Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 34

ઉપોદ્ઘાત નિ - ૭૧૫,૭૧૬
જ્યેષ્ઠ છે. તેનાથી અતિશય વગરનાને વંદન કરવાનો જ અભાવ પ્રાપ્ત થાય, તેથી વિધિ જણાવે છે - વ્યવહારથી વંદન કરાય છે, જે પહેલા પ્રવ્રુજિત થયા હોય - ૪ -
વ્યવહારના બલવાનપણાને ભાષ્યકાર જણાવે છે – • ભાષ્ય-૧૨૩ + વિવેચન :
વ્યવહાર પણ બળવાન્ જ છે. જેથી છાસ્થ પણ પૂર્વરત્નાધિક ગુરુ આદિને વંદે છે. કેવલિ પણ વંદે છે. શું હંમેશાં વંદે ? ના, જ્યાં સુધી આ કેવલી છે, તેવું જ્ઞાત હોય ત્યાં સુધી વંદે છે. આને ધર્મ જાણવો કે જેમાં વ્યવહારનય બલાતિશય લક્ષણ છે. - x - આશાતના પ્રસંગને કહે છે –
૪૯
નિર્યુક્તિ-૭૧૭ :
અહીં જિનવચનથી સૂત્ર આશાતનાનો ઘણો દોષ હોવાથી વ્યાખ્યા કરતાં [બોલતા] જ્યેષ્ઠને વંદન કરવું જોઈએ.
• વિવેચન-૭૧૭ :
અહીં વ્યાખ્યા પ્રસ્તાવ વંદનાધિકારમાં તીર્થંકરે કહેલ હોવાથી તથા વંદન ન
કરવાથી સૂત્ર આશાતનાના ઘણાં દોષત્વથી, બોલતા જ્યેષ્ઠને અર્થાત્ વ્યાખ્યાન સામર્થ્યવાળાને વંદન કરવું તે કર્તવ્ય છે.
એ પ્રમાણે જ્ઞાન-ઉપસંપદા વિધિ કહી. દર્શન-ઉપસંપદા વિધિ પણ એમ જ છે. તુલ્યયોગ - ક્ષેમપણાથી એમ જાણવું. દર્શન પ્રભાવક શાસ્ત્રનું પરિજ્ઞાન એ જ દર્શનઉપરાંપદા છે. હવે ચાસ્ત્રિ ઉપસંપદા –
• નિર્યુક્તિ-૧૮ + વિવેચન :
ચાસ્ત્રિ વિષયક ઉપસંપદા બે ભેદે છે - વૈયાવચ્ચ વિષયક અને તપ વિષયક પોતાના ગચ્છથી બીજા ગચ્છમાં જવામાં મુખ્ય કારણરૂપ આ સંપદા છે. સીદાવું આદિ કારણે બીજા ગચ્છમાં ગમન થાય છે. આવિ શબ્દથી અન્ય ભાવાદિ ગ્રહણ કરવા.
• નિયુક્તિ-૭૧૯ :
વૈયાવચ અને તે રીતે તપમાં પણ ઈત્વસ્કિ આદિ વિભાષા છે. અવિસૃષ્ટ કે વિકૃષ્ટ તપવી ઉપસંપદા સ્વીકારવા આવે ત્યારે આચાર્ય પોતાના ગચ્છને પૂછીને ઉપસંપદા આપે.
• વિવેચન-૭૧૯ :
અહીં ચાસ્ત્રિને માટે આચાર્યના કોઈ વૈયાવચપણાને સ્વીકારે છે. તે કાળથી ઈત્વકથિક અને યાવત્કયિક હોય છે. આચાર્યના પણ વૈયાવચ્ચકર હોય કે ન હોય, તેમાં આ વિધિ છે - જો વૈયાવચકર ન હોય તો લવાય જ, જો વૈયાવચ્ચકર હોય અને તે ઈવકિ હોય કે યાવત્કથિક પણ હોય. એ રીતે આવનારમાં પણ આ
બે ભેદ હોય જ. તેમાં જો બંને યાવત્કથિક હોય તો જે લબ્ધિમાન્ હોય તેને વૈયાવચ્ચકર કરાય. બીજાને ઉપાધ્યાયાદિને આપવો. જો બંને લબ્ધિયુક્ત હોય તો વસનારને રાખવો, બીજા ઉપાધ્યાયાદિને આપવો. હવે જો તે બીજો ન ઈચ્છે તો તેને 32/4
આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ/૨
રાખવો અને વસનારને પ્રીતિપૂર્વક બીજાને આપી દેવો. હવે પૂર્વનાને ઉપાધ્યાયાદિ ન ઈચ્છે, તો આગંતુકને વિદાય જ આપવી. હવે વસનારો યાવત્કથિક અને આગંતુક ઈત્વકશિક હોય, તો અહીં પણ એ પ્રમાણે જ ભેદો કરવા યાવત્ આગંતુકને વિદાય દેવી વિશેષ એ કે વસનારને ઉપાધ્યાયાદિ વડે ન ઈચ્છે તો પણ પ્રીતિ વડે વિશ્રામણા કરાય છે.
Чо
હવે જો વસનારો ઈત્વકથિક અને આગંતુક યાવત્કથિક હોય તો આ વાસ્તવ્યને અવધિકાળ સુધી ઉપાધ્યાયાદિને આપવો. બાકી પૂર્વવત્. હવે જો બંને ઈત્વસ્કિ હોય તો એક ઉપાધ્યાયાદિને આપે, બાકી પૂર્વવત્. અથવા બેમાંથી એકને અવધિકાળ સુધી રાખવો. એ પ્રમાણે યથાવિધિ વિભાષા કરવી. વૈયાવચ્ચ ઉપસંપદા કહી, હવે તપની ઉપરસંપદા –
ચાત્રિ નિમિત્તે કોઈ તપને માટે ઉપસંપદા લે. તે તપસ્વી બે ભેદે – ઈવરિક અને યાવત્કયિક. ચાવત્કયિક ઉત્તકાલે અનશનકર્તા છે ઈત્વસ્કિ બે ભેદે છે - વિકૃષ્ટ તપસ્વી અને અવિત્કૃષ્ટ તપસ્વી. અદ્ભુમાદિ કર્તા વિકૃષ્ટ તપસ્વી અને ઉપવાસ, છઠ્ઠુ આદિ કર્તા અવિકૃષ્ટ તપસ્વી. તેની વિધિ -
અવિકૃષ્ટ ક્ષપકને આચાર્ય પૂછે – તું પારણે કેવો રહે છે ? તે જો કહે – ગ્લાન જેવો. તો તેને કહેવું કે તારે તપ ન કરવો, સ્વાધ્યાય - વૈયાવચ્ચમાં યત્ન કર. - x - બીજા કહે છે – વિકૃષ્ટ ક્ષપક પારણાકાલે ગ્લાન જેવો થાય તો પણ ઈચ્છવા યોગ્ય જ છે જો માસક્ષમણાદિ ક્ષપક હોય તો રાખવો જ. તેમાં પણ આચાર્ય ગચ્છને પૂછે - શું આ ક્ષપકને ઉપસંપદા આપીશું? જો ન પૂછે તો સામાચારી વિરાધના થાય. તેઓને ક્ષપકની ઉપધિનું પડિલેહણાદિ કરવા કહે, તો પણ તેઓ ન કરે. જો પૂછે અને તેઓ એમ કહે કે – આપણી પાસે એક ક્ષપક છે, તેનું તપ પૂરુ થાય, પછી આને ઉપસંપદાવાળો કરીશું. તો તેને રાખવો. જો સાધુઓ ના પાડે તો તેનો ત્યાગ કરવો ગચ્છ બંનેની રજા આપે તો બીજાને રાખવો. તેની વિધિપૂર્વક ઉદ્વર્તનાદિ કરવા. જો પ્રમાદ કે અનાભોગ વડે ન કરે, તો આચાર્ય એ પોતાના
શિષ્યોને પ્રેરણા કરવી.
ચાત્રિ ઉપસંપદા વિધિ વિશેષ પ્રતિપાદના માટે કહે છે –
• નિયુક્તિ-૭૨૦ :
જે નિમિત્તે ઉપસંપત્ કરાય, તે નિમિત્તને આગંતુક ન આરે તો તેની સારણા કરવી કે ત્યાગ કરવો અથવા તેનું કાર્ય પૂર્ણ થયે તેને યાદ કરાવવું અથવા તેને છોડી દેવો.
• વિવેચન-૭૨૦ :
જે નિમિત્તે ઉપસંપન્ન હોય, 'તુ' શબ્દથી બીજા સામાચારીમાં કંઈપણ ગ્રહણ કરે, તે વૈયાવૃત્યાદિ ન કરતો જો રહે તો કાર્યાર્થે તેને પ્રેરણા કરવી, અવિનીત હોય તો તેનો ત્યાગ કરવો. જો કરતો પણ હોય તો પણ - ૪ - કાર્ય પૂર્ણ થતાં કે પ્રયોજન ન રહેતા તેને યાદ કરાવાય છે - તારું કાર્ય પૂરું થયું છે અથવા તેને વિદાય કરાય