Book Title: Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
View full book text
________________
અધ્ય-૧, નમસ્કાર નિ - ૯૧૮
૧૮૩
=
બીજા એમ કહે છે કે – રાજા બોલ્યો – જતાં એવા તમે ઉભા રહો. સાધુઓ બોલ્યા – અમે તો સ્થિત જ છીએ, તમે જ સ્થિત રહો.
રાજા વિચારમાં પડ્યો. બોધ પામ્યો. આચાર્યો અતિશયયુક્ત હતા. તે અવધિજ્ઞાની હતા. આવું કેમ બને ?
એ પ્રમાણે જિલેન્દ્રિય દુઃખને માટે થાય છે. હવે સ્પર્શનેન્દ્રિયનું ઉદાહરણ આપે છે –
વસંતપુર નગરમાં જિતશત્રુ રાજા હતો, તેની પત્ની સુકુમાલિકા નામે હતી. તેનો સ્પર્શ અત્યંત સુકુમાલ હતો. રાજા રાજ્યનો વિચાર કરતો ન હતો. તે રાણીને નિત્યપણે પ્રતિભોગવતો રહેતો હતો.
એ પ્રમાણે કાળ વહેતો હતો. ભૃત્યો વડે સામંતો સાથે મંત્રણા કરીને રાણી સાથે તેને બહાર કાઢી મૂક્યો અને તેના પુત્રની રાજગાદીએ સ્થાપના કરી. રાજા
રાણી અટવીમાં ચાલ્યા ગયા.
રાણીને તરસથી પીડા થવા લાગી. તેણીએ પાણી માંગ્યુ. ત્યારે રાજાએ તેણીની આંખો બંધ કરીને કહ્યું કે ડરીશ નહીં. નસમાંથી લોહી કાઢીને તેણીને પીવડાવ્યું. લોહીમાં મૂલિકા નાંખી જેથી થીજી ન જાય.
ફરી રાણી ભુખ વડે પીડિત થઈ. સાથળમાંથી માંસ કાપીને ખાવા આપ્યું. પછી સંરોહિણી ઔષધિથી સાઢળને રૂઝવી દીધો.
એમ કરતા તેઓ જનપદમાં પહોંચ્યા. આભરણોને ગોપવી દીધા. એકત્ર વણિકત્વ કરે છે. તેની શેરી-ગલી શોધનારો એક પાંગળો હતો. રાણી અને તે એક
વખત મળ્યા. પછી રાણીએ રાજાને કહ્યું કે – મને ઘેર એકલી રહેવું ગમતું નથી - રહી શકતી નથી. કોઈ બીજું હોય તો રહી શકું.
રાજાએ વિચાર કર્યો – નિપાયમાં આ પાંગળો રાખવો જ સારો છે. તેણે આને ગૃહપાલક રૂપે નિયુક્ત કર્યો. તેણે ગીત-છલિત-કથાઆદિ વડે રાણીને આવઈ લીધી. પછી તેની સાથે જ રાણી ચોંટી રહી.
રાણી પતિના છિદ્રો શોધવા લાગી. જ્યારે કોઈ જ છિદ્ર ન મળ્યા, ત્યારે ઉધાનિકામાં ગયા. તે રાજાને સુવિશ્વસ્ત કર્યો. ઘણો જ દારુ પીવડાવી દીધો. પછી રાજાને ગંગામાં ફેંકી દીધો.
રાણી પણ તેનું દ્રવ્ય ખાઈને ખંભા ઉપર પાંગળાનું વહન કરવા લાગી. ઘેર ઘેર ગીતગાન કરતાં ફરે છે. કોઈ પૂછે તો જણાવે છે કે – માતાપિતા દ્વારા મને આવો પતિ મળેલ છે, તો હું શું કરું ?
તે રાજા પણ ગંગામાંથી કોઈ એક નગરે નીકળ્યો. વૃક્ષની છાયામાં સુતો હતો. છાયા પરાવર્તન પામતી ન હતી. ત્યાંનો રાજા અપુત્રીયો મરણ પામ્યો. અધિવાસિત
કરેલો અશ્વ ત્યાં ગયો. તેથી ‘“જય-જય’’ શબ્દ વડે તેને રાજા તરીકે ઘોષિત કરાયો. તે રાજા થઈ ગયો.
પે'લો પાંગળો અને રાણી બંને તે નગરમાં જઈ ચડ્યા. રાજાને તે સમાચાર મળ્યા, તે બંનેને રાજમાં બોલાવ્યા. રાણીને પૂછ્યું કે આ કોણ છે ? રાણી કહે છે
૧૮૪
આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ/૨
મારા માતાપિતાએ આપેલો આ મારો પતિ છે.
ત્યારે રાજા તે રાણીને કહે છે – બાહુનું લોહી પીધુ છે, સાથળનું માંસ ખાધેલું છે, પતિને ગંગામાં વહાવી દીધા છે. હે પતિવ્રતા ! ધન્ય છે તને. ઘણું સારુ કર્યુ, ઘણું સારુ કર્યા.
રાજાએ તુરંત જ તેણીને દેશનિકાલની આજ્ઞા આપી. એ પ્રમાણે રાજા-રાણી બંનેને અને વિશેષ તો સુકુમાલિકાને સ્પર્શનેન્દ્રિય દુઃખને માટે થઈ.
શબ્દના સંગમાં જે દોષ છે. તે મૃગાદીને શરીરની હાનિ કરે છે. સતત સુખનો અર્થ અને વિદ્વાન્ શબ્દમાં કેમ સંગવાળો થાય? એ રીતે પતંગીયાનો રૂપના પ્રસંગથી ક્ષય થતો જોઈને, સ્વસ્થચિતનો રૂપમાં કેમ વ્યર્થ સંગમ સંભવે ? ગંધના દોષથી સર્પોની પરતંત્રતાની સમીક્ષા કરીને કોણ ગંધ આસક્ત થાય અથવા કાય સ્વભાવ ન ચિંતવે ? રસના આસ્વાદના પ્રસંગથી મત્સ્યાદિનું ઉત્પાદન જાણીને તેવા દુઃખાદિજનક રસમાં કોણ સંગમ પામે ? સ્પર્શમાં આસક્ત ચિત્તવાળા હાથી આદિને
ચોતરફથી અસ્વાતંત્ર્ય સમક્ષ જોઈને પણ કોણ સ્પર્શને વશ થાય?
એ પ્રમાણે આવા પ્રકારે ઈન્દ્રિયો સંસારને વધારનારી છે, વિષય લાલસા દુર્રય, દુરંત છે ઈત્યાદિ પૂર્વવત્.
હવે પરીષહદ્વારનો અવસર છે. તેમાં માર્ગથી ન રચવીને નિર્જરાર્થે પરિસહન કરવું તે પરીષહ. તેમાં માર્ગથી ન રચવવા માટે દર્શન અને પ્રજ્ઞા પરીષહ છે. બાકીના પરીષહો નિર્જરાર્થે છે.
આ પરીષહોની સંખ્યા બાવીશ છે. તે આ પ્રમાણે – ભુખ, તરસ, શીત, ઉષ્ણ, દશ-મશક, નાગ્ન્ય, અરતિ, સ્ત્રી, ચર્ચા ઈત્યાદિ - ૪ - ૪ - તેને વિસ્તારથી જાણવા
જોઈએ. તેનો ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે –
(૧)– ભુખથી પીડાતા, શક્તિમાન સાધુ એષણાનું ઉલ્લંઘન ન કરે યાત્રામાત્રામાં ઉધત વિદ્વાન્ અદીન અને અવિપ્લવથી ચરે.
(૨)– તૃષાતુર હોય, માર્ગમાં રહેલ હોય તો પણ તત્વવિદ્ દીનતા છોડીને કાચુ પાણીની અભિલાષા ન કરે, કલ્પિત જળ શોધે.
–(૩)– શીતથી અભિઘાત થવા છતાં યતિ ત્વચા વસ્ત્રના રક્ષણને છોડીને અકલ્પ્ય વસ્ત્ર ગ્રહણ ન કરે કે અગ્નિ ન સળગાવે.
સ્મ
(૪)– ઉષ્ણથી તપવા છતાં તેને નિંદે નહીં કે છાયાનું સ્મરણ કરે નહીં. સ્નાન, ગાત્ર અભિષેકાદિ અને વીંઝણો પણ વર્ષે.
(૫)– દંશમશક કરડે ત્યારે મુનિ ત્રાસથી દ્વેષ ન પામે, તેને નિવારે નહીં પણ ઉપેક્ષા કરે કે બધાં આહારપ્રિયત્વવાળા છે.
(૬)– મારા વસ્ત્ર અશુભ ન હોય, તેમ સારુ કે ન સારુ ન ઈચ્છે, લાભ અને અલાભનું વિચિત્રત્વ જાણીને નગ્નતાને સહે.
(૭)– જતા, રહેતા કે બેસતા અરતિવાળો ન થાય, ધર્મરૂપી આરામમાં રત નિત્ય સ્વસ્થચિત્તવાળો મુનિ થાય.
–(૮)– સંગરૂપી પંક સુદુર્બાધ્ય છે, સ્ત્રીઓ મોક્ષમાર્ગની અર્ગલા સમાન છે.
