Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 93

અધ્ય-૧, નમસ્કાર નિ - ૧૨
૧૬૩
અગ્નિનો તે તુંગાર, નૈઋત્યનો તે બીજાપ અને વાયવ્યનો તે ગર્ભ જ વાયુ જાણવો. ઈત્યાદિ * * * * * બીજા પણ આઠ વાયુ મળીને કુલ સોળ પ્રકારના વાયુ થાય છે.
તેમાં જેમ સમુદ્રમાં કાલિકાવાત હિત ગર્જભાનુકૂલ વાયુમાં નિપુણ નિયમિક સહિત, નિછિદ્ર વહાણ ઈચ્છિત નગરે પહોંચાડે છે, તેમ –
• નિયુક્તિ-૬૧૩ -
મિથ્યાત્વરૂપી કાલિકાપાતરહિત, સમ્યકત્વ રૂપ ગજીભવાયુ વડે એક સમયમાં સિદ્ધિવસતિ નગરે જહાજ પહોંચી જાય છે.
• વિવેચન-૯૧૩ :
મિથ્યાત્વ એ જ કાલિકાવાયુ છે, તેનાથી રહિત ભવસમુદ્રમાં તથા સમ્યકત્વ રૂપ અનુકૂળ વાયુ વાતા, (કેમકે, કાલિક વાયુ અસાધ્ય છે જ્યારે ગર્ભજવાયું અનુકૂળ છે, પોત બોધિસ્થ જીવ, તેના નિયમિકના ઉપકારથી પહોંચે છે. તેમાં સાંયોગિક સાર્થ, નિયમકને લાંબી યાત્રાએ જતાં સિદ્ધિને માટે પૂજે છે. એ પ્રમાણે ગ્રંથકાર પણ સિદ્ધિ નગર પ્રતિ પ્રસ્થિત અભિષ્ટ યાત્રાની સિદ્ધિને માટે નિયમિક રન એવા તીર્થકરને સ્તવે છે –
• નિયુક્તિ-૬૧૪ -
નિયમિકોમાં રતનસમાન, ત્રણ દંડથી વિરત, અમૂઢ જ્ઞાનરૂષ મતિના ધારક કણધારને વિનયથી નમેલો હું ગિવિધે વંદન કરું છું.
• વિવેચન-૬૧૪ -
નિયમકરન - અરહંત, અમૂઢજ્ઞાન - યથાવસ્થિત જ્ઞાનવાળા, મનન તે મતિ-સંવિદ જ, તે જ જેમાં કર્ણધાર છે, તેવા પ્રકારના તેઓને વિનયચી પ્રણમેલો ત્રિવિધે ગિદંડવિરતને વાંદુ છું.
હવે ત્રીજા દ્વારની વ્યાખ્યા કહે છે – • નિયુક્તિ -૬૧૫ થી ૧૭ :
જેમ ગોવાળ ગાયોને સાય, જંગલી પણ આદિ દુર્ગથી બચાવે છે, પ્રચુર ઘાસ, aણી આદિ મળતા હોય તેવા વનોમાં લઈ જાય છે, તેમ જીનિકાયરૂપી ગાયોને અરિહંતો મરણાદિ ભયો વગેરેથી બચાવે છે અને નિણિરૂપી વનમાં મોકલે છે. તેથી જિક્ષરો મહાગોપ છે. એમ ઉપકારી હોવાથી અને લોકોત્તમ માનોને મેલા હોવાથી જિનેન્દ્રો બધે બધાં ભવ્યજીવ રૂપી લોકને નમસ્કાર કરવા યોગ્ય છે.
• વિવેચન-૯૧૫ થી ૧૭ :
ત્રણે ગાવાનો અર્થ કહ્યો. એ પ્રમાણે ઉક્ત પ્રકારે નમો અરહંતાણં ના હેતુમાં ગુણો પ્રતિપાદિત કર્યા. હવે બીજા પ્રકારે તે ગુણો કહે છે -
• નિર્યુક્તિ -૯૧૮ -
રાગ, દ્વેષ, કષાય, પાંચે ઈન્દ્રિયો, પરીષહ, ઉપસર્ગ આ બધાને નમાવે છે માટે અરહંત નમસ્કારને યોગ્ય છે.
• વિવેચન-૯૧૮ :- [મૂર્ણિમાં પણ સુંદર વિવેચન છે.) • x • જેના વડે કે જેનામાં રંગાય-રંજન પામે તે રાગ તે રાગ નામ આદિ ચાર
૧૬૮
આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ ભેદે છે. તેમાં નામ અને સ્થાપના સુગમ છે. દ્રવ્યરાગ બે પ્રકારે છે - આગમથી અને નોઆગમથી. આગમથી રગ પદાર્થને જાણે પણ તેમાં ઉપયુકત ન હોય. નો આગમથી જ્ઞશરીર, ભવ્ય શરીર, તેનાથી વ્યતિરિત એવા ત્રણ ભેદો છે. વ્યતિરિક્ત પણ કમંદ્રવ્ય રણ અને નોકર્મ દ્રવ્યરાગથી છે. તેમાં કર્મદ્રવ્યરાગ ચાર ભેદે છે, તે આ રીતે -
(૧) રાગવેદનીય પુદ્ગલ યોગ્ય, (૨) બધ્યમાનક - બંધાતા, (3) બદ્ધ અને (૪) ઉદીરણા આવલિકાને પ્રાપ્ત. બંધ પરિણામ અભિમુખ યોગ્ય, બંધ પરિણામ પ્રાપ્ત. તે બધ્યમાનક, નિવૃત બંઘ પરિણામ સતકર્મતાથી સ્થિત જીવે આત્મસાત્ કરેલા તે બદ્ધ, ઉદીરણા કરણથી ખેંચીને ઉદીરણાવલિકામાં ભણેલા તે ચરમ અને નોકર્પદ્રવ્યરાગ છે કરણનો એક દેશ કે તેનાથી અન્ય. તદન્ય બે ભેદે છે - પ્રાયોગિક અને સ્વાભાવિક, તેમાં પ્રાયોગિક તે કુટુંભરાગાદિ અને વૈઋસિક તે સંધ્યાભરાગાદિ.
ભાવ રાગ પણ આગમ અને નો આગમથી બે ભેદે છે. આગમચી રાગ પદાર્થનો જ્ઞાતા અને તેમાં ઉપયોગવાળો. નોઆગમથી રગવેદનીય કર્મથી ઉત્પન્ન પરિણામ વિશેષ. તે બે ભેદે છે – પ્રશસ્ત અને અપ્રશસ્ત. તેમાં અપશસ્ત રાગ ત્રણ ભેદે છે – દૈષ્ટિરાગ, વિષયરામ અને સ્નેહરાગ.
- તેમાં ૩૬૩ વાદીઓના પોત-પોતાના દર્શનનો અનુરાગ તે દૈષ્ટિરાગ. જેમ કહ્યું છે કે - ૧૮૦ ક્રિયાવાદી, ૮૪ અક્રિયાવાદી, અજ્ઞાન વાદી-૬૩ અને વૈનાયિકો-3૨ એ બધાં જિનવચન બાહ્ય મતિથી મૂઢ અને પોતાના દર્શનના અનુરાગથી સર્વજ્ઞકથિત આ મોક્ષપદને પામતા નથી. - - - વિષય સમ શબ્દ આદિ વિષય ગોચર છે. નેહરાગ વિષયાદિ નિમિત હિત અવિનીત એવા સંતાનાદિમાં પણ હોય છે.
તેમાં આ રાગનું ઉદાહરણ કહે છે -
ક્ષિતિપ્રતિષ્ઠિત નગર હતું. ત્યાં બે ભાઈઓ રહેતા હતા. અહક અને અહત્મિક. મોટો ભાઈ પત્ની અને બાળકોમાં ક્ત હતો. નાનો ભાઈ પત્નીને ન ઈસકતો, ઘણું હેરાન કરતો હતો. તેની પત્નીએ કહ્યું - કેમ તારા ભાઈને જોતો નથી? ત્યારે પતિએ તેને મારી ઈત્યાદિ. તેણે તેનાથી કંટાળીને દીક્ષા લીધી. સાધુ થયો. તેની પત્ની પણ આર્તધ્યાને મરીને કુતરી થઈ. સાધુઓ તે ગામે ગયા. કુતરીએ તે સાધુને જોયો. પાછળ-પાછળ ચાલવા લાગી. ઉપસર્ગ જાણીને તે સમિના નાશી ગયો.
પે'લી કુતરી પણ મરીને વાંદરી થઈ. અટવીમાં જન્મી. તે સાધુ પણ કર્મ-ધર્મ સંયોગથી તે અટવી મધ્યેથી ચાલ્યા. વાંદરીએ તેને જોયો. તેના ગળે વળગી ગઈ. ત્યાંથી પણ કલેશ પામી તે સાધુ પલાયન થઈ ગયો. વાંદરી મરીને યક્ષિણી થઈ. અવધિ વડે ક્યાંથી આવી તે જુએ છે. સાધુના છિદ્રો શોધે છે. સાધુ અપમત હોવાથી તેણીને કોઈ છિદ્ર જોવા ન મળ્યા. તે વ્યંતરી સર્વ આદરથી તેના છિદ્રો શોધવા લાગી.
એ પ્રમાણે કાળ પસાર થતો હતો. તેની સાથે જે સમવયસ્ક સાધુઓ હતા, તેઓ બોલે છે – “હાસ્ય કરતા તરણ શ્રમણો કહે છે - હે અર્ધન મિત્ર! તને ધન્ય છે. તું કુતરીનો પ્રિય છે, અટવીમાં વાંદરીનો સખો-વયસ્ય છે. કોઈ દિવસે તે સાધુ વિતક ઉતરતો હતો. ત્યાં પણ પ્રમાણ પહોળું પાણી હતું. તેણે પગ ફેલાવ્યો, ત્યારે વ્યંતરીને છિદ્ર મળી ગયું, તેણે ઉરુ-સાથળથી પગ ભાંગી નાંખ્યો. સાધુ બોલ્યા -