Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 39

ઉપોદ્યાત નિ - ૩૪પ
કારણ છે કહ્યું છે –
• નિયુક્તિ-૩૪૬ -
તેનાથી પ્રવૃત્તિ નિવૃત્તિ, સંયમ, લય, પાપકર્મનું અગ્રહણ, કર્મનું અલગ થવું અને અશરીરીપણાનું કારણ છે.
વિવેચન-૭૪૬ :
શુભાશુભ ભાવના જ્ઞાનથી શુભમાં પ્રવૃત્તિ અને અશુભમાં નિવૃત્તિ થાય તે પ્રવૃત્તિ નિવૃત્તિ સંયમ અને તપનું કારણ છે. તેમાં નિવૃત્તિ કારણવમાં પણ સંયમનું - અપૂર્વ કર્મના આવવાના વિરોધમાં પ્રાધાન્ય બતાવે છે. તેના સહિત જ વસ્તુત: d૫ સફળ થાય • x • x- સંયમ અને તપથી પાપ કર્મનું અગ્રહણ અને કર્મ વિવેક થાય તથા પ્રયોજન કહે છે - સંયમમાં અનાશ્રવ ફળ છે. તપમાં કર્મ નિર્જરાફળ છે. - x - અશરીરતા પણ પામે છે. એ ગાથાર્થ કહ્યો.
હવે વિવક્ષિત અર્થનો અનુવાદ કહે છે – • નિયુક્તિ -૩૪૩,૩૪૮ :
કમનો પ્રથકુભાવ અશરીર માટે થાય, અશરીરતા અનાબાધપણા માટે થાય, બાધાથી અવેદના થાય, અવેદનાથી નાકુળપણું, તેનાથી નિરોગી થાય. નિરોગીપણાથી અચલતા, તેવી શક્યતા થાય. શાશ્વત ભાવને પામેલો અવ્યાબાધ સુખ પામે છે.
• વિવેચન-૭૪૭,૩૪૮ :
કર્મનો પૃથભાવ એ અશરીરતાનું કારણ છે • x • x • [ઈત્યાદિ ગાથાથી મુજબ જાણવું. વિશેષ આ -] નિમિત્ત - કારણથી મેં આ આરંભેલ છે. મત્ર - વેદના રહિત જીવ થાય છે. - x • x - આ રીતે પરંપરાથી અવ્યાબાધ સુખને માટે સામાયિકનું શ્રવણ થાય છે. કારણ દ્વાર ગયું.
હવે પ્રત્યય દ્વારની વ્યાખ્યા કરાય છે – • નિયુક્તિ-૩૪૯ -
પ્રત્યય નિક્ષેપો પૂર્વવતુ, દ્રવ્યમાં તપ્ત અડદાદિ છે. ભાવમાં અવધિ આદિ ત્રણ પ્રકારનો પ્રત્યય ભાવમાં છે, અહીં ભાવ પ્રત્યય લેવો.
• વિવેચન-૭૪૯ :
પ્રત્યય એટલે પ્રતીતિ, વિશ્વાસ થવો છે. તેનો નિક્ષેપ-ન્યાસ. અનુ શબદ અનંતરોક્ત કારણ અને નિક્ષેપનું સામ્ય દશવિ છે. તેથી પ્રત્યયનો નિક્ષેપ નામ આદિ ચાર ભેદે થાય. નામ અને સ્થાપના સરળ છે. દ્રવ્યવિષય તd અડદ આદિ છે. દ્રવ્યો જ પ્રતીતિ કરાવનાર હોવાથી અથવા દ્રવ્ય દ્વારા પ્રત્યય થાય છે તે દ્રવ્ય પ્રત્યય. ભાવથી વિચારતા અવધિ આદિ ત્રણ પ્રકારે ભાવ પ્રત્યય છે. કેમકે તેને બાહ્ય લિંગ-કારણની અપેક્ષા નથી. આદિ શબ્દથી મન:પર્યવ ાને કેવલ જ્ઞાન લેવા. મતિ અને શ્રતમાં બાહ્યલિંગ કારણ અપેક્ષિત હોવાથી વિવક્ષા કરી નથી. - X • તેથી કહે છે -
આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ/૨ • નિયુક્તિ-૭૫૦ :
કેવળજ્ઞાની હું છું એમ જાણી આરહતો સામાયિકને કહે છે. તેઓ સવજ્ઞ છે, એવો વિશ્વાસ થવાથી ગણધરો સાંભળે છે.
• વિવેચન-૭૫o :
હું કેવળજ્ઞાની છું એવા સ્વ-પ્રત્યયથી અરહંત પ્રત્યક્ષ જ સામાયિકના અર્થને પામીને સામાયિકને કહે છે, શોતાના-ગણધરાદિના હૃદયગત શેષ સંશય છેદીને તેમને સર્વજ્ઞપણાનો અવબોધ થાય છે. - X - X - X - X • તેવો પ્રત્યય જન્મવાથી ગણધરો સાંભળે છે. પ્રત્યય દ્વાર સમાપ્ત.
હવે લક્ષણ દ્વારા અવયવાર્યના પ્રતિપાદન માટે કહે છે. • નિયુક્તિ -૩પ૧,૩૫ર :
નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય, સાર્દય, સામાન્ય, આકાર, ગતિઆગતિ, વિવિધ પ્રકારે, નિમિત, ઉત્પાદ, નાશ, વીર્ય અને ભાવ આ લક્ષણો સંક્ષેપથી કહn. અથવા ભાવલક્ષણ સહણા આદિ ચાર ભેદે છે.
- વિવેચન-૫૧,૩૫ર :
જેના વડે લક્ષ્ય કરાય તે લક્ષણ - પદાર્થ સ્વરૂપ, તે બાર ભેદે છે. તેમાં નામલક્ષણ તે બીજાથી જુદા પાડી આપે છે, આ વર્ણાનુપૂર્વી. સ્થાપના લક્ષણ - 7 કાર આદિ વર્ણોનો આકાર વિશેષ. દ્રવત્ લક્ષણ - જ્ઞશરીરાદિ અતિક્તિ જે જે દ્રવ્યનું બીજાથી વ્યવચ્છેદક સ્વરૂપ જેમકે ગતિ આદિ ધમસ્તિકાયાદિનું લક્ષણ છે. આ જ કંઈક માત્ર વિશેષથી સાર્દશ્ય, સામાન્ય આદિ લક્ષણ ભેદથી નિરૂપણા કરાય છે. તેમાં –
સાદેશ્ય - આ ઘટ જેવો પાટલિપુત્રનો ઘટ છે. સામાન્ય લક્ષણ - જેમકે - સિદ્ધોનું સિદ્ધવ સદ્ભવ્ય જીવમુક્ત આદિ ધર્મોચી સામાન્ય છે આકાર - બાહ્ય ચેષ્ટા રૂપ છે, તેના વડે અભિપ્રેતને જાણે છે. • x - જેમકે આકાર વડે • ઇંગિત ગતિ, ચણ, વાણી વડે આદિથી અન્તર્ગત મન ગ્રહણ કરાય છે. ગતિ આગતિ લક્ષણ - x• અનુકૂળ ગમન તે ગતિ, પાછું ફરવું કે પ્રતિકૂળથી આગમન તે આગતિ. ગતિ અને આગતિ વડે કે તે જ લક્ષણ તે ગત્યાગતિ લક્ષણ. તે ચાર ભેદે છે –
(૧) પૂર્વપદ વ્યાહત, (૨) ઉત્તરપદ વ્યાહત, (૩) ઉભયપદ વ્યાહત, (૪) ઉભયપદ અવ્યાહત.
તેમાં પૂર્વપદ વ્યાહતનું દષ્ટાંત - ભગવ! જીવ નૈરયિક છે? નૈરયિક જીવ છે? • x • ઉત્તરપદ વ્યાહતનું દષ્ટાંત - ભગવન! જીવે છે તે જીવ કે જીવ જીવે છે. • x - ઉભયપદ વ્યાહતનું દેહાંત- ભગવન! ભવસિદ્ધિક ઐયિક છે કે નૈરયિક ભવસિદ્ધિક છે? • x • ઉભયપદ અવ્યાહતનું દટાંત - ભગવ! જીવ જીવે છે કે જીવે તે જીવ છે? ગૌતમાં જીવ નિયમા જીવે છે. જીવે તે પણ નિયમા જીવ છે. • x • લોકમાં પણ ગત્યાગતિ લક્ષણ આ રીતે છે - - X • જીવ સચેતન ઈત્યાદિ - ૪ -
નાનાભાવ - ભિન્નતા, તે રૂપ લક્ષણ. તે ચાર ભેદે છે – દ્રવ્યથી, ક્ષેત્રથી,