Book Title: Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
View full book text
________________
ઉપોદ્ઘાત નિ - ૮૫૧,૮૫૨
જઘન્યથી છે, પરંતુ જઘન્યપદથી ઉત્કૃષ્ટ પદે વિશેષાધિક છે. આ પ્રતિધમાનકથી અસંખ્યાતગણા છે.
અહીં સામાન્યશ્રુતની અપેક્ષાથી પૂર્વપ્રતિપન્ન પ્રતિપાદિત કરતા આ બીજી ગાથાની વ્યાખ્યા કરવી જોઈએ. તેમાં અક્ષરાત્મકાવિશિષ્ટ શ્રુત પ્રતિપન્ન વર્તમાનમાં પ્રતરના સાત રજ્જુ પ્રમાણના અસંખ્યાત ભાગ માત્ર હોય. અસંોય શ્રેણીમાં જેટલા પ્રદેશ હોય તેટલા જાણવા. ચાત્રિમાં પૂર્વપ્રતિપન્ન સંખ્યાતા જાણવા.
ચાસ્ત્રિ, દેશ ચારિત્ર અને સમ્યકત્વથી પતિત પ્રતિપધમાન અને પૂર્વપત્તિપન્નથી અનંતગણા છે. તેમાં ચારિત્ર પ્રતિપતિત અનંતા, તેના અસંખ્યાતગણા દેશવિરતિ પ્રતિપતિત, તેના અસંખ્યાતગણા સમ્યકત્વથી પ્રતિપતિત હોય છે - ૪ - x + સમ્યકત્વ પ્રતિપતિતથી તે અનંતગણાં છે.
૧૩૯
હવે અંતરદ્વાર અવયવાર્થે કહે છે – એક વખત પામેલ અને ચાલી ગયેલ સમ્યકત્વાદિ કેટલા કાળે પ્રાપ્ત થાય ? કેટલું આંતરુ પડે ? તેમાં અક્ષરાત્મક અવિશિષ્ટ શ્રુતનું અંતર જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત હોય છે ઉત્કૃષ્ટને કહે છે -
-
• નિયુક્તિ-૮૫૩ :
શ્રુતનું આંતર અનંતકાળ પ્રમાણ છે. બાકીના સામાયિકોનું અંતર દેશોન અર્ધપુદ્ગલ પરાવકિાળ છે. ઉત્કૃષ્ટ આંતર આશાતના બહુલ જીવોની અપેક્ષાઓ છે. • વિવેચન-૮૫૩ :
:
એક જીવને આશ્રીને અનંતકાળ જ છે - x - શ્રુત - સામાન્યથી અક્ષરાત્મક ઉત્કૃષ્ટ અંતર થાય. સમ્યકત્વાદિ સામાયિકોમાં જઘન્ય અંતર અંતર્મુહૂર્વકાળ જ. ઉત્કૃષ્ટથી દેશોન અર્ધપુદ્ગલ પરાવર્ત જ અંતર થાય. કોનું? આશાતના બહુલ જીવોનું કહ્યું છે – તીર્થંકર, પ્રવચન, શ્રુત, આચાર્ય, ગણધર, મહદ્ધિકની વારંવાર
આશાતના કરનાર અનંત સંસારિક થાય છે.
હવે અવિરહિત દ્વારાર્થ કહે છે. હવે કેટલાં કાળે અવિરહથી એક, બે આદિ સામાયિક પ્રાપ્ત થાય છે ? તે કહે છે –
• નિયુક્તિ-૮૫૪
સમ્યકત્વ, શ્રુત, દેશવિરતિને આશ્રીને સામાયિકને નિરંતર સ્વીકારવાનો કાળ આવલિકાનો અસંખ્યાતભાગ પ્રમાણ છે. સર્વ વિરતિનો નિરંતકાળ આઠ સમય છે. બધામાં જઘન્ય નિરંતર કાળ બે સમય છે.
• વિવેચન-૮૫૪ -
[ગાથાર્થ કહ્યો, વિશેષવૃત્તિ આ રીતે –] સમ્યકત્વાદિ બધાં સામાયિકોનો
જઘન્ય અવિરહ પ્રતિપત્તિ કાળ બે સમય.
તેમાં અમે જ અવિરહ દ્વારથી વિરહકાળ પ્રતિપક્ષ ગમ્યમાનત્વથી ન કહેવાયેલો હોવા છતાં પણ દ્વાર ગાથામાં કહે છે –
• નિયુક્તિ-૮૫૫ :
શ્રુત અને સમ્યકત્વનો વિરહકાળ સાત અહોરાત્ર, દેશવિરતિ વિરહકાળ
૧૨-અહોરાત્ર અને સર્વવિરતિ વિરહકાળ - ૧૫-અહોરાત્ર છે.
૧૪૦
આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ/૨
• વિવેચન-૮૫૫ :
ઉપરોક્ત કાળ ઉત્કૃષ્ટથી કહેલ છે. તેની પછી અવશ્ય ક્યારેક કોઈક સમ્યકત્વાદિ પામે છે. જઘન્ય વિરહ એક સમય છે. દેશવિરતિનો જઘન્ય વિરહકાળ ત્રણ સમય છે. સર્વ વિરતિનો પણ તેમજ છે. - ૪ -
હવે ભવદ્વાર કહે છે – કેટલાં ભવે એક જીવ ચારે સામાયિકને પામે છે, તેનો નિર્દેશ કરતાં કહે છે -
-
• નિયુક્તિ-૮૫૬ :
સમ્યકત્વ અને દેશવિરતિના ઉત્કૃષ્ટથી ક્ષેત્ર પલ્યોપમના અસંખ્ય ભાગ પ્રમાણ ભવો થાય છે, ચાસ્ત્રિના આઠ ભવ અને શ્રુત સામાયિકના અનંત ભવો થાય છે.
• વિવેચન-૮૫૬ :
સમ્યકત્વ અને દેશવિરતવાળાને તે બે સામાયિકના સ્વીકારને આશ્રીને ભવોના પ્રકાંતત્વી ક્ષેત્રપલ્યોપમના અસંખ્યય ભાગ માત્ર જેટલાં પ્રદેશો હોય તેટલાં ભવો ઉત્કૃષ્ટથી જાણવા. જઘન્યથી તો એક ભવ હોય.
ચારિત્રના વિચારમાં આઠ ભવો, ઉત્કૃષ્ટથી આઠ ભવોની પ્રાપ્તિ બાદ મોક્ષે જાય છે. જઘન્યથી એક જ ભવ થાય. અનંત ભવરૂપ તે અનંત કાળે જ ઉત્કૃષ્ટની પ્રતિપત્તિ સામાન્ય શ્રુત સામાયિકમાં થાય, જઘન્યથી એક ભવ જ મરુદેવી માફક જાણવો. હવે આકર્ષ દ્વારને આશ્રીને કહે છે –
• નિર્યુક્તિ-૮૫૭
સમ્યકત્વ, શ્રુત અને દેશવિરતિ સામાયિકના એક ભવમાં સહસ્ર પૃથકત્વ આકર્ષે થાય અને સર્વવિરતિના શત પૃથકત્વ આકર્ષી થાય.
• વિવેચન-૮૫૭ :
આકર્ષણ તે આકર્ષ. પહેલીવાર અથવા મૂકેલાનું ફરી ગ્રહણ કરવું તે આકર્ષ કહેવાય. તેમાં સમ્યકત્વાદિ ત્રણના સહસ્ર પૃથકત્વ અર્થાત્ બે થી નવ હજાર અને સર્વવિરતિના બસોથી નવસો આકર્ષ થાય. આ ઉત્કૃષ્ટથી કહ્યું. જઘન્યથી તો એક આકર્ષ જ થાય.
• નિર્યુક્તિ-૮૫૮ :
અનેક ભવના ભેગા ગણતાં ત્રણ સામાયિકના અસંખ્ય હજાર અને સર્વ વિરતિના સહસ્ર પૃથકત્વ આકર્ષો થાય.
• વિવેચન-૮૫૮ :
સમ્યકત્વ, શ્રુત અને દેશવિરતિ સામાયિકોના અસંખ્યાત હજારો ઈત્યાદિ કહ્યું, તે વિવિધ ભવના આકષ કહ્યા. - ૪ - તેમાં પણ શ્રુતસામાયિક અને સમ્યકત્વ સામાયિકની અંતરીયકત્વથી ન કહેવા છતાં જાણવી. સામાન્ય શ્રુતમાં અનંતા જાણવા. અહીં ભાવના આ છે – ત્રણ સામાયિકના એક ભવમાં સહસ પૃથકત્વ આકર્ષો કહ્યા. ભવો - પલ્યોપમના અસંખ્યેય ભાગ સમયતુલ્ય છે. તેથી સહસ પૃથકત્વ થાય. તેના વડે ગુણિત અસંખ્ય હજાર થાય. સહસ્ર પૃથકત્વ આ રીતે થાય. વિરતિના એક
