Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 107

અધ્ય-૧, નમસ્કાર નિ • ૯૩૩
૧૯૫
• નિયુક્તિ -633 -
બધાં મંઓ સ્વાધીન હોય અથવા ઘણાં મંત્રવાળો હોય કે કોઈ પ્રધાન મંગવાળો હોય, તેને મંત્રસિદ્ધ જાણવો. જેમ સાતિશયથી તે સ્તંભ આકર્ષ થિાંભલા ખેંચનારો હતો.
• વિવેચન-૯૩૩ :
સ્વાધીન સર્વ મંત્રો કે ઘણાં મંત્રોવાળો, મંગોમાં સિદ્ધ તે મંત્રસિદ્ધ અથવા પ્રધાન મંત્રવાળો, પ્રધાન એક મંત્રવાળો જાણવો. તે મંત્રસિદ્ધ, કોના જેવો ? સાતિશય સ્તંભને આકર્ષવાર સમાન. ભાવાર્થ કથાનકથી જાણવો. તે કથાનક આ પ્રમાણે છે
એક નગરમાં ઉત્કૃષ્ટ શરીવાળો રાજા, વિષય લોલુપતાથી સાવીને લઈ ગયો. સંઘ સમવાયમાં એક સિદ્ધમંત્ર સાધુએ રાજાના આંગણમાં તંભો રહેલા હતા. તેને અભિમંત્રિત કર્યા. આકાશમાં ઉછાળીને ખટખટ કરે છે. પ્રાસાદના સ્તંભો પણ ચલિત થવા લાગ્યા. ભયભીત થઈને રાજાએ સાધ્વીને મુક્ત કરી અને સંઘને ખમાવ્યો.
આવા પ્રકારનો મંત્રસિદ્ધ હોય છે. હવે ટાંત સહિત યોગસિદ્ધને પ્રતિપાદિત કરતાં કહે છે - • નિયુક્તિ -૯૩૪ -
બધાં દ્રવ્ય યોગ પરમ આદાયકારી ફળ આપનારણ પણ જેની પાસે હોય અથવા કોઈ એક યોગ હોય તે યોગસિદ્ધ, જેમ આર્ય સમિત.
• વિવેચન-૯૩૪ :
બઘાં પણ • સંપૂર્ણપણે દ્રવ્યયોગ, પરમ અદ્ભુત ફળવાળા હોય અથવા એક પણ દ્રવ્યયોગ (ચૂણ જેની પાસે હોય તે સિદ્ધ છે, તેને યોગસિદ્ધ કહ્યો. યોગોમાં કે યોગમાં સિદ્ધ તે યોગસિદ્ધ. • x - આ રીતે ગાથાર્થ કહ્યો. હવે ભાવાર્થ માટે કશાનક કહે છે –
આભીર દેશમાં કૃધ્યા અને બેન્ના નદીના આંતરામાં તાપસો વસતા હતા. તેમાં એક તાપસ પાદુકાનો લેપ કરીને પાણીમાં ચંદ્રમણ કરતો ભમતો હતો, આવતો અને જતો હતો. એ પ્રમાણે તેણે લોકોને આવજર્યા. શ્રાવકો હીલના પામવા લાગ્યા.
વજસ્વામીના મામા આસમિત વિચરતા ત્યાં આવ્યા. ત્યારે શ્રાવકો ઉપસ્થિત થયા. આચાર્યએ કહ્યું - આર્યો ! કેમ પ્રતીક્ષા કરતા નથી ? આ યોગથી કોઈપણ પગનું મર્દન કરે, તે આવું અર્થપદ પામે છે. તે તાપસને લઈ આવ્યા. અમે પણ દાન આપીએ એમ કહ્યું.
ત્યારપછી તે શ્રાવકો બોલ્યા - ભગવન્! બંને પગ ધોવા ધો. અમે પણ અનુગ્રહિત થઈશું. તાપસની ઈચ્છા ન હોવા છતાં તેના બંને પગ અને પાદુકા ઘોયા. પછી તાપસ પાણીમાં ગયો, ત્યાં ડૂબવા લાગ્યો. તેની ઘણી-ઘણી નિંદા થઈ, આવા દંભી લોકોને ઠગે છે..
ત્યારપછી આચાર્ય નીકળ્યા, યોગ (ચૂણી ફેંક્યુ, નદીને કહ્યું - હે બેન્ના નદી ! મને કિનારો આપ, હું પૂર્વ કુલે જઈ શકું. બંને કિનારા ભેગા થઈ ગયા. તે તાપસો પણ બોધ પામ્યા, દીક્ષા લીધી. બ્રાદ્વીપમાં રહેનારા બહાદ્વીપકા થયા. આ
૧૯૬
આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ/૨ આવા પ્રકારે યોગસિદ્ધ.
હવે આગમ અને અર્થ સિદ્ધને પ્રતિપાદન કરે છે – • નિયુક્તિ-૬૩૫ -
આગમસિદ્ધ - સવાંગ પણ ગૌતમસ્વામીની માફક ગુણનો રાશિ હોય છે, પ્રચુર ધનવાળો અથવા ધનપ્રાપ્તિમાં રત એવો મમ્મણ શેઠની માફક અિિસદ્ધ કહેવાય છે.
• વિવેચન-૯૩૫ -
સવગપાણ અર્થાત બાર અંગોને જાણનાર, આ મહાઅતિશયવાનું હોય છે. જેથી કહ્યું છે - સંખ્યાતીત ભવોને કહે છે અથવા બીજો કોઈ પૂછે તે કહે છે. અનતિશયી એમ જાણતા નથી તે છઠા છે. ઈત્યાદિ. આ આગમસિદ્ધો ગૌતમની જેમ ગુણના સશિ છે. અહીં ઘણાં જ સાતિશય ચેષ્ટિતના ઉદાહરણો છે. તથા પ્રચુરાઈ - પ્રભૂતાર્થ કે અર્થપરાયણ હોય તે અર્થસિદ્ધ કહેવાય છે. તેના અતિશયના યોગથી મમ્મણવતુ. આ ગાથા અક્ષરાર્થ કહ્યો. ભાવાર્થ કથાનકથી જાણવો. તે આ છે -
તેમાં આગમસિદ્ધ - જે સ્વયંભરમણ સમદ્રમાં મચ આદિ હોય, તેઓ જે ચેષ્ટા કરે છે, તે ભગવંત - ઉપયોગવંત થઈને ત્યારે જાણે છે.
અર્થસિદ્ધ • રાજગૃહનગરમાં મમ્મણશેઠ હતો. તેણે ઘણાં કલેશથી અતિબહુલ દ્રવ્ય ભેગું કરેલ હતું. તે તેને ન ખાતો કે ન પીતો હતો. પ્રાસાદની ઉપર એણે અનેક કોટિ વડે નિર્મિત ગર્ભસાર સુવર્ણનો દિવ્યરન પર્યાપ્ત, શ્રેષ્ઠ વજના શૃંગનો શોક મોટો બળદ કરાવેલ હતો અને તેવો જ બીજો બળદ બનાવવાનો શરૂ કર્યો હતો. તે પણ ઘણો નિર્માત થયેલો.
આ અરસામાં વર્ષાસત્રિમાં તેના નિર્માણ નિમિતે મમ્મણ કચ્છી બાંધીને, બીજું નદીના પુરમાં, કાઠ ઉપર થઈને લાકડાઓ ઉતારતો હતો. આ તરફ રાજા, રાણી સાથે અવલોકન માટે નીકળીને ઉભો હતો. તે તથાવિ અતીવ કરુણા આલંબનરૂપ રાણીએ જોયો. ત્યારે તે અમર્પસહિત બોલે છે - સત્ય સાંભળો. રાજાઓ તો મેઘ અને નદી સમાન હોય છે. ખાલી થયેલાને પ્રયત્નથી વર્જે છે ઈત્યાદિ - ૪ -
સાએ પૂછયું - કઈ રીતે ? સણી બોલી - જે આ ગરીબ કલેશ પામે છે. સજાએ તેને બોલાવીને પૂછ્યું - કેમ દુઃખી થાય છે ? તે બોલ્યો – મારે એક બળદ છે, તેનો સંઘાટક બીજો બળદ પુરો થતો નથી. ત્યારે રાજાએ તેને કહ્યું - ૧૦૦ બળદ લઈ જા, મમ્મણ બોલ્યો- મારે તેનું પ્રયોજન નથી. તેનો જેવો જ બીજો બળદ કરવો છે, જેવો પહેલો બળદ છે.
તે બળદ કેવો છે ? મમ્મણ, રાજાને પોતાને ઘેર લઈ જઈને બતાવ્યો. રાજા બોલ્યો - આખો રાજનો ભંડાર આપી દઉં તો પણ આ બળદ પૂરો ન થાય. તારે દેવતા જેવો વૈભવ છે. તારી તૃષ્ણાને ધન્ય છે. મમ્મણ બોલ્યો, જ્યાં સુધી આ બળદ પૂરો ન થાય ત્યાં સુધી મને સુખ ન થાય.
તેના ઉપાયનો આરંભ કર્યો. - X - X • રાજાએ પૂછ્યું કે જો તારે આટલું બધું છે, તો શા માટે થોડાંક ખાતર દુઃખી થાય છે. તેણે કહ્યું – મારું શરીર