Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 56

ઉપોદ્ઘાત નિ - ૭૮૨,૭૮૩, ભાષ્ય-૧૩૦
ખમાવ્યા. હવે આ જ અર્થનો ઉપસંહાર કરતા કહે છે
* ભાષ્ય-૧૩૦ :
૯૩
શ્વેતવ્યા નગરીના પોલાસ ઉધાનમાં અષાઢાચાર્યે યોગ કરાવતા તે દિવસે હ્રદયશૂળથી મૃત્યુ પામી સૌધર્મકથે નલિનિગુલ્મ વિમાનમાં ઉત્પન્ન થયા. રાજગૃહીમાં મૌર્યવંશી બલભદ્રે પ્રતિબોધ્યા.
વિવેચન-૧૩૦ :
[ગાથાર્થ કહ્યો] વિશેષ આ - અષાઢ દેવે ઉત્પન્ન થઈને અવધિ જ્ઞાન વડે પૂર્વ વૃત્તાંત જાણીને શિષ્યોને યોગ પૂરા કરાવ્યા. દેવલોકે ગયા પછી તેમાં અવ્યક્તગતવાળા તેમના શિષ્યો વિચરતા રાજગૃહી પહોંચ્યા ઈત્યાદિ પૂર્વે કથાનકમાં કહેલ છે, ત્રીજો નિહવ કહ્યો. હવે ચોથો કહે છે –
♦ ભાષ્યા-૧૩૧ :
વીર ભગવંત સિદ્ધિમાં ગયા પછી ૨૨૦ વર્ષે મિથિલાપુરીમાં સામુચ્છેદિક
નામનો મત ઉત્પન્ન થયો.
• વિવેચન-૧૩૧ :
[ગાથાર્થ કહ્યો] જે રીતે ઉત્પન્ન થયો, તે બતાવતા કહે છે –
- ભાષ્ય-૧૩૨ -
મિથિલામાં લક્ષ્મીધર ચૈત્યમાં મહાગિરિના કૌડિન્યના અશ્વમિત્ર શિષ્યથી
અનુપવાદ પૂર્વમાં નૈપુણિક વસ્તુ [ભણતાં સમુચ્છેદ મત ઉત્પન્ન થયો. રાજગૃહીમાં ખંડરક્ષા દ્વારા પ્રતિબોધ પામ્યા.]
• વિવેચન-૧૩૨ :
મિથિલા નગરીમાં લક્ષ્મીગૃહ ચૈત્યમાં મહાગિરિ આચાર્યના કૌડિન્ય નામે શિષ્ય હતા. તેમના શિષ્ય અશ્વમિત્ર હતા. તે અનુપ્રવાદ પૂર્વમાં નૈપુણિક વસ્તુ ભણતા હતા. તેમાં છિન્ન છેદનક વક્તવ્યતામાં આલાવો આવ્યો. જેમકે – વર્તમાન સમય વૈરયિક વ્યુચ્છેદ પામે છે. એ પ્રમાણે વૈમાનિક સુધી જાણવું. એ પ્રમાણે દ્વિતીયાદિ સમામાં પણ કહેવું.
અહીં તેને વિચિકિત્સા જન્મી - બધાં પ્રત્યુત્પન્ન સમયે જન્મેલ વિચ્છેદ પામે છે - એ પ્રમાણે કર્મનું અનુવેદન સુકૃત-દુષ્કૃતોને કઈ રીતે થાય ? કેમકે ઉત્પાદ પછી બધાંનો વિનાશ થાય છે. તેણે આવી - આવી પ્રરૂપણા કરતા ગુરુએ કહ્યું – એક નયના મતથી આ સૂત્ર છે, મિયાત્વમાં જઈશ નહીં. નિરપેક્ષ બાકીના પણ નયોને હૃદયમાં વિચાર. કાળપર્યાય માત્ર નાશમાં સર્વથા વિનાશ નથી, વસ્તુ સ્વ-પર પર્યાયોથી અનંતધર્મથી યુક્ત છે. સૂત્રમાં પણ કહે છે – વસ્તુ દ્રવ્યાર્થપણે શાશ્વત છે, પર્યાયપણે અશાશ્વત છે. તેથી અભિહિત એવા સમયાદિ વિશેષણથી સર્વનાશ થતો નથી. એવું બધું સમજાવવા છતાં પોતાના મતને છોડતો નથી.
પછી તે સામુચ્છેદ મતને વ્યક્ત કરતો કાંપીલ્યપુર ગયો. ત્યાં ખંડરક્ષા નામે શ્રાવકો હતા. તેઓ મૂલ્યથી પાલિત હતા. તેઓએ આ મતવાળાને જાણ્યા. તેઓએ
-
આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ/૨ તેમને પકડ્યા, તેમને મારવા લાગ્યા. તે સાધુઓ ભયભીત થઈ બોલ્યા – અમે તો સાંભળેલ કે તમે શ્રાવકો છો, તો પણ સાધુને કેમ મારો છો ? તેઓ બોલ્યા જે સાધુ હતા, તે તો તમારા સિદ્ધાંત પ્રમાણે વિચ્છેદ પામ્યા, હવે તમે તો બીજા કોઈ ચોર આદિ છો. ઈત્યાદિથી તેઓને બોધ પમાડ્યો. સમ્યકત્વ સ્વીકાર્યું. ભાષ્ય-૧૩૩ :
୧୪
વીરપ્રભુના સિદ્ધિગમન બાદ ૨૨૮ વર્ષે “બે ક્રિયા”નો મત ઉલુકા નદીના કિનારે ઉત્પન્ન થયો.
• વિવેચન-૧૩૩ :
ગાથાર્થ કહ્યો. હવે જે રીતે ઉત્પન્ન થયો તે કહે છે – ભાષ્ય-૧૩૪ :
ઉલુકા નદીના કાંઠે ખેટક સ્થાનમાં મહાગિરિના શિષ્ય, ધનગુપ્તના શિષ્ય આમિંગથી બે ક્રિયા મત નીકળ્યો. રાજગૃહીમાં મહાતપના કાંઠે મણિનાગ યક્ષે પ્રતિબોધ કર્યો.
• વિવેચન-૧૩૪ 1
ઉલુકા નામે નદી હતી. તેના ઉપલક્ષથી જનપદ પણ તે જ કહેવાય છે. તે નદીના કાંઠે એક ખેટસ્થાનમાં, બીજું ઉલુકાતીર નગરે, બીજા કહે છે તે જ ખેટમાં. ત્યાં મહાગિરિના શિષ્ય ધનગુપ્ત નામે હતા, તેના પણ શિષ્ય ગંગા નામે આચાર્ય હતા. તે તે નદીના પૂર્વના કાંઠે હતા આચાર્ય તેના પશ્ચિમી કાંઠે હતા. પછી શરદકાળમાં આચાર્ય વંદન માટે નીકળ્યા. તેમને માથે ટાલ હતી. ઉલૂકા નદી ઉતરતા તે ટાલ તાપ વડે બળવા લાગી, નીચે શીતળ પાણી વડે શીત હતું.
ત્યારે તેને વિચાર આવ્યો - સૂત્રમાં કહે છે કે એક જ ક્રિયા વેદાય છે, શીત કે ઉષ્ણ. હું બે ક્રિયા વેદુ છું. તેથી બે ક્રિયા એક જ સમયે વેદાય છે, ત્યારે આચાર્યને કહ્યું. આચાર્ય બોલ્યા – હે આર્ય ! એવી પ્રરૂપણા કરતો નહીં. એક સમયે બે ક્રિયા ન વેદાય. કેમકે મન સૂક્ષ્મ સમયને પકડી ન શકે. તેને સમજાવવા છતાં તેણે પોતાનો મત ન છોડ્યો.
તે ભ્રમણ કરતાં રાજગૃહે ગયો. મહાતપના કાંઠે પ્રભા નામે સરોવર હતું. ત્યાં મણિનાગ નામે યક્ષ, તેના ચૈત્યમાં રહેતો હતો. ગંગા આચાર્યે ત્યાં પર્ષદા મધ્યે કહ્યું – એક સમયે બે ક્રિયા વેદાય છે. ત્યારે મણિનાગ યક્ષે તે પર્ષદામાં કહ્યું – અરે દુષ્ટ શૈક્ષ ! પ્રજ્ઞાપના કેમ કરે છે ? આ જ સ્થાને રહીને ભગવંત વર્ધમાનસ્વામીએ કહેલ છે કે – એક સમયે એક જ ક્રિયા વેદાય છે. શું તું તેનાથી વધુ હોંશિયાર થઈ ગયો છે ? આ બકવાદ બંધ કર, નહીં તો તને શિક્ષા કરીશ. મણિનાગે મારવા લેતા તે ભયથી પ્રતિબોધ પામ્યો, બોલ્યો કે હું ગુરુ પાસે જઈને પ્રતિક્રમવા ઈચ્છું છું. પાંચમો નિહવ કહ્યો. હવે છઠ્ઠો બતાવે છે -
-
* ભાવ્ય-૧૩૫ -
ભગવંત વીરના સિદ્ધિગમન બાદ ૫૪૪ વર્ષે અંતરંજિકાપુરિમાં ત્રિરાશિક