Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 55

૯૨
ઉપોદ્ઘાત નિ - ૩૮૨,૩૮૩, ભાણ-૧૨૭ અર્થ બરાબર નથી. એ પ્રમાણે બે જીવપ્રદેશ, ત્રણે, સંખ્યાd, અસંખ્યાત ? યાવતુ એક પ્રદેશ ન્યૂન હોય તો પણ જીવ ન કહેવાય. કેમકે સંપૂર્ણ લોકાકાશ પ્રદેશ તુલ્ય પ્રદેશે જીવ છે.
એ પ્રમાણે અધ્યાપન કતાં તેને મિથ્યાત્વનો ઉદય થયો. તેથી તેણે આ રીતે વિચાર્યું કે – જો એકાદિ જીવપ્રદેશ વિશે એક પ્રદેશહીન હોય તો પણ જીવ કહેવાતો નથી. પરંતુ ચરમપદેશયુકત જ જીવ કહેવાય. તેથી તે એક પ્રદેશ જ જીવ છે. તેના ભાવભાવિત્વથી જીવવું છે. તેણે આમ પ્રતિપાદન કરતાં ગુરુએ કહ્યું કે - ના, તેમ નથી. તો જીવનો અભાવ પ્રસંગ થાય. કઈ રીતે? આપને અભિમત છે કે અંત્યપ્રદેશ પણ અજીવ છે, બીજા પ્રદેશના તુલ્ય પરિણામપણાથી કહ્યું. પ્રથમાદિ પ્રદેશવત્, અથવા પ્રથમાદિ પ્રદેશ જીવ છે. કેમકે શેષ પ્રદેશ તુલ્ય પરિણામવ છે. અંત્યપ્રદેશવતું. એકૈકના પૂરણવના અવિશેષથી, એક પણ વિના તેનું સંપૂર્ણત્વ એ પ્રમાણે કહેલ છે. તો પણ જ્યારે તિષ્યગુપ્ત એ તે વાત ન સ્વીકારી. ત્યારે તેનો કાયોત્સર્ગ કર્યો.
એ પ્રમાણે તે ઘણી સદ્ભાવ ઉદ્ભાવનાથી મિથ્યાત્વ અભિનિવેશ વડે પોતાને, બીજાને અને ઉભયને સુગ્રહિત, વ્યુત્પાદિત કરતો આમલકપા નગરી ગયો. ત્યાં મશાલ વનમાં રહ્યો. ત્યાં મિત્રશ્રી નામે શ્રાવક હતો. તે જાણે છે - આ નિહવ છે.
અન્ય કોઈ દિવસે તેના ઘેર સંખડી - જમણવાર હતો. ત્યારે તેણે તિયગુપ્તને નિમંત્રણા કરી, આપે સ્વયં જ ઘેર પધારવું. તેઓ ગયા, ત્યારે ત્યાં તૈયાર કરાયેલ વિપુલ ખાધકવિધિ લાવવામાં આવી. ત્યારે તે તેમાંથી એક એક ટુકડો ટુકડો આપે છે. એ પ્રમાણે ભાતનો કણીયો, શાકનો ટુકડો, વસ્ત્રનો ખંડ આપે છે, પછી પગે પડીને સ્વજનોને પણ કહે છે - આવો, વંદન કરો. આપણે સાધુને પ્રતિલાભિત કર્યા. અહો ! હું ધન્ય છું, પુણ્ય સહિત છું કે આપ સ્વયં મારે ઘેર પધાર્યા. ત્યારે તિષ્યગુપ્ત કહે છે - મારી મશ્કરી કેમ કરી?
મિત્રશ્રી બોલ્યો - આપના સિદ્ધાંત મુજબ મેં આપને પશિલાગ્યા છે. જો વર્ધમાનસ્વામીના સિદ્ધાંત મુજબ પ્રતિલાભિત કરું તો આપને આ મશ્કરી નહીં લાગે.] ત્યારે તિગુપ્ત બોધ પામ્યા. હે આર્ય! હું સમ્યક્ પડિચોયણા ઈચ્છું છું. પછી શ્રાવકે વિધિપૂર્વક તેમને પડિલાવ્યા અને ‘મિચ્છા મિ દુક્કડ' દીધું. એ પ્રમાણે તે બધાં બોધ પામ્યા. આલોચના અને પ્રતિક્રમણ કરી વિચારવા લાગ્યા. આ જ વાતનો ઉપસંહાર કરે છે -
• ભાષ-૧૨૮ -
રાજગૃહીમાં ગુણશીલ ચૈત્યમાં ચૌદપૂર્વી વસુ આચાર્યના તિગુપ્ત શિષ્યથી આમલકથા નગરીમાં મત નીકળ્યો. મિત્રશ્રી એ ક્રૂર પિંડથી બોધ કર્યો.
વિવેચન-૧૨૮ - વિશેષાર્થ કહેવાઈ ગયો છે. વસુ આચાર્ય સમોસ. તિષ્યગુપ્તને એવી દષ્ટિ
આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ ઉત્પન્ન થઈ, આમલકા નગરી ગયો. મિત્રશ્રી શ્રાવ કે બોધ કર્યો. બીજો નિદ્ભવ સમાપ્ત. હવે બીજાને પ્રતિપાદિત કરે છે -
• ભાષ્ય-૧૨૯ :
વીર ભગવત સિદ્ધિ ગયા પછીના ર૧૪-વર્ષે શ્વેતાંબિકામાં આવ્યકતોનો મત સમુત્પન્ન થયો.
• વિવેચન-૧૨૯ :
ગાથાર્થ કહો. મત કેવી રીતે નીકળ્યો? શ્વેતાંબિકા નગરી પોલાશ ઉધાનમાં આર્ય અષાઢ નામે આચાર્ય હતા. તેમના ઘણાં શિષ્યો આગાઢ યોગ સ્વીકારીને રહેલા. તે જ આચાર્ય તેમના વાચનાચાર્ય હતા. ત્યાં બીજું કોઈ ન હતું. તે સગિએ હૃદયના શૂળથી મૃત્યુ પામી, સૌધર્મક નલિનીગુભ વિમાનમાં દેવરૂપે ઉત્પન્ન થયા. અવધિજ્ઞાનનો ઉપયોગ મૂક્યો. એટલામાં પોતાનું શરીર જોયું, ત્યાં તે સાધુઓ આગાઢ યોગને વહન કરતા હતા, તેઓ પણ જામતા ન હતા કે આચાર્ય કાળ પામ્યા છે.
ત્યારે તે જ શરીરમાં પ્રવેશીને તે સાધુઓને ઉઠાડીને કહ્યું - વૈરામિક કરો. એ પ્રમાણે તેણે તેના દિવ્યપભાવથી જલ્દીથી સારણા કરી. પછી તેણે કહ્યું - હે ભKતો! ક્ષમા કરો. કેમકે મારા જેવા અસંયતે આપને વંદન કરાવ્યા. હું અમુક દિવસે કાળ પામ્યો. પરંતુ આપની અનુકંપાથી આવ્યો છું. એ પ્રમાણે તે ક્ષમા માંગીને પાછા ગયા.
સાધુઓ પણ તેમનું શરીર ત્યજીને વિચારે છે - આટલો કાળ અમે અસંયતને વાંધા. ત્યારપછી તેઓ અવ્યક્ત ભાવ ભાવ ચે - કોણ જાણે અહીં કોણ સાધુ છે. કે દેવ છે ? માટે પરસ્પર વંદન કરવું નહીં. જેથી અસંયતને વંદન કે મૃષાવાદ સેવન ન થાય. બીજાના સ્થવિર વચનમાં સંદેહ રહે કે શું તે દેવ હશે ? કે સાધુ હશે ? ઈત્યાદિ. જો તે રૂ૫ દશવિ દેવ છે એમ કહે તો ઠીક. સાધુ છે એમ કહે તો સમાન રૂપમાં કેમ શંકા થાય ? ઈત્યાદિ ઘણી રીતે સાધુઓને સમજાવ્યા પણ તેઓ ન માન્યા એટલે તેમને ગચ્છ બહાર કર્યા. ત્યાંથી વિચરતા રાજગૃહી ગયા.
ત્યાં મૌર્યવંશમાં જન્મેલ બલભદ્ર નામે શ્રાયક રાજા હતો. તેણે આ વાત જાણી કે તે સાધુઓ અહીં આવેલા છે. ત્યારે તેણે કોટવાળને આજ્ઞા કરી કે - જાઓ અને ગુણશીલથી સાધુઓને લઈ આવો. તેઓ લઈ આવ્યા. રાજાએ સેવકોને કહ્યું કે - જદી આમને ચાબુકના માર વડે મારો. પછી હાથીના કટકને લાવતા, તેઓ બોલ્યા - અમે જાણીએ છીએ કે- તું શ્રાવક છે, તો અમને શા માટે મરાવશ. રાજા બોલ્યો - તમે ચોર છો કે જાસુસ છો કે પછી અભિમરા છો ? કોણ જાણે છે. તેઓ બોલ્યા કે – અમે સાધુઓ છીએ. સજા પૂછે છે કે – તમે કઈ રીતે શ્રમણ છો ? જો અવ્યક્તો પરસ્પર પણ વંદન કરતાં નથી. તો પછી તમે - શ્રમણ છો કે જાસુસ છો? હું શ્રાવક છું કે નથી ?
ત્યારે તે સાધુઓ બોધ પામ્યા, લજિત થયા, પ્રતિપત્ત અને શંકિતતા રહિત થયા. ત્યારે મૃદુતાથી નિર્ભત્સત કર્યા, જેથી બોધ પામે. પછી તેમને મુક્ત કરીને