Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 63

ઉપોદ્યાત નિ - ૩૯૧, ભાષ્ય-૧૫૦
103
• વિવેચન-૧૫o :
અધ્યયન પણ ત્રણ ભેદે છે – સૂત્ર વિષયક, અર્થવિષયક અને તદુભય વિષયક, ઉપ શબ્દથી સમ્યકત્વ સામાયિક પણ ઔપશમિકાદિ ભેદથી ત્રણ પ્રકારે છે. આ ઉપોાત નિયુક્તિથી સંપૂર્ણ અધ્યયન વ્યાપ દશવિતા કહે છે - ચતુર્વિશતિસ્તવાદિ અન્ય અધ્યયનોમાં આ જ નિયુક્તિ હોય છે. * * * * * હવે વથ દ્વારનું પ્રતિપાદન કરે છે - તે કોને હોય ?
નિર્યુક્તિ -૩૯૭ -
જેનો આત્મા સંયમ, નિયમ અને તપમાં સ્થિત હોય, તેને સામાયિક હોય છે, એમ કેવલીએ કહેલું છે.
• વિવેચન-૩૯૭ :
જેનો સામના • સન્નિહિત, અપવસિત, આત્મા, સંયમ - મૂલ ગુણોમાં, નિયમ-ઉતગણોમાં, તપ- અનશનાદિપ હોય એવા પ્રકારના અપમાદીને સામાયિક હોય છે, એ પ્રમાણે કેવલી વડે કહેવાયેલ છે.
• નિયુક્તિ-૩૮ :
જે મસ, સ્થાવર સર્વભૂતોમાં સમાન છે, તેને સામાયિક થાય છે, એ પ્રમાણે કેવલીએ કહેલ છે.
• વિવેચન-૭૮૯ :
HE • મધ્યસ્થ, આત્માની માફક જુએ છે. સર્વભૂત - સર્વપ્રાણી, બસ - બેઈન્દ્રિયાદિ, સ્થાવર - પૃથ્વી આદિ, • x • હવે ફલ પ્રદર્શન દ્વારથી -
• નિયુક્તિ-૩૯ :.
સાવધયોગ પરિવર્શનાર્થે સામાયિક પરિપૂર્ણ પ્રશસ્ત છે. તે ગૃહસ્થ ધર્મથી પ્રધાન જાણી, વિદ્વાનો આત્મહિત અને મોક્ષ માટે કરે.
• વિવેચન-૩૯ :
સાવધયોગનો ત્યાગ કરવાને માટે સામાયિક પરિપૂર્ણ પવિત્ર છે આ જ ગૃહસ્થ ધર્મથી પ્રધાન છે. એમ જાણીને વિદ્વાનો આત્મોપકારક અને મોક્ષના હેતુ માટે પણ દેવલોકાદિની પ્રાપ્તિ માટે નહીં, સામાયિક કરે. આના દ્વારા નિયાણાનો ત્યાગ કહ્યો. પરિપૂર્ણ સામાયિક કસ્વાની શક્તિના અભાવે ગૃહસ્થ પણ ગૃહસ્થ સામાયિક કરે છે - fમ બંન્ને સમર્થ આદિ. તેને બધું પ્રવિધ-વિવિઘે પચ્ચકખાણ કરવામાં શો દોષ છે ? તે કહે છે, પ્રવૃત્ત કર્મ આરંભની અનુમતિથી અનિવૃત્તિને લીધે કરવાનો અસંભવ છે. તથા ભંગ પ્રસંગ દોષ લાગે કહે છે –
• નિર્યુક્તિ-૮૦૦ -
“હું સર્વ સાવધ તજ છું” એમ બોલી જેને સર્વ સામાયિક નથી તે સર્વ વિરતિવાદી દેશથી અને સર્વથી બંનેથી સૂકે છે.
• વિવેચન-૮૦૦ :કર્થ શબ્દથી સર્વ સાવધ યોગને પ્રવિધ ત્રિવિધ પચ્ચખે છે. આ પ્રમાણેની
૧૦૮
આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ/ર નિવૃત્તિ પ્રગટ કરીને, જેને સર્વ વિરતિનથી. કેમકે પ્રવૃત્ત કર્મના આરંભની અનુમતિનો સદ્ભાવ છે, તે સર્વ વિરતિ વાદી દેશ અને સર્વ વિરતિ બંનેને સૂકે છે. કેમકે પ્રતિજ્ઞાત'ને કરેલ નથી.
આગમમાં વિવિધ ત્રિવિધ ગૃહસ્થ પ્રત્યાખ્યાન કહેલ છે, તે કેવી રીતે ? તે સ્થળ સાવધયોગ વિષયક છે. અહીં વૃત્તિકારશ્રી ભાણની ત્રણ ગાથા દ્વારા ઉકત કથનની સાક્ષી આપે છે. પછી લખે છે કે - તો પણ પરલોકના ગૃહસ્થ સામાયિક કરવી જોઈએ. કેમકે તે પણ વિશિષ્ટ ફલ સાધકપણે છે.
• નિયુક્તિ -૮૦૧ -
સામાયિક કરતો એવો શ્રાવક શ્રમણ સમાન જેથી થાય છે. તે • તે કારણોથી વારંવાર સામાયિક કરવું જોઈએ.
• વિવેચન-૮૦૧ -
સામાયિક જ કરતો એવો શ્રાવક શ્રમણ જેવો થાય છે, કારણ કે પ્રાયઃ અશુભયોગરહિતત્વથી અર્થાત કમદિક છે માટે વારંવાર સામાયિક કરવું.
• નિર્યુક્તિ-૮૦૨ -
ઘણાં પ્રકારના શબ્દાદિ વિષયમાં હંમેશાં જીવ ઘણો પ્રમાદી છે. એ કારણથી ગૃહસ્થ વારંવાર સામાયિક કરવું જોઈએ.
• વિવેચન-૮૦૨ -
જીવ પ્રમાદની બહુલતાવાળો છે. વધુણ: અનેક પ્રકારે પણ, ઘણાં પ્રકારના શબ્દાદિમાં પ્રમાદવાનું અને એકાંતે અશુભબંધક જ છે. તેથી - આ કારણથી તેનો પરાજય કરવા માટે વારંવાર સામાયિક કરે અથતુ મધ્યસ્થ થાય.
હવે સંક્ષેપથી સામાયિકવાળાના મધ્યસ્થ લક્ષણ – • નિર્યુક્તિ-૮૦૩ -
જે રાગમાં વર્તતો નથી, દોષમાં વર્તતો નથી, બંનેના મધ્યમાં વર્તે છે, તે મધ્યસ્થ ગણાય છે, બાકીના બધાં અમધ્યસ્થ છે.
• વિવેચન-૮૦૩ :ગાથાર્થ કહ્યો. હવે ક્યાં કયું સામાયિક હોય છે ? તે કહે છે - • નિર્યુક્તિ-૮૦૪ થી ૮૦૬ :
કોમ, દિશા, કાળ, ગતિ, ભવ્ય, સંજ્ઞી, ઉચ્છવાસ, દષ્ટિ, આહાર, પતિ, સુતેલ, જન્મ, સ્થિતિ, વેદ, સંઘ, કષાય, આયુ, જ્ઞાન, યોગ, ઉપયોગ, શરીર, સંસ્થાન, સંઘયણ માન, લેયા, પરિણામ, વેદના, સમુઘાત, કર્મ, નિષ્ટન, ઉદવર્તન, આક્ષવકરણ, અલંકાર, શયન, આસન, સ્થાન અને ચંક્રમણને આશીને ક્યાં કયું સામાયિક થશે ?
• વિવેચન-૮૦૪ થી ૮૦૬ :
આનો સમુદાયાઈ ક્ષેત્રથી આહારકને આશ્રીને આલોચવો જોઈએ કે ક્યાં કયું સામાયિક હોય ? તથા પર્યાપ્ત આદિ સ્થાન સુધીના દ્વારોને આશ્રીને અને