Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 68

૧૧૮
આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ/૨
ઉપોદ્ઘાત નિ - ૮૨૨
૧૧૭ પામીને આકાર ભાવ કે પ્રતિબિંબ ભાગ નીલલેશ્યા સંબંધી પ્રાપ્ત કરે છે.
એ પ્રમાણે યાવત નીલલેયા કાપોતલેશ્યાને પામીને યાવતુ તે નીલલેશ્યા જ છે, કાપોતલેશ્યા નથી. ત્યાં જઈને ઉત્સર્પે છે અથવા અપસર્ષે છે અથતુ આકારભાવ અને પ્રતિબિંબ ભાગ કાપોતલેશ્યા સંબંધી પામે છે x • ઈત્યાદિ પૂર્વવતું. એ પ્રમાણે કાપોતલેસ્યા તેજોવૈશ્યાને પામીને, તેજલેશ્યા પાલૈશ્યાને પામીને, પાલેયા શુક્લલેસ્યાને પામીને જાણવા. ભાવાર્ય પૂર્વવત્ છે. -x-x-x• તેથી સમ્યકત્વ અને શ્રત સામાયિક બધાં અવસ્થિત કૃણાદિ દ્રવ્યલેશ્યામાં નાકાદિ પણ પામે. શુદ્ધ તેજોલેશ્યાદિમાં તે તે દ્રવ્યને આશ્રીને થતાં આત્મ પરિણામ લક્ષણોમાં ત્રણેમાં ચારિત્ર છે. બાકી પૂર્વવતું.
હવે પરિણામદ્વારનો અવયવાર્થ કહે છે – • નિયુક્તિ-૮૨૩ -
વધતાં પરિણામમાં તે ચારમાંથી કોઈપણ સામાયિક પામે છે. એ પ્રમાણે અવસ્થિત પરિણામમાં જાણતું, પણ ઘટતાં પરિણામમાં ન પામે.
• વિવેચન-૮૨૩ :
પરિણામ એટલે અધ્યવસાય વિશેષ. તેમાં શુભ, શુભતપણે વધતાં પરિણામમાં સમ્યકત્વ સામાયિકાદિમાં ચારેમાંથી કોઈપણ પામે. એ પ્રમાણે અવસ્થિત શુભ પરિણામમાં પણ ચારેમાંથી કોઈપણ સામાયિક પામે. ક્ષીણ થતાં શુભ પરિણામમાં કોઈ સામાયિક ન પામે. પૂર્વપતિપન્ન ત્રણે પરિણામોમાં હોય છે. હવે વેદના સમુદ્યાત અને કમદ્વાર કહે છે -
• નિયુક્તિ-૮૨૪ :
બંને પ્રકારના વેદનીયમાં તે ચારમાંથી કોઈપણ સામાયિક પામે અને સમુઘાત રહિતમાં પણ એમ જ છે. પૂર્વ પ્રતિપpકમાં ભજના લણવી.
• વિવેચન-૮૨૪ - વિક્તિ દીપિકામાં ઘણું લાંબુ વિવેચન છે.]
સાતા કે અસાતારૂપ બંને વેદનામાં ચારમાંથી કોઈપણ પ્રાપ્ત કરે. પૂર્વ પ્રતિપન્ન હોય જ છે. અસમાતમાં પણ એ પ્રમાણે જ પામે ઈત્યાદિ. કેવલિસમુદ્ગાતાદિ સાતે ભેદમાં ન પામે. પણ પૂર્વ પ્રતિપન્નક સમુઠ્ઠાતમાં વિચારતા આરંભમાં ભજના-સેવના-સમર્થના કરવી. અર્થાત્ પૂર્વપતિપન્ન હોય. સમુદ્યાતના સાત ભેદ - કેવલિ, કષાય, મરણ, વેદના, વૈક્રિય, રજસ અને આહારક સમુધ્ધાત, એ સાત વીતરાગે કહેલાં છે. અહીં સમુઠ્ઠાતમાં પણ બે અથવા ત્રણ સામાયિકના પૂર્વપતિપન્નક કહેવા.
@ નિર્વેષ્ટનદ્વાર પ્રતિપાદનાર્થે કહે છે – • નિયુક્તિ-૮૫ -
દ્રવ્યથી અને ભાવથી નિર્જરા કરતો ચારેમાંથી કોઈપણ સામાયિક પામે. નરકમાં અનુવર્તતાને પહેલી બે અને ઉદ્વર્તન પછી ચાર કે ત્રણ કે બે સામાયિકને તે જીવ પામે.
• વિવેચન-૮૨૫ - • x • દ્રવ્યનિર્જરા - કર્મપ્રદેશોના વિસઘાતરૂપ. ભાવનિર્જરાક્રોધાદિ હાનિરૂપ
છે. બધી કમ નિર્જરામાં ચારેને પામે. વિશેષથી જ્ઞાનાવરણ નિર્જરતો શ્રુત સામાયિક પામે, મોહનીયની નિર્જરામાં બાકીની ત્રણે પામે. અનંતાનુબંધીને અનુભવતો સામાયિક ન પામે. બાકી કર્મોમાં બંને પ્રકારે હોય. ઉદ્વર્તના • નકમાંથી નીકળતો. * * *
ત્યાં રહેલો આધ બે સામાયિક પામે, પૂર્વ પ્રતિપન્ન હોય. ઉદ્વર્તીને તો ચાર કે ત્રણ પણ પામે.
• નિર્યુક્તિ -૮૨૬ -
તિયામાં રહેલો ત્રણ સામાયિક અને નીકળીને ચાર પણ કદાચ પામે. મનુષ્યમાં રહેલો ચાર અને નીકળીને ચાર, ત્રણ કે બે સામાયિક પામે.
• વિવેચન-૮૨૬ :
ગર્ભવ્યકાંતિક તિર્યચોમાં સંજ્ઞીમાં રહેલો આધ ત્રણ સામાયિકને આશ્રીને પ્રાપ્ત કરનાર થાય અને પ્રતિપન્ન હોય છે. ઉદ્વર્તીને મનુષ્યાદિમાં આવતા કદાચિતું ચાર થાય, ત્રણ થાય, બે સામાયિકને આશ્રીને બંને પ્રકારે થાય છે. મનુષ્યમાં રહેલને ચારેની પ્રાપ્તિ થાય છે, પૂર્વ પ્રતિપન્નક હોય છે. ઉદ્વર્તીને ત્રણ કે બે તિર્યંચ, નારક, દેવમાં આવતા બંને પ્રકારે થાય.
• નિયુક્તિ -૮૨૩ -
દેવોમાં રહેલને બે સામાયિક અને નીકળ્યા પછી ચારે સામાયિક પામે. ઉર્વતતા વિચમાં સર્વે પણ નારકાદિ કોઈ સામાયિક પ્રાપ્ત ન કરે.
• વિવેચન-૮૨૩ :
દેવોમાં રહેલાને આધ બે સામાયિકને આશ્રીને બંને પ્રકારે હોય. ઈત્યાદિ પૂર્વવતુ. ઉદ્વર્તતા હોય ત્યારે અપાંતરાલગતિમાં બધાં પણ દેવો આદિ કંઈપણ પામતા નથી. પૂર્વપતિપક્ષને બંને પણ હોય છે.
હવે આશ્રવ કરણ દ્વાર પ્રતિપાદનાર્થે કહે છે - • નિયુક્તિ-૮૨૮ :
નિશ્રાવયો જીવ તે ચારમાંથી કોઈપણ સામાયિક પ્રાપ્ત કરે અને આવક તથા નિશ્ચવકને ચારે સામાયિક પૂર્વપતિપન્ન હોય.
• વિવેચન-૮૨૮ -
નિશ્રાવયન એટલે જેમાંથી સામાયિક અંગીકાર થાય, તેના આવરક કર્મની નિર્જરા કરતો. બાકીના કર્મો બાંધવા છતાં પણ આત્મા ચારમાંથી કોઈ એક સામાયિકને પામે છે. જ્યારે આશ્રવક અર્થાતુ બંધક પૂર્વપ્રતિપન્નક હોય છે. અથવા નિઃશ્રાવક, વા શબ્દનો વ્યવહિત સંબંધ છે. નિર્વેદન દ્વારથી આમાં શું તફાવત છે ? નિર્વેષ્ટના અને નિઃશ્રાવક બંને સમાન હોવા છતાં નિર્વેદનમાં કર્મપ્રદેશના વિસંઘાતપણાથી ક્રિયા કાલ ગ્રહણ થયો. નિઃશ્રવણમાં તો નિર્જરરૂપવથી નિષ્ઠાકાળ છે અથવા તેમાં સંવેપ્ટન વક્તવ્યતા અર્થથી કહેલી છે. અહીં તે સાક્ષાત્ કહેલી છે.
હવે અલંકાર, શયન, આસન, સ્થાન, ચંક્રમણ દ્વાર કહે છે – • નિર્યુક્તિ-૮૨૯ :કેશ અને અલંકાર મૂકેલ અને ન મૂકેલ તથા મૂકતો ચારમાંથી કોઈ પણ