવો. અંતરને આશ્રીને એક જીવને આશ્રીને જઘન્યથી અંતમુહર્ત હોય છે.
• વિવેચન-૮૯ :
એક જીવને આશ્રીને છ પદ પ્રરૂપણામાં જેમ કાળ કહ્યો તેમજ જાણવો. વિવિધ જીવોને આશ્રીને પણ તેમજ છે. - x • બાકી ગાથાર્થ મુજબ.
• નિયુક્તિ -૯૦૦ -
ઉત્કૃષ્ટથી અંતર દેશોન અધપુગલ પરાવર્ણ કાળ છે. વિવિધ જીવને આalીને અંતર નથી. ભાવને વિશે ક્ષયોપશમ ભાવમાં નમસ્કાર છે..
• વિવેચન૯૦૦ :
અહીં ઉત્કૃષ્ટથી કહ્યું તે દેશોન અર્ધપુગલ પરાવર્ત. વિવિધ જીવને આશ્રીને સદા અવ્યવચ્છિન્નપણાથી અંતર નથી. ભાવથી ક્ષયોપશમમાં કહ્યું તે પ્રાયુર્યને આશ્રીને કહેલ છે. અન્યથા કોઈ એક તો ક્ષાયિક અને ઔપશમિકમાં પણ કહે છે. ક્ષાયિકમાં • શ્રેણિકની જેમ. ઔપથમિકમાં - શ્રેણી અંતર્ગત્ જીવોને. * * * * *
હવે ભાગદ્વારની વ્યાખ્યા - • નિયુક્તિ -૯૦૧ -
સર્વ જીવોનો અનંતમો ભાગ નમસ્કારને પામેલ છે. બાકી અનંતગણા મિદષ્ટિ છે. નમસ્કારને યોગ્ય વસ્તુ અરિહંતાદિ પાંચ છે, તેનો હેતુ આ છે -
• વિવેચન-૯૦૧ -
જીવોનો અનંતભાગ નમસ્કારને પામેલ છે. • x • અલાબહવ દ્વાર જેમ પીઠિકામાં મતિ જ્ઞાનાધિકાર માફક જાણવું. હવે ૨ શબ્દને આક્ષેપચી પંચવિધ પ્રરૂપણાને અનભિધાનથી પશ્ચાઈથી વસ્તુહારની નિરૂપણાને માટે કહે છે - વસ્તુ દ્રવ્ય દલિક યોગ્ય અઈમુએ અનન્તર છે. વસ્તુ નમસ્કારને યોગ્ય અરહંતાદિ પાંચ જ છે. તેમાં વરતુત્વથી નમસ્કાર અહેવમાં આ હેતુ - કહેવાનાર લક્ષણ છે.
હવે = શબ્દ સૂચિત પંચવિધ પ્રરૂપણાને કહે છે – • નિયુક્તિ૨ -
આરોપણા, ભજના, ઇચ્છા, દાપના, નિયપિણા એ પાંચ પ્રકારે નમસ્કાર, નમસ્કાર, નોનમસ્કાર, નોનિમસ્કાર એમ નવ ભેદ છે.