Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 54

ઉપોદ્ઘાત નિ - ૩૮૨,૭૮૩
૮૯
• વિવેચન-૭૮૨,૭૮૩ :
ગાથાર્થ કહ્યો. અવયવાર્ય તો ભાષ્યકાર જ કહેશે. જ્ઞાનોત્પત્તિથી આરંભીને ૧૪ વર્ષ અને ૧૬ વર્ષ વ્યતીત થયા પછી તેમાં પહેલાં બે નિહવો ઉત્પન્ન થયા. ભગવંત નિર્વાણ પામ્યા પછી યયોક્ત કાળે બાકીના અર્થાત્ અવ્યક્તાદિ ઉત્પન્ન થયા. બોટિક પ્રભવકાળ લાઘવાર્થે કહ્યો.
હવે સૂચિતાર્થને મૂળ ભાષ્યકાર યથાક્રમે કહે છે –
* ભાષ્ય-૧૨૫ -
જિનવર મહાવીરને જ્ઞાનોત્પાદન પછી ચૌદ વર્ષ ગયા બાદ બહુરત નામનો મત શ્રાવસ્તિમાં ઉત્પન્ન થયો.
• વિવેચન-૧૨૫ મ
ગાથાર્થ રહ્યો. જે રીતે ઉત્પન્ન થયો, તે દર્શાવતી ગાથા કહે છે –
- ભાષ્ય-૧૨૬ -
વીર ભગવંતની પુત્રી જ્યેષ્ઠા કે સુદર્શના કે અનવધા હતી. જમાઈ જમાલી હતા. જમાલીએ ૫૦૦ પુરુષના પરિવાર સાથે અને પુત્રીએ ૧૦૦૦ના પરિવાર સાથે દીક્ષા લીધી. જમાલીએ શ્રાવસ્તીના હિંદુક ઉધાનમાં બહુરત મત સ્થાપ્યો. જમાલિને છોડીને બીજાને ટૂંક શ્રાવકે બોધ કર્યો.
• વિવેચન-૧૨૬ :
કુંડપુર નગરમાં ત્યાં જમાલિ ભગવંત વીરનો ભાણેજ હતો. તેણે ભગવંતની પાસે ૫૦૦ના પરિવાર સાથે દીક્ષા લીધી. તેની પત્ની જે ભગવંતની પુત્રી હતી, તેના નામો જ્યેષ્ઠા કે સુદર્શના કે અનવધા પણ ૧૦૦૦ના પરિવાર સાથે પ્રવ્રુજિત થઈ [અહીં નામમાં કંઈ ઠદોષ સંભવે છે, અન્યત્ર સુદર્શનાનું નામ બહેન રૂપે છે.] જેમ ભગવતી સૂત્રમાં છે, તેમ કહેવું. જમાલી ૧૧ અંગ ભણ્યા. સ્વામીને કહીને ૫૦૦ના પરિવાર સાથે જમાલી શ્રાવસ્તી ગયો, ત્યાં હિંદુક ઉધાનમાં કોષ્ઠક ચૈત્યમાં સમોસર્યા. ત્યાં
તેને અંતપ્રાંત આહારથી રોગ થયો. વિહાર કરવા અસમર્થ થયા. ત્યારે શ્રમણોને
કહ્યું – શય્યા સંસ્તારક કરો. તેઓએ સંથારો કરવાનો આરંભ કર્યો.
એટલામાં જમાલિ દાહવરથી અભિભૂત થયા. શિષ્યોને પૂછે છે સંથારો પથરાયો કે નહીં ? તેઓએ કહ્યું – પથરાયો, જમાલિએ ઉઠીને જોયું તો અર્ધ સંસ્કૃત [પયરાયેલ જોઈને ક્રોધિત થયો. સિદ્ધાંત વચન યાદ આવ્યું – “કરાતું કરાયું’ કહેવાય. કર્મના ઉદયથી વિપરીત ચિંતવે છે. “કરાતું કર્યુ” એ ભગવંત વાન વિપરીત છે. કેમકે પ્રત્યક્ષ વિરુદ્ધ છે અહીં અડધો પથરાયેલ સંથારો પથરાયેલો નથી તે દેખાય છે. તેથી કરાતાપણાથી પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ વડે ‘કરાયુ' ધર્મ દૂર કરવો એમ ભાવના છે. તેથી જે ભગવંત કહે છે, તે અસત્ય છે. પરંતુ “કરાયુ તે જ કરાયુ'' કહેવાય. એમ વિચારીને એ પ્રમાણે જ પ્રરૂપણા કરે છે.
તેણે આવી પ્રરૂપણા કરતા સ્વગચ્છના સ્થવિરોએ આ પ્રમાણે કહ્યું – હે આચાર્ય ! ભગવંત વચન છે “કરાતું કરાયું’ તે અવિપરીત જ છે, તે અવિરુદ્ધ નથી.
આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ/૨
જો “કરાતી ક્રિયાવિષ્ટને કરાયી'' ઈચ્છતા નથી, તો પહેલાં ક્રિયા અનારંભ સમયની જેમ પછી પણ ક્રિયાના અભાવે કેમ ઈચ્છો છો ? નિત્ય પ્રસંગ છે. કેમકે ક્રિયાના
EO
અભાવનું અવિશિષ્ટત્વ છે. તથા જે તમે કહ્યું કે “અડધો પથરાયેલ સંથારાનું ન પથરાયેલું દેખાય છે.'' તે પણ અયુક્ત છે, કેમકે જે જ્યારે જેટલાં આકાશ દેશમાં વસ્તુ પથરાય છે તે ત્યારે તેટલામાં પથરાયું જ છે. એ પ્રમાણે પછીના વસ્ત્ર પાથરવાના સમયે નિશ્ચે એ પથરાયેલ જ છે. ભગવંતનું વચન વિશિષ્ટ સમય આપેક્ષી છે, માટે
તેમાં દોષ નથી.
એ પ્રમાણે જ્યારે તે સ્વીકારતો નથી, ત્યારે કેટલાંક તેના વચનની અશ્રદ્ધા કરતાં ભગવંત પાસે ગયા. બાકીના તેની સાથે જ રહ્યા, પ્રિયદર્શના પણ સાથે રહ્યા. [પહેલાં સુદર્શના કહેલ, અહીં પ્રિયદર્શના લખ્યું, જે અન્ય શાસ્ત્રમાં સંમત નામ છે.] ત્યાં ઢંક નામે કુંભાર શ્રાવક હતો. ત્યાં રહ્યા, તેણી વેદન કરવાને આવી, તેણીને પણ તેમજ પ્રજ્ઞાપના કરી. તેણી જમાલીના અનુરાગથી મિથ્યાત્વને પામી. સાધ્વીઓને એમ કહેવા લાગી. ઢંકને પણ કહે છે. ઢંક જાણે છે કે આ ભગવંત વચનથી વિપરીત મતવાળી થઈ છે. તેથી ઢંક કહે છે – હું આ વિશેષતર સમ્યક્ જાણતો નથી.
અન્ય કોઈ દિવસે સ્વાધ્યાય પોરિસિ કરે છે. ત્યારે ઢંકે વાસણ ખોલીને તેમાંથી અંગારો ફેંક્યો ત્યારે પ્રિયદર્શના સાધ્વીની સંઘાટી-વસ્ત્રમાં એક સ્થાને બળી ગયું. તે કહે છે – હે શ્રાવક ! તમે મારા વસ્ત્રને કેમ બાળો છો ? ઢંક બોલ્યો - તમે જ કહો છો કે “બળતું બળ્યું ન કહેવાય.' તો પછી તમારો કપડો કઈ રીતે બળ્યો. ત્યારે તેણી બોધ પામીને કહે છે – હું સમ્યક્ પ્રતિચોયણાને ઈચ્છું છું. ત્યારે તેણીએ જઈને જમાલીને ઘણું કહ્યું. જમાલીએ જ્યારે સ્વીકાર્યું નહીં, ત્યારે તેણી અને બાકીના સાધુઓ ભગવંત પાસે ઉપસંપન્ન થયાં - જોડાયાં. બીજો પણ એકાકી - અનાલોચિત કાળગત થયો.
આ સંગ્રહાર્ય કહ્યો. [ગાથાર્થ પૂર્વે કહ્યો જ છે.] બીજા આચાર્યો કહે છે – જ્યેષ્ઠા એટલી મોટી, સુદર્શના નામે ભગવંતની બહેન હતી, જમાલિ તેનો પુત્ર હતો. તેને અનવધા નામની ભગવંતની પુત્રી, જમાલીની પત્ની હતી.
પહેલો નિહવ કહ્યો. હવે બીજાનું પ્રતિપાદન કરે છે -
* ભાષ્ય-૧૨૭ -
વીર ભગવંતને કેવલજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયા પછી ૧૬ વર્ષ બાદ જીવપદેશ સંબંધી મત ઋષભપુર નગરમાં ઉત્પન્ન થયો.
• વિવેચન-૧૨૭ :
ભગવંતને જ્ઞાન ઉત્પાદિતાના ૧૬-વર્ષ પછી જીવપદેશિક મત કઈ રીતે ઉત્પન્ન થયો? રાજગૃહનગરમાં ગુણશીલ ચૈત્ય હતું. ત્યાં વસુ નામના ચૌદપૂર્વી આચાર્ય સમોસર્યા. તેમના શિષ્ય તીષ્યગુપ્ત હતા. તેને આત્મપ્રવાદ પૂર્વમાં આ આલાવો ભણવામાં આવ્યો – ભગવન્ ! એક જીવ પ્રદેશ જીવ હોય તેમ કહેવાય ? ના, આ