Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upadezaprAsAda lAgI ma lekhaka : zrI virATa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ che hIM ahaM namaH zAsanasamrATa AyAdiva zrImada vijayanemisUrIzvarajI sazubhyo namaH pIyUSapANi AcAryavarya zrImad vijayaamRtasUrIzvarajI sa bhyo namaH virATa prakAzana suDatAlIsamuM AcArya zrImad vijayalakSmIsUrIzvarajI viracita upadezaprasAda mahAgraMza (bhAga pAMcamo) gurjara bhAvAnuvAda -: preraka :madhura upadezaka-rAjezvara rAjazekharasUrIzvarajI ma. - AyojakaHbAlamuni bAlamuni zrI dhanaMjayavijayajI ma.sA. zrI ariyavijayajI ma.sA. che -: lekhakaHzAsanaprabhAvaka pUjyapAda AcAryabhagavaMta | zrImad vijayavizAlasenasUrIzvarajI mahArAja sAheba zrI virA) ) :: : =
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ -: prakAzaka : zrI virATa prakAzana maMdira che. zrI vizAla jaina kalA saMsthAna, taLeTI roDa, pAlitANA-364270. -prAptisthAno zrI pIyUSapANi pArzvanAtha tIrthadhAma mu. varasAvA, po. mIrA, jI. thANA, mahArASTra, pIna-401104. Ph.: 022-28457014, M : 09820898653 || zrI vizAla jaina kalA saMsthAnA (jaina myujhiyama) taLeTI roDa, pAlitANA-364270 N : 8128941641 bharata grAphiksa 7, nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-380001. Ph. : 079-22134176, M : 9925020106 AvRtti - pAMcamI vIra saM. 2537 - vi.saM. 2067 * nami saMvata 28 * I.sa. 2010 pracArArthe kiMmata : rUA. 200-00 seTa bhAga 1 thI 5 - kiM. rUA. 900-00 mudraka : bharata grAphiksa nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-1. phona : 079-22134176, mo: 9925020106
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ parama pUjya AcAryadiveza rAjezvara rAjazekharasUrIzvarajI ma.sA.no. saMkSipta paricaya vichIyA (jhAlA) nivAsI dazAzrImALI jhaverI zivalAla nAgaradAsa - mAtA kAMtAbenanI kukSIe IndoramAM janmyA ne muMbaImAM moTA thayA. zrI ramezabhAI dIkSita thayA pahelA potAnA moTAbhAI vizAlavijayajInA prabhAvamAM rahyA. traNa varSa temanI pAse rahyA ane karmagraMtha, tattvArtha, saMskRta buka Adino suMdara abhyAsa karyo. temanI paripakvatA jANI mahAsuda-13 nA roja kInolI (murabADa) mukAme A. zrI priyaMkarasUrijI ma.sA.nA varad haste dIkSA vaDI dIkSA thaI. nAma rAkhyuM rAjazekharavijayajI. muni zrI vizAlavijayajInA ziSya tera varSanA nAnakaDA rAjazekharavijayajI dIkSAdinathI ja guru saMgAthe vicaratA rahyA. jema jema samaya vItato gayo tema tema temanI kuzAgra buddhi khIlatI rahI. DahApaNa jhaLakatuM rahyuM. samarpaNabhAvamAM AtmA raMgAto rahyo. thoDA vakhatamAM ja vyAkaraNanyAya-siddhAMta-sAhitya-stavano-sajhAyono adbhuta abhyAsa karyo. teozrIno sumadhura kaMTha daherAsara-upAzrayane maMtramugdha karato rahyo. teozrI abhuta kAryadakSatA dharAvatA hatA. e samaye guruma. sAthe koIpaNanI sahAya vInA AkhuM hindustAna vicaryA ane tIrthayAtrAo karI. pU. merusUrijI ma., pU. devasUrijI ma., pU. hemacaMdrasUrijI ma.nI nizrAmAM potAnA gurumahArAja sAthe moTA yogo karyA ane AcAryapadavI sudhI pahoMcyA. Ama zrI rAjazekharasUrijI sarjaka ane vyAkhyAnadAtA tarIke prasiddhi pAmyA. saMvata 2030 mAM guru mahArAjanI nizrAmAM rahIne pAlItANAmAM myujhIyama mATe TrasTa kAyama karyuM. A saMsAranuM ekamAtra jaina myujhIyama che. pAlItANAmAM AvyA ane myujhIyama na joyuM teNe kazuM nathI joyuM ema kahevuM paNa asthAne nahi gaNAya. AvA alaukika myujhIyamanI sthApanA-vikAsa-jALavaNI AdimAM teozrIno ananya phALo hato.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. rAjazekharasUrijI ma. gurunI sAthe paDachAyAnI jema rahyA. eka divasa paNa guruthI chuTA paDela nahi. saM. 2065 nuM comAsu gurumahArAjanI nizrAmAM bhAyaMdara mukAme karyuM. zAMta sudhArasa graMthanA AdhAre abhuta vyAkhyAno ApyA. hajAronI medanI AvatI. stavanasajhAyomAM to temanI mAsTarI hatI. pratikramaNamAM teozrI stavana-sajhAya prakAze tyAre moTI saMkhyAmAM Avela bhAvukavarga DolavA lAge. saralatA-sahajatA-paropakArItA-vicakSaNatA Adi guNo joI dhanyatAno anubhava thAya. gurukRpAe jaina myujhIyamanI sthApanA karI. te Aje karoDomAM paNa na thaI zake. temanI kalpanA buddhi paNa acaraja pamADe tevI hatI. gurukRpAthI dAdAgurunI smRtimAM zrI piyUSapANi pArzvanAtha tIrthadhAma nAmanuM mahAna tIrtha muMbaI (dahIMsara pAse)mAM sthApana karyuM. je AkhA dezamAM prasiddha che. para mA chellA comAsAmAM bhAyaMdara mukAme hajAro zrAvakonI parSadAmAM vyAkhyAna ApatA. 45 AgamanI tapazcaryAnI kriyA karAvatA temaja pratikramaNamAM stavano sajhAyathI sahune DolAvatA. Ama bhAyaMdara mukAme teozrI sahunA vahAlA thayA. teo kalA marmajJa dirghadaSTA ane samaya Ave sahune sAcavI lenAra hatA. teozrIne ekAda varasathI sAmAnya hArTanI takalIpha hatI. DaoNkTare kaheluM bahu ciMtA jevuM nathI davA lejo ne sAcavajo. paNa Azo suda 13 nA vijaya muhUrte teo samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA. temanI pAlakhIne zrI pIyuSapANi tIrthamAM laI javAI. 25 hajAra mANasa sAthe hatuM ne pAMca hajAra mANaso to varasatA varasAde pIyuSapANimAM pahoMcI gayela. jaya jaya naMdA, jaya jaya bhadAnA jayaghoSapUrvaka zeTha zrI ratilAla jeThAbhAI salota parivAre sAro evo caDhAvo bolI agnidAhano lAbha lIdho. rAjezvara rAjazekharasUrijI sadehe ApaNI sAthe nathI, paNa temane AraMbhela kAryo ApaNe vahelAmAM vahelI take pUrNa karavAnA che. - AcArya zrI vizAlasenasUri (virATa)
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvabharamAM eka mAtra advitIya ane alaukika jaina myujhIyama zrI vizAla jaina kalA saMsthAna -: preraNA - AzIrvAda - mArgadarzana :kalAvid pUjya AcArya bhagavaMta zrI vizAlasenasUrIzvarajI mahArAja sAheba (zrI virAT) uddeza ane hetu 1. sarvane suvidita che ke arthalolupa tattvo prAcIna jaina kalAkRtio, hastaprato, mUrtio AdinI corI karIne ke karAvIne tene mAmulI ke moMghI kiMmate vecI nAMkhe che. 2. A paNa suvidita che ke kalA-mUlyanA ajJAnanA lIdhe vyaktigata ke saMghanA jJAnabhaMDAromAM dastAvejI hastaprato, kalAkRtio Adino udhaI, bheja, vAMdA Adi vinAza kare che. 3. evuM paNa bane che ke saMghanA jJAnabhaMDAromAMthI AvI durlabha vastuo copaDe noMdhAyelI hovA chatAM ya, te konI pAse che tenI koI cokkasa mAhitI maLatI nathI. 4. ane A paNa jagajAhera che ke jagyAnA abhAve temaja AvI durlabha kRtionA aitihAsika mahattvanA jJAnanA abhAve te dariyAmAM paNa padharAvI devAya che. A ciMtAjanaka paristhitine zakya tamAma prayAsothI rokavA temaja samAjane prAcIna sAhitya kalA ane saMskRtinA vArasAnuM yathArtha mahAmUlya samajAvavA temaja sAdhanonI maryAdAmAM rahIne jyAMthI paNa tevo prAcIna vAraso maLe tyAMthI te meLavIne tenuM yogya jatana karavAno A saMgrahAlayano mukhya ane vizALa zubha uddeza che. A uparAMta vartamAna sAhitya, kalA ane saMskRtine zilpa, citra ane akSaramAM aMkita karIne bhAvi peDhIne Ajano dastAvejI vAraso ApavAnI amArI nema ane saMniSTha prayatna che. saMgrahAlayanA lAbha (1) gauravavaMtA jaina ItihAsa ane jaina vibhUtio viSe dastAvejI ane pratyakSa jJAna ane mAhitI maLe che. (2) prAcIna zilpa, raMga, rekhA, zailI, lIpI Adi zIkhavA maLe che. (3) tatkAlina veSa, vyavahAra, vicAra vagerenI aitihAsika jANakArI maLe che. nivedaka TrasTIo AvI mahattvAkAMkSI yojanA mATe Apano sahakAra apekSita che. zrI vizAla jaina kalA saMsthAna (jaina myujhIyama) taLeTI roDa, pAlitANA-364270.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM hrIM ahaM namaH kAMIka prAstAvika parama upakArI tIrthaMkara paramAtmAe vizvanA ekAMtahitane mATe je kalyANakArI vANI pharamAvI, te aneka pAtromAM jhIlAI Aje paNa kalyANa mArgane prazasta karI rahI che. upadeza vinA-bodha vinA aMdhAruM che. mukhyatAe bodha ApavAnA adhikArI gItArtha guru mahArAjo che. upadeza ApavAnI kaLAmAM sAdhuo naipuNya ane jJAna meLave e udezathI vyAkhyAnalekhananA kuzaLa AlekhanakAra AcAryapravara zrImad vijayalakSmIsUrIzvarajI mahArAjAe upadezaprAsAda eTale upadezano mahela nAmano A mahAgraMtha varasa divasanA vyAkhyAnonI goThavaNapUrvaka racyo che, A graMthane mahelanI upamA laI yathArtha nAmAbhidhAna arpe che. A mULagraMtha saraLa saMskRtamAM che. temAM vipula sAhityanuM saMkalana ane ghaNuM badhuM tattva bharyuM che. potAnA gurubhAI zrI premavijayajInI preraNAthI temaNe A graMtha racI ghaNo upakAra karyo che, kemake vartamAnamAM paNa ghaNA sAdhu-munirAjo Adi A graMthanA AdhAre vyAkhyAna vAMcavAnI zarUAta karI zakyA che. ghaNI jarUrI hoI A pAMcamI navI AvRtti chapAvAI. prastuta graMthanI A pAMcamI AvRtti ja A graMthanI lokapriyatAnuM pratika che. | mukhya graMtha paNa khaMDamAM vaheMcAyelA che. prathama khaMDamAM samyaktvanuM svarUpa, bIjA khaMDamAM dezavirati-zrAvakadharmanuM svarUpa ane trIjA khaMDamAM sarvavirati-munidharmanuM svarUpa varNaveluM che, A traNe khaMDane pAMca bhAgamAM vaheMcI gujarAtI bhASAMtara rUpe jainadharma prasAraka sabhAe varSo pahelA chapAvela, je Aje duSmApya che. bhASAnuM sauSThava ne viSayanuM sarala-viziSTa nirUpaNa thAya, kathAone thoDI maThAravAmAM Ave to graMtha vadhAre upakAraka thAya e uddezathI A pAMce bhAgo ame navesarathI lakhyA che, AmAM vadhAre kAMI kahevApaNuM rahetuM nathI. kAraNa ke graMtha pote ja potAnI vAta kaheze. zrAvaka mAtranA gharamAM A pAMce bhAga hovA jarUrI che. eka AkhA varasano AmAM nitya navo svAdhyAya che, 360 divasa pramANe 360 viSayo-tenuM nirUpaNa ane te para 360 jJAnabodhavardhaka AkarSaka kathAo che, je ghaNo bodha Apaze ne upakAra karaze. 10 varSa pUrve chapAyelA A pAMca bhAgonI ghaNA vakhatathI ghaNI mAMgaNI hatI, sthAnakavAsI-terApaMthI ghaNAM sAdhu-sAdhvIjInI paNa mAMga hatI. sAcA arthamAM A graMtho sAcA grAhakanAM hAthamAM pahoMce tevA gaurabharyA AzayathI A graMthonuM paDatara bhAve vecANa rAkhela che. zrI mahAvIra svAmI janmakalyANaka divasa A. vizAlasenasUri (zrI virATa) pAlItANA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( zrI virATa prakAzananA prakAzano) () gujarAtI zrI vardhamAna dezanA ............. ....... gujarAtI cAra cAritra ..................................................... ******* ............ gujarAtI kuladIpaka ke kulAMgAra ?........... .............. zrAddhAcAravicAra . ...... hindI zrI samarAditya (saMpUrNa) ............. ............... hindI (6-7) vizAla bhajanAvali bhAga 1-2.................... .............. hindI (8) vizAla gIta guMjana .............. . hindI (9-10) vizAla stavana mAdhurI bhAga 1-2 .. .............. hindI (11) rAjakumArI sudarzanA .. ............... hindI (12) kulabhUSaNa ...................................................... gujarAtI (13) siMhalanI rAjakanyA ................. ............ gujarAtI (14) sudarzanA caritram ...... ............... saMskRta (15) sudaMsaNA cariyuM ............. mAgadhI (16) zrAddhavidhi prakaraNa ........... ........................ gujarAtI (17) saMbodha prakaraNa (mULa) (18-22) upadezaprAsAda bhAga 1 thI 5 (pAMcamI AvRtti) ................ gujarAtI (23) zrI malayAsuMdarI caritram.... ................ saMskRta (24) zrI caMdraprabhajina pUjA sAthe ...... ............. gujarAtI (25) sudarzanA (navI AvRtti) ..................... ............... hindI (26) sAdhanA saurabha ............. .............. gujarAtI (27) bhagavAna mahAvIranI aMtima dezanA bhAga-1-2 (bIjI AvRtti) . gujarAtI ............. mAgadhI.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ome & viSayAnukrama che VU , 72 74 79 . 81 4 ****. 86 viSaya pRSTha | viSaya pRSTha rasatyAga nAmano cotho tapAcAra .......... 1 | susthitamuninuM daSTAMta.......... .......... 58 maMgusUrinuM dRSTAMta ....................... | susthitamunirALuM daSTAMta AgaLa kahe che... salInatA nAmano chaThTho tapAcAra........... 6 | tapanI pradhAnatA ........................ zravaNamAtragrAhI tapAsanuM daSTAMta........... 6 harikezamuninI kathA .................. skandaka sAdhunuM daSTAMta ...................... 7 | vIryAcAra prAyazcitta nAmano sAtamo tapAcAra ...... 10 | sudharma zreSThInI kathA ................. mAtaMga putranuM dRSTAMta ....................14 pUrNatA guNa ...................... pAMca aNuvrata saMbaMdhI prAyazcitta .........15 jayaghoSa dvijanI kathA................. vibuddhasUrinuM dRSTAMta .....................19 | magnatA guNa ................... guNavrata tathA zikSAvratanuM prAyazcitta ....... 20 | somavasunI kathA .................... dhanezvarasUrinI kathA...................... | sthiratA guNa .................... dharmakarmamAM daMbhano tyAga ............... | rAjumatInuM daSTAMta ............. sujjasirinI kathA.................... | munino sthiratA guNa............... AThamuM vinaya tapa.................... moha tajavo............................ paMcAkhya bhAravAhaka kathA............... | ardhadattanI kathA ...................... punaH vinayanuM ja varNana kare che .......... jJAna tathA ajJAna ................... aInaka muninuM dAMta ................ | sAla mahAsAlanI kathA ................ navamo vaiyAvRtya nAmano tapa ............ | samaguNa ............................. 106 dazamo tapAcAra ........................ pAMca IndriyonA svarUpa ............... . 109 subhadrAnI kathA. | subhadranI kathA .. ...................... ...... 109 dhyAna nAmano agiyAramo tapAcAra ......para | IndriyonuM svarUpa (cAlu).............. vasubhUtinI kathA........................ 55 | sukumArIkA sAdhvInI kathA .............. kAyotsarga nAmano bAramo tapAcAra......... 58 Indriyono jaya karavo.................. 8 -1
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ A viSaya pRSTha viSaya pRSTha subhAnukumAranI kathA .................. 118 | kadaMba vipranI kathA.................. 158 jJAnayukta kriyA phaLadAyI che ........... 120 | karmanA phaLa.......................... 160 ratisuMdarInI kathA ................... 122 | DhaMDhaNaRSikumAranI kathA................ 160 tRpta ne atRptanuM svarUpa ................ 124] cittanI ekAgratA ..................... 164 buddhisuMdarInI kathA ..... 124 | sukozalamuninI kathA .................. 165 lepya ane alepya .................... 126 | loka saMjJA ........................... guNasuMdarInI kathA..................... | zveta -zyAma prAsAdanI kathA ............. 168 maMtrIpaNAnI niMdA..................... | cakSu svarUpa ......................... 170 zakaTAla maMtrInI kathA.................. AryarakSitasUrinI kathA ............... 171 niHspRhatA ........................... mUccha tajavI....................... 174 kAlavaizikamuninI kathA.................. saMyatamuninI kathA............ 174 samyakatvameva ne munipaNAnI ekatA... | anubhava....................... 176 vidyA-avidyA AbhIrIvaMcaka vaNikanI kathA........ 176 samudrapALanI kathA.................. yoga .... .......... ...... 179 viveka guNa ......................... ujikatamuninI kathA. 179 zramaNabhadranI kathA ................ .......... 181 mAdhyacya guNa. ravigupta brAhmaNanI kathA 183 ahanmitranI kathA ............... dravyapUjA-bhAvapUjA ........... ...... 185 nirbhayatA guNa. .............. dhanasAra vaNikanI kathA . skandakamuninI kathA............... dhyAna ...... ............ 187 AtmaprazaMsA ........... | lapakamuninI kathA . ............... maricikumAranI kathA.............. durgAnanA 63 sthAnonuM svarUpa........ tattvadRSTi...... 195 eka AcAryanuM dRSTAMta .............. 153 naMdana RSinI kathA ................... 196 saMpattinI kSaNabhaMgUratA ............. ... 155| rohiNI vrata .................... 198 karmanI vicitratA...... ............. 158] rohiNInI kathA................. yajJa..........***** ............***** thA ......... .......... 185 I7 189 tapa ...... 198
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha saptanaya ................ viSaya viSaya pRSTha 202 | pratyeka buddha nagnatinuM caritra .......... 265 eka popaTanI kathA................... 203 keTalAka lajjAthI paNa grahaNa karelA zIlanI daDhatA ....... 206 | vratane tajatA nathI .............. 270 sthUlabhadramuninI kathA .................. 206 | bhavadevanI kathA...................... 270 manuSyabhavanI durlabhatA ................ 210| caMbUsvAmInuM caritra ................... 272 pAzAnuM daSTAMta (cANakyanI kathA) ...... 210 | zrI jaMbUsvAmInI kathA................. 272 autpAtikI buddhi ..................... 216 | bhAvavaMdanAnuM phaLa................. rohakanI kathA......................... 216 | sAMbakumAranI kathA .................... be prakAranA AyuSya .................. 221 | bhavya prANI prayatna vaDe bIjI azaraNa bhAvanA ............... 228 | pratibodha pAme che..................... sagaracakrInA putronI kathA............ 228 | zreNika rAjAnI kathA...................... 284 saMsAranI asAratA ................ 232 | zrI tIrthastavanA....................... 288 zrIdatta zreSThInI kathA.. 233 | caityanA bhaMga karanAre zuM karavuM? ...... 291 hutAzinI parva ...................... 239 | dharmanuM mahAbhya ....................... 293 hatAzinI (hoLI)nI kathA............. 239 | maMgaLa kuMbhanuM daSTAMta .................... yazobhadrasUri ane balabhadra muni ....... 249 | guru paTTAvaLI ........................ 297 yazobhadrasUrinI kathA ........... 250 | | tapAgaccha nAma paDyA pachInA sulabhabodhinuM svarUpa .............. 252 AcAryanI paTTAvaLI.................. 302 cha munionI kathA...................... zrI hIravijayasUrinuM saMkSipta caritra .... 305 pratyeka buddha .......................... zrI hIravijayasUrinuM caritra (cAlu) .... 309 karakaMDu rAjAnI kathA .................... 258 | siddhAcala para rahelA prAsAdanuM varNana... 311 bIjA pratyeka buddha ....................... 261 | upadezarUpa prAsAdanA avayavonuM varNana . 313 dvimukharAjAnI kathA.................... 261] prazasti.. 253 ....... 314
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 OM hrIM ahaM namaH namo namaH zrI gurunemisUraye zrI vijayalakSmIsUrIzvarajI mahArAjA viracitaupadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga pAMcamo (gujarAtI vivaraNa) 286 rasatyAga nAmano cotho tapAcAra vikRtikRdrasAnAM yattyAgo yatra tapo hi tat / gurvAjJAM prApya vikRti, gRhNAti vidhipUrvakam // 1 // bhAvArtha - "vikAra karanArA rasono je tyAga karavo te rasatyAga nAmano tapa kahevAya che, temAM paNa gurunI AjJA laIne vidhipUrvaka vikRti (vigaI) grahaNa karavI." dUdha, dahIM, ghI, tela, goLa tathA paphavAna vagere cha bhakSya ane madha, mAMsa, madirA tathA mAkhaNa e cAra abhakSya maLI daza vikRti (rasa) kahelA che. te sarva rasono athavA temAMthI keTalAkano jIvanaparyata athavA amuka varSa sudhI athavA parva tithi, cha mAsa, cAra mAsa, vagere avadhi rAkhIne tyAga karavo. kemake te sarve vikAranA kAraNa che. koI vakhata kAraNane laIne vikRti (rasa) levAnI jarUra paDe to, munie gurunI AjJA laIne vidhipUrvaka grahaNa karavA. te viSe zrI nizIthacUrNimAM kahyuM che ke - "viNayapuvvaM guruM vaMdiUNa bhaNai, imeNa kAraNeNa imaM vigaI evai pamANeNaM ittiyaM kAlaM tubbhehiM aNunnAe bhottumicchAmi, evaM pucchie aNu-nAe pacchA bhikkhaM paviTTho gahaNaM vati." eTale vinayapUrvaka gurune vAMdIne kahe ke "amuka kAraNane lIdhe ATalA pramANavALA amuka vikRtine ATalA kALa sudhI ApanI AjJAthI khAvA IcchuM chuM. ema pUchI gurunI AjJA laIne pachI bhikSA mATe jAya, ane te vigaI grahaNa kare." rasatyAgano nirvAha jIvanaparyata thaI
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 zake che ane upavAsa vagere to amuka kALaparyata ja thaI zake che, vaLI upavAsAdika to ghaNA loko kare che ane rasatyAga to tattva jANanArA ja kare che. tethI upavAsAdika karatAM paNa rasatyAganuM adhika phaLa che. tethI karIne ja aneka munijano vikRtino tyAga kare che. zrI RSabhasvAmInI putrI sundarIe sATha hajAra varSa sudhI AyaMbila tapa karIne sarva vikRtino tyAga karyo hato, temaja ogaNIzamI pATe zrI mAnadevasUrine jyAre sUripade sthApana karyA te samaye tenA bane khabhA upara tenA niHspRhAdika guNothI prasanna thayelI sarasvatI tathA lakSmIdevIne sAkSAta joIne "A (mAnadevasUri) koI vakhata cAritrathI bhraSTa thaze." evI vicAraNAthI gurunuM citta kheda pAmyuM. te jANIne mAnadevasUrie rAgI zrAvakonA gharanI bhikSAno tathA sarva vikRtino tyAga karyo. te tapanA prabhAvathI naphulapuramAM padmA, jayA, vijayA ane aparAjitA e cAra devIo mAnadevasUrinI sevA karavA lAgI. te joIne "A sUri strIothI parivarelA kema che?" evI koI mugdhane zaMkA thaI. tene te devIoe ja zikSA ApI. pachI te devIoe sUrine kahyuM ke "he svAmI! amane kaMIpaNa kArya batAvo. sUri bolyA ke, "huM saMghano upadrava nivAraNa karavA mATe tamArA nAmothI garbhita laghuzAMti stotra racuM chuM, tenuM adhiSThAtApaNuM tamAre svIkAravuM." A pramANenA gurunA vAkyane te devIoe aMgIkAra karyuM. have vyatireka yukti vaDe kahe che ke "je muni rasatyAga karatA nathI te maMgusUri vagerenI jema moTI hAnine pAme che." maMgusUrinuM daSTAMta mathurAnagarImAM maMgu nAmanA AcArya pAMcaso sAdhu sahita rahetA hatA. tenA upadezathI rAgI thayelA loko tene yugapradhAna tarIke mAnatA hatA ane bIjA sarva kAmo paDatAM mUkIne tathA bIjA sarva muniono anAdara karIne jANe bhakti vaDe vaza thayA hoya tema ghaNA loko te sUrine ja sevatA hatA. te loko hamezAM nigdha ane madhura AhArAdika vaDe sUrinI sevA karatA hatA. anukrame karmanA vazathI sUri rasamAM lolupa thayA. tethI eka sthAne ja vAsa aMgIkAra karyA pachI adhika sukha maLavAthI (sAtAgAravathI) vihAra tathA upadeza ApavAmAM paNa ALasu thayA. RddhigAravanA vazapaNAthI mithyAbhimAnI thayA ane yathAyogya vinayAdi kriyAmAM paNa maMdAdaravALA thayA ane rasamAM lolupa thavAthI kSetra, kuLa vigere sthApana karIne gaucarInI gaveSaNA karavAmAM paNa ALasu thayA. anukrame te AcArya mRtyu pAmIne te ja nagaranI khAI pAse AvelA koI pakSanA maMdiramAM tenA adhiSThAyaka vyaMtarapaNe utpanna thayA. tyAM virbhAgajJAnathI potAno pUrvabhava jANIne pazcAttApa karavA lAgyA. pachI hamaNA to "Ama karavuM ja yogya che' ema vicArIne te maMdira pAsethI jatA AvatA sAdhuone yakSa pratimAnA mukhamAMthI moTI jillA bahAra kADhIne dekhADavA lAgyo. e rIte haMmezA karavAthI ekadA koI sAhasika sAdhue tene pUchyuM ke "tuM koNa che? ane 1. rANakapurajIvALI paMcatIrthImAM nADola Ave che te.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 A jillA bahAra kADhIne zA mATe batAve che?" te sAMbhaLIne te yakSe pratyakSa thaIne kheda sahita sarva vRttAMta kahI batAvyo ke "huM dharmarUpI mArgamAM paMgu (laMgaDo) thayelo tamAro guru maMgu nAmano AcArya, pramAdathI mULottara guNano ghAta karIne mahAvratano bhaMga karavAthI A nagaranI khAImAM yakSa thayo chuM, mATe tamAre rasamAM lolupa thavuM nahIM. huM jihvAnA svAdathI bhraSTa thayo chuM, tevuM jaNAvavAne mATe jillA bahAra kADhIne batAvuM chuM." A sAMbhaLIne te sarva sAdhuo rasatyAgarUpI tapamAM tatpara thayA ane sarva lokone upadeza karavA lAgyA ke he bhavya prANIo ! puruSone Indriyavijaya mahAsaMpattinuM kAraNa thAya che. kahyuM che ke : indriyANyeva tatsarvaM, yatsvarganarakAvubhau / nigRhItavisRSTAni, svargAya narakAya ca // 1 // bhAvArtha:- "svarga ane naraka e benI je prApti thavI, te sarva Indriyo vaDe ja che; kema ke Indriyono nigraha karavAthI svarga maLe che ane temane chUTI mUkavAthI naraka prApta thAya che." saMgrAmamAM jaya meLavanArA ghaNA jovAmAM Ave che. paNa Indriyono jaya karanArA durlabha hoya che. kahyuM che ke - zateSu jAyate zUraH, sahasreSu ca paMDitaH / vaktA zatasahastreSu, dAtA bhavati vA na vA // 1 // bhAvArtha:- "so mANasomAM koI eka ja zUro hoya che, hajAra mANasamAM eka paMDita nIvaDe che, lAkha mANasamAM koI eka ja vaktA hoya che ane sarva manuSyomAM dAtAra to koI hoya che athavA nathI paNa hotA. kAraNa ke - na raNe nirjite zUro, vidyayA na ca paMDitaH / na vaktA vAkpaTutvena, na dAtA dhanadAyakaH // 2 // bhAvArtha:- "yuddhamAM jIta meLavavAthI kAMI zUro kahevAya nahIM, vidyA upArjana karavAthI kAMI paMDita kahevAya nahIM, vANInI caturAIthI kAMI vaktA kahevAya nahIM ane dhana Ape teTalA parathI kAMI dAtA kahevAya nahIM." tyAre ? ___indriyANAM jaye zUro, dharmaM carati paMDitaH / satyavAdI bhavedvaktA, dAtA bhItAbhayapradaH // 3 // bhAvArthaH- "je Indriyono jaya kare te ja zUro kahevAya che, je dharmanuM AcaraNa kare te ja paMDita kahevAya che, je satya bole che te ja vaktA kahevAya che ane bhaya pAmelAne je abhayadAna Ape te ja dAtAra kahevAya che."
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 samagra Indriyono jaya karavAnuM mULa kAraNa rasanendriyano jaya karavo te che. te rasanendriyano jaya bhojana tathA vacananI vyavasthA vaDe thAya che. mATe nirdoSa karmathI doSa rahitapaNe prApta thayelo parimita AhAra zubha kriyAnI pravRtti mATe grahaNa karavo. atyaMta AhAra karavAthI navA-navA manorathonI vRddhi thAya che, prabala nidrAno udaya thAya che, niraMtara apavitrapaNuM prApta thAya che, zarIranA avayavo puSTa thAya che ane tethI karIne sarva kriyAomAM pramAda thAya che, temaja ghaNuM karIne niraMtara rogIpaNuM prApta thAya che. mATe haMmezAM rasanendriyane atRptivALI ja rAkhavI. eka rasanendriyane atRpta rAkhIe, to bIjI sarva Indriyo potapotAnA viSayothI nivRtta thaIne tRpti pAme che ane rasanendriyane tapta rAkhIe to bIjI sarva Indriyo potapotAnA viSayomAM utsuka rahevAthI atRpta ja rahe che. juo rasanendriyamAM lolupa thayelA maMgusUri aneka durgatinAM duHkho pAmyA, tathA kaMDarika muni paNa jillAnI ja lolupatAthI hajAra varSa sudhI pAlana karela saMyama hArI gayA. mATe sAdhuoe tathA zrAvakoe avazya rasatyAga tapa karavo. have kAyaphaleza nAmanA pAMcamA tapAcAra viSe kahe che - vIrAsanAdinA klezaH, kAyasyAgamayuktitaH / tanubAdhanarUpotra, vidheyastatapaH smRtam // 1 // bhAvArtha:- "AgamamAM kahelI yukti pramANe vIrAsana vagere Asano vaDe zarIrane bAdha pamADavArUpa je kAyaphaleza sahana karavo te kAyaphaleza tapa kahevAya che." ahIM mULa zlokamAM vIrAsanAdi zabdamAM Adi zabda mUkyo che, tethI ugrAsana vagere Asano jANavAM tathA kezakuMcana jANavuM. te viSe kahyuM che ke - vIrAsaNa ukkuDa AsaNAI, loAio a vinneo| kAyakileso saMsAravAsanivvea heutti // 1 // bhAvArtha - "vIrAsana, utkaTAsana vagere tathA kezaloca vagere kAyaphaleza saMsAravAsamAM nirveda (kheda) karavAnA hetubhUta jANavA." kezaloca viSe bIjA zAstramAM paNa hyuM che ke - pazArma-pura:M, nIvahiMsA-parigraha che. doSA hyete parityaktAH, zirolocaM prakurvatA // 1 // bhAvArtha :- "kezano loca karanAra puruSe pazcAtkarma, pUrvakarma, jIvahiMsA ane parigraha eTalA doSono tyAga karyo che ema samajavuM." sthAnAMga sUtramAM daza prakArano loca kahelo che. temAM pAMca Indriyono jaya ane cAra
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 kaSAyono tyAga e nava prakAre bhAvaloca kahelo che ane dazamo kezaloca e dravyaloca kahelo che. te dravyaloca nava prakAranA bhAvalocapUrvaka karavo joIe. ahIM cAra bhAMgA thAya te A pramANekoIka prathama bhAvaloca karIne pachI dravyaloca kare che. kahyuM che ke - "sAdhu hoya te ja sAdhu thAya che." A upara bUsvAmI vagerenA dAMta jANavAM (1) koIka prathama bhAvaloca kare che, pachI dravyaloca karatA nathI. ahIM marudevI mAtA vagerenA daSTAMto jANavAM. (2) koIka prathama dravyaloca karIne pachI bhAvaloca kare che. te upara Thummaka sAdhu vagerenA dRSTAMta jANavAM ane (3) koIka prathama dravyaloca karIne pachI bhAvaloca karatA nathI. ahIM udAyi rAjAne mAranAra vinayaratnanuM daSTAMta jANavuM. athavA Adhunika vezadhArI ane AjIvikA mATe yatiliMga dhAraNa karanAranA daSTAMto jANavAM. (4) ahIM koI zaMkA kare ke - "pariSadamAM ane A kAyaphalezamAM zo taphAvata che?" teno javAba Ape che ke - "pariSaha potAthI ane bIjAthI ema baMne prakArathI utpanna thatAM klezarUpa hoya che ane kAyaphaleza mAtra pote karelA phalezanA anubhavarUpa hoya che. eTalo temAM taphAvata che. A kAyaphaleza tapa karavAthI niraMtara karmakSayarUpI guNa prApta thAya che, tethI chadmastha jinakalpI vagere prAye niraMtara UbhA ja rahe che ane kadAca bese che to paNa utkaTika vagere viSama Asana vaDe ja bese che. te ja bhavamAM siddhigAmI zrI viraprabhue A tapa sArI rIte AcaryuM che. kemake zrI viraprabhu chadmastha avasthAmAM sADA bAra varSa ane paMdara divasa sudhI rahyA, temAM koI paNa vakhate te paryastikA (palAMThI) vALIne eka kSaNavAra paNa beThA nathI, temaja eka muhUrta mAtra nidrA lIdhI che te paNa UbhA rahIne ja lIdhelI che. A kAyaphaleza tapa paNa siddhAntanI yuktine anusarIne karyuM hoya to ja phaLadAyI thAya che. nahi to bALa tapasvIo ghaNA prakAranA kAyaphalezane sahana kare che. kamaThAdikanI jema paMcAgni tapa kare che, sUrya sanmukha dRSTi rAkhIne tathA UMcA hAtha rAkhIne UbhA rahe che, paMcakeza vadhAre che, tathA vRkSanI zAkhA upara paga bAMdhIne nIce mastaka laTake che, pUraNa, jamadagni ane kauzika vagere tApasInI jema mahAkaSTa sahana kare che, paraMtu te sarva Apta AgamanI yuktirahita hovAthI niSphaLa che. je bhavamAM avazya siddhi maLavAnI che te bhAvamAM paNa vItarAga prabhu rUDA Agamane anusarIne A kAyakleza tapanuM AcaraNa niraMtara kare che, mATe tapanA arthI munioe A tapanuM ArAdhana avazya karavuM."
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 200 saMlInatA nAmano chaThTho tapAcAra indriyAdicaturbhedA, saMlInatA nigadyate / bAhyatapo'ntimo bhedaH, svIkAryaH skandakarSivat // 1 // bhAvArtha :- "IndriyAdika cAra prakAre saMlInatA kahelI che, te bAhyatapano chello bheda skaMdakaRSinI jema aMgIkAra karavo." saMlInatA eTale guptapaNuM arthAt zayana, bhojana vigere apragaTapaNe karavuM te. te saMlInatAnA cAra bheda che. te viSe pUrvAcAryoe kahyuM che ke - iMdiyakasAyajoe, paDucca saMlINayA muNeyavvA / taha ya vivittacariyA, pannattA vIyarAgehiM // 1 // bhAvArtha :- "Indriya, kaSAya ane yoga AzrayI traNa saMlInatA tathA viviktacaryA e cothI saMlInatA jANavI, ema vItarAga jinezvare kahyuM che." zrotraIndriya vaDe madhura ke amadhura (kaTu) zabdo upara rAga-dveSa na karavo, te zrotrendriya saMlInatA kahevAya che. e pramANe cakSu Indriya vigeremAM paNa samajavuM. ema pAMca prakAre Indriya saMlInatA jANavI. udayamAM nahi AvelA kaSAyone rokavA tathA udayamAM AvelAne niSphala karavA te kaSAyasaMlInatA jANavI. mana, vacana, kAyAnA azubha yogono nirodha karavo ne zubha yoganI udIraNA karavI te yogasaMlInatA jANavI ane srI, pazu, napuMsaka vagerethI rahita ArAmAdikamAM nivAsa ka2vo, te vivikta zayana bhojana saMlInatA jANavI. A pramANe cAre prakAranI saMlInatA pALavI. jeo tenuM pAlana karatA nathI, teo zravaNamAtrathI ja dharmanuM grahaNa ka2nA2 tApasanI jema moTI duHkhaparaMparAne pAme che. zravaNamAtragrAhI tApasanuM dRSTAMta koI gAmamAM koI eka brAhmaNa pApathI bhaya pAmIne tApasa thayo. teNe 'kRpayA dharma:' (dayAthI dharma thAya che) e vAkya sAMbhaLyuM hatuM. ekadA koI tApasa sannipAtanA vyAdhithI pIDAto hato, tene vaighe ThaMDuM jala pIvAno niSedha karyo hato. eka vakhata bIjA sarva tApaso koI prasaMge anya sthAne gayA hatA. te vakhate pelA rogI tApase A navIna tApasa pAse ThaMDuM pANI mAgyuM. tethI 'kRpA vaDe dharma thAya che' ema jANIne teNe te rogIne ThaMDuM jala ApyuM. tethI te rogI bahu pIDA pAmyo. te vRttAMta jANIne bIjA tApasoe te navIna tApasane ghaNo dhikkAryo ke - "are mUrkha !
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 teM A rogIne mArI nAMkhyo, athavA ajJAnI zuM na kare ?" tethI te navIna tApase vicAryuM ke - "huM ajJAnI chuM, tethI mAre jJAna zIkhavuM joIe." pachI abhyAsa karatAM teNe sAMbhaLyuM ke "tapa karyA vinA jJAna nirarthaka che, tapathI ja jJAnanI prApti thAya che. kahyuM che ke tapasvI puruSo A sacarAcara trailokyane jue che." ItyAdika sAMbhaLIne 'potAne ja AdhIna evuM tapa huM karuM" ema vicArIne koIne paNa kahyA vinA te navIna tApasa parvatanI guphAmAM gayo. tyAM tapa karavAno AraMbha karyo. kaMda, mULa ane phaLAdikano paNa tyAga karIne teNe keTalAeka divaso nirgamana karyA. kSudhAnI pIDAthI kaMThagata prANa thayo, tevAmAM tenI zodha karavA nIkaLelA keTalAka tApasoe tene joyo ane kahyuM ke - "A rIte tapa thAya nahIM, kemake 'zarIramAdya vastu dharmasAdhana' 'dharmanuM paheluM sAdhana zarIra che' evuM vacana che, mATe zarIranuM rakSaNa karavuM ane dharmanuM mULa kAraNa samAdhAna (samatA) che temAM yatna karavo. te sAMbhaLIne 'samatAne viSe huM yatna karuM' ema nizcaya kaMrIne te tApasa koI gAmamAM gayo. tyAM bhaktajanothI pUjA pAmavA lAgyo. keTaleka divase tene dhana prApta thayuM. te jANIne keTalAka dhUrta mANasoe teno paricaya karavA mAMDyo. te dhUrto upara vizvAsa AvavAthI teNe samAdhAnamUlaka dharma kahyo ke - "je kAMI suvarNa, strI vigere saheje prApta thAya teno upayoga karavo ane prApta na thAya tenI AgaLa ke pAchaLa spRhA karavI nahIM." A pramANe samAdhAnamULa dharma sAMbhaLIne te dhUrtoe upAya hAtha lAgavAthI tenI pAse gaNikA mokalIne sarva dhana harI lIdhuM. te vAta jANavAmAM AvavAthI lokoe tene kADhI mUkyo. A pramANe te tApasa zravaNamAtrathI ja dharmane grahaNa karanAra, zAstravacananA bhAvArthane nahi jANanAra, zAstranA upadezane ayogya tathA saMlInatA tapanA rahasyane nahi jANanAra hovAthI aneka bhavaparaMparAne pAmyo. cAra prakAranA saMlInatA tapayukta skandaka sAdhunuM dRSTAMta pAMcamA aMgamAM kahyuM che ke - kaliMgapurInA udyAnamAM zrI vIrasvAmI samavasaryA. te purInI samIpe zrAvasti nAmanI nagarImAM skandaka nAme eka tApasa raheto hato. te brAhmaNanA samagra zAstro jANato hato. ekadA mahAvIrasvAmInA ziSya piMgala nAmanA munie skandakane pUchyuM ke "he skaMdaka ! loka sAnta che ke ananta che ? jIva sAnta che ke ananta che ? siddhi sAnta che ke ananta che ? siddha sAnta che ke ananta che ? ane kevA prakAranA maraNathI jIva saMsAranI vRddhi athavA hAni pAme ?" A prazno sAMbhaLIne syAdvAdane nahi jANanAra skandhaka tApase mauna dhAraNa karyuM. piMgala munie traNavAra te prazno karyA, paNa skaMdaka uttara ApI zakyo nahIM. tevAmAM zrAvastinagarInA loko zrI vIraprabhune vAMdavA jatA hatA, te joIne skaMdake paNa prabhunA ziSya pUchelA praznonA uttaro jANavA mATe potAnA tridaMDa, kamaMDalu, vRkSanA pallava, aMkuza, rudrAkSanI mALA ana geruthI raMgelA vastra vagere upakaraNo laIne zrI vIraprabhu pAse AvavAno saMkalpa karyo,. te vakhate zrI jinezvare gautama gaNadharane kahyuM ke : "Aje tamane tamArA pUrva mitra skandakano samAgama thaze." gautame pUchyuM ke - "he svAmin ! kyAre thaze ?" prabhu bolyA ke "hamaNA te - - u.bhA.-5-2
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 mArgamAM ja cAlyA Ave che." gautame pUchyuM ke "he svAmin ! te ApanA ziSya thaze ke nahIM ?" svAmI bolyA ke "thaze." te sAMbhaLIne gautamasvAmI tenI sanmukha gayA, ane jaldIthI tene maLIne pUchyuM ke "he skandaka ! tame kuzaLa cho ?" (ahIM gautama gaNadhare asaMyamI sanmukha gamana, kuzaLa prazna vagere karyuM, te aneka lAbha jovAthI, athavA prathamathI ja potAnA gurune tenA AvavAnuM jJAna thayuM hatuM, te vaDe prabhuno jJAnAtizaya jaNAvavA mATe athavA te 'skaMdakane vratano samaya samIpe ja che' ema bhAvArhat vIraprabhunA vAkyathI jANIne potAnuM nirmAnItva jaNAvavA mATe karyuM che.) pachI zrI gautamasvAmIe tene kahyuM ke "he pUrva mitra ! tame piMgala munie pUchelA praznonA uttaro pUchavA mATe mArA dharmaguru pAse Avo cho." te sAMbhaLIne skaMdake pUchyuM ke - "tame mArA mananI hakIkata zI rIte jANI ? gautama gaNadhare kahyuM ke "amArA guru trikALamAM ekAnte kareluM, pratyakSa kareluM athavA bhaviSyamAM karavAnuM te sarva jANe che. temane sAdi ananta bhAMge jJAna raheluM che. temanA vacanathI meM tamAruM Agamana vagere jANyuM." skaMdaka bolyA ke - "to have ApaNe tamArA dharmaguru pAse jaIe." pachI te gautama gaNadharanI sAthe prabhu pAse AvyA. zrI vIrasvAmIe paNa gautamasvAmInI jema ja vAta karI. pachI skandake prabhunA sarvajJapaNAnI pratIti mATe te praznonA artha pUchyAM. eTale svAmI bolyA ke "loka dravyAdika cAra prakArano che. temAM dravyathI loka eka che, paMcAstikAyanA svarUpavALo che, sAnta che ane parimANayukta che. kSetrathI loka AyAma, vikhaMbha ane paridhithI asaMkhyAtA koTAkoTI yojana pramANa che, mATe sAnta che. kALathI anAdi ananta che, koI paNa vakhata A loka nahoto, nathI ke nahi haze evuM nathI. atIta kALe hato, vartamAna kALe vidyamAna che ane bhaviSyakALe paNa vidyamAna haze; tethI haMmezA nitya che ane zAzvata che. bhAvathI loka ananta che. kemake ananta varNa gaMdhAdika paryAya yukta che. - jIva paNa dravyathI eka ane nitya che, kSetrathI asaMkhya pradezanI avagAhanAvALo ane sAnta che; kALathI traNe kALamAM ananta che ane zAzvata che ane bhAvathI ananta jJAnAdi ratnatrayanA paryAyothI yukta che; kemake prathamanA traNa zarIra (audArika, vaikriya ane AhAraka)ne AzrIne anantA gurulaghu paryAyo che ane taijasa tathA kAryaNa e be zarIrane AzrIne anantA agurulaghu paryAyo che, teNe karIne jIva yukta che tethI bhAvathI jIva ananta che. siddhi eTale siddha jIvanI samIpanuM kSetra siddhazilA jANavI. te siddhazilA dravyathI eka, sAnta ane dhruva che; kSetrathI pIstAlIza lAkha yojana AyAma vikhuMbha pariNAmavALI che, kALathI anAdi ananta che ane bhAvathI ananta varNAdika paryAyoe karIne yukta che. siddha eTale sakaLa karmano kSaya karavAthI jene AtmasvarUpa prApta thayuM che te. te siddha dravyathI ekatra ane sAnta che; kSetrathI asaMkhya pradezanI avagAhanAvALA che, kALathI siddha sAdi anaMta che ane bhAvathI anaMta jJAnAdika paryAyothI yukta, sAnta tathA anaMta che.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 te sAMbhaLIne skandake "kevA maraNathI jIva saMsAranI vRddhi tathA hAni kare?' e prazna pUchyo. bhagavAne uttara Apyo ke "bAlamaraNathI saMsAranI vRddhi thAya ane paMDita-maraNathI bhavaparaMparAnI hAni thAya. temAM bALamaraNa bAra prakAranuM che, tevuM maraNa karavAthI jIva cAra gativALA saMsArarUpa kAMtAramAM bhaTake che. temAM sudhAdikanI pIDAthI athavA saMyamabhraSTa thaIne mRtyu pAme te bAlamaraNa (1). pAMca Indriyone AdhIna rahIne tenI pIDAthI mRtyu pAme te vazArtamaraNa (2). manamAM zalya rAkhI mRtyu pAme te antaHzalya maraNa (3). mANasa potAnA bhavanuM niyANuM karIne mRtyu pAme te taddabhavamaraNa (4). parvata parathI paDIne mare te giripatana maraNa (5). vRkSa parathI paDIne mare te tarupatanamaraNa (9). jalamAM DUbIne mare te jalapravezamaraNa (7). agnimAM praveza karIne mAre te jvalanapravezamaraNa (8). viSabhakSaNa karIne mare te viSabhakSaNamaraNa (9). zastrathI mare te zastramaraNa (10). vRkSanI zAkhA para pAzA bAMdhIne mare te vRkSapAzamaraNa (11). gIdha pakSI, hAthI vagerenA prahArathI mAre te gUdhapRSThamaraNa (12). paMDita maraNa be prakAranuM che - pAdapopagamana ane bhakta-pratyAkhyAna. A be maraNathI anaMta bhavano kSaya thAya che." A pramANe sAMbhaLIne te skandaka saMdeha rahita thayA ane prabhune traNa pradakSiNA karIne bolyA ke - "he bhagavan! ApanuM vAkya kharekharuM satya che." pachI te skandake IzAna khUNe jaI potAnA sarva upakaraNo mUkI daIne zrI jinendra pAse dikSA grahaNa karI. anukrame agiyAra aMgano abhyAsa karI prabhunI AjJA laIne bAra pratimA aMgIkAra karI. pachI prabhunI AjJAthI guNaratnasaMvatsara tapa aMgIkAra karyuM. te tapamAM pahele mAse eka eka upavAsa karIne bIje divase pAraNuM, bIje mahine niraMtara chaThTha tapa karIne pAraNuM, evI rIte caDatAM-caDatAM soLame mahine soLa upavAse pAraNuM thAya che, skandaka muni e pramANe tapa karatAM, divase utkaTa Asane sUrya sanmukha rahIne AtApanA letA, ane rAtre vIrAsana vALIne vasa rahita rahetA hatA. A guNaratnasaMvatsara tapamAM boMtera pAraNAnA divaso Ave che. evI rIte chaThTha, aTTama ardhamAsa tathA mAsakSamaNAdi tape karIne AtmAne bhAvatA satA zarIranuM saghaLuM mAMsa zuSka thaI gayuM. mAtra jIvanI zakti vaDe gamana karatA ane bolatA satA glAni pAmI jatA hatA. temanuM zarIra eTaluM badhuM kRza thaI gayuM hatuM ke te cAlatA athavA besatA tyAre jANe sukAM kASTanuM bhareluM athavA pAMdaDAnuM bhareluM athavA tala ane sarasavanA kASTanuM bhareluM athavA kolasAnuM bhareluM gADuM cAlatuM hoya tema temanA zarIranA hADakAM khaDakhaDa zabda karatAM hatAM. ekadA dharma jAgaraNa karatAM rAtrinA pAchalA bhAge temaNe vicAryuM ke - "have huM anazana grahaNa karuM." pachI prAtaHkAle zrI jinezvaranI AjJA laIne atyaMta harSapUrvaka dhIme dhIme teo vipulagiri para caDyA. tyAM pRthvIzIlApaTTanuM pramArjana karIne pUrvAbhimukhe padmAsanavALI darbhanA saMthArA para besIne yogamudrAe "namoghurNa ItyAdi bhaNIne bolyA - "he bhagavan! Apa tyAM rahyA satA mane ahIM rahelAne juo. prathama meM ApanI pAse pAMca mahAvrata aMgIkAra karyA che. have atyAre paNa
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 ApanI ja sAkSIe aDhAra pApasthAnakonuM ane cAra prakAranA AhAranuM huM chellA zvAsozvAsa sudhI pratyAkhyAna karuM chuM. A pramANe kahI sarva pApa AlocIne tathA pratikramIne mRtyune aNaIcchatA chatAM eka mAsanI saMlekhanA karI. prAMte bAra varSa sudhI cAritranuM pAlana karI kALadharma pAmIne azruta devalokamAM devatA thayA, tyAM moTuM AyuSya bhogavI tyAMthI AvIne mahAvidehakSetramAM manuSyapaNuM pAmI samasta duHkhano aMta karI siddhipadane pAmaze. cAra prakAranuM saMlInatA nAmanuM zuddha tapa dhAraNa karIne zrI mahAvIra svAmInA ziSya skaMdaka nAmanA sAdhu vipula nAmanA parvata upara mAsanI saMlekhanA karIne azruta svargamAM gayA.' (c) - 288 prAyazcitta nAmano sAtamo tapAcAra gItArthAdiguNairyuktaM, labdhvAcArya vivekinA / prAyazcittaM tapo grAhyaM, pApaphalaprarodhakam // 1 // bhAvArtha - vivekI puruSe gItAryAdika guNothI yukta evA AcAryane pAmIne pApanA phaLane rokanAruM prAyazcitta nAmanuM tapa grahaNa karavuM." gItArtha eTale nizItha vagere chedasUtrAdinA bhAvArthane jANanAra, Adi zabda karIne kRtayogI (karelA che yoga jeNe) vagere guNothI yukta muni jANavA. kahyuM che ke - gIattho kaDajogI, cArittI taha gAhaNAkusalo / kheanno avisAI, bhaNio AloyaNAyario // 1 // bhAvArtha:- "gItArtha eTale samagra siddhAntanA arthane jANanAra, kRtayogI eTale mana, vacana ane kAyAnA yogano abhyAsa karanAra athavA vividha prakAranuM tapa karanAra, cAritrI eTale aticAra rahita saMyamanuM pAlana karanAra tathA grAhaNakuzala eTale ghaNI yuktithI AlocanA lenArane vividha prakAranA prAyazcitta tapa grahaNa karAvavAmAM kuzaLa, khedajJa eTale samyapha prakAre prAyazcitta letAM tathA karatAM je parizrama thAya tene jANanAra, aviSAdI eTale prAyazcitta lenAranA aneka doSo sAMbhaLyA chatAM kheda nahi pAmatAM ulaTA prAyazcitta lenArane tevA tevA prakAranA dAMto kahevApUrvaka vairAgyavALAM vAkyothI utsAha pamADanAra, evA prakAranA AcArya AlocanAne mATe yogya kahelA che." mATe AloyaNa lenAre avazya gItArtha gurunI zodha karavI. kahyuM che ke -
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 AloaNAdinimittaM, khittaMmi sattajoyaNasayAI / kAle bArasavAsA, gIatthagavesaNaM kujjA // 1 // bhAvArtha:- AlocanAdika levA mATe kSetrathI sAtaso yojana sudhI ane kALathI bAra varSa sudhI pharIne gItArthanI zodha karavI." aggIo na vijANaI, sohiM caraNassa dei UNahi / to appANaM AloagaM ca pADei saMsAre // 2 // bhAvArtha:- "agnIo-ketu agItArtha AloyaNa ApI jANatA nathI, tethI te jo cAritra saMbaMdhI adhika athavA nyUna AloyaNa Ape, to tethI potAne ane AlocanA lenArane bannene saMsAramAM pADe." akhaMDiacAritto, vayagahaNAo havijja jo niccaM / tassa sagAse daMsaNavayagahaNaM sohigahaNaM ca // 3 // bhAvArtha:- "je hamezAM vrata grahaNa karyA pachI akhaMDa cAritravALA hoya, tenI pAse darzana (samakita) ane vratanuM grahaNa karavuM, tathA tenI ja pAse AloyaNa levI, athavA anazana AdaravuM. AvA prakAranA gurune pAmIne avazya prAyazcitta grahaNa karavuM. kadApi AlocanA levA jatAM mArgamAM ja AyuSya pUrNa thatAM mRtyu pAme to paNa tene ArAdhaka jANavo. kemake pAMcamA aMgamAM kahyuM che ke - AloaNApariNao, sammaM saMpaTThio gurusagAse / jai aMtarAvi kAlaM, karijja jai ArAhao tahavi // 1 // bhAvArtha:- "AloyaNA pariNata (AloyaNA levAne tatpara) thayo sato, guru pAse javAne samyaka prakAre saMprasthita thayo hoya eTale mArge paDyo hoya evo muni kadApi mArgamAM paNa kALa kare to te tadapi (AloyaNa lIdhA vinA paNa) ArAdhaka che." jo kadAcita AcArya vagerenI jogavAI na maLe to siddhanI sAkSIe paNa AloyaNA levI. kahyuM che ke - AyariAi sagacche, saMbhoia iara gIyatthapAsatthe / sArUvI pacchAkaDa, deva ya paDimA arihasiddhe // 1 // bhAvArtha:- "svagacchanA AcAryAdika, sAMbhogika, Itara, gItArtha pAsatya, sArUpika, pazcAt kRta, deva, pratimA ane ahaMnta siddhanI sAkSIe uttarottara abhAve AlocanA levI."
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ _upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 A gAthAno vistArArtha e che ke - sAdhu athavA zrAvake avazya prathama potAnA gacchanA AcArya pAse AlocanA levI, tene abhAve upAdhyAya pAse, tene abhAve pravartaka pAse, tene abhAve sthavira pAse ane tene abhAve gaNAvacchedaka pAse je koI gacchamAM moTA hoya tenI pAse) AlocanA levI. potAnA gacchamAM uparanA pAMceno abhAva hoya to sAMbhogika eTale samAna sAmAcArIvALA bIjA gacchanA AcArya vagere pAMcenI pAse anukrame ekaekanA abhAve AlocanA levI. temanA abhAve Itara asAMbhogika eTale judI sAmAcArIvALA saMvigna gacchamAM te ja krame AlocanA levI. temanA paNa abhAve gItArtha pAsatya eTale gItArtha thayA pachI pAsasthA thaI gayela hoya tenI pAse, tenA abhAve gItArtha sArUpika eTale zvetavastradhArI, muMDa, baddhakaccha rahita, rajoharaNa rahita, brahmacarya rahita, strIvarjita, bhikSA vaDe bhojana karanAra evAnI pAse athavA zikhA dhAraNa karanAra ane bhAryAvALA siddhaputranI pAse tenA abhAve gItArtha pazcAt kRta eTale gItArtha thayA pachI cAritranA veSane tajIne strIvALA thayela gRhastha pAse AlocanA levI. AvA pAsAdikane paNa AloyaNa letI vakhate gurunI jema vaMdanAdika vidhi karavo. kemake dharmanuM mULa vinaya che. jo kadAca pAsatkAdika pote potAne hIna guNavALA samajIne vaMdanAdika karavAnI nA kahe, to tene Asana upara besADI praNAma mAtra karI AlocanA levI. jeNe cAritrano veSa tajI dIdho che evA pazcAt kRta pAse letAM tene alpakALanuM sAmAyika uccarAvIne tathA veSa dhAraNa karAvIne pachI vidhipUrvaka AloyaNA levI. tevA pAsatkAdikanA paNa abhAve je udyAnAdikamAM besIne ahaMnta ane gaNadharAdike ghaNIvAra AlocanA ApI hoya, ane te je devatAe joyuM-sAMbhaLyuM hoya, tyAM jaI te samyagudRSTi devatAnI aTTama vagere tapathI ArAdhanA karIne temane pratyakSa karI tenI pAse AlocanA levI. jo kadAca jeNe AloyaNa sAMbhaLela te devatA AvI gayo haze to tene sthAne utpanna thayelo bIjo devatA mahAvidehamAM vicaratA arihaMtane pUchIne AlocanA Apaze, tenA paNa abhAve arihaMtanI pratimA pAse AlocIne pote ja prAyazcitta grahaNa karavuM. tenA paNa ayoge IzAna koNa tarapha mukha rAkhI ahaMnta siddhanI samakSa AlocanA karavI. paNa AlocanA karyA vinA rahevuM nahIM. kemake zalya sahita rahevAthI ArAdhakapaNuM naSTa thAya che. A vagere vyAkhyAna vyavahArasUtramAM paNa lakheluM che. AlocanAnA aneka guNo che. kahyuM che ke - lahu AlhAijaNaNaM, apparanivatti ajjavaM sohI / dukkarakaraNaM ANA, nissallattaM ca sohIguNA // 1 // zabdArtha - "laghutA, AhalAda utpanna thavo te, svaparanI nivRtti, Arjava, zuddhatA, duSkara karavApaNuM, AjJA ane niHzalyatva - e zodhi eTale AloyaNAnA guNo che." tAtparyArthaH- laghutA eTale jema bhAra vahana karanArano bhAra laI levAthI te laghu (haLavo)
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 thAya, tema hRdayamAMthI zalya nAza thavAthI AloyaNA lenArane laghutA prApta thAya che, AlAdajanaka eTale pramoda (harSa) utpanna thAya che, svaparanivRtti eTale potAnI tathA anyanI doSathI nivRtti thAya che, arthAt AlocanA levAthI potAnA doSanI nivRtti thAya che. eTaluM ja nahi paNa tene joIne bIjoo paNa potAnA doSanI AlocanA levA tatpara thAya che, tethI bIjAnI paNa doSathI nivRtti thAya che, Arjava eTale sArI rIte AloyaNa levAthI niSkapaTatA-saralatA prApta thAya che, zodhi eTale aticArarUpa maLano nAza thavAthI zuddhatA prApta thAya che, duSkarakaraNa-duSkara karavApaNuM thAya che, eTale ke pApakAryanuM pratisevana te kAMI duSkara nathI, te to anAdikALathI paricita che, paraMtu kAMIpaNa doSa thayo hoya tenI AlocanA levI te duSkara che, kemake AlocanAnI IcchA to jayAre mokSanA sanmukhabhAve prabaLa vIryano ullAsa thAya tyAre ja thaI zake che. te viSe zrI nizIthacUrNimAM paNa kahyuM che ke - "taM na dukkaraM jaM paDisevijjaI, taM dukkaraM jaM sammaM Aloijjaiti / " "je (akAryanuM) pratisevana karavuM te duSkara nathI, paNa je tenI samyapha prakAre AlocanA levI te duSkara che." A kAraNathI ja A AlocanAne atyaMtara tapamAM gaNela che. samyaguM Alocana mAsakSapaNAdika tapa karatAM paNa duSkara che. ahIM lakSmaNAsAdhvInuM tathA caMDakauzikanA pUrvabhavamAM deDakInI hiMsA karanAra tapasvI (muni)nuM dRSTAMta jANavuM. have jJAnAdikanI AlocanA kahe che - trividhAzAtanA jAte, jJAnAdinAM yathAkramam / aticAravizuddhyarthaM, sUtroktaM tattapazcaret // 1 // bhAvArtha - "jJAnAdikanI anukrame traNa prakAranI AzAtanA thaye chate tenA aticAranI vizuddhi mATe sUtramAM kahyA pramANe tapa karavuM." jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa prakAranI AzAtanA jANavI. temAM jJAnAdikano avinaya thAya, tyAre tenuM prAyazcitta laI yathAyogya tapa karavo joIe. jitakalpa anusAre "kAle viNaye bahumANe" ItyAdi ATha prakAranA jJAnAcAranI deza AzAtanAmAM eka AyaMbila ane sarvAzAtanAmAM eka upavAsa karavo ane sthAnAMga sUtra anusAre jaghanya AzAtanAmAM purimaDha, madhyamamAM ekAsaNuM ane utkRSTamAM AyaMbila karavuM. AcArya, upAdhyAya, pustaka, pATI, kavaLI, oLIyA, navakAravALI vagere darekanI AzAtanAmAM jaghanyathI eka AyaMbila Ave. niMdA, praSa, matsara, upahAsa vagere rUpa dareka AzAtanAmAM eka eka upavAsa Ave. IryAvahI pratikramyA vinA svAdhyAya vagere kare to eka purimanuM prAyazcitta Ave. potAnA pramAdathI
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 pustakAdino agnithI dAha thayo hoya athavA naSTa thayA hoya to zakti chate te pustako pharIthI navAM lakhAvavAM, akSarone paga aDake to nIvi Ave, jJAna samIpa chatAM (pAse hovA chatAM) AhAranihAra karavAthI navi Ave, thUka vaDe akSara kADhe to purimaSTha Ave, japamALA (navakAravALI) tUTe athavA tene pagano sparza thAya ke khovAya to nIvi Ave, kALa vakhate siddhAMta bhaNe-gaNe athavA koIne bhaNavAmAM aMtarAya kare to purimaDhanuM prAyazcitta Ave. A pramANe jANIne je mANasa jJAna saMbaMdhI prAyazcitta grahaNa kare nahi, Alove nahi te mANasa varadattanA jIva vasudeva AcAryanI jema ane pustaka pATI vagerene bALI nAkhanAra guNamaMjarInA jIva suMdarInI jema mahAna duHkha pAme che.' have 'nisaMkiya nikkakhiya' ItyAdi ATha prakAranA darzanAcArane viSe dezazaMkAmAM AyaMbilanuM prAyazcitta Ave, sarva zaMkA thAya to upavAsa Ave. (A pramANe AThemAM samajI levuM.) sthAnAMgasUtramAM darzanAcAranA aticAra saMbaMdhI jaghanyathI purimaSTha, madhyamathI ekAsaNuM ane utkRSTathI upavAsa kahelo che. pramAdathI devagurune vaMdanA na kare to purimaSTha, pratimAnI sAthe vAsakuMpI, dhUpadhANuM vagere athaDAI jAya, pratimA paDI jAya, vagara dhoyelA vastra vaDe pUjA kare to purimaSTha ane deva, guru, pustaka, saMgha, caitya, tapa, sAdhu, zrAvaka ane sAmAcArInI dezathI AzAtanA kare to AyaMbila ane sarvAzAtanAmAM pratyeka upavAsa, derAsaranI aMdara taMboLa khAvuM, jaLa pIvuM, bhojana karavuM ItyAdi daza prakAranI caityanI AzAtanA dezathI thAya to AyaMbila, sarvathI AzAtanA thAya to upavAsa; sAmAnya mithyAtva kriyA kare to purimaSTha, utkRSTathI AyaMbila, anya tIrthikanA devagurunuM vaMdana pUjana kare, zrAddha saMvatsarI kare, mAMDalA mAMDe, utAra mUke ItyAdi bAdara mithyAtva ekavAra karavAthI pratyeke ekaeka upavAsa, vAraMvAra tevI karaNI kare to pratyeka daza daza upavAsa, sAdharmikanI sAthe aprIti kare to jaghanyathI ekAsaNuM, madhyamathI AyaMbila ane utkRSTathI upavAsa, sthApanAcAryanuM paDilehaNa na kare to purimaDha, paDI jAya to ekAsaNuM, khovAI jAya to upavAsa, pratimAnI aMgulI vagere potAnA pramAdathI naSTa thAya to daza upavAsa, sUkSmapaNe devadravyano upabhoga thaI jAya to jaghanyathI purimaDha, madhyamathI upavAsa ane pramAdathI vAraMvAra bhogamAM le to dasa upavAsa, devadravya bhakSaNa karIne je manuSya prAyazcitta grahaNa kare nahi te saMkAza zeTha, sAgarazeTha vagerenI jema aneka duHkhasaMtatine pAme che. pRthvI para paDI gayelAM puSpa pramAdathI prabhune caDAve to AyaMbilanuM prAyazcitta Ave. A pramANe prAyazcitta levAthI thoDA tapa vaDe zuddhi thAya che ane jo guru pAse jaI prAyazcitta na le to te mAtaMganA putranI jema ghaNuM duHkha pAme che. mAtaMgaputranuM dRSTAMta kAmarUpapaTTaNamAM koI cAMDAlane ghera dAMtavALo putra utpanna thayo. te joIne tenI mAtAe bhaya pAmIne gAma bahAra jaI te putrane tajI dIdho. tevAmAM te nagarano rAjA pharavA nIkaLyo. teNe 1. A daSTAMto pUrve vyAkhyAna 215 mA AvI gayelAM che.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 tene dITho. eTale parijana dvArA potAnA mahelamAM laI jaI tene ucheryo. anukrame te yuvAvasthA pAmyo. prAMte rAjAe tene ja gAdI para besADIne dIkSA lIdhI. te rAjarSi anukrame jJAnI thayA, eTale putrane pratibodha karavA tyAM AvyA. rAjAne khabara thatAM te moTI samRddhithI gurune vAMdI pAse beTho. tevAmAM te cAMDAlanI strI paNa tyAM AvI. gurune vAMdIne beThI. te mAtaMgIne joIne rAjA harSa pAmyo ane te mAtaMgI paNa rAjAne joIne harSa pAmI. tenA romAMca vikasita thayA ane tatkALa tenA banne stanamAMthI dUdhanI dhArA nIkaLI. te joIne rAjAe Azcarya pAmI gurune pUchyuM ke "he svAmI! mArA darzanathI A mAtaMgInA stanamAMthI dUdha kema nIkaLyuM?" muni bolyA ke "he rAja! A mAtaMgI tArI mAtA che. teNe tane janmatAM ja gAma bahAra tajI dIdho hato, tyAMthI meM laIne tAruM pAlana karyuM hatuM, ane mAre putra nahi hovAthI tene rAjaya ApyuM hatuM te sAMbhaLIne rAjAe pUchyuM ke "he guru! kayA karmathI mAtaMga kuLamAM mAro janma thayo? ane kayA karmathI mane rAjya maLyuM? muni bolyA ke "tuM pUrvabhave zrImAnuM ane vivekI zreSThi hato, ekadA jinendranI pUjA karatAM eka sugaMdhI puSpa padmAsana upara paDyuM. te ati sugaMdhI che ema jANIne teM pharIthI te puSpa prabhu para caDAvyuM. avidhie snAna karyA vinA e pramANe karavAthI te mAlinyapaNAnuM pApakarma arjita karyuM, te pApanI AlocanA karyA vinA. maraNa pAmI mAtaMga kuLamAM tuM utpanna thayo ane vidhipUrvaka pUjA karavAnA puNyathI tuM rAjaya pAmyo." A pramANe sAMbhaLIne tene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM, eTale tarata ja teNe rAjaya tajI daIne dIkSA lIdhI. aMte samagra duSkarma AlocI pratikramIne svarge gayo. "siddhAMta, saMgha ane pratimAnI arcanA vageremAM avivekane lIdhe je AzAtanA thaI hoya tenI sadguru pAse tatkALa AlocanA laI yogya tapa tapIne dareka mANase zuddha thavuM." 289 pAMca aNuvrata saMbaMdhI prAyazcitta paMcANuvratasaMbandhyaticArazuddhihetave / prAyazcitta tapaHkArya, gItArthaguruNoditam // 1 // bhAvArtha:- pAMca aNuvrata saMbaMdhI aticAranI zuddhine mATe gItArtha gurue kaheluM prAyazcitta tapa karavuM." pAMca vrata mAMhelA pahelA vratanI AlocanA A pramANe che - zrAvakone pRthvIkAyAdika ekendriya jIvanI virAdhanA ghaNuM karIne sAmAyikane sthAne athavA abhigrahanuM ullaMghana karatAM
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 jANavI. temAM pAMce sthAvarano kAraNa vinA saMghaTTa karavAthI eka purimaDha, teone thoDI pIDA karI hoya to ekAsaNuM, gADha pIDA karI hoya to nIvi ane upadrava karyo hoya to AyaMbila karavuM. anaMtakAya ne vikasendriyano saMghaTTa karavAthI purima, alpa pIDA karI hoya to ekAsaNuM, adhika pIDA karI hoya to AyaMbila ane upadrava karyo hoya to upavAsa. ahaMkArathI paMcendriyano vadha karyo hoya to daza upavAsa, ghaNA ekendriyano vadha karyo hoya to daza upavAsa, gaLyA vinAnuM jaLa eka vAra pIdhuM hoya to be upavAsa, jaLa gaLyA pachI teno saMkhAro DhoLAyo hoya to be upavAsa, vAraMvAra saMkhAro DhoLAyo hoya to dasa upavAsa, saMkhAro sukAI gayo hoya to daza upavAsa, khAro ane mITho (khArA ane mIThA pANIno) saMkhAro ekatra karavAmAM Avyo hoya to traNa upavAsa, gaLyA vinAnA jaLathI snAna karyuM hoya athavA tene garama karyuM hoya to traNa upavAsa, lIla-phulano saMghaTTa karyo hoya to eka upavAsa, lIlA ghAsa upara besavA ke cAlavAthI eka upavAsa, garbhapAte 108 upavAsa, karoLIyAnA paDa ukheDavAthI daza upavAsa, udhaInAM ghara naSTa karavAthI daza upavAsa, khALakUvAmAM, kIDIonA daramAM tathA polANavALI jamInamAM jaLa jAya tema snAna karavAthI ane garama jaLa athavA osAmaNa vagere tene sthAne DhoLavAthI eka upavAsa; pANI gaLatA DhoLe, phATelA gaLaNAthI pANI gaLe, lAkaDAM pUMjyA vinA agnimAM nAkhe, saDeluM dhAnya khAMDe, daLe, zeke, bharaDe ke taDake mUke, ukaraDo saLagAve, kSetramAM sUDha kare, vAsIduM agnimAM nAMkhe, kou nAMkhe, comAsAmAM DhAMkyA vinA dIvo kare, khATalA godaDAM taDake nAMkhe, vAsI gAra lIMpe, vAsI chANA thApe, cakalI vagerenA mALA bhAMge, jIva joyA vinA vastra dhue, rAtrie snAna kare, ghaMTI, khAMDaNIyo cUlo vagere pUMjayA vinA upayogamAM le. soya khue ItyAdi kArya nirdhvasa (nirdaya)paNe karavAthI dareka kAryamAM jaghanya eka upavAsanuM, madhyamathI traNa upavAsanuM ane utkRSTa daza upavAsanuM prAyazcitta Ave. suvAvaDa karavAthI be athavA traNa upavAsa, ghaNI strIonI suvAvaDa karavAthI daza upavAsa, jalo mUkAvavAthI eka upavAsa, kRminA nAza mATe auSadha khAdhuM hoya to utkRSTa daza upavAsa; jalAzayamAM snAna kare, lugaDAM ke godaDAM vagere dhove to daza upavAsa ane kAMcakI vagerethI keza oLIne ju-lIkhanI virAdhanA kare to daza upavAsa. A pramANe AlocanA sAMbhaLIne je koI pApanI AlocanA na kare te moTuM duHkha pAme che. dharmarAjAe pUrve potAnA kumakanA bhavamAM ghaNA sthAvara ane anaMtakAyAdikano vadha karyo hato, tethI tene ghaNuM duHkha prApta thayuM hatuM. pachI teNe te pApanI guru pAse AlocanA karI ane gurue kaheluM prAyazcitta aMgIkAra karyuM, tethI te ja bhavamAM te pAcho moTo Ibhya thayo. lAkho sAdharmikone annadAna ApIne teNe sukhI karyA tyAra pachI bIjo manuSyajanma pAmatI vakhate tenA prabhAvathI bAra varSano dukALa paDavAno hato te paDyo nahIM, tethI tenuM dharmarAjA nAma paDyuM. A daSTAMta ame sAtamA vratamAM savistara ApeluM che. eka govALe bAvaLanI sUIthI jUne parovI mArI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 17 hatI, tenuM prAyazcitta na karavAthI te ekaso ne ATha bhava sudhI zULIthI maraNa pAmyo hato. mahezvara nAmanA zreSThinI strIe eka jU mArI hatI, te jANIne kumArapALa rAjAe tenuM sarvasva laIne tenA vaDe te jU nA prAyazcitta badala yukAvihAra nAmanuM caitya karAvyuM hatuM. zrI haribhadrasUrie potAnA prAyazcittane sthAne caudaso ne cumAMlIza grantho banAvyA che. A vagere dRSTAMto potAnI meLe jANI levA. have bIjA vratanuM prAyazcitta A pramANe che - pAMca moTA asatya che, te bolavAthI jaghanya eka AyaMbila ane utkRSTa eka upavAsanuM prAyazcitta. ahaMkArathI asatya bole to dasa upavAsa, kalaha karatAM, cADI karatAM ne khoTuM kalaMka detAM eka AyaMbila, dharmano lopa thAya evuM bole to daza upavAsa, 'zrApa devAthI athavA hAthavatI karakaDA moDavAthI eka upavAsa; duSTapaNAthI koIne mAravAnuM kahe to daza upavAsa, koInA para kalaMka caDAvavA mATe tene vyabhicArI kahevo, zAkinI kahevI athavA koIne nidhi maLyo che - e vagere doSa Apavo tethI daza upavAsa. akSa2, 4masi (zAhI) ane gupta kahela vAtano bheda kare to eka AyaMbila, khoTI rIte koIno daMDa karAve to daza upavAsa. vacana dvArA koIne mArI nAMkhe to ekaso ne eMzI upavAsa, eka pakhavADiyA sudhI krodha rahe to eka upavAsa, cAra mAsa sudhI krodha rahe to be upavAsa, varSa sudhI krodha rahe to daza upavAsa. (A pramANe prAyazcitta samajavuM) eka varSathI vadhAre mudata krodha rahe tenI AlocanA che ja nahIM abhicikumAre potanA pitA udAyi muni upara dveSa rAkhyo hato. chevaTe maraNasamaye paNa teNe udAyi vinA bIjA sarva jIvone khamAvyA ane udAyi paranA dveSanI AlocanA karI nahIM, tethI te adhogAmI devatA thayo hato. asatya vANI bolavAnA pApanI AlocanA nahi lenArA rajjAsAdhvI, kuvalayaprabhasUri ane mici vagerenA dRSTAMto ahIM jANavAM. sthUla adattAdAnamAM pramAdathI khoTAM tolAM tathA mApa rAkhavAM, rasa padArthamAM bIjo 2sa meLavI vecavo, dANacorI karavI ItyAdikamAM jaghanyathI purimaDha, madhyamathI AyaMbila ane utkRSTathI upavAsa, ahaMkArathI te kAryo kare to daza upavAsa, vizvAsaghAta karavAthI eka upavAsa. adattAdAnanI A pramANenI AloyaNA nahi lenAra ane adatta grahaNa karavAmAM Asakta dhavala nAmano zreSThi zrIpAla rAjA upara vizvAsaghAtanI spRhA rAkhavAthI te ja bhavamAM moTI vyathAne pAmyo hato ane kesarI rohiNeya vagere coro corIno tyAga karIne jinezvaranA mArganA rAgI (bhakta) thayA hatA. maithunaviramaNa nAmanA cothA vratamAM pramAdathI svadArA saMbaMdhI niyamano bhaMga thayo hoya to eka upavAsa, vezyA saMbaMdhI niyamano bhaMga thayo hoya to be upavAsa, ahaMkArathI bhaMga karyo 1. 'tAruM bhUMDuM thajo' ItyAdi bolavuM te zrApa. 2. A strIjAti saMbaMdhI doSa jANavo, DAkaNa kahe che te. 3. akSara pheravavo, 4. zAhI badalAvavI. 5. bhavanapati vyaMtarAdi.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 hoya to daza upavAsa, hIna jAtinI parastrIne ajJAtapaNe sevavAthI daza upavAsa, jANIne sevavAthI lAkha sajjhAya sahita` daza upavAsa, Ama nAmanA rAjAe DaMbanI strI sAthe bhoga karavAnI IcchA karI hatI, te vAta bappabhaTTasUrinA jANavAmAM AvI, tethI rAjA lajjita thayo. pachI brAhmaNanA kahelA prAyazcittathI rAjAe tapAvelI loDhAnI putaLInuM AliMgana karavAnI IcchA karI. te jANIne gurue rAjAne zikhAmaNa ApI ke "he rAjan ! ema karavAthI pApano kSaya thato nathI." pachI rAjAnA pUchavAthI gurue sarvajJazAstrane AdhAre prAyazcitta ApyuM. te prAyazcitta tapa karavAthI rAjA pApa rahita thaIne guNa pAmyo hato. uttama jAtinI parastrIne ajANatAM sevavAthI eka lAkhane eMzI hajAra sajjhAya sahita daza upavAsa, jANIne sevavAthI 180 upavAsa, tiryaMca saMbaMdhI niyamano bhaMga thayo hoya to eka AyaMbila, svapnamAM bhaMga thayo hoya to cAra logassa ne eka navakArano kAyotsarga, ekaso ATha zvAsozvAsa pramANa. hastakriyA karavAthI traNa upavAsa, vAraMvAra hastakriyA karavAthI daza upavAsa, parastrInA hradayano sparza karavAthI eka upavAsa, DhIMgalA-DhIMgalInA vivAha karavAthI eka purimaa. DhIMgalA gUMthavAthI ekAsaNuM ane tenI sAthe krIDA karavAthI eka AyaMbila. parastrIne baLAtkAre sevavAthI ekaso eMzI upavAsa, tenA para dRSTirAga rAkhavAthI be upavAsa ane tenI sAthe tIvra premapUrvaka vAtacIta ke hasta vagereno sparza karavAthI traNa upavAsanI AloyaNa Ave che. rupI nAmanI rAjaputrI bALavidhavA hatI. teNe zIlasannAha nAmanA amAtya upara dRSTirAga karyo hato. anukrame te bannee dIkSA grahaNa karI hatI. chevaTe saMlekhanAne samaye gurue ghaNI rIte bodha karI samajAvI to paNa rupIsAdhvIe te dRSTirAga saMbaMdhI pApanI AlocanA lIdhI nahIM. te pApa gupta rAkhavAthI (daMbha karavAthI) ananta bhava-paraMparA pAmI. jo te pApanI AlocanA lIdhI hota to thoDA tapathI ja tenI kAryasiddhi thAta. kumArikA sAthe bhoga karavAthI aTTama, Itvara parigrahitA (amuka mudata sudhI rakhAyata tarIke koIe rAkhela)no samAgama karavAthI be upavAsa, maithuna saMbaMdhI azubha ciMtavana karavAthI eka upavAsa. zrI lakSmaNA nAmanI sAdhvIe cakalAnA maithunanI stuti karI hatI. te pApanI AloyaNa guru pAse lIdhI nahIM, paNa potAnI buddhithI ja te pApanA nAzane mATe pacAsa varSa sudhI mahA utkaTa tapa karyo, to paNa te pApa nAza pAmyuM nahIM; ulaTI aneka bhava sudhI viDaMbanA pAmI paNa jo daMbhano tyAga karIne gurue ApelA prAyazcitta tapathI AlocanA karI hota to thoDA kALamAM ja zuddha thAta. pAMcamA parigraha parimANa nAmanA vratamAM nava prakAranA parigrahanA niyamano bhaMga thAya to jadhanye purimaDha, madhyamathI AyaMbila ane utkRSTa eka upavAsanI AloyaNA Ave che; darpathI niyamano bhaMga kare to daza upavAsanI AloyaNa Ave che. A vratanuM prAyazcitta tapa mahaNasiMha 1. lAkha navakAra gaNavA athavA lAkha zloka vAMcavA-saMbhAravA te.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 nAmanA zrAvakanI jema tatkALa svIkArI levuM. sAdhue paNa potAnA upakaraNAdika adhika rAkhavAthI tatkALa AloyaNa levI te pApane AlovavuM; nahi to vibuddhasiMhasUrinI jema anArya kuLamAM janmavuM paDe che. te kathA nIce pramANe che. vibuddhasiMhasUrinuM daSTAMta zrI vibuddhasiMha nAmanA sUri potAnA ziSyo sahita samasta AptapraNIta dharmamAM rakta hatA. paraMtu eka yogapaTTa upara tene ghaNI prIti thaI hatI. te yogapaTTa vinA koIpaNa sthAne tene prIti upajatI nahotI. yogapaTTa eTale ubhI palAMThI vALIne keDa tathA pagane sAthe bAMdhavAmAM AvatuM sutaranuM vastra samajavuM. te yogapaTTa uparanI mUcha teNe tajI nahIM. jinendroe to mUchane ja samasta parigrahanuM mULa kAraNa kaheluM che. te mUchanuM pApa teNe mRtyu vakhate paNa samyagu prakAre AlocyuM nahIM. tethI te sUri kALa karIne anArya dezamAM ArabanA pleccha kuLamAM rAjaputra thayA. tyAM tenA zarIra para yogapaTTanA AkAranuM cihna thayuM. tala, lAkhuM vagere cihnanI jema te cihna joIne sarve mANaso vismaya pAmyA; kAraNa ke AvuM cihna koI vakhata jovAmAM AvyuM nahotuM ane tenuM kAraNa to mAtra jJAnI ja jANe tema hatuM. ahIM tenA ziSyone saMyama ane tapanA baLathI anukrame avadhijJAna ane mana:paryavajJAna utpanna thayAM. te jJAna vaDe potAnA gurunI zI gati thaI che? te jotAM mleccha kuLamAM temanI utpatti jANIne te ziSyo vicAravA lAgyA ke "aho ! dhanAdika vinA mAtra svalpa mUcha paNa A pramANe vratabhaMganA phaLane ApanArI thaI paDI, evI mUchane dhikkAra che, temaja tevI mUchanI anAlocanAne paNa dhikkAra che. paNa have ApaNe temane sarvajJA dharma pamADave karIne temano uddhAra karI pratyupakAra karavo joIe. kahyuM che ke : samakitadAyaka gurutaNo, paccayavAra na thAya; bhava koDAkoDe karI, karatAM sarva upAya. sthAnAMgasUtramAM paNa "tiE supaDiyAra" traNa vAnAno pratikAra thaI zake nahi, ItyAdi kaheluM che. ema vicArIne te ziSyo turanI vANI tathA araba zAsa bhaNavA lAgyA. pachI mleccha lokomAM mAnya thAya evo veSa dhAraNa karIne ane potAno pativeSa gopavIne te deza tarapha teoe vihAra karyo. anukrame anArya deza Avyo, tyAM sarva sthAne nirdoSa AhArAdika maLaze nahIM, ema jANIne te sarvee mAsakSamaNa vagere tapa aMgIkAra karyuM. pachI jayAM potAnA guru utpanna thayA hatA tyAM AvyA ane kurAnamAM je je nirdoSa viSayo hatA. tenuM AlaMbana karIne vairAgyanI yuktithI upadeza karavA lAgyA, tethI teo ghaNA lokonI stutine yogya thayA. aneka janonAM mukhathI temanI prazaMsA sAMbhaLIne te rAjaputra paNa temanI pAse AvavA lAgyo. te sAdhuonI vANI sAMbhaLIne rAjaputrane ghaNo harSa thayo. te koI koI vAra ekalo ja tyAM Avato ane koI koI vAra parivAra 1. pratyupakAra.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 sahita Avato. munio paNa ekAMtamAM te rAjaputrane potAno sAdhuveza dekhADatA hatA. ekadA sAdhuonI kriyA, veSa, yogapaTTarUpI nizAnI, muninA vAkya ane potAnA pUrvabhavano vRttAMta sAMbhaLIne tene jAtismaraNa thayuM, eTale teNe vicAryuM ke "aho ! mane dhikkAra che ke meM yogapaTTa saMbaMdhI prAyazcitta lIdhuM nahIM, tethI huM traNa ratno (samakti, jJAna ane cAritra) hArI gayo ane mAtra yogapaTTanI mUchathI paramAtmAnA dharmathI vyatirikta hInajAtimAM utpanna thayo. A sarve mArA ziSyo che, teoe mArA para ghaNo upakAra karyo che, kemake teo AhArAdikano paNa tyAga karIne mAre mATe niHspRhapaNe AvuM ugra tapa kare che, temane ahIM AvyA ghaNA divaso thaI gayA che, mATe dehanA AdhArabhUta AhArAdika vinA teo kema rahI zakaze? mATe huM jaladIthI mArA svajanone chetarIne emanI sAthe jaI AryadezanI sImAe pahoMcIne dIkSA grahaNa karuM." pachI avasara joIne rAjaputre te ziSyo sAthe AryadezamAM AvI dIkSA laIne potAno janma saphaLa karyo. "nAnA chidravALuM nAva paNa jema samudramAM DUbI jAya che, tema alpa mUchathI paNa sUri anArya dezamAM utpanna thayA mATe sarva bhavya jIvoe pApanI zuddhi mATe AlocanA avazya levI." 290 guNavrata tathA zikSAvratanuM prAyazcitta trINi guNavratAni syuH, sevyAni pratyahaM tathA / zikSAvratAni catvAryeSAmapi tattapo bhavet // 1 // bhAvArtha:- "traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata che. temanuM niraMtara sevana karavuM. te banne prakAranA vrata saMbaMdhI paNa te tapa (prAyazcitta tapa) aticAra AlocanArUpa kahelo che." te A pramANe - pahelA guNavratamAM tIchuM jaLamAM ne sthaLamAM ane UMce tathA nIce niyama karatAM adhika gamana thAya to jaghanyathI eka AyaMbilanuM prAyazcitta samajavuM. bIjA guNavratamAM ajANatAM magha mAMsa upabhogamAM Ave to traNa upavAsa ane darpathI athavA AkuTIthI madya mAMsa vAparavAmAM Ave to daza upavAsa. guNI mANase maghamAMsanA svAdanI IcchA mAtra paNa karavI nahIM. kadAca IcchA thaI jAya to tenI paNa avazya AlocanA levI. ekadA zrI kumArapALa rAjAne kAMIka sUkuM ghebara khAtAM dADha maLe karaDa karaDa' zabda thayo. tethI prathama bhakSaNa karelA mAMsanuM smaraNa thaI AvyuM. teNe tarata ja vicAryuM ke "aho! meM ayogya
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 21 dhyAna karyuM." pachI tenA prAyazcitta mATe potAnA sarva dAMta pADI nAMkhavA taiyAra thaI gayA. maMtrIe tema karatAM aTakAvIne te vRttAnta gurune jaNAvyo. gurue lAbha joIne tenA prAyazcittane ThekANe eka hajAra ne corAzI staMbhavALuM Arasa pattharanuM caitya karAvavAno upadeza Apyo. koIvAra anAbhoge mAkhaNa khAvAmAM AvyuM hoya to eka upavAsa. jANIne (AkuTIthI) bhakSaNa kare to traNa upavAsa. anantakAyanuM ekavAra anAbhoge bhakSaNa karavAthI eka upavAsa ane jANIne bhakSaNa ka2vAthI traNa upavAsa. kohI gayelI vanaspatinA bhakSaNathI eka AyaMbila, boLa athANuM bhakSaNa karavAthI tathA TADhAM dUdha, dahIM ane chAzamAM dvidala khAvAthI ane soLa prahara uparAMtanuM dahIM bhakSaNa karavAthI temaja bAvIze abhakSyanA bhakSaNathI eka eka upavAsa. madhanA bhakSaNamAM teno niyama chatAM bhaMga thAya to be upavAsa, niyama na hoya ane madhanuM bhakSaNa kare to eka upavAsa, cauda niyamano bhaMga thAya to jadhanyathI eka purimaThTha ane utkarSathI eka upavAsa. sUkSma karmAdAnamAM be upavAsa ane luhArano, vADI vAvavAno (mALIno), 2tha (gADAM vagere) ghaDavAno dhaMdho karavAthI tathA lAkha, gaLI, maNazIla, dhAvaDI, sAbu, bhAMga, cAra mahAvigaya, pazu-pakSInA aMgopAMga chedana, aphINa, haLa ane hathiyAra vagereno vepAra karavAthI daza upavAsa. viSa ApIne athavA apAvIne pachIthI tenuM nivAraNa karyuM hoya to daza upavAsa, paNa nivAraNa karyuM na hoya to ekaso ne eMzI upavAsa, suI banAvavAthI eka AyaMbila. charI banAvavAthI traNa upavAsa. hathiyArano vepAra ja rAjIA zrAvakanI jema zrAvake niSedhavo (na karavo). tenI kathA evI che ke "khaMbhAtamAM tapagacchI rAjIA ane vajIA nAmanA be bhAIo rahetA hatA. tene ghaNAM dUra dezathI jalamArge vahANo AvyAM. temAM taravAra, charI, kaTArI, sUDI, dAtaraDAM, tIra, baMduka, pIstola ane barachI vagere loDhAnA banAvelA ghaNA hathiyAra moTI kiMmatavALAM hatAM. te joIne teNe vicAryuM ke 'A hathiyArothI paraMparAe aneka jIvonI hiMsA thaze, mATe te sarvane bhAMgIne jINo cUro karI khADo khodI dATI devAM joIe.' A pramANe vicArIne teNe potAnA sevakone hathiyArone tevI rIte dATI devAno hukama karyo. sevakoe ghaNo dhanano lAbha dekhADyo, to paNa temanuM kahevuM kabUla rAkhyuM nahIM." rAtribhojananA niyamano bhaMga thAya to traNa upavAsa. rAtrie bIjAne pIrase to eka purimaa ane vAraMvAra tema kare to daza upavAsa. ajANatAM lagabhaga veLAe jamavAthI eka AyaMbila. prabhAte jhalajhAMkhala samaye khAya to eka AyaMbila. sAdhuone to sarvathA jIvanaparyaMta rAtribhojanano niSedha karelo hoya che, tethI temaNe to tenI IcchA mAtra paNa karavI nahIM. kemake IcchA karavAthI paNa moTo doSa lAge che. te upara dRSTAMta kahe che -
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 dhanezvarasUrinI kathA zrIpura nAmanA nagaramAM dhanezvara nAmanA sUri cAturmAsa rahyA hatA. temanAmAM upavAsa karavAnI zakti nahotI. anyadA paryuSaNa parva AvatAM bIjA sAdhuo tathA zrAvako cha4 akrama vagere tapa karavA lAgyA. te vakhate sUrie vicAryuM ke "huM upavAsa karI zakato nathI, to paNa Aje to upavAsa karuM." ema vicArIne temaNe prathama porasInuM paccakhANa karyuM pachI purimaSThanuM karyuM, pachI avaDhanuM karyuM ema vadhatuM vadhatuM paccakakhANa karavA lAgyA. bIjA sAdhuoe gurune kahyuM ke - "ame AhAra laI AvIe, tame paccakakhANa pAro." guru bolyA ke "Aje to upavAsa ja che." pachI sAyaMkALanuM pratikramaNa karyuM. saMthArAnI vidhi bhaNIne saMthAro karyo, paNa bhUkhane lIdhe temane nidrA AvI nahIM. madhyarAtrie bolyA ke - "he munio! asura thayuM che, mATe anna laI Avo." sAdhuo bolyA ke - "haju to madhyarAtrino samaya che, sUryodaya thayo nathI, zaMkha vagADanAre haju zaMkha paNa vagADyo nathI, kUkaDAo paNa bolatA nathI. Ape ja amone zIkhavyuM che ke rAtribhojanathI mULaguNanI hAni thAya che mATe A vakhate bhikSA levA javuM yogya nathI. loko paNa haju sUtA che." te sAMbhaLIne sUri bolyA ke - "he ziSyo ! zaMkha potAnA pitA samudrane maLavA gayo che, sUryano ratha bhAMgI gayo che ane kUkaDA paNa uDIne bIje ThekANe AkAzamAM gayA che. kahyuM "uyahiM sareviNa zaMkha gaya, kukkuDa gayA nahaMsi / raha bhaggo sUraya taNo, teNa na vihAi ratti // 1 // " bhAvArtha - zaMkha samudrane maLavA gayo che, kukaDA AkAzamAM gayA che ane sUryano ratha bhAMgI gayo che, tethI rAtri vItI gaI jaNAtI nathI." A pramANe sAMbhaLIne sAdhuo bolyA ke "Apa je kaho cho te satya che, paNa sudhAtura mANaso zuM zuM karatA nathI? juo !" paMca nazyanti padmAkSi, kSudhArtamya na saMzayaH / tejo lajjA matirjJAnaM, madanazcApi paMcamaH // 1 // bhAvArtha - kamaLanA sarakhA netravALI strI! kSudhAtura mANasanuM teja, lajjA, buddhi, jJAna ane pAMcamo kAmadeva-e pAMce vAnAM nAza pAme che, emAM koI saMdeha nathI." te sAMbhaLIne sUri bolyA ke "meM sudhAnI pIDAthI AvuM jalpana karyuM che, tethI mane teno mithyAdukRta ho." e pramANe niSkapaTapaNe sarvanI samakSa potAnuM pApa AlocIne sUrie citta daDha karyuM. pachI prAtaHkALe paNa porisInuM paccakakhANa karIne tyArapachI pAraNuM karyuM.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 23 trIjA guNavratanI AlocanA A pramANe che - zatruno ghAta, rAjApaNAnI prApti, gAmano ghAta, agni lagADavAnI vRtti ane huM vidyAdhara thAuM to ThIka evI IcchA ItyAdi durdhyAna karyuM hoya, "baLadone damana karo, khetara kheDo, ghoDAone keLavo, gADAM hAMko" ItyAdi pApakarmano upadeza karyo hoya to jaghanyathI eka upavAsa ane ahaMkArathI tema karyuM hoya to daza upavAsa. DhaMDhaNaRSino jIva je pUrvabhave purohita hato, teNe potAnA khetaramAM 500 haLa vaDe ekeka cAsa vadhAre kheDAvyo hato ane tethI doDha hajAra` prANIone bhojanano aMtarAya thayo hato, te pApanI AlocanA karI nahIM, tethI muninA bhavamAM temane cha mahine nirdoSa AhAra maLyo hato. haLa, yaMtra, ukhaLa (khAMDaNIyo), muzala (sAMbeluM), ghaMTI, ghANI vagere hiMsA thAya tevI vastu ApavAthI tathA jinacaityamAM vilAsAdika karavAthI jadhanye eka upavAsa ane darpathI kare to daza upavAsa. kAmaNa, vazIkaraNa vagere karavAthI daza upavAsa. sarovara, draha, taLAva vagere jaLAzayonuM zoSaNa karAvavAthI ane dAvAnaLa lagADavAthI dasa upavAsa. koI sthAnake ekaso ne ATha upavAsa paNa kahelA che. pahelA zikSAvratamAM sAmAyika karavAno niyama hoya ane na kare to eka upavAsa gaMThi sahita, sAmAyikano bhaMga thayo hoya to eka nIvi, parvatithie AraMbhanI jayaNA na kare to eka purimaDha, sAmAyikamAM bAdara aplAya, pRthvIkAya ane tejaskAyano sparza thAya to eka AyaMbila, sAmAyikamAM bhInA vastrano sparza thAya to eka purimaa, lIlAM tRNAdika tathA bIjAdikanuM mardana kare to eka AyaMbila, puruSane strIno sparza thAya athavA strIne puruSano sparza thAya to eka AyaMbila, AMtarApUrvaka sparza thAya to eka nIvi, temanA vastra vagereno sparza thAya to eka purimaDha, sUtAM sUtAM rAjakathA kare to eka purimaDha, sAdhune srIno sparza thAya to jaghanyathI eka purimaDha, madhyama ekAsaNuM ane utkRSTa eka AyaMbila, sarva aMgano sparza thayo hoya to daza upavAsanI AloyaNa Ave che. sAvaghasUrie sAdhvInA vastrano saMghaTTa thayA chatAM te pApanI AlocanA karI nahIM, tethI te ananta duHkha pAmyA, mATe tatkALa tenI AlocanA karavI ke jethI alpa tapa vaDe te karmathI nivRtti thAya. dezAvakAzika nAmanA dazamA vratano bhaMga thAya athavA temAM aticAra lAge to eka AyaMbilanI AloyaNA Ave che. kAkajaMgha rAjAnI jema avazya enuM prAyazcitta laI levuM. agiyAramA vratamAM lIdhelA niyamano bhaMga kare athavA barAbara niyama pALe nahi to eka upavAsa ane aticAra lAge to eka AyaMbila. temaja AvastI nissihI barAbara na kahe, uccAra ane prasravaNanI bhUmine na pramArje, pramAryA vinA kAMI paNa vastu grahaNa kare, avidhie bAraNAM ughADe athavA baMdha kare, zarIrane pramArSyA vinA khaMjavALe, bhIMta pUMjyA vinA tene 1. pAMcase haLa kheDanArA 1000 baLada ne tene hAMkanArA 500 mANaso. u.bhA.-5-3
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 aThIMgIne bese, gamanAgamana na Alove, vasatine pramArSyA vinA sajjhAya kare, kevaLa kAmaLI ja pahere, jaLa, agni, vIjaLI ane pRthvIkAyano saMghaTTa kare, ItyAdikanA prAyazcitta badala pratyeke jadhanyathI paNa nIvinI AloyaNA Ave che. kAjo uddhare nahIM athavA beThA-beThA pratikramaNa kare to jaghanye eka purimaThTha ane utkRSTa ekAsaNuM, pauSadhamAM vamana thayuM hoya. kAraNa vinA divase zayana karyuM hoya ane jamyA pachI vAMdaNA na dIdhAM hoya to pratyeke eka eka AyaMbila. mukhavasikAnA saMghaTTamAM eka nIvi, mukhavagnikA khovAI gaI hoya to eka upavAsa, rajoharaNanA saMghaTTamAM eka AyaMbila ane rajoharaNa khovAI jAya to eka akrama. A pramANe pauSadhanI AlocanA sAMbhaLIne bhavya jIvoe unALAnI RtumAM tRSAthI pIDAyA chatAM paNa jaLanI IcchA mAtra karavI nahIM. kadAca IcchA utpanna thaI jAya to tatkALa tenI AlocanA levI, nahi to naMda maNikAra zrAvakanI jema moTuM du:kha prApta thAya che. atithi saMvibhAgano niyama lIdho hoya to te niyama na pALavAthI athavA bhAMgavAthI eka upavAsa ane tenA aticAramAM eka AyaMbila. sAdhune azuddha AhAra ApIne tenI AlocanA na kare to te nAgazrI vagerenI jema bhavaparaMparAne pAme che, mATe kadAcit munine ayogya AhAra apAyo hoya to tenI tarata ja AloyaNa levI (prAyazcitta grahaNa karavuM). tapasvI sAdhune derAnA cokhAnI rAMdhelI khIra vahorAvanAra zrImaMta zrAvakanI jema. have prasaMgopAta bIjA paNa keTalAMka prAyazcitta kahe che. ApaghAta karavAnuM ciMtavana karyuM hoya to eka upavAsa, niyANuM kare to eka upavAsa, kadAca niyANuM karyuM hoya to tarata ja tenI AlocanA laI levI. draupadInA jIve sukumAlikAnA bhavamAM pAMca puruSothI sevAtI eka vezyAne joI niyANuM karyuM hatuM, te pApanI AlocanA karI nahIM to tethI aneka prakAranI vyathAne pAmI hatI. garbhavatI strIne ATha mAsa thAya tyAM sudhI sAdhue tenA hAthathI AhAra grahaNa karavo; jo navame mAse grahaNa kare to tene eka AyaMbilanuM prAyazcitta Ave, ekAsaNA vagere tapano bhaMga thayo hoya to tenA prAyazcittamAM te ja (ekAsaNuM vagere) tapa Apavo athavA te tapano jeTalo svAdhyAya hoya te 'Apavo. A pramANe AlocanAnuM varNana AcArya mahArAje kaheluM che. te sAMbhaLyA chatAM paNa je teno Adara na kare te hIna-gatine prApta kare che. ekadA rAjagRhInagarImAM zrI vIrasvAmIne vAMdIne zreNika rAjA sahita sarva sabhA beThI hatI. te vakhate camarendranI agramahiSI kAlI nAmanI devI sarva Rddhi sahita prabhu pAse AvI namIne sUryAbhadevanI jema nRtya karI potAne sthAne gaI. pachI te devInA pUrvabhavanuM vRttAMta zrI gautamasvAmIe vIraprabhune pUchyuM, eTale bhagavAn bolyA ke "AmalakalpanagaramAM kALa nAmanA 1. eka upavAsanA badalAmAM 2000 svAdhyAya apAya che te pramANe samajI levuM.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 25 gRhasthanI putrI kALI nAme kumArikA hatI. teNe mA-bApanI rajA laIne zrI pArzvanAthasvAmI pAse dIkSA lIdhI. prabhue tene puSpacUlA nAmanI sAdhvIne ziSyA tarIke soMpI. pachI te kALI sAdhvI temanI pAse sAmAyika vagere agiyAra aMganuM adhyayana karIne saMyamatapa vaDe potAnA AtmAne bhAvavA lAgI. anyadA te kALI sAdhvI mala pariSaha sahana karavAne asamartha thaI satI hAtha, paga, mukha, mastaka, stanAMtara, kakSAMtara, guhyAMtara vagere avayavo jaLathI dhovA lAgI, ane je ThekANe besIne svAdhyAya kare tyAM prathama jaLa vaDe pRthvIne zuddha karavA lAgI. te sarva joIne mahattarAe tene zIkhAmaNa ApI ke "sAdhu-sAdhvIne dehAdikanI jaLa vaDe zuddhi karavI ghaTatI nathI, mATe tenuM tuM prAyazcitta le." te sAMbhaLIne kALI sAdhvI mauna rahI satI vicAravA lAgI ke "mAre AvI rIte parAdhInapaNe ahIM rahevuM yogya nathI." pachI te jUdA upAzrayamAM jaIne rahI. tyAM aMkuza rahita thavAthI svacchaMdapaNe jaLa vaDe aMganI zuddhi karavA lAgI. e pramANe ghaNA varSo sudhI cAritranuM pAlana karIne prAMte te pApanI AlocanA-pratikramaNA karyA vinA paMdara divasanA anazanathI kALa karIne aDhI palyopamanA AyuSyavALI asurakumAra nikAyamAM devI thaI che; tyAMthI avIne mahAvideha kSetramAM utpanna thaI siddhipadane pAmaze. chedasUtra vagere zAstromAM bahuzruta AcAryoe aneka vicArathI garbhita A prAyazcitta tapanuM varNana kareluM che, tethI te tapano tAtkAlika svIkAra karIne pApanI AlocanA levI, paNa zubhane IcchanArA puruSoe zrutathI vyatirikta kAMI paNa bolavuM nahIM." (c) 21 dharmakarmamAM daMbhano tyAga daMbhato nanvayatnena, tapo'nuSThAnamAdRtam / tatsarvaM niSphalaM, jJeyamUSarakSetravarSaNam // 1 // bhAvArtha:- "tapa anuSThAnAdi nizcaye jo ayatanA vaDe ane daMbhathI karavAmAM Ave to te sarva ukhara jamInamAM vRSTinI jema niSphaLa jANavAM." te upara sujasirinI kathA che, te A pramANe - sujjasirinI kathA avantInagarI pAse zaMbuka nAmanA kheTane viSe sujjaziva nAme eka brAhmaNa raheto hato. te daridrI ane nirdaya hato. tenI strI yajJayazA anyadA garbhavatI thaI. prasUti samaye prasavanI vedanAthI te marI gaI. teNe eka kanyAne janma Apyo hato. tenuM nAma sujjasiri rAkhyuM
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 hatuM. A sujasirino jIva pUrva bhave koI rAjAnI rANIno hato. te rANIe potAnI zokanA putrane mArI nAMkhavAno vicAra karyo hato. tethI A bhave tenI mAtA janmatAM ja mRtyu pAmI. anukrame te putrI ATha varSanI thaI. tevAmAM bAra varSano duSkALa paDyo; eTale AjIvikA mATe te sujjaziva brAhmaNa putrIne laIne paradeza cAlyo. mArge jatA koI gAmamAM goviMda nAme eka brAhmaNa raheto hato. tene ghera teNe sujasiri vecI. anukrame te goviMda paNa nidhana thayo. ekadA tene ghera koI mahiyArI gorasa vecavA AvI. tenI pAsethI goviMdanI strIe cokhAne badale gorasa lIdhuM ane cokhA lAvavAne mATe sujjasirine gharamAM mokalI. te gharamAM jaI Ama-tema joIne pAchI AvI ane bolI ke "cokhA kyAM che? meM to kyAMya joyA nahIM.' te sAMbhaLIne goviMdanI strI pote gharamAM gaI, to gharanA eka khUNAmAM tenA moTA putrane koI vezyA sAthe krIDA karatAM joyo. te putre tene AvatI joIne tiraskAra karyo, tethI te mUcha pAmI gaI. goviMdane tenI khabara paDatAM teNe zIta upacArathI tene sajja karI. eTale te strIne jAtismaraNa jJAna thavAthI teNe potAno pUrvabhava jANIne kahI batAvyo. te sAMbhaLIne goviMda potAnI strI sahita dIkSA grahaNa karI. A samaye zrI gautamasvAmIe zrI mahAvIra svAmIne praNAma karIne pUchyuM ke "he bhagavaMta! teNe potAno pUrvabhava zo kahI batAvyo ke jethI goviMdane paNa vairAgya upayo?" eTale bhagavAna bolyA ke "te strIe lAkha bhava upara daMbha karyo hato. pUrve te kSitipratiSThanagaranA rAjAnI rUpI nAmanI putrI hatI. te putrInuM pANigrahaNa thayuM ke tarata ja teno pati mRtyu pAmyo, eTale te rUpI vidhavA thavAthI teNe zIlanA rakSaNa mATe citAmAM praveza karavA potAnA pitAnI rajA mAgI. rAjAe kahyuM ke "he putrI ! citAmAM praveza karavAthI pataMganA mRtyunI jema niSphaLa maravApaNuM che, tethI tuM te vAta choDI daIne jainadharmamAM rakta thaI zIlavratanuM pAlana kara." te sAMbhaLIne rUpIe bhAvathI zIla aMgIkAra karyuM. anyadA te rAjA putra rahita maraNa pAmyo, eTale pradhAnoe te putrIne ja gAdI para besADI, ane tene rUpI rAjAnA nAmathI bolAvavA lAgyA. anukrame rUpI yuvAvasthA pAmI tenA gAtramAM kAmadeve praveza karyo. ekadA sabhAne viSe zIlasannAha nAmano maMtrI beTho hato tenI sAmuM rUpIe sarAga dRSTie joyuM. te maMtrIe paNa tenA cittano abhiprAya jANI lIdho. eTale zIlabhaMgathI bhIru maMtrI gupta rIte nagaranI bahAra nIkaLI gayo ane vicArasAra nAmanA koI bIjA rAjAno sevaka thaIne rahyo. ekadA te rAjAe maMtrIne pUchyuM ke "teM prathama je rAjAnI sevA karI hatI tenuM nAma tathA tAruM kuLa, jAti, nagara vagere kahe." maMtrIe kahyuM ke "meM je rAjAnI prathama sevA karI hatI tenI A mudrA juo. bAkI tenuM nAma to bhojana karyA pahelAM levuM yogya nathI. kemake jo bhojana agAu tenuM nAma levAmAM Ave to te divasa anna vinAno jAya che." te sAMbhaLIne rAjA vismaya pAmyo, eTale tarata ja sabhAmAM bhojanasAmagrI maMgAvI, hAthamAM kavaLa laIne maMtrIne kahyuM ke "have te rAjAnuM nAma le." jyAre maMtrIe "rUpI rAjA' e pramANe nAma kahyuM ke tarata ja "zatrurAjAe ApanA nagarane ghero ghAlyo
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 che" e vAkya rAjAe sAMbhaLyuM. tatkALa kavaLa nAkhI daIne rAjA yuddha karavA gayo. paraspara moTuM yuddha cAlyuM. te vakhate yuddhanuM nivAraNa karavA mATe zIlasannAha paNa tyAM gayo. tene mAravA mATe zatrunA subhaTo tenI sanmukha AvyA. temane zAsanadevIe khaMbhita karyA, ane AkAzavANI karI ke "namostu zIlasannAhAya brahmacaryaraktAya "brahmacaryamAM Asakta evA zIlasannAhane namaskAra che" ema bolIne devatAoe zIlasannAha upara puSpanI vRSTi karI. zIlasannAha te vAkya sAMbhaLIne vicAra karavA lAgyo, eTale tarata ja tene jAtismaraNa thayuM ane avadhijJAna paNa prApta thayuM. tatkALa teNe paMcamuSTi lonca karI cAritra aMgIkAra karyuM. pachI te muninA upadezathI te bane rAjAo bodha pAmI yuddhathI nivRtta thayA. pUrvabhavamAM zIlasannAha muni sAvadya vacana bolyA hatA, tethI tenA prAyazcitta mATe teNe maunavrata dhAraNa karyuM. prAMte te muni cAritra pALIne prathama devalokamAM devatA thayA ane tyAMthI AvIne e zIlasannAha svayaMbuddha muni thayA che. zIlasannAha muni vihAra karatAM karatAM ekadA rUpI rAjAnA nagaranI bahAra udyAnamAM AvyA. tene vAMdavA mATe rUpI rAjA sAmattAdika sahita udyAnamAM AvyA. tyAM gurunI dezanA sAMbhaLIne rUpIrAjAe dIkSA grahaNa karI. anukrame zIlasannAha muni sametazikhara gayA. tyAM jinezvarone vaMdanA karIne eka zilApaTTa upara saMthAro karI saMlekhanA karavA taiyAra thayA. te vakhate rUpI sAdhvI bolyA ke "he guru ! mane paNa saMlekhanA karAvo." guru bolyA ke "bhavasaMbaMdhI sarva pAponI AlocanA laIne zalya rahita thayA pachI Icchita kArya karo, kemake jyAM sudhI zalya gayuM na hoya tyAM sudhI bahu bhavabhramaNa karavuM paDe che. jema koIka rAjAnA azvanA pagamAM khIlo vAgyo hato, teno nAno sarakho kakaDo aMdara bharAI rahyo hato, tethI te azva ati kRza thavA lAgyo. rAjAe tene mATe aneka upacAro karyA paNa te niSphaLa gayA. pachI eka kuzaLa puruSe te azvanA AkhA zarIre Acho kAdava copaDyo eTale je ThekANe zalya hatuM te bhAga upasI Avyo. te joIne puruSe temAMthI nakhaharaNIvatI' te zalya kADhI nAkhyuM, eTale te azva svastha thayo. vaLI te sAdhvI ! eka tApasa hato. teNe ekadA ajANyuM phaLa khAdhuM, tethI te rogagrasta thayo. pachI davA mATe te vaidya pAse gayo. vaidhe pUchayuM zuM khAdhuM che? tyAre tApase satya vAta kahI dIdhI. tethI te vaidhe tene vamana tathA virecana ApIne sAjo karyo." A pramANe sAMbhaLIne te rUpI sAdhvIe mAtra eka dRSTivikAra (zilasannAha sAmuM vikAra dRSTie joyuM hatuM te) vinA bIjA sarva pApanI AlocanA lIdhI. gurue kahyuM ke "prathama sabhAmAM te mArI sAmuM sarAga dRSTie joyuM hatuM tenI AlocanA kara." te bolI ke "te to meM sahaja nirdabhapaNe joyuM hatuM." te sAMbhaLIne gurue tene upadeza ApavA mATe lakSmaNA rAjaputrInuM dRSTAMta kahI saMbhaLAvyuM ke - 1. dharmadezanAdi zubha nimitta vinA na bolavuM e pramANenuM maunavrata jANavuM. 2. A hakIkata zIlasanAhanA bhavanA prAMta bhAganI che te vacce lakhavAmAM AvI che. 3. lokabhASAmAM "neraNI' kahevAmAM Ave che.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 gaI utsarpiNImAM kSitipratiSTha nAmanA nagarane viSe jabUdADima nAmanA rAjAnI lakSmaNA nAme yuvAna putrI hatI, te svayaMvara maMDapamAM eka yogya patine varI. tenA pANigrahaNa vakhate corImAM ja teno pati akasmAta maraNa pAmyo, tethI lakSmaNA ati duHkhathI vilApa karavA lAgI. tenA pitAe tene zikhAmaNa ApI ke "he putrI ! karmanI vicitra gati che, mATe vilApa karavAthI zuM phaLa che? tethI tuM jIvita paryata zIlanuM pAlana kara." ItyAdi kahIne rAjAe tene zAMta karI. ekadA zrI jinezvara te rAjAnA udyAnamAM samavasaryA. bhagavAnanI dezanAthI bodha pAmIne rAjAe putrI sahita dIkSA grahaNa karI, lakSmaNA sAdhvI potAnA guruNI (pravartinI) pAse rahIne saMyama pALavA lAgI. ekadA guruNIjI (mahattarA)nA kahevAthI te vasati zodhavA gaI. tyAM cakalAnA mithuna ne cuMbanAdi pUrvaka kAmakrIDA karatuM joIne teNe vicAryuM ke "patithI viyoga pAmelI mane dhikkAra che! aho ! A pakSIo paNa prazaMsA karavA lAyaka che ke jeo sAthe rahIne niraMtara kriIDA kare che. aho ! zrI jinezvaroe Ano sarvathA niSedha kema karyo haze? jarUra zrI jinendro avedI hovAthI vedodayanA vipAkathI ajANyA hovA joIe." AvA vicArathI teNe jinezvaramAM ajJAnadoSa prakaTa karyo ane dAMpatyasukhanI prazaMsA karI. pachI tarata ja potAnuM sAdhvIpaNuM yAda AvavAthI te potAne niMdavA lAgI ke "arere ! meM mAruM vata phogaTa khaMDita karyuM ! A pApanuM prAyazcitta guru pAse jaIne lauM." ema nirNaya karatAM vaLI vicAra Avyo ke "huM bAlyAvasthAthI ja zIlavatane pALanArI rAjaputrI che. tathA sarva lokanI samakSa A niMdavA lAyaka duSkarmanuM zI rIte prAyazcitta laI zake! tema karavAthI to mArI Aja sudhInI je zIla prazaMsA che te naSTa thAya, mATe anyanI sAkSInuM zuM kAma che? AtmAnI sAkSIe je karavuM te ja pramANa che" ItyAdi vicAra karIne te sAdhvIe guru pAse prAyazcitta lIdhA sivAya potAnI meLe ja prAyazcitta tarIke cha8, aTTama, dazama, AyaMbila, nIvi vagere aneka tapasyAo cauda varSa paryata karI; soLa varSa sudhI mAsakSapaNa karyA ane vaza varSa sudhI satata AyaMbila karyA. ekadA teNe vicAryuM ke "meM ATalI badhI tapasyA karI, paNa tenuM sAkSAt phaLa to meM kAMI joyuM nahIM." ItyAdi ArtadhyAna karatAM te mRtyu pAmIne eka vezyAne ghera ati rUpavatI dAsI thaI. tenuM rUpa joIne sarva kAmI puruSo tene ja IcchavA lAgyA. potAnI putrIne joyA chatAM paNa tenI koI IcchA karatuM nathI, ema joIne akkA roSa pAmIne vicAravA lAgI ke "A rUpavatI dAsInA kAna, nAka ane hoTha kApI nAMkhavA yogya che."
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 29 te ja rAtrie koI vyaMtara devatAe te dAsIne UMghamAM akkAnA vicAranuM svapna ApyuM, tethI bhaya pAmIne te dAsI prAtaHkALe tyAMthI bhAgI. bhamatAM-bhamatAM cha mAsa vyatIta thayA tyAre koI gRhasthanA putre tene potAnA gharamAM rAkhI. ekadA te zreSThinI patnIne IrSyA AvavAthI teNe krodha vaDe te dAsI UMghI gaI hatI tyAre tenA guhyasthAnamAM loDhAnI koza nAMkhI, tethI te dAsI mRtyu pAmI. zeThANIe tenA zarIranA TukaDe TukaDA karIne gIdha vagere pakSIone khavarAvI dIdhA. zreSThie te vRttAMta jANyuM eTale vairAgya pAmIne tarata ja cAritra lIdhuM. te dAsI ghaNA bhavamAM bhramaNa karIne naradeva (cakravartI)nuM strIratna thaI tyAMthI marIne chaThThI narakamAM gaI, tyAMthI zvAnayonimAM upajI. anekavAra maraNa pAmIne nirdhana brAhmaNapaNuM pAmI. pachI anukrame vyantarapaNuM, brAhmaNapaNuM, narake gamana, sAta bhava sudhI pADo, manuSya, mAchalI ane anArya dezamAM strIpaNuM pAmI, marIne chaThThI narake gaI. tyAMthI nIkaLI kuSTi manuSya thaI. pachI pazu ane sarpa yonimAM utpanna thaI. marIne pAMcamI narake gaI. ItyAdi cAre gatimAM paribhramaNa karIne te lakSmaNAno jIva padmanAbhasvAmInA vArAmAM koIka gAmamAM kubaDI srI thaze. tene tenA mA-bApa avinItapaNAne lIdhe gharamAMthI kADhI mUkaze. pachI tene araNyamAM bhramaNa karatAM kAMIka puNyodayathI zrI padmanAbhaprabhunA darzana thaze, tyAM te potAnA karmavipAkano prazna ka2ze, tyAre prabhu sarva vRttAnta kaheze. te sAMbhaLIne te kubjA vairAgya pAmI dIkSA leze. pachI pUrvanAM sarva duSkRtonI AlocanA-pratikramaNA karIne samAdhi vaDe kevaLajJAna pAmI siddhipadane pAmaze." Iti lakSmaNA sAdhvI prabaMdhaH A pramANe zIlasannAha munie kahelo vRttAMta sAMbhaLyA chatAM paNa rUpI sAdhvI bolI ke "he guru mArAmAM kAMI paNa zalya nathI." A pramANe kahevAthI teNe mAyA vaDe pharIne paNa strIpaNuM upArjana karyuM. gurue tene ayogya jANIne saMlekhanA na karAvI ane pote eka mAsanI saMlekhanA karI, kevaLajJAna pAmIne mokSe gayA. rUpI sAdhvI virAdhaka bhAve mRtyu pAmI vidyukumAra nikAyamAM devI thaI. tyAMthI cyavIne zyAma aMgavALI ane kAmavAsanAthI vihvaLa evI koI brAhmaNanI putrI thaI, tyAMthI narakamAM gaI, tyAMthI nIkaLI tiryaMca thaI. evI rIte traNe uNA lAkha bhava sudhI paribhramaNa karIne manuSyabhava pAmI pravrajyA grahaNa karI sAdhupaNAnA guNane pAmI; paraMtu pUrvanI mAyAne lIdhe tyAMthI kALa karIne IndranI agramahiSI (IndrANI) thaI. tyAMthI cyavIne te goviMdanI strI thaI ane A bhavamAM cAritra pAmIne mokSe gaI." Iti rUpI zramaNI saMbaMdhaH 1. prathamanI hakIkata sAthe meLavatAM anukrame kevaLajJAna pAmI mokSe jaze ema ghaTamAna lAge che.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 have pelI sujasiri goviMdanA gharamAM rahetI hatI tyAMthI tene lobha pamADIne eka AbhIrI potAne ghera laI gaI. tyAM dUdha, dahIM vagere khAIne te manohara rUpavALI thaI. teno pitA je sujjaziva hato te manuSya ane pazuno krayavikraya karavA vaDe pAMca mahora meLavI pharato-pharato ekadA rAtri rahevA mATe te AbhIrIne ghera Avyo. tyAM potAnI putrI sujasirinA rUpathI moha pAmIne ghaNA dravyano vyaya karI tene paraNyo. ekadA be sAdhune joIne sujasirinA netramAM jaLa bharAyuM. tenuM kAraNa tenA patie pUchayuM tyAre te bolI ke "mArA svAmI goviMdanI patnI AvA ghaNA sAdhuone pratibhAbhIne paMcAMga namaskAra karatI hatI, tenuM smaraNa thavAthI mane zoka thAya che." te sAMbhaLIne sujjazive tene potAnI putrI tarIke oLakhI ane teNe paNa potAnA pitA tarIke sujjazivane oLakhyo. tethI te bane lajjita thayA. pachI te banne agnimAM baLI maravAno nizcaya karI citA khaDakIne temAM peThA, paNa kASTha nirdAhaka jAtinA hovAthI agni paNa bUjhAI gayo. lokoe temano atyaMta tiraskAra karyo, eTale teo tyAMthI cAlI nIkaLyA. anukrame eka muni maLyA, eTale tenI pAse sujjazive dIkSA lIdhI. sujasiri garbhavatI hatI, tethI tene dIkSA ApI nahIM. pachI te garbhanA duHkhathI vicAra karavA lAgI ke "A garbhane vividha prakAranA kSArAdikanA upAyathI pADI nAMkhuM." ItyAdi raudradhyAna karatI satI prasavanI vedanAthI maraNa pAmIne chaThThI narake gaI. tenA garbhathI navA janmelA putrane koI kUtarAe mukhamAM laIne eka kuMbhAranA cakra upara mUkyo. kuMbhAre tene putra tarIke rAkhyo. susaDha tenuM nAma pADyuM. anukrame te yuvAvasthA pAmyo. ekadA te susaDha muninA upadezathI bodha pAmI dIkSA grahaNa karI; paraMtu japatapAdimAM temaja vratanuM AcaraNa karavAmAM ne kriyAmAM zithilAcArI thayo. gurue tene ghaNo upadeza Apyo to paNa teNe zithilapaNuM choDyuM nahIM. chevaTa te kALa karIne pahelA devalokamAM sAmAnika devatA thayo. tyAMthI avIne te bharatakSetramAM vAsudeva thaze. tyAMthI sAtamI narake jaIne hAthI thaze, tyAMthI anantakAyamAM utpanna thaze. ItyAdi bahu kALa sudhI bhamIne atte te siddhipadane pAmaze." A susaDhanI kathA nizIthasUtramAM kahelI che, te ahIM TuMkAmAM prasaMge kahevAmAM AvI che. "uttama jIve AlocanA letI vakhate niraMtara kuTilapaNAno avazya tyAga karavo. AgamanA arthane jANanAra puruSoe AlocanA devI tema ja levI, kemake AlocanAnI IcchA mAtra paNa zubha phaLadAyaka che." 1. baLe saLage nahi evI jAtanA.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 292 AThamuM vinaya tapA caturdhA vinayaH proktaH, samyagjJAnAdibhedataH / dharmakArye naraH so'rhaH, vinayAhvatapo'JcitaH // 1 // bhAvArtha :- "samyagu jJAnAdi bhede karIne cAra prakArano vinaya kahelo che. te vinaya nAmanA tapathI yukta puruSa dharmakAryane viSe yogya che." jJAnAdi bhede karIne cAra prakArano vinaya che, te A pramANe-bahumAnapUrvaka jJAna grahaNa karavuM, teno abhyAsa karavo, smaraNa karavuM ItyAdi jJAnavinaya kahevAya che. (1) AhAra nihAra vagere kriyA karatAM mauna dhAraNa karavuM te paNa jJAnavinaya che. (2) sAmAyika vagere sakaLa pravacana zrI jinezvarapraNIta hovAthI temAM koIpaNa jAtano visaMvAda nathI, tethI yathArtha vastutattvanI pratItimAM nizaMka thavuM te darzanavinaya kahevAya che. (3) cAritranuM zraddhAna karavuM, tenuM samyapha prakAre ArAdhana karavuM, anyanI pAse cAritranA guNonI stavanA karavI ane cAritranuM svarUpa kahI batAvavuM e vagere cAritravinaya kahevAya che. (4) AcArya vagere gurunuM pratyakSa darzana thAya eTale tarata ja ubhA thavuM, temanI sanmukha javuM, hAtha joDavA vagere vinaya karavo ane temanI gerahAjarI hoya tyAre paNa mana, vacana ane kAyAnA yoge karIne page lAgavuM ane temanA guNanuM kIrtana tathA vAraMvAra smaraNAdi karavuM te upacAravinaya kahevAya che. A saMbaMdhamAM pAMca kaLazI bhAravAhakanI kathA che; te A pramANe : paMcAkhya bhAravAhaka kathA koI eka gAmamAM bhAra vahana karanArA pAMcaso majUra rahetA hatA. temAM eka mukhya hato. te pAMca kaLazI anAjano bhAra upADato hato. tenAmAM evo lokottara guNa joIne rAjAe tenA para kRpA karIne vara Apyo ke "jyAre tuM bhAra upADIne mArgamAM cAle tyAre tArI sAme jo ratha, ghoDA, gADAM, sainya ane hAthI vagere AvatA hoya to tene joIne tAre tAro svIkAra karelo mArga choDIne AvuM-pAchuM javuM nahIM, kemake bhArathI pIDAyelA prANIne cAlato mArga choDavo ati duSkara che. huM paNa tane dUrathI joIne mArga ApIza, tethI tAre mAro paNa bhaya rAkhavo nahIM. to pachI bIjAno bhaya to zA mATe ja hoya ? A mArI AjJAno koI lopa karaze tene huM zikSA karIza." A pramANe AjJA maLavAthI te majUra IcchA mujaba mArgamAM cAlato hato. tene Avato joIne sarva koI tene mArga ApatA hatA, paNa tenA para koI roSa karatuM nahotuM. ekadA te bhAra upADIne mArgamAM jato hato, tevAmAM tenI sAme koI sAdhune AvatA teNe joyA. tene joIne te
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 32 majUre vicAra karyo ke "mAro bhAra to game teTalo paNa parimita che, ane A munie dhAraNa karela pAMca mahAvratarUpI bhAra to aparimita che, te koInAthI kaLI zakAto nathI; teTalo badho bhAra upADIne te cAle che, tethI emanI pAse mAruM parAkrama nirarthaka che." ema vicArIne teNe munine rasto Apyo. e Agho khasyo eTale tenI pAchaLanA sarve majurone paNa khasavuM paDyuM, tethI teo roSa pAmIne bolyA ke "teM rAjAnI AjJAnuM ullaMghana karyuM" pachI teoe rAjAne jAhera karyuM. rAjAe tene bolAvIne pUchyuM, tyAre te bolyo ke "he deva ! ApanI AzA jarA paNa meM khaMDita karI nathI." rAjAe tenuM kAraNa pUchyuM, tyAre te pharIthI bolyo ke "he rAjA ! mArA karatAM A munino bhAra adhika che, tethI huM bAju para khasyo chuM." rAjAe pUchyuM ke "tenA para zo bhAra che?" te bolyo ke "he svAmI ! meruparvata karatAM paNa adhika bhAravALA pAMca mahAvrato ke jene vahana ka2vAne huM asamartha chuM ane A muni to te bhAranuM vahana kare che ane temAM netrasphuraNa jeTalo kALa paNa pramAda karatA nathI. huM to mAtra bahArano bhAra upADuM chuM ane IryAdi samiti rahita hovAthI aneka jIvonuM upamardana karIne aneka bhavothI paNa durmocya evA pApanA samUhane vRddhi pamADuM chuM. prathama meM pravrajyA aMgIkAra karI hatI, paraMtu pAMca mahAvratanA bhArane vahana karavAmAM azakta thavAthI pravrajyAno meM tyAga karyo. A pAMca kaLazIno bhAra to huM saheje upADI zakuM chuM, paNa prathama svIkAra karelA pAMca mahAvratarUpI atyaMtara bhAra upADI zakato nathI, mATe huM mArgamAMthI Agho khasyo te meM yukta karyuM che." bhaktibharA namasyanti, indrAdayo gatasmayAH / mahAvratabharAkIrNAn, tadagre'haM kiyanmitaH // 1 // bhAvArtha :- "he rAjA ! mahAvratarUpI bhArane vahana karanArA munione bhaktithI bharapUra IndrAdika paNa garvarahita thaIne namaskAra kare che, to tevA muninI pAse huM koNa mAtra chuM ?" vaLI he rAjA ! A muni pAMca mahAvratomAMnA darekane pAMca pAMca bhAvanA vaDe niraMtara nirmaLa kare che. temAM pahelA prANAtipAta viramaNa nAmanA vratanI pAMca bhAvanAo A pramANe che. yataH pravacanasArodvAre iriyAsamie tahA sayA jae, uveha bhuMjejja va pANabhoyaNaM / AyANanikkheva durguccha saMjae, samAhie saMjayae maNovaI // 1 // zabdArtha :- "IryAsamitivALA tathA sarvadA joIne pAna bhojana karanArA (eSaNA samitivALA), AdAna-nikSepa ane jugupsA karanArA, tathA samAhita thaI te manane ane vacanane niyamamAM rAkhanArA yati pahelA vratanI pAMca bhAvanA bhAve che.'
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 munos vistarArtha - IryA eTale gamana karavuM te, temAM samita eTale upayoga rAkhanAra, samasta jIvonI hiMsAnA tyAgane mATe IryAsamita thavuM te pahelI bhAvanA, tathA sarvadA sArI rIte upayoga rAkhIne IkSaNapUrvaka (joIne) pAna ane bhojana grahaNa karavuM athavA vAparavuM e bIjI bhAvanA, AdAna-nikSepa eTale pAtrAdika pramArjanA-pUrvaka grahaNa karavA athavA mUkavAM te, tathA AgamamAM jeno niSedha karyo hoya tenI jugupsA (niMdA) kare, pote na Acare te trIjI bhAvanA tathA sAdhu samAhita eTale sAvadhAna thaIne manane dUSaNa rahita pravartAve, kemake mana dUSaNavALuM hoya to kAyalInatA vagere karyA chatAM paNa te karmabaMdha mATe thAya che. prasannacaMdra nAmanA rAjarSie manogupti rAkhI nahIM tethI kAyA vaDe hiMsA nahIM karyA chatAM paNa manathI sAtamI narakane yogya karma bAMdhyuM hatuM ema saMbhaLAya che, mATe manane niyamamAM rAkhavuM e cothI bhAvanA, tevI ja rIte vANI paNa dUSaNa rahita bolavI ke jethI hiMsA thAya nahIM, te pAMcamI bhAvanA. bIjA asatyaviramaNa vratanI pAMca bhAvanA A pramANe che - ahassa sacce aNuvIya bhAsae, je koha lohaM bhayameva vajjae / se dIharAyaM samupehiyA sayA, muNI hu mosaM paDivajjae siyA // 2 // zabdArtha:- "je hAsya rahita satya bole, vicArIne bole tathA krodha, lobha ane bhayano tyAga kare te muni dIrdharAtrane sadA jue che, mATe munie sarvadA asatyano tyAga karavo." vistarArtha:- hAsyano tyAga karIne satyavANI bolavI, kemake hAsyathI kadAca asatya paNa bolAya che te pahelI bhAvanA (1). vicArone eTale samyagu jJAnapUrvaka vicAra karIne bolavuM, vagara vicAre bolanAra koI vAra asatya paNa bolI jAya che ane tethI potAne vera, pIDA vagere prApta thAya che, tathA jIvahiMsA paNa thAya che te bIjI bhAvanA (2) tathA je krodha, lobha ane bhayano tyAga kare te muni dIrdharAtra eTale mokSane potAnI samIpe jue che; mATe haMmezA asatyano tyAga karavo. krodhAdika tyAga karavAnuM tAtparya e che ke - krodhane AdhIna thayelo mANasa jayAre bole che tyAre tene svaparanI apekSA rahetI nathI, tethI te jema tema bolatAM asatya paNa bole che, mATe teno tyAga karavo zreSTha che (3). lobhane AdhIna thayelo mANasa paNa atyaMta dhananA lobhathI khoTI sAkSI pUravA vagerethI asatya bole che, mATe teno tyAga karavo (4). tathA bhayabhIta mANasa potAnA prANAdikanuM rakSaNa karavAnI IcchAthI satyavAdIpaNAno tyAga kare che, mATe potAnA AtmAmAM niraMtara nirbhayatA dhAraNa karavI (5). 1. krodhAdikanA tyAganI traNa bhAvanA maLIne pAMca thAya che.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 trIjA adattAdAna viramaNa vratanI pAMca bhAvanA A pramANe sayameva uggaha jAyaNe ghaDe, maimaM nisamma sa bhikkhu uggahaM / annaviya bhuMjiya pANabhoyaNaM, jAittA sAiMmiyANa uggahaM // 3 // - zabdArtha H- "sAdhu potAnI jAte ja 'avagrahanI yAcanA kare, pachI matimAna evo te sAdhu (yogya) ceSTA kare, avagrahanI AjJA sAMbhaLIne temAM rahe, pAna ane bhojana AjJA laIne kare, tathA sAdharmika pAse avagrahanI yAcanA karIne nivAsa kare." vistarArtha :- bIjAnI sAthe kahevaDAvyA vinA pote ja sAdhu bhagavaMtanI AjJA pramANe Indra, rAjA, gRhapati, zayyAtara ane sAdharmikanA bhedavALA pAMca prakAranA avagrahanI yAcanA kare, anya mANasa pAse yAcanA na karAve, kAraNa ke je svAmI na hoya tenI pAse yAcanA karI hoya ne kharA svAmI pAse yAcanA na karI hoya to paraspara virodhAdika doSo prApta thAya che (1). pachI te AjJA lIdhelA avagrahamAM tRNAdika grahaNa karavA mATe matimAna sAdhu ceSTA eTale yatna kare, arthAt avagraha ApanAranuM AjJAvacana sAMbhaLIne tRNAdika paNa vApare, AjJA vinA vApare to adattanuM grahaNa karyuM kahevAya (2). tathA sAdhu sarvadA avagrahanI spaSTa maryAdApUrvaka yAcanA kare, arthAt svAmIe ekavAra avagraha ApyA chatAM paNa vAraMvAra mAruM vagere paraThavavAnA kAryamAM avagrahanI yAcanA kare (3). guru vagerenI AjJA laIne pAna-bhojana vagere vApare, arthAt je kAMI cIja vAparavI te sarva gurunI AjJApUrvaka ja vAparavI joIe, nahi to adatta bhogavyAno doSa lAge che (4). sarakhA dharmanuM je AcaraNa kare te sAdharmika kahevAya che, arthAt eka ja zAsanamAM vartanArA saMvegI sAdhuoe prathamathI te sthAna yAcanApUrvaka grahaNa kareluM hoya te temanI pAsethI mAsa vagere avadhinuM tathA paMcakozAdi kSetranuM mAna karIne rahevA mATe mAgI levuM, temanI AjJAthI ja upAzraya vagere sarva grahaNa karavuM, nahi to adattano bhAMgo lAge che. have cothA brahmacarya vratanI pAMca bhAvanA A pramANe che H AhAragutte avibhUsiyappA, itthi na nijjhAya na saMthavejjA / buddhe muNI khuddakahaM na kujjA, dhammANupehI baMbhacera saMdha // 4 // bhAvArtha :- "AhAranI gupti kare, potAnA dehane avibhUSita rAkhe, strIne jue nahIM, strInI prazaMsA athavA paricaya kare nahIM ane buddhimAna muni kSudrakathA kare nahIM, to te dharmAnuprekSI muni brahmacaryane barAbara dhAraNa kare che ema jANavuM." vistarArtha H- AhAranI gupti rAkhavI, eTale snigdha bhojana karavuM nahIM. temaja atimAtra bhojana karavuM nahIM, kemake tethI dhAtu puSTa thavAthI vedano udaya thAya ane tethI karIne kadAca brahmacaryanuM khaMDana paNa thAya (1). avibhUSitAtmA eTale zarIrane snAna vilepana vagere vividha 1. upAzraya vagerenI.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 prakAranI vibhUSAthI rahita rAkhavuM (2). strIne ane tenA aMgopAMgone paNa jovAM nahIM (3). strInI prazaMsA karavI nahIM, tathA teno paricaya paNa karavo nahIM (4). tathA buddhimAna eTale tattvane jANanAra munie zudra eTale aprazasya evI strIkathA karavI nahIM (5). A pAMca bhAvanAthI jenuM aMtaHkaraNa bhAvita thayuM che, evo dharmAnuprekSI eTale dharmanA AsevanamAM tatpara sAdhu brahmacaryane dhAraNa kare che, arthAt te vratane puSTa kare che. pAMcamA mahAvratanI bhAvanA A pramANe che : je saddarUvarasagaMdhamAyae, phAse ya saMpappamaNuNNapAvae / gehI pausaM na karejja paMDie, se hoi daMte virae akiMcaNe // 5 // zabdArtha - "je sAdhu manojJa ne amanojJa evA AgaMtuka zabda, rUpa, rasa ane gabdha e cAra tathA sparza maLI pAMca prakAranA IndriyanA viSayone pAmIne tenA para gRddhi ke praSa kare nahIM te paMDita, jitendriya ne sarva sAvadha karmathI virakta evo sAdhu akiMcana eTale parigraha rahita kahevAya che." bhAvArtha - "je sAdhu zabda, rUpa, rasa, gaMdha e cAra prakAranA bhAvatA evA IndriyanA viSayo pratye temaja sparza pratye-manojJa ane amanojJa-ISTa ane aniSTa evAne pAmIne tenA para gRddhi te mUcha ane pradveSa te dveSa yathAkrame na kare, arthAt ISTa viSayone pAmIne gRddhi na kare ane aniSTane pAmIne dveSa na kare te muni dAMta, jitendriya, sarvasAvadya yogathI virata ane akiMcananiSparigrahI thAya che. pAMca prakAranA viSayo saMbaMdhI abhivRMga ne praaSa eTale rAga ane dveSa tajI devo e pAMcamA vratanI pAMca bhAvanA jANavI. A pramANe dareka vratanI pAMca pAMca bhAvanAo maLIne pacIza bhAvanA jANavI. ItyAdi aneka yuktithI mahAvratano bhAra upADavo duSkara che. paMcAga nAmanA majura pAsethI A pramANenI hakIkata sAMbhaLIne rAjA bolyo ke "he paMcAkhe ! tuM mahA parAkramI che, ATalo pAMca kaLazIno moTo bhAra vahana kare che, mahAkaSTano anubhava kare che, chatAM te paMcamahAvratano tyAga zA mATe karyo? kemake temAM kAMI bhAra nathI, A vrata to sukhethI nirvAha thaI zake tevAM che, mane to temAM kAMI paNa duSkara jaNAtuM nathI." te sAMbhaLIne paMcAga bolyo ke "he svAmI! Ape ghaNIvAra Indriyone yogya evA viSayo bhogavyA che, have ApanA putrane rAjya soMpIne munine yogya evuM saMyama eka ja divasane mATe aMgIkAra karo, ane tene yogya kriyAnuSThAna karo." A pramANenAM paMcAganA vacanathI te abhimAnI rAjA vratane mATe udyamI thayo. te vAta jANIne tenI rANIo bolI ke "he prANanAtha ! ame tamAruM paDakhuM eka kSaNa paNa choDazuM nahIM, tamArA vinA ame koIpaNa vastuthI rati pAmazuM nahIM. vaLI manohararamaNika kAminInA bhogane yogya evuM A tamAruM zarIra aMta, prAMta ane tuccha AhArAdika
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 bAvIza prakAranA parISaho sahevAthI nAza pAmaze. te vakhate pachI tamane niraMtara pazcAttApa thaze, kemake duHkha bhogavavuM te saheluM nathI. he nAtha! jo ke hamaNAM tame niHspRha ane trikALa paravastune nahi IcchanArA evA muninA guNone tiraskAra karavA mATe ahaMkArane lIdhe A kArya karavA Iccho cho, paNa te yukta nathI, kemake te kArya to samagra prakAranA darpa, daMbha ane garvathI rahita evA puruSo ja karI zake che." ItyAdi sAMbhaLIne rAjA bolyo ke - "aho ! A atiduSkara kArya meM ajJAnathI ja ciMtavyuM. kemake jayAre sarvathA nirAzAbhAva prApta thAya che, tyAre ja te vratane yogya svabhAva (AtmabhAva) pragaTa thAya che." pachI rAjAe te bhAravAhaka mukhyane kahyuM ke "samasta pudgalanI AzA rahita evuM munipaNuM atRpta jIvone eka divasa paNa pharasI zakatuM nathI." paMcAkhya bolyo ke "he rAjA ! te munie yauvana avasthA chatAM paNa pratyakSa prApta thayeluM kAMcana, kAminI ane rAjyanuM sukha tRNa mAtranI jema choDI daIne jIvanaparyata saMyamano bhAra vahana karavAnuM svIkAryuM che ane te ja pramANe te chellA zvAsozvAsa sudhI pAlana karaze. meM paNa zrI mumukSu (tIrthakara) praNIta syAdvAdayukta AgamanAM vacanone sAMbhaLIne mahAvrata grahaNa karyA hatAM, paraMtu huM to temAM napuMsaka baLada jevo thaI gayo. hAthIno bhAra to hAthI ja upADI zake; gadheDo upADI zake nahIM. vaLI vizvamAM A samagra pRthvI, samudra, parvata ane vRkSo vagereno bhAra upADavAmAM samartha evA keTalAka puruSone sAMbhaLIe chIe paNa A mahAvratano bhAra vahana karavAmAM to te kSamAvAna muni ja samartha che ema huM mAnuM chuM, te mATe ja he rAjan ! huM mArgamAM temane vinayathI namyo chuM, tathA temanI prazaMsA paNa teTalA mATe ja karI che." A pramANe paMcAganAM vacano sAMbhaLIne rAjA vagere sarva jaina munino vinaya karavAmAM tatpara thayA ane paMcAkhanI AvI buddhithI raMjita thayelA rAjAe tene sevaka karIne rAkhyo ane tenI pAse dharmakathA zravaNa karavA lAgyo. - "A bhAravAhake jo ke duHkhe dhAraNa karI zakAya tevA cAritranA guNono tyAga karyo hato, to paNa teNe rAjAdikane dharmanA rAgI karyA. tenuM kAraNa e ke sarva guNonA moTA bhAI samAna vinayaguNane teNe choDyo nahoto ane te ja guNathI te pariNAme sarvottamapaNuM pAmaze." 293. punaH vinayanuM ja varNana kare che bAhyAbhyantarabhedAbhyAM, dvividho vinayaH smRtaH / tadekaiko'pi dvibhedo, lokalokottarAtmakaH // 1 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 bhAvArtha - "bAhya tathA abhyatara bheda vaDe vinaya be prakArano kahelo che. te bAhya tathA atyaMtaranA paNa loka ane lokottara evA be be bheda che." vaMdana karavuM, vacanathI stuti karavI, ubhA thavuM, sanmukha javuM e vagere bAhya vinaya kahevAya che ane antaHkaraNathI vaMdanAdika karavuM, te atyaMtara vinaya kahevAya che. A be prakAranA vinayanA cAra bhAMgA thaI zake che. te A pramANe - koIka prANI mAtra bAhya vinaya dekhADe che, paNa abhyattara vinaya hoto nathI. zItalAcAryanI jema (1). koI prANI abhyattara vinaya kare che, paNa bAhya vinaya karato nathI; sAtamA devalokanA devatAnI jema. te viSe pAMcamA aMgamAM kahyuM che ke sAtamA devalokanA devoe zrI mahAvIra svAmIne bhAvathI vaMdana karIne mana vaDe ja prazna karyo. tethI prabhue paNa "mArA sAtaso ziSyo mokSa pAmaze evo uttara Apyo. te vakhate saMdeha utpanna thavAthI gautama vagere munioe svAmIne pUchyuM ke "he bhagavan! A devoe bAhya vinaya kema na karyo ?' tyAre prabhue Antara bhaktithI pUchelA praznAdikanuM sarva vRttAnta kahyuM, te sAMbhaLIne teo vismaya pAmyA (2). koIka prANI atimuktaka RSinI jema banne prakArano vinaya kare che (3). tathA koI prANI goSThAmAhilla ane maMkhalIputra vagerenI jema bemAMthI ekeya prakArano vinaya karatA nathI (4). A banne prakAranA vinaya laukika tathA lokottara bhede karIne be be prakAranA che. temAM pitA vagerene viSe bAhya vinaya karavo te laukika bAhya vinaya kahevAya che ane te pitA vagerene viSe Attara prItithI vaMdana, abhyatthAnAdika karavAM, te laukika abhyattara vinaya kahevAya che. lokottara evA jaina mArgamAM rahelA AcAryAdikano abhyasthAnAdika bAhya vinaya karavo, te lokottara bAhya vinaya kahevAya che tathA te AcAryAdikanuM aMtaraMga prItithI vidhivaMdanAdika vaDe dhyAna karavuM te lokottara abhyattara vinaya kahevAya che. bIjA sarva guNothI bhraSTa thayA chatAM paNa jo vinayavALo hoya to te dharma pAmI zake che. kahyuM che ke - anyairguNaiH prabhraSTo'pi, yadyasti vinayo dRDhaH / bhUyo guNAnavApnoti, arhannakanidarzanam // 1 // bhAvArtha:- "bIjA guNothI bhraSTa thayA chatAM paNa jo vinaya guNa daDha rahyo hoya to te pharIthI paNa anikanI jema guNane pAme che." aInaka muninuM dRSTAMta tagarA nAmanI nagarImAM datta nAme zrAvaka raheto hato. tene bhadrA nAmanI patnI sAthe pAMca Indriya saMbaMdhI sukha bhogavatAM anika nAmano putra thayo. ekadA aInmitra nAmanA sUri pAse
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 Ahata dharma zravaNa karIne vairAgya pAmelA datte potAnI strI ane putra sahita dIkSA grahaNa karI. datta muni sArI rIte kriyAyukta chatAM paNa "AgaLa jatAM mAro putra saMyamanuM pAlana karaze ema dhArIne tathA putra uparanA vAtsalyane lIdhe uttama bhojana lAvI lAvIne putranuM poSaNa karatA hatA, koIpaNa vakhata putrane bhikSA levA mokalatA nahIM. te joIne bIjA sAdhuo "A bALa sAdhu samartha chatAM paNa tenI pAse zA mATe bhikSA maMgAvatA nathI?' ItyAdika manamAM vicAra karatA, paNa tene kAMI paNa kahI zakatA nahIM. kemake putranuM pitA pAlana kare temAM koNa niSedha karI zake? pachI keTaleka kALe datta muni unALAnA samayamAM samAdhithI maraNa pAmyA. tenA viyogathI ahaMnnaka sAdhune mahAduHkha prApta thayuM. pitAnA virahathI duHkhI thayelA tene bIjA sAdhuoe be-traNa divasa sudhI to AhAra lAvI Apyo. pachI teoe ahaMnnakane kahyuM ke have tuM pote ja bhikSA mATe aTana kara. tArA pitAnI jema have haMmezA koI lAvIne AhAra Apaze nahIM. A pramANe karNamAM sIsu reDyA jevuM vacana sAMbhaLIne annaka khedayukta thaI bIjA sAdhuonI sAthe bhikSA mATe cAlyA. pUrve koIpaNa vakhata teNe jarA paNa zrama lIdho nahoto ane zarIra atyaMta sukumAra hatuM. tethI grISma RtunA sUryanA ugra kiraNothI tapelI dhULamAM cAlavAthI tenA paga dAjhavA lAgyA, mAthuM paNa sUryanA kiraNothI tapI gayuM ane tRSA lAgavAthI mukha paNa sukAI gayuM. tevI rIte cAlatA te ahiMnnaka muni bIjA sAdhuothI pAchaLa rahI gayA. eTale vizrAmane mATe koI eka gRhasthanA mahelanI chAyAmAM ubhA rahyA. tyAM ubhA rahelA kAmadeva samAna AkRtivALA tene caMdranA jevA mukhavALI ane jeno pati paradeza gayelo hato evI te gharanI mAlika strIe dIThA. te bALamunine joIne teNe vicAryuM ke "aho ! zuM AnuM apUrva sauMdarya che ke je jovA mAtrathI ja mArA mananuM AkarSaNa kare che! mATe A yuvAnanI sAthe vilAsa karIne mAruM yauvana saphaLa karuM." ema vicArIne teNe te sAdhune bolAvavA mATe dAsIne mokalI. dAsIe tene bolAvyA. eTale te paNa tenA gharamAM gayA. tene AvatA joIne harSanA bhArathI jenA kucakuMbha praphullita thayA che evI te strI tenI sAme AvI ane hAsyathI mizrita thayelA dAMtanA kiraNothI adharoSThane tejasvI karatI tathA netrane nIcA rAkhIne vAMkI dRSTithI kaTAkSa karatI te strIe tene pUchyuM ke "he prANanA jIvana samAna ! tame zuM mAMgo cho?" tyAre ahaMnnaka muni bolyA ke - "he sArA locanavALI kAmadevanI priyA ! huM bhikSA mAguM chuM." te sAMbhaLIne teNe vicAryuM ke "A sAdhune huM kAmadevane udIpana karanArA auSadhothI mizrita snigdha, madhura ane jovA mAtrathI ja vikAra utpanna kare tevo AhAra ApIne vaza karu" ema vicArIne teNe manohara evA ghaNA modaka tene ApyA. te paNa paryaTana karavAthI glAni pAmyA hatA, tethI AvA suMdara modaka maLavAthI ghaNo harSa pAmyA. pachI te strIe snehayukta dRSTithI jotAMjotAM tene pUchyuM ke "he yuvAna ! mArA aMgamAM vyApelA kAmavikAranA tApasamUhanuM nivAraNa karavAmAM samartha, tathA kadalInA staMbha jevI komaLa aMdhAvALI ane mAkhaNanA jevA sukumAra aMgavALI kamanIya kAminIone spRhA karavA yogya evuM A yauvana pAmIne zA mATe parISaharUpI kuThAra vaDe vRkSanI jema A praphulla yauvana rUpI vADInuM unmelana karo cho? vrata grahaNa karavAno
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 39 A samaya nathI. keTalAeka strIsukhanI lAlasAvALA jIvo sudhA tRSAdika kaSTa sahana kare che, Atura rahyA kare che; to paNa teone svapna paNa tevA sukhanI prApti durlabha jaNAya che. tamane to tevuM sukha atyAre anAyAse prApta thayuM che, mATe ATalA divasa pAlana karelA vratanuM A phaLa prApta thayuM che ema jANo. vaLI - kurUpaduHkhasthavirakarkazAMgajanocitAm / imAM kaSTakriyAM muMca, mudhA svaM vaMcayasva mA // 1 // bhAvArtha:- "kurUpa, duHkhI, vRddha ane kaThora aMgavALA janone yogya evI A kaSTakArI kriyAne mUkI gho; phogaTa tamArA AtmAne chetaro nahIM." vaLI ApaNA beunuM rUpa ane zarIra anyonyanA saMgamathI Aje saphaLapaNAne pAmo. jo kadAca tamane dIkSAmAM atyaMta Agraha ja hoya to bhoga bhogavIne pachI vRddhAvasthAmAM pharIthI dIkSA grahaNa karajo. A pramANenA tenA vacano sAMbhaLIne tathA tenA hAvabhAva joIne annakanuM mana vrata uparathI bhagna thaI gayuM. kahyuM che ke - dRSTAzcitre'pi cetAMsi, haranti hariNIdRzaH / kiM punastAH smitasmeravibhramabhramitekSaNAH // 1 // bhAvArtha:- "mRgalInA sarakhA netravALI strIo mAtra citramAM joI hoya to paNa te cittanuM haraNa kare che, to pachI hAsyathI praphullita ane vilAsathI bhramita evA netrovALI strIone sAkSAt jovAthI citta haraNa kare temAM zuM kahevuM?" pachI tenuM vacana aMgIkAra karIne annaka tenA ja gharamAM rahyo ane atyaMta Asakta thayelI te strI sAthe svecchApUrvaka kAmakrIDA karavA lAgyo. ahIM sarve sAdhuo gocarI laIne upAzraye AvyA, annakane joyo nahIM, tethI temaNe tenI zodha AkhA zaheramAM karI, paNa koI ThekANe teno patto lAgyo nahIM; tethI teoe te vRttAMta tenI mAtA ke je sAdhvI thayelI hatI tene kahyo. te sAMbhaLIne sAdhvI putra paranA atirAgAMdhapaNAthI putrazoka vaDe jANe tenA zarIramAM bhUta peThuM hoya tema bebhAna jevI ane unmatta jevI thaI gaI ane "he ahaMnnaka! he ahaMnnaka' ema UMce svare gadgad kaMThe vilApa karatI zaheranA sarva cauTA ane zerIomAM bhamavA lAgI. mohathI ghelI banelI te pagale-pagale alanA pAmatI, nayanamAMthI paDatI AMsunI dhArAthI mArganI dhULane ArTsa karatI ane je koI sAmuM maLe tene "mArA prANathI paNa priya putra ahaMkane tame kyAMya paNa joyo che?" ema vAraMvAra pUchatI te AkhA nagaramAM aTana karavA lAgI. tenI AvI unmatta avasthA joIne sajjana puruSone anukaMpA AvatI hatI ane durjano tenI mazkarI karatA hatA. u.bhA.-5-4
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 ekadA mahelanI bArImAM beThelA annake tene dIThI. tenI tevI unmatta sthiti joI tene oLakhIne annaka vicAra karavA lAgyo ke "aho ! mAruM kevuM avinayapaNuM ! "aho meM kevuM duSkarma karyuM! kSaNika sukhane mATe meM A strInA vacanathI muktinA sukhane ApanArA vratano tyAga karyo ane AvA duHsaha kaSTamAM mArI mAtAne nAMkhI. laukika zAstramAM aDasaTha tIrtho karatA paNa mAtAnA vinayanuM phaLa atyaMta kaheluM che. temAM paNa A mArI mAtA to jainadharmajJa hovAthI ane cAritra aMgIkAra karelI vizeSa karIne pUjaya che. hA ! hA ! cAritrano bhaMga karIne meM mArA AtmAne bhavasAgaramAM nAMkhyo eTaluM ja nahIM paNa A mArI mAtAnA mahAvratano lopa thavAmAM paNa huM ja sahAyabhUta thayo. aho ! paraMparAthI mArA pApamAM keTalI badhI vRddhi thaI? A caMdravadanA sIe prAraMbhamAM miSTa lAge tevuM bahArathI suMdara paNa pariNAme ananta duHkha ApanAra hAvabhAvAdi rUpa viSanuM mane pAna karAvyuM. tenA lAvaNyane, suMdara veSane ane nipuNatAne dhikkAra che! AnI sarva caturAI kevaLa narakane ja ApanArI che. te cetana ! have tAre mATe be mArga che. eka to A caMdramukhIe batAvela pApamArga ane bIjo A AryAe batAvelo punyamArga. A bemAMthI je kalyANakArI hoya tenuM AcaraNa kara. paNa atyAre to mAre mArI duHkhI mAtAnA zokanuM umUlana karavuM yogya che." ema vicArIne annaka ekadama te gharamAMthI bahAra nIkaLyo. tenI pAchaLa te caMdramukhI paNa ekadama AvIne virahanA vilApa vagere aneka prakAranA anukULa upasarga karatI bolI ke "he nirdaya ! hamaNA tane strIhatyAnuM pApa lAgaze. he kaThora ! zA mATe mane vRkSanA zaMga uparathI pADI nAMkhe che? zA mATe mane duHkharUpI citAmAM home che ? zA mATe mAlatInA puSpanI mALA jevI komaLa suMdara ane akuTila evI mane taje che? mane rasIlI banAvIne have virasa kema kare che !" A pramANenA tenA vacano sAMbhaLIne annaka bolyo ke "he pApasamudra ! kSaNika sukhane mATe AvA phogaTa vilApo zA mATe kare che? pahelA huM ajJAnagrasta hato, tethI temane vilAsamAM pADI nAMkhyo ane meM traNa lokane advitIya zaraNarUpa paramAtmAnA dharmane dUSita karyo. have ahIM rahevuM mane yogya nathI. A mArI mAtAne dhanya che ke jeNe mane viveka mArga dekhADyo. saMsAramAM paDavAnA mArga batAvanAra to duniyAmAM ghaNA dekhAya che, paraMtu bhavasAgaramAM paDelAno uddhAra karavAmAM ne tene pavitra karavAmAM samartha to mArI mAtA samAna bIjuM koI nathI. have jIvita paryata IndranI agramahiSInuM sukha maLe to tene paNa Icchato nathI, to pachI manuSya jAtinI strInA sukhanI IcchA to zenI ja karuM? mana-vacana-kAyAe karIne meM sarva saMsArasukhano tyAga karyo che?" ItyAdi kahIne pachI lajjA sahita vinayayukta potAnI mAtAne namIne te bolyo ke "he mAtA ! A tamArA kuLamAM aMgArA jevo annaka tamane name che." ema kahIne netramAM azru lAvIne te mAtAne namyo. tene joIne te mAtA svastha cittavALI thaI satI harSathI bolI ke "he putra ! ATalA divasa tuM kyAM rahyo hato?" tyAre annake daMbharahitapaNe pUrve abhyAsa karelA prazasta dharmarAgathI anaMtagaNA zubha vairAgyayukta adhyavasAyavALA thaIne potAnuM sarva vRttAnta
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 41 yathArtha kahI ApyuM." te sAMbhaLIne mAtA bolI ke : "he vatsa ! have tuM pharIthI cAritra grahaNa kara." te bolyo ke : "he mAtA ! haMmezA saMyamakriyAnuM pAlana karavuM ane duSkara lAge che. niraMtara suDatAlIza doSa rahita AhAra grahaNa karavo, eka nimeSa mAtra paNa pramAda karavo nahIM, "karemi bhaMte' nA uccAra samayathI AraMbhIne prANAMta samaya sudhI aticAra rahita cAritranuM pAlana karavuM. ItyAdi sAdhunI samagra kriyA niraMtara karavA huM zaktimAna nathI. huM mahApApI chuM, tethI vratanuM pAlana karI zakIza nahIM, tethI he mAtA ! jo tamArI AjJA hoya to huM anazana grahaNa karuM." te sAMbhaLIne bhadrA sAdhvI harSa pAmI satI bolI ke "he bhadra! A samaye anazana paNa tAre mATe yogya che." anaMta bhavabhramaNa karavAmAM nimittarUpa vratabhaMga yogya nathI, paraMtu tuM AvA svalpa mAtra paMca mahAvratanuM pAlana karavAmAM uga pAme che, to anazana pALavuM te to mahAduSkara che. yogya mANasane ja te anazana prApta thAya che. tuM to zubha ane azubha mugalone joIne rAga ane virAga dhAraNa kare che, mATe hamaNAM to tAro vizvAsa jJAnInA vacanathI Avaze, te vinA Avaze nahi. annaka vicAravA lAgyo ke "kharekhara mArI mAtAno rAga mArA para atyaMta che." pachI mAtAnI parIkSA karavA mATe te bolyo ke "he mAtA ! hamaNAM thoDA divasamAM mArA zarIrano sarvathA nAza thaze, te vyathA tame zI rIte sahana karazo?" bhadrA bolI : "he putra tuM satya kahe che, paraMtu eka vAta kahuM te sAMbhaLa, tArA virahathI duHkha pAmIne meM vicAryuM hatuM ke "mAro putra dharma karyA vinA IndrAdikane paNa durlabha evA saMyamarUpI ratnano tRNanI mAphaka tyAga karaze to saMsAranA mahAduHkho pAmaze; tethI tene huM tatkALa bodha karuM." te sAMbhaLIne annaka bolyo ke "he mAtA! tame A lokamAM ane paralokamAM bannemAM sukhadAyI thayA cho. vadhAre zuM kahuM? tame mAro samyapha prakAre uddhAra karyo che. prathama tame mane janma ApanAra thayAM ane pachI anaMta janmano nAza karanAra dharma ApanAra thayAM." ItyAdi mAtAnI stuti karIne guru pAse jaI teNe pharIthI cAritra lIdhuM. pachI jJAnInA vacanathI vizvAsa pAmIne mAtAe AjJA ApI eTale teNe sarva sAvadya yoganuM pratyAkhyAna karIne, potAnA duritanI nindA karIne, sarva prANIone khamAvIne, sUryanAM kiraNothI tapelI bAhya vananI zilA upara besIne cAra zaraNa aMgIkAra karI pAdapopagamana anazana grahaNa karyuM. pachI ati dAruNa uSNa vedanAne samyapha prakAre sahana karatA te ahaMnnaka muni zarIre ati komaLa hovAthI mAkhaNanA piMDanI jema eka muhUrtamAtramAM ja gaLI jaI tatkALa svargasukhane pAmyA. caMdramukhI strInA snehapAzamAM baMdhAyA chatAM paNa annake potAnI mAtAne joIne vinaya to nahIM ane tethI ja te pharIne potAnA duSkRtano tyAga karI svarganuM sukha pAmyA."
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 294 navamo vaicAvRtya nAmano tapa yathAhaM tatpratIkAro vyAdhipariSahAdiSu / vaiyAvRttyaM tadbhAvyaM, vizrAmaNAzanAdibhiH // 1 // " -- bhAvArtha :- "vyAdhi ne parISahAdikamAM jema ghaTe tema teno pratikAra (upAya) karavo ane vizrAmaNA tathA azanAdike karIne vaiyAvRtya karavuM." vizrAmaNA eTale glAna munine athavA mArgamAM aTana karavAthI zramita thayelA munine nivRtti mATe tenA hAtha, paga, pRSTha, jAMgha vagere avayavone hAthanI muSTithI dabAvavA te. te vizrAmaNA guru vagerenI avazya niraMtara karavI joIe. azana eTale AhAra, vastra, pAtra vagere ApIne zakti pramANe anukULa vartana karavuM te. A vizrAmaNA karavA vaDe ane azanAdika ApavA vaDe vaiyAvRtya karI kahevAya che. AvuM vaiyAvRtya sarvane avazya karavA lAyaka che. A viSaya upara ghaNAM dRSTAMto che. temAM bharatacakrI tathA bAhubalie potAnA pUrva bhavamAM haMmezAM pAMcaso sAdhune anna pANI lAvI ApavAno tathA vizrAmaNA karavAno abhigraha lIdho hato, tenA tathA vAsudevanA jIva naMdISeNa maharSie rogInuM vaiyAvRtya karavAno abhigraha lIdho hato tenA dRSTAMta jANavAM. tathA parISaha-upasarga thAya tyAre teno pratikAra avazya karavo. te upara harikezI muninuM vaiyAvRtya karanAra hiMduka nAmanA yakSanuM dRSTAMta che, te zrI uttarAdhyayanasUtrathI jANI levuM. A vaiyAvRtyanuM phaLa sUtramAM vizeSa adhika varNavyuM che. yata : "veyAvacceNa bhaMte jIve kiM jaNai ? goyamA niccagoyaM kammaM na baMdhai " veyAvaccaM niyayaM kareha, uttamaguNe dharaMtANaM / savvaM kira paDivAI, veyAvaccaM apaDivAI // 1 // paDibhaggassa mayassa va, nAsai caraNaM suaM aguNaNAe / na hu veyAvaccaM cia, asuhodaya nAsae kammaM // 2 // bhAvArtha H- gautamasvAmI pUche che ke "he bhagavan ! vaiyAvRtya karavAthI jIvane zuM utpanna thAya ?" prabhu kahe che ke "he gautama ! vaiyAvacca karanAra nIca gotrakarma bAMdhe nahIM." vaLI "niraMtara vaiyAvRtya karavuM, jo ke bIjA uttama guNo koI dhAraNa kare, paNa te sarva guNo koIvAra pratipAtI thAya che (bhraSTa thAya che), paNa vaiyAvRtya guNa apratipAtI che. te guNathI prANI bhraSTa thato nathI. 1. made karIne bhraSTa thayelA mANasanuM cAritra naSTa thAya che ane AvRtti vinA (vAraMvAra
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 m undo saMbhAryA vinA) zrata naSTa thAya che. paNa vaiyAvRtya guNa kadApi nAza pAmato nathI, ane azubhodayavALA karmano nAza kare che. 2. A vaiyAvRtya karavAnuM tathA na karavAnuM phaLa vipulamatinA daSTAMtathI jANavuM. kahyuM che ke - gurubhattiM akuNaMtA, kugaiM jIvA lahaMti paNaravi / taM ca kuNaMtA sugaiM; viulamaI ittha diTuMto // 1 // bhAvArtha:- "gurunI bhakti nahi karavAthI jIvo mugatine pAme che ane pAchAM gurubhakti karavAthI sArI gatine pAme che, te upara vipulamatinuM dRSTAMta che. te A pramANe - vipulamatinI kathA virATa dezamAM vijayapurI nAme nagarI che. temAM zrIcUDa nAme rAjA rAjaya karato hato. te rAjAno bahu mAnIto jinadatta nAme zreSThi parama zrAvaka hato. te zreSThine sadabuddhi vALI vipulamati nAme putrI hatI. te ja nagarImAM dhanamitra nAme eka zrAvaka raheto hato. te jinadattano mitra hato. te banne mitro jainadharma pALatA hatA. ekadA ziyALAnI Rtu AvI. zItaRtunuM varNana koI kavie bhojarAjAnI pAse karyuM che ke - zIte trANapaTI na cAsti zakaTI bhUmau ca ghRSTA kttii| nirvAtA na kuTI na taMDulapuTI tuSTirna caikA ghaTI // vRtti rabhaTI priyA na gumaTI tannAtha me saMkaTI / zrIman bhoja tava prAsAdakaraTI bhaktA mamApattaTI // 1 // bhAvArtha:- "A TADhanI RtumAM mArI pAse zItathI rakSaNa karanAruM vastra nathI, tApavA mATe sagaDI nathI, pRthvI para kaTI ghasavI paDe che, arthAt bhUmi para pAtharavAnuM paNa sAdhana nathI. temAM vAyuno saMcAra na thAya evI jhuMpaDI nathI, khAvA mATe capaTI cokhA nathI, eka ghaDI paNa prasannatA nathI, sArI rIte vRtti thAya tevuM sAdhana nathI ane suMdara strI nathI. "he svAmI! e sarva prakAranA mAre saMkaTo che, to paNa "he bhojarAjA! tamArA prasAdarUpa hAthIe mArI ApattirUpa nadIne bhAMgI nAkhI che, arthAt sarva Apatti maTADI dIdhI che." rAtro jAnurdivA bhAnuH kRzAnuH saMdhyayordvayoH / rAjan zItaM mayA nItaM, jAnubhAnukRzAnubhiH // 2 // bhAvArthaH- "rAtrie jAnu, divase bhAnu (sUrya) ane banne saMdhyA samaye kRzAna (agni) zItanI rakSA karanAra che. tethI he rAjA jAnu, bhAnu ane kRzAnue karIne meM zItano nAza karyo che." 1. paga saMkocIne sUvAthI TADha thoDI lAge che.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 AvA TADhanA vakhatamAM dhanamitre jinadattane kautukathI kahyuM ke - "koIpaNa mANasa gAma bahAranA udyAnamAM ThaMDA jalathI bharelA taLAvamAM A mAgha mAsane samaye AkhI rAtri sudhI kaMThapramANa jaLamAM ubho rahe to tene huM eka lAkha dInAra ApuM." te sAMbhaLIne lobhI jinadatte sarva lokanI samakSa tema karavAnuM aMgIkAra karyuM ane AkhI rAtri tevI ja rIte nirgamana karI pachI prabhAte AvIne dhanamitrane kahyuM ke "mane lAkha dInAra Apa." dhanamitra bolyo ke "tuM AkhI rAtri tevI ja rIte rahyo che tenI khAtrI zI? jinadatta bolyo ke "tArA gharamAM AkhI rAtri dIvo baLato hato, te nizAnIthI tAre khAtrI mAnavI.' dhanamitra bolyo ke "tyAre to dIvo jovAthI tArI TADha jatI rahI, mATe have tane dhana nahIM ApuM te sAMbhaLIne jinadatta khedayukta citte ghera gayo. tene ciMtAtura joIne vipulamati putrI bolI ke he pitA! tame kheda karo mA, tamane je rIte dhananI prApti thaze tema huM karIza." pachI putrInA kahevAthI jinadatte bhara unALAmAM dhanamitrane potAne ghera bhojananuM AmaMtraNa karyuM. madhyAhna samaye tene jamavA besADyo. bhojanamAM mIThAvALo ane snigdha padArtha vizeSa hato. tethI bhojana karatA vacamAM dhanamitre pANI pIvA mAgyuM. te vakhate jinadatte zItaLa jaLanI bharelI gAgara dekhADIne kahyuM ke : "jema te vakhate ziyALAmAM dIvo jovAthI mArI TADha nAza pAmI hatI, tema Aje A pANInI gAgara jovAthI tArI tRSA paNa nAza pAmo.' dhanamitra Ano javAba ApI zakyo nahIM, eTale te hArI gayo; tethI zaratamAM TharAvela lAkha rUpiyA teNe jinadattane ApyA pachI jinadatte tene jaLa ApyuM. bhojana karyA pachI dhanamitra potAne ghera gayo ane vicAravA lAgyo ke "A buddhi konI?' te vakhate koIe kahyuM ke "jinadattanI putrI vipulamatinI." te sAMbhaLI dhanamitre paraNavA mATe vipulamatinuM mAMgu karyuM paNa jinadatte vicAryuM ke "mArI putrI huM ene paraNAvIza to te krodhathI tenuM virUpa karaze." ema dhArIne tene ApI nahIM. tyAre vipulamati bolI ke "he pitA ! mane dhanamitra sAthe paraNAvo. buddhinA prasAdathI badhuM sAruM thaze. kemake - yasya buddhirbalaM tasya, nirbuddhezca kuto balam / baddho gajo vane matto, mUSakaiH parimocitaH // 1 // bhAvArtha - "jene buddhi che tene ja bala che, nibuddhine baLa kyAMthI hoya? vanamAM madonmatta hAthIne bAMdhelo hato tene buddhimAna uMdare mukta karyo hato." (A daSTAMta paMcataMtramAMthI jANI levuM.) putrInA AvA vacana sAMbhaLI jinadatte dhanamitranI sAthe tene paraNAvI. vivAha thayA, pachI ghera laI jaIne dhanamitre vipulamatine pANI vinAnA eka kUvAmAM nAMkhI ane tene kahyuM ke : "tane putra thAya tyAM sudhI kapAsa kAMtatI ane kAMganA cokhA khAtI AmAM raheje. huM dravya upArjana karavA paradeza jAuM chuM. ema kahIne dhanamitra paradeza gayo. pachI vipulamatie te kUvAthI pitAnA 1. dhanamitre kahelI hakIkatanI jinadattane khabara paDyA pachI koI mANasa dvArA vipulamatie kahevarAvelI yukti pramANe A suraMga khodAvI.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 45 ghara sudhI suraMga khodAvIne te raste pitAne ghera gaI. kUvAmAM potAne ThekANe eka cAkarane rAkhyo. te haMmezA kAMganA cokhA grahaNa karato. kAMtavA Apelo kapAsa pitAne soMpyo ane kaMtAvI rAkhavA kahyuM pachI 'jyAM mAro pati che tyAM huM jAuM chuM.' ema kahIne te pativALA gAme gaI. tyAM vezyAnI vRttithI patine vaza karI tenI sAthe krIDA karavA lAgI. anukrame tenAthI putra thayo. pachI patinI pahelA ja te ghera AvI kUvAmAM rahI. keTaleka divase dhanamitra ghera Avyo. tene tenA Aptajanoe kahyuM ke 'tArI strIne kUvAmAMthI bahAra kADha' dhanamitre tene bahAra kADhI to sUtra ane putra sahita te bahAra nIkaLI. dhanamitre tene oLakhI eTale te Azcarya pAmyo. pachI teNe vipulamatine gharanI svAminI karI. lokamAM vipulamatinI ghaNI pratiSThA thaI. ekadA te nagarImAM bhavadeva nAmanA sUri AvyA. temane vAMdavA mATe strI sahita dhanadatta gayo. gurune vAMdIne teNe pUchyuM ke 'he svAmI ! A mArI srIe pUrvabhavamAM zuM puNya upArjana karyuM che ke jenA prasAdathI tenI AvI tIkSNa buddhi thaI che ? guru bolyA ke 'he mahAbhAgyavAna ! kusumapura nAmanA nagaramAM bhAnudevane rohiNI nAme bALavidhavA putrI hatI. ekadA tene ghera paragAmathI koI gRhastha vaNikano putra Avyo. tene joIne rohiNIne kAmavikAra utpanna thayo, tethI teNe tenA sAmuM kaTAkSapUrvaka capaLa dRSTithI joyuM. te vakhate AhAra levA AvelA zIlasAra muni te samajI gayA. kahyuM che ke - jaivi na sai na saMpajjai, na hu a jhAei hiayamajjhami / mayaNAurassa diTThI, lakkhijjai tahavi loeNa // 1 // bhAvArtha :- 'jo ke potAne strI nathI, strInI IcchA nathI, tene hRdayamAM dhyAtA nathI, to paNa buddhimAna muni jovA mAtrathI madanAturanI dRSTine samajI zake che.' pachI "aho ! kAmadevano pracAra ati durjaya che." ema vicAratAM te muni tyAMthI cAlyA gayA. te zIlasA2 muni anukrame samagra sUtra ane arthano abhyAsa karI gItArtha thayA. tethI gurue tene AcAryapade sthApana karyA. anukrame vihAra karatAM ekadA bhavya jIvone pratibodha karavA te kusumapure padhAryA tyAM temane dezanA ApI. te sAMbhaLIne rohiNI pratibodha pAmI ane dIkSA levA taiyAra thaI. dIkSA levAnA samaye gurue kahyuM ke - jahA suvisuddhe kuDe, lihiaM cittaM vihAi ramaNijjaM / taha aNaiyAra jIve, sammattaM guNakaraM hoi // 1 // jaha laMghahaNiarassa, rogiNo osahaM guNAya bhave / AloyaNA visuddhassa, dhammakammaM tahA sayalaM // 2 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 artha:- "jema zuddha karelI bhIMta upara citreluM citra ramaNIya lAge che, tevI ja rIte aticAra rahita zuddha jIvane viSe raheluM samakita adhika guNakArI thAya che. jema laMghana karelA rogIne auSadha guNakArI thAya che, tema AloyaNa rUpI laMghanathI vizuddha thayelA jIvane sarva dharmakArya guNakArI thAya che." te sAMbhaLIne rohiNIe sarva pApanI AlocanA lIdhI, paNa pelA daSTivikAranI AlocanA lIdhI nahIM. tyAre guru bolyA ke "he mahA anubhAvavALI ! te divase huM tAre ghera AhAra levA Avyo hato, te vakhate meM tAro dRSTivikAra sAkSAt joyo hato, tenI AlocanA kema karatI nathI?" rohiNIe javAba Apyo ke "te vaNikaputranI sAmuM meM mAtra sahaja ja joyuM hatuM; rAgathI joyuM nahotuM." te sAMbhaLIne gurue tene lakSmaNA AryAnuM dRSTAMta ApIne ghaNuM samajAvI to paNa tene mAnyuM nahIM ane kahevA lAgI ke "vAraMvAra kahIne khoTuM dUSaNa ja zA mATe batAvo cho? jo Apane khoTuM dUSaNa ja ApavuM hoya to mAre cAritra ja levuM nathI." ema samyakatva grahaNa karelI te guru upara dveSa karIne potAne ghera cAlI gaI. pachI pratisamaye ubharAtA dveSathI te niraMtara gurunI niMdA karavA lAgI. anukrame tevA ja durgAnamAM mRtyu pAmIne te kUtarI thaI. tu vakhate tenA guhyasthAnamAM aneka kRmi utpanna thayA. tenI vyathAthI maraNa pAmIne sarpiNI thaI. tyAM dAvAnaLathI baLI mArIne narake gaI. tyAMthI nIkaLIne vAghaNa thaI. tyAM pAradhinA bANathI mRtyu pAmIne pAchI narake gaI. ItyAdi tiryaMca tathA narakamAM asaMkhya vAra utpanna thaIne atyaMta dusaha duHkho pAmI. pachI manuSyapaNAmAM bahu vakhata strIpaNuM pAmIne durbhAgya, dAridra, vyAdhi, zoka, pati viyoga vagere aneka prakAranA duHkho bhogavIne asaMkhya kALe dhanya nAmanA puramAM govardhana zeThanI dhanI nAme putrI thaI. te yuvAvasthA pAmI eTale tene nagarazeThanA putre joI ane tenA svarUpathI mohita thaI tenI mAMgaNI karIne te tene paraNyo. pachI zayana gRhamAM suvA gayo. te vakhate tenA aMgano sparza thatAM ja tene evo tApa lAgyo ke jANe jAjvalyamAna agninA tApamAM paDyo hoya. Avo tApa sahana nahi thavAthI te rAtrimAM ja jato rahyo. prAtaHkALe putrIne rudana karatI joIne tenA pitAe tene dhIraja ApI. pachI potAnA gharanA govALane gharajamAI karIne tenI sAthe paraNAvI. te govALa paNa tenA sparzathI tApa pAmIne tene mUkIne nAsI gayo. pachI zokAtura thayelI putrIne tenA pitAe kahyuM ke "he putrI ! ApaNA kuLane ayogya evo tAro punarvivAha paNa meM karyo, to paNa tArA pUrva karmanA prabhAvathI durbhAgya ja AgaLane AgaLa AvIne ubhuM rahe che. have tuM dAnAdika dharmakriyAmAM tatpara thaIne mArA gharamAM ja rahe." dhanIe te vAta kabUla karI ane pitAnA kahevA pramANe dharmakriyA karavA mAMDI. ekadA tyAM koI sAdhuo AvyA, temane vaMdanA karIne dhanIe pUchyuM ke "he guru! evo koI maMtra, jaMtra ke taMtra che ke jethI mane saubhAgyanI prApti thAya ane huM yuvAna puruSane spRhA karavA lAyaka thAuM?"
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 munie javAba Apyo ke "ame kAMI jANatA nathI, paNa puSpAkara udyAnamAM amArA guru zIlAkara nAmanA AcArya padhAryA che, te sarva jANe che." te sAMbhaLIne dhanI AcArya mahArAja pAse gaI ane vaMdanA karIne tene paNa prathamanI jema saubhAgyamaMtrAdi mATe pUchyuM. AcArya bolyA ke - tilukkavasIkaraNo, samattamaNaciMtiatthasaMjaNaNo / jiNapannatto dhammo, maMto te ceva na hu anno // 1 // jehiM vihio na dhammo, puvvaM te ettha dutthiyA jiivaa| kiM pasarai dAriiM, ciMtArayaNevi saMpatte // 2 // artha :- "traNe lokane vaza karanAra ane samagra manaciMtita padArthane ApanAra evo eka jinezvarakathita dharmarUpI maMtra ja zreSTha che; bIjo koI maMtra tevo nathI jeNe pUrva janmamAM dharmanuM anuSThAna karyuM nathI teo ja A janmamAM duHkhI thAya che; bAkI jene ciMtAmaNi ratna prApta thayuM hoya tenI pAse zuM dAridra rahI zake?" te sAMbhaLIne govardhana zeThe pUchyuM ke "he guru ! A mArI putrIe pUrva janmamAM kevuM pApakarma karyuM che ke jethI A bhavamAM AvA durbhAgyathI kalaMkita thaI?" AcArya bolyA ke "A tArI putrIe prathama rohiNInA bhavamAM gurunI avajJA karI hatI; tethI asaMkhya janmamAM aneka duHkho anubhavIne A bhave tArI putrI thaI che. pUrvabhavanuM karma bhogavavuM kAMIka bAkI rahyuM che, tethI A janmamAM paNa tene AvuM durbhAgya prApta thayuM che." A pramANe sAMbhaLatAM ja banIne jAtismaraNa jJAna prApta thayuM, tethI teNe potAno pUrvabhava dITho eTale te bolI ke "he pUjya guru ! ApanuM kahevuM satya che." guru bolyA ke - ihaloie vi kajje, suguruM paNamaMti mANavA niccaM / kiM puNa paraloapahe, dhammAyariaM paIvasamaM // 1 // bhAvArtha :- "manuSyo A lokanA kAryomAM paNa saddagurune haMmezAM name che, to pachI paralokanA mArgamAM pradIpa samAna AcAryane namavuM temAM to zuM kahevuM?" A pramANe sAMbhaLIne panIe pUrve karelA pApanI AlocanA karIne guru pAse bAra vratarUpa gRhastha dharma grahaNa karI dharmakriyAmAM tatpara thaI. tIvra tapa karavA lAgI. pAraNAne divase vastra, anna, pAna, pAtra, zayA vagere je je jene anukULa hoya te temane sAdhuone) prAsuka ane eSaNIya ApavA lAgI. pachI mananA ullAsapUrvaka zubha pariNAme karIne te dhanIe cAritra grahaNa karyuM ane aticAra rahita cAritranuM pratipAlana karIne saudharma devalokamAM utpanna thaI. tyAMthI AvIne A tArI vipulamati nAme strI thaI che. gurunI bhakti karavAthI tenI AvI nirmaLa buddhi thaI che ane bhogasaMpatti paNa prApta thaI che.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 A pramANe potAnA pUrvabhavanuM vRttAMta gurumukhathI sAMbhaLIne te vipulamatine jAtismaraNa thayuM, tethI saMzaya rahita thaIne harSathI teNe gurune pUchyuM ke "he svAmI ! vaiyAvRtyanA keTalA prakAra che ?" guru bolyA ke "he bhAvika strI ! vaiyAvRtyanA daza prakAra che. 48 Ayariya uvajjhAe, thera tavassI gilANa sehe a / sAhammiya kula gaNa, saMghasaMgayaM tamiha kAyavvaM // 1 // bhAvArtha :- "AcArya, upAdhyAya, sthavira, tapasvI, glAna (rogI) navadIkSita ziSya, sAdharmika, kuLa, gaNa ane saMgha e dazanA saMbaMdhamAM je vaiyAvacca karavI te daza prakAra jANavA.' A pramANe sAMbhaLIne vipulamati niraMtara vaiyAvRtya karavAmAM tatpara thaI. anukrame mRtyu pAmIne svarge gaI. tyAMthI cyavI thoDA kALamAM siddhisukhane pAmaze. "A atyaMtara tapanuM niraMtara ArAdhana karanAra prANI AhAra karatAM chatAM paNa tapanuM phaLa pAme che. A tapanuM phaLa pratyakSa joIne vipulamatie te tapa svIkAryo ane tethI dhruva (mokSa) padane pAmI." 295 dazamo tapAcAra svAdhyAyaH paMcadhA prokto, mahatInirjarAkaraH / tapaHpUrttiranena syAt, sarvotkRSTastato'rhatA // 1 // bhAvArtha H- "svAdhyAyanA pAMca prakAra che, te karmanI moTI nirjarAnA karanArA che. enA vaDe tapanI pUrNatA thAya che, mATe ja arihaMte te svAdhyAya tapane sarvotkRSTa tapa kahelo che. svAdhyAyanA pAMca prakAra che, temAM pahelo prakAra vAcanA che. vAcanA eTale sUtra tathA arthano abhyAsa karavo ane karAvavo te. te prakAra vajasvAmI ane bhadrabAhu svAmI vagerenI jema niraMtara karavo, bIjo pRcchanA nAmano svAdhyAya che. sUtra tathA arthasaMbaMdhI saMdeha dUra karavA mATe ane tene hRdayamAM dRDha karavA mATe bIjA vizeSa jJAtAne pUchavuM te pRcchanA kahevAya che. te pRcchanA cilAtiputra. mahAbalano jIva, sudarzana zeTha ane haribhadra brAhmaNa vagerenI jema avazya karavI. trIjo parAvartanA nAmano svAdhyAya che. bhaNI gayelA sUtrAdika visarI na javAya mATe tenuM vAraMvAra gaNavuM - AvRtti karavI te parAvartanA kahevAya che. te atimuktaka tathA kSullaka RSinI jema ka2vuM, tathA vaNakaranI jema vistAravuM. koI eka vaNakara pAMjaNI pAtAM te taMtuonA prAMta bhAgane pakaDIne 1. vRddhayuni. 2. eka sUrino parivAra. 3. ghaNA AcAryono parivAra.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ moc upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 baMne cheDe UbhI rahelI potAnI be strIo pAse jyAre jyAre jato tyAre tyAre kucamardana tathA adharacuMbanAdi karato hato. tenI A pramANenI ceSTA mArge jatA koI munie joI eTale te UbhA rahyA. te vakhate vaNakara munine kahyuM ke : "he sAdhu! tame zuM juo cho? AvuM sukha tame kyAMya joyuM che? tamAre to svapnamAM paNa AvuM sukha kyAMthI hoya?" A pramANe abhimAnavALuM tenuM vacana sAMbhaLIne munie avadhijJAnano upayoga dIdho. tethI te vaNakaranuM mAtra eka kSaNanuM ja AyuSya bAkI raheluM joIne tene potAnI pAse bolAvIne kahyuM ke : "he bhadra! keTalI vakhata jIvavA mATe AvI kAmaceSTA kare che? tAruM AyuSya to hamaNAM ja pUrNa thavAnuM che." te sAMbhaLIne vaNakara bhaya pAmIne bolyo ke : "tyAre tame mane kAMI paNa jIvavAno upAya kaho." pachI munie tene navakAra maMtra Apyo. te maMtrane ekavAra gaNIne tenuM parAvartana karato te mRtyu pAmIne svarge gayo. potAnA patinuM akasmAta mRtyu joIne tenI strIoe munine kalaMka caDAvyuM ke "tame mArA svAmIne mUTha vagere prayogathI mArI nAMkhyo." munie temane ghaNo upadeza tathA zikhAmaNa ApI, paNa te strIoe potAno kadAgraha choDyo nahIM ane gAmanA lokone bhegA karI munine kalaMka ApavA lAgI. muni paNa te devanA AgamananI rAha jotA tyAM ja UbhA rahyA. eTalAmAM te vaNakara deva potAnA gurunA upakAranuM smaraNa thatAM tatkALa tyAM Avyo ane gAmanA lokone tathA potAnI strIone sarva vRttAMta kahIne temanI zaMkA dUra karI, gurune namI tathA stavIne svarge gayo. cotho anuprekSA nAmano svAdhyAya che. anuprekSA eTale strArthano mukhathI uccAra karyA vinA manamAM dhyAna karavuM te. kAyotsargAdikamAM ane asvAdhyAyane divase mukhe parAvartana thaI zake nahIM, mATe te vakhate anuprekSA vaDe ja zrutasmRti vagere thAya che. parAvartana karatAM anuprekSA adhika phaLadAyI che, kemake abhyAsanA vazathI mananuM zUnyapaNuM chatAM paNa mukha vaDe parAvartana thaI zake che ane anuprekSA to mana sAvadhAna hoya tyAre ja thaI zake che. maMtranI ArAdhanA vageremAM smaraNa (anuprekSA) thI ja vizeSa siddhi thAya che. kahyuM che ke - saMkulAdvijane bhavyaH, sazabdAnmaunavAn zubhaH / aunagAnAna: zreSTha, kApa: jJASya: para: para: AzA bhAvArtha - "ghaNA mANasomAM rahIne jApa karavo te karatAM ekAMte karavo te zreSTha che, temAM paNa mukhathI bolIne karavA karatAM mauna dhAraNa karIne karavo te zreSTha che, mauna japa karatAM paNa manathI jApa karavo te zreSTha che. evI rIte uttarottara japa vakhANavA lAyaka che." vaLI saMlekhanA, anazana vagere karavAthI bahu kSINa zarIravALA thaI javAne lIdhe parAvartanAdika karavAnI zakti jyAre rahetI nathI tyAre anuprekSAe karIne ja pratikramaNa vagere nityakriyA thAya che ane tethI ja ghAtakarmano kSaya thaIne kevaLajJAnanI prApti thAya che, ne prAMte
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 siddhipada prApta thAya che. pAMcamo dharmakathA nAmano svAdhyAya che. dharmakathA eTale dharmano upadeza ane sUtrArthanI vyAkhyA karavI tathA sAMbhaLavI te. te dharmakathA naMdiSeNa RSinI jema karavI. A pAMca prakAranA svAdhyAye karIne tapanI pUrti thAya che. te viSe AlocanAnA graMthamAM kahyuM che ke "ekAsaNAno bhaMga thAya to pAMcaso navakAra gaNavA. upavAsano bhaMga thAya to be hajAra navakAra gaNavA. nIvino bhaMga thAya to chaso ne saDasaTha navakAra gaNavA. AyaMbilano bhaMga thAya to eka hajAra navakAra gaNavA. covihArano bhaMga thAya to eka upavAsa karavo tathA hamezAM ekaso navakAra gaNavAthI varSe chatrIsa hajAra navakArano svAdhyAya thAya che. haMmezAM baso navakAra gaNavAthI varSe 72 hajAra ane haMmezA 300 gaNavAthI eka varSe eka lAkha ane sATha hajAra navakArano svAdhyAya thAya che. ItyAdi potAnI meLe jANI levuM." AvI rItanA svAdhyAya tapane jinezvare sarvottama eTale sarva tapamAM uttama tapa kahelo che. zrI mahAnizItha sUtramAM kahyuM che ke - bArasavihaMmi tave, abbhiMtarabAhire kasaladiTTe / na vi atthi na vi a hohi, sajjhAyasamaM tavokammaM // 1 // bhAvArtha H- "sarvajJa bhagavaMte kahelA atyaMtara ane bAhya evA bAra prakAranA tapamAM svAdhyAya jevuM tapakarma koI che paNa nahIM, ane koI thaze paNa nahIM." maNavayaNakAyagutto, nANAvaraNaM ca khavai aNusamayaM / sajjhAye vaEto, khaNe khaNe jAi veraggaM // 2 // bhAvArtha - "svAdhyAyamAM vartato mANasa mana, vacana ane kAyAnI guptie karIne prati samaye jJAnAvaraNIya karmano kSaya kare che, tathA tene kSaNe kSaNe vairAgya prApta thAya che." iga duti mAsakhavaNaM, saMvaccharamavi aNasio hujjaa| sajjhAyajjhANarahio, egovAsaphalaM pi na labhijjA // 3 // bhAvArtha :- "eka mAsa, be mAsa ke traNa mAsakSapaNa kare athavA eka varSa sudhI anazana (upavAsa) kare, paNa jo te svAdhyAya dhyAna rahita hoya, to eka upavAsanuM paNa phaLa meLavato nathI." uggama uppAya esaNAhiM, suTuM ca nicca bhuMjato / jai tiviheNAutto, aNusamayaM bhavijja sajjAe // 4 // tA taM goyama egagga-mANasaM neva uvamiuM sakkA / saMvaccharakhavaNeNavi, jeNa tahiM nijjarANaMtA // 5 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 51 bhAvArtha :- "udgama, utpAda ane eSaNAnA doSa vinAnA zuddha AhArane da22oja bhogavato sato paNa jo te pratisamaye trividha yoga vaDe svAdhyAyamAM Ayukta-tatpara hoya to ke gautama ! te ekAgra manavALAne sAMvatsarika tapa vaDe karIne paNa upamI zakIe nahIM, arthAt tenI sAthe paNa sarakhAvI zakIe nahIM, kAraNa ke sAMvatsarika upavAsa karatAM tene anaMtaguNI nirjarA thAya che." 4-5 have prasaMgAgata vyatireka phaLa AgaLa kahevAze evA subhadrAnA saMbaMdhathI jANavuM. subhadrAnI kathA vArANasIpurImAM eka sArthavAha hato. tene subhadrA nAme strI hatI. tene kAMI paNa saMtati thatI nahotI. tene mATe te bahu vikalpa karatI hatI. ekadA tene ghera sAdhvI saMghATaka (be sAdhvI) bhikSA mATe AvyA. temane pratilAbhIne subhadrAe vijJapti karI pUchyuM ke "he pUjya ! je strInA putro AMgaNAmAM krIDA karatA hoya te strIne dhanya che ! mATe mAre kAMI saMtati thaze ke nahIM ?" sAdhvI bolyA ke "he bhadre ! ame dharma vinA bIjuM kAMI bolatAM nathI." tyAre subhadrA bolI ke "to dharma kaho." tyAre te sAdhvIoe sArI rIte dharmano upadeza karyo. te sAMbhaLIne subhadrA bodha pAmI. pachI aputrapaNAnA duHkhathI pIDAyelI te subhadrAe keTaleka kALe patinI AjJA laIne dIkSA grahaNa karI. cAritranuM pAlana karatAM te svAdhyAyamAM tatpara rahetI. tA paNa rUpavaMta evA bALakone dekhIne mohanA vazathI te potAnA udara para, khoLAmAM, hradaya upara ane jaMghA upara besADatI tathA keTalAMka bALakone AMgaLIno AdhAra ApIne bhamADatI ane keTalAMkane sukhaDI vagere khAvAnuM paNa ApatI, kahyuM che ke - kesi pi dei khajja, annesiM bhujjaImannesiM / abbhaMgai uvvaTTara, hAi ya taha phAsuajaleNa // 1 // dhAikammAiA jaM dosA jiNavarehiM iha bhaNiyA / ihaloa pAraloIa, dukkhANa nibaMdhaNabbhuA // 2 // bhAvArtha :- "koI bALakane khAvAnuM Ape, koIne khavarAve, koIne alTaMga kare, uvaTTaNuM kare, tema ja phAsu jaLa vaDe havarAve, ItyAdi dhAtrIkarma (dhAvya mAtA dvArA karAtAM kAryo) thI je doSa jinezvara bhagavaMte kahelo che te AlokamAM ne paralokamAM duHkhanA nibaMdhanabhUta (kAraNabhUta) jANavo." 1-2 A pramANe subhadrA sAdhvInI ceSTA joIne bIjI vRddhA sAdhvIoe tene zikhAmaNa ApI ke "tane Ama karavuM ghaTatuM nathI, svAdhyAyAdika kriyAmAM tuM kema pramAda kare che ? munio to dravya ane bhAvathI bALaka sAthenI krIDA athavA tenI IcchAno tyAga karIne nirantara adhyAtmamAM ja Asakta hoya che." te sAMbhaLIne subhadrA ati kopa pAmIne bIjA upAzrayamAM gaI, tyAM niraMkuza
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 thaIne yatheccha rIte bALakonI sAthe krIDA karavA lAgI. chevaTe pAkSika anazanathI kALa karIne prathama svargamAM devIpaNe utpanna thaI. ekadA te subhadrAdevI zrI mahAvIra svAmIne vAMdavA mATe sarva samRddhi sahita AvI, tyAM paNa pUrvanA abhyAsathI tema ja bALaka paranA rAgathI ghaNA bALako vikarvIne nATaka karI te potAnA. vimAnamAM gaI. tenA gayA pachI zrI gautamasvAmIe prabhune pUchyuM ke "he bhagavan! A devIe ghaNA bALakone zA mATe vikuvyaM?" jinezvare kahyuM ke "he gautama ! e bahuputrikA nAmanI devI che. teNe pUrvabhavanA abhyAsanA vazathI ahIM paNa bALako vidurbhA hatAM, zakrendranI sabhAmAM paNa teNe nRtya karatI vakhate ghaNAM bALako vidurbhA hatAM, tethI te devI bahuputrikA nAmathI prasiddha thaI che." te sAMbhaLIne zrI gautamasvAmIe teno pUrvabhava pUkyo, eTale svAmIe sarva vRttAnta kahyo, gautamasvAmIe "have pachI te kyAM jaze?" evo prazna karyo, tyAre prabhu bolyA ke "e devI cAra palyopamanuM AyuSya pUrNa karIne viMdhyAcaLa parvatanI samIpe vebhela nAmanA sannivezamAM somA nAme koI brAhmaNanI rUpavatI putrI thaze, tene koI rASTrakuTa nAmano dvija paraNaze, tyAM tene yugala saMtAna utpanna thaze, ema dara varSe babe saMtati utpanna thatAM soLa varSamAM batrIza putraputrIno samudAya thaze. bALakomAM koI tenI pITha upara ane koI mAthA upara caDI jaze, koI prahAra karaze, koI khAvAnuM mAgaze, koI utsaMgamAM mUtrAdika karaze, ema rAtri-divasa putronAM duHkhathI pIDA pAmIne ghaNo udvega pAmI satI manamAM vicAra karaze ke "mArA karatAM vaMdhyA strI zreSTha che, ke je sukhe rahe che ane nirAMte nidrA le che." pachI ekadA sAdhvInA saMghADAne pratilAbhatAM tene jAtismaraNa utpanna thaze, tethI potAno pUrvabhava jANIne te vairAgyathI dIkSA grahaNa karaze. pachI ekAdaza aMgano abhyAsa karI sarva janonI samakSa potAnA pUrvabhavanuM caritra pragaTa karI aMte ekamAsanA anazanathI kALadharma pAmIne be sAgaropamanA AyuSyavALo deva thaze, tyAMthI AvIne mahAvideha kSetramAM siddhipadane pAmaze. "subhadrA sAdhvI svAdhyAyAdika kriyAmAM pravartatAM chatAM paNa bALakone joIne tenA paranA mohathI kriyAmAM zithila thaI, to tenuM phaLa bIjA manuSyabhavamAM pAmIne pachI tenI AlocanA karI prAMte mukti pAmI." 296 dhyAna nAmano agiyAramo tapAcAra siddhAH sidhyanti setsyanti, yAvantaH ke'pi mAnavAH / dhyAnatapobalenaiva, te sarve'pi subhAzayAH // 1 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 53 bhAvArtha :- "je koI manuSyo siddha thayA che, siddha thAya che ane siddha thaze te sarve zubhAzayavALA dhyAnatapanA baLe karIne ja siddhipaNuM pAme che ema jANavuM." ahIM evo matalaba che ke nAnAprakAranAM dustara tapa tape, to paNa te zubha dhyAnathI ja siddhine pAme che, kemake marudevI mAtA ane bharata cakrI vagere tapa vinA paNa siddhi pAmyA che, mATe mokSanuM vyavadhAna rahita avadhya sAdhana zubha dhyAna ja che. bIjA sarva satkRtyo paraMparAe karIne ja mokSanA sAdhana che, sarva sukRtyo karatAM zubha dhyAnanuM ja sarva prakAre atizayapaNuM che. kahyuM che ke - nirjarAkaraNe bAhyAcchreSThamAbhyantaraM tapaH / tatrApyekAtapatratvaM, dhyAnasya munayoH jaguH // 1 // bhAvArtha :- "nirjarA karavAmAM bAhya tapa karatAM abhyattara tapa zreSTha che, temAM paNa dhyAnatapanuM eka chatrapaNuM che. te tapa cakravartI che', ema munio kahe che. dhyAnanA kALanuM pramANa A pramANe kahyuM che - antarmuhUrttamAtraM yadekAgracittatAnvitam / taddhyAnaM cirakAlAnAM, karmaNAM kSayakAraNam // 1 // bhAvArtha:- "antarmuhUrta mAtra je ekAgra cittapaNuM te dhyAna kahevAya che. tevuM dhyAna ghaNA kALanA bAMdhelA karmono kSaya karavAmAM kAraNabhUta che." A arthane puSTi karanAruM siddhAntanuM vAkya paNa che ke - aMtomuhattamittaM, cittAvatthANamegavatthumi / chaumatthANaM jhANaM, joganiroho jiNANaM tu // 1 // bhAvArtha:- "eka ja vastumAM aMtarmuhUrta mAtra je cittanI ekAgratA te chabasthonuM dhyAna che ane yoganirodha te jinezvaronuM dhyAna che." A dhyAna ghaNA kALanA saMcita karelA ananta karmono paNa tatkALa kSaya kare che. te viSe bhASyakAra kahe che ke - jaha cirasaMciamidhaNamaNalo ya pavaNasahio duaM Dahai / taha kammiMdhaNamami khaNeNa jhANANalo Dahai // 1 // . bhAvArtha :- "jema cirakALanA ekaThAM karelA kASThone pavananI sAthe rahelo agni bALI nAkhe che, tema ananta karmarUpI IMdhanane eka kSaNamAtramAM ja dhyAnarUpI agni bALI nAkhe che."
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 ahavA ghaNasaMghAyA, khaNeNa pavaNAhayA vilijjati / jhANapavaNAvahUA, taha kammaghaNA vilijjati // 1 // bhAvArtha - "athavA jema pavanathI haNAyelo meghasamUha eka kSaNamAtramAM vIMkhAI jAya che (nAza pAmI jAya che), tema dhyAnarUpI pavanathI haNAyelo karmarUpI megha kSaNamAtramAM verAI jAya have prazasta ane aprazasta nimitto dhyAnane anusAra ja phaLa Ape che. te viSe kahyuM che ke - prazastakAraNAni syuH, zubhAni dhyAnayogataH / anarhANyapi tAnyeva, anarhadhyAnapuSTitaH // 1 // aprazastanimittAni, zubhAni dhyAnazuddhitaH / tadrUpANi bhavantyeva, azubhAzravasaMzrayAt // 2 // bhAvArtha: - "zubha dhyAnanA yogathI prazasta evAM kAraNo zubha thAya che ane te ja kAraNo azubha dhyAnanI puSTithI azubha (ayogya) paNa thAya che. tema ja dhyAnanI zuddhithI aprazasta nimitto zubha thAya che ane azubha Azravano Azraya karavAthI te ja kAraNo azubha thAya che." A be zlokonuM tAtparya evuM che ke zrI jinezvaranA matamAM jeTalA sukRtyonA prakAro che, te sarve jo ke muktinA hetuo che, paraMtu te satkRtyo zubhadhyAnasaMyukta hoya to ja muktinA kAraNa che, nahi to muktinA kAraNa nathI. te upara ghaNA vakhata sudhI cAritranuM ArAdhana karanAra aMgAramadaka nAmanA AcAryanuM daSTAMta svayameva jANI levuM ane zubha dhyAna sate strI dhanAdika je kAMI bhAvavRddhinA kAraNabhUta che te paNa muktinA kAraNe thAya che. kahyuM che ke - aho dhyAnasya mAhAtmyaM, yenaikApi hi kAminI / - anupa virAkhyAM , gavAya zivAya ca | bhAvArtha:- "aho ! dhyAnanuM kevuM mAhAbhya che ke jethI eka ja strI anurAga ane virAge karIne bhavane mATe tathA mokSane mATe thAya che, eTale anurAgathI bhavane mATe thAya che ane virAgathI mokSane mATe thAya che." sUtramAM paNa kahyuM che ke - je jittiA ya heU, bhavassa te ceva tittiA mukkhe| guNagaNAIA logA, duNhavi punnA bhave tullA // 1 // bhAvArthaH- "je jeTalA saMsAranA hetu che te ja teTalA mokSanA hetu che. guNa gaNAtIta lokamAM baMne pUrNa che ane sarakhA ja che."
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 55 A vagere aneka yuktie karIne dhyAnanuM mAhAtmya zAstramAM varNavyuM che. te sAMbhaLIne aprazasta aneka nimitto maLe to paNa vasubhUtinI jema zubha dhyAna tajavuM nahIM. vasubhUtinI kathA vasaMtapuramAM zivabhUti ane vasubhUti nAmanA be bhAIo hatA. ekadA moTA bhAI zivabhUtinI strI kamaLazrIe kAmadeva jevA vasubhUti diyarane joIne rAga utpanna thavAthI bhogane mATe tenI pAse yAcanA karI, tyAre vasubhUti bolyo ke "he mugdhA ! 'moTA bhAInI patnI mAtA samAna jANavI' ema nItizAstramAM kaheluM che." te sAMbhaLIne kamalazrI bolI ke - he svAmI ! mArA aMgamAM vyApelI kAmajvaranI vyathA zAMta kara, nahi to tane moTuM pApa lAgaze. tuM lokavyavahArathI ajJAta che, tethI zAstranA vAkyathI bhrAnti pAmyo che. vyavahArane nahi jANanArAnuM eka dRSTAMta tane kahuM te sAMbhaLa. haristhaLa nAmanA gAmamAM nyAya, jyotiSa, vyAkaraNa ane vaidyakazAstramAM kuzaLa thayelA paNa vyavahArathI vikaLa cAra brAhmaNanA putro paraspara prItivALA hatA. eka divasa te cAre jaNa potapotAnI vidyAthI garvita thayelA paradezanA kautuko jovA mATe potAnA gAmathI nIkaLyA. mArgamAM koI gAma AvyuM tyAM bhojana mATe rokAyA. pachI je naiyAyika hato teNe ghI lAvavAnuM, jyotiSIe baLada cAravAnuM, vaiyAkaraNIe rasoI karavAnuM ane vaidhe zAka lAvavAnuM kAma mAthe lIdhuM. pachI potapotAnA kAryamAM cAre pravRtta thayA. naiyAyika ghI laIne AvatAM mArgamAM vicAra karavA lAgyo ke 'dhRtAdhAruM pAtra pAtrAdhAruM dhRtaM vA' ghIne AdhAre pAtra che ke pAtrane AdhAre ghI rahyuM che ? ema vicArIne khAtrI karavA mATe te dhRtapAtrane uMdhuM vALyuM, eTale temAMnuM badhuM ghI pRthvI para paDI gayuM. pachI AgaLa cAlatAM sAmethI hAthI Avato joIne teNe vicAryuM ke "A hAthI prApta (aDakanAra)ne mAre ke aprAptane mAre ? jo aprAptane haNe to koIpaNa jIve nahIM, ane tevI ja rIte jovAmAM paNa AvatuM nathI. jo kadAca prAptane haNe to tenA mahAvatane haNaze, huM to ati dUra chuM ane tene aDakato paNa nathI." ItyAdi vicAra kare che, tevAmAM hAthIe tene tatkALa sUMDhathI pakaDyo. have bIjo je joSI hato te baLada cAravA gayo, tyAM baLado lIlAM ghAsa caratA-caratA dUra nIkaLI gayA. tethI tenI zodha mATe te jyotiSazAstranuM avalokana karavA lAgyo ke "A mArA baLado aMdha nakSatramAM, kANa nakSatramAM, cIppaTa nakSatramAM ke divyacakSu nakSatramAM - kayA nakSatramAM gayA che ? vaLI teo kaI dizAmAM gayA che ane cara lagnamAM gayA che ke sthira lagnamAM gayA che ?" ItyAdi vicAra karavA lAgyo. teTalAmAM to te baLado ati dUra nIkaLI gayA. have trIjo je vaiyAkaraNI hato rasoI karato hato, teNe cUlA para khIcaDI mUkI hatI. temAM 'khadabada' zabda thavA lAgyo. te sAMbhaLIne teNe vicAryuM ke "aho ! A 'khadabada' zabda kayA vyAkaraNamAM kayA sUtrathI siddha thayo che ?" ItyAdi vicAra karavA lAgyo. eTale khIcaDI dAjhI gaI. have cotho je vaidya hato, te zAka levA gayo hato. tyAM keLAM, kerI, kaMkoDA, bhAjI, lIMbu vagere ghaNA zAka joIne teNe vicAryuM ke A sarve zAka vAta, - u.bhA.-5-5
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 pitta, kapha, zlekha ane tridoSa vagere mahAvyAdhione utpanna karavAnA kAraNabhUta che, mATe te zAka to levA nahi paNa A lIMbaDAnuM zAka ThIka che, kemake vaidyakazAstramAM kahyuM che ke - niMbo vAtaharaH kalau surataruH zAkhAprazAkhAkulaH, pittanaH kRminAzanaH kaphaharo durgandhanirnAzanaH / kuSThavyAdhiviSApaho vraNaharo drAkpAcanaH zodhano, bAlAnAM hitakArako vijaye niMbAya tasmai namaH // 1 // bhAvArtha - "zAkhA-prazAkhAe karIne yukta evo A lIMbaDo kaliyugane viSe kalpavRkSa samAna vijaya pAme che, te vAtanuM haraNa kare che, pittane haNe che. kRmino nAza kare che, kaphanuM haraNa kare che, durgadhano nAza kare che, kuSTa (koDha)nA vyAdhino ane viSano nAza kare che. traNa-cAMdA vagerenuM haraNa kare (jhAve) che, zIdhra pAcana karanAra che, koThAne zuddha kare che, vaLI bALakone vizeSa hita karanAra che mATe te niMbavRkSane namaskAra che. Ama vicArIne te vaidakazAstrane AdhAre lIMbaDAnuM zAka laIne Avyo, A pramANe teo zAstra bhaNelA hatA. chatAM lokavyavahArane nahi jANavAthI potapotAnA kAryamAM bhraSTatAne pAmyA. mATe he diyara! tuM paNa zAstranI jaDatA choDIne mArI sAthe krIDA kara, nahi to tane moTo doSa prApta thaze." A pramANe AgrahavALA bhAbhInAM vacano sAMbhaLI vasubhUti vairAgya pAmI ghara tajI daIne yati thayo. kahyuM che ke - apasara sakhe dUrAdasmAt kaTAkSaviSAnalAt, prakRtiviSamAdyoSitsadvilAsalasatphaNAt / itaraphaNinA daSTaH zakyazcikitsitubhauSadhai caTulavanitAbhogigrastaM tyajanti hi maMtriNaH // 1 // bhAvArtha :- "mitra ! jemAM kaTAkSarUpI viSano agni rahelo che, vilAsarUpI jene uchaLatI phaNA che ane je svabhAvathI ja viSama che, evA A strIrUpI sarpathI dUra khasI jA. kemake bIjA laukika sarpathI DasAyelA mANasanI auSadhAdikathI cikitsA karI zakAya che, paNa strIrUpI capaLa sarpathI grasta thayelAne to maMtrio paNa choDI de che, teo paNa tenI cikitsA karI zakatA nathI." A pramANe strIno saMga viSama jANIne te mahAtmA vasubhUti sarvathA strIsaMgano tyAga karIne vihAra karavA lAgyA. tenI bhAbhI paNa teNe dIkSA lIdhAnA khabara jANIne rAganA udayathI 1. sarpanA pakSamAM maMtra jANanAra ane strInA pakSamAM pradhAna vagere.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 57 ArtadhyAne mRtyu pAmI koIka gAmamAM kUtarI thaI. tyAM te vasubhUti munine gaucarI mATe pharatA joIne pUrvarAganA vazathI te kUtarI zarIranI chAyAnI jema te muninI sAthe ja cAlavA-rahevA lAgI. sarva kALe ane sarva sthAne te kUtarIne sAthe rahetI joIne loko te munine zunIpati (kUtarIno svAmI) kahevA lAgyA. AvA lokavAkyathI lajjA pAmIne muni koI prakAre te kUtarInI dRSTi bhUlAvI tyAMthI jatA rahyA. munine nahi jovAthI te kUtarI ArttadhyAnathI mRtyu pAmI koI vanamAM vAnarI thaI. tyAM paNa koIvAra vasubhUti munine mArgamAM vicaratA joIne kUtarInI jema temanI pAchaLa paDI ne sAthe ja pharavA lAgI. tevI rIte joIne loko munine vAnarIpati kahevA lAgyA. jema jema loko munine vAnarIpati kahetA, tema tema te vAnarI atyaMta harSa pAmatI ane haMmezA muninI pAse viSayanI ceSTA karyA karatI. A sarva joIne muni vicAratA ke "aho ! mArA karmanI gahana gati che !" pachI zunInI jema A vAnarIne paNa koI prakAre bhUlAvo khavarAvIne muni jatA rahyA, eTale te vAnarI paNa ArtadhyAnathI mRtyu pAmIne koI jalAzayamAM haMsI thaI. te jalAzaya pAse te muni ekadA zItapariSaha sahana karavA mATe pratimA dhAraNa karIne UbhA hatA, tene joIne haMsI kAmAtura banI gaI, tethI be hAtha vaDe strInI jema pANIthI bhIMjAyelI banne pAMkho vaDe teNe munine AliMgana karyuM ane vAraMvAra karuNa svare avyakta madhura ane viraha vedanAvALI vANI bolavA lAgI. muni to zubhadhyAnamAM ja magna rahyA ane tyAMthI anyatra vihAra karyo. munine nahi jovAthI te haMsI ArttadhyAna vaDe tenuM ja smaraNa karatI mRtyu pAmIne vyantara nikAyamAM devI thaI. tyAM teNe vibhaMga jJAnathI potAno ane munino sarva saMbaMdha jANIne "A mArA diyare mAruM vacana mAnyuM nathI." e vAta saMbhArI krodhAyamAna thaIne te munine haNavA taiyAra thaI, paNa muninA dhyAnatapanA prabhAvathI te tene mArI zakI nahi. pachI te devI muninI pAse potAnI divya zaktithI aneka strIonA rUpo vikurtIne bolI ke "he muni ! tame zuM vicAro cho ? tamAruM saMyama saghaH saphaLa thayuM che, mATe A divya bhoga bhogavo. have zA mATe phogaTa tapa karo cho ? tamArI vayane yogya pratyakSa prApta thayeluM sukha aMgIkAra karo." ItyAdi pratikuLa aneka upasargo te devIe karyA, paNa muni kiMcit mAtra kSobha pAmyA nahIM. teo vicAravA lAgyA ke "saMsAramAM Asakta thayelA bAhyadRSTivALA jIvone suMdara strI amRtanA ghaDA jevI lAge che, te srIne mATe dhana upArjana kare che ane tene ja mATe mohanimagna thaIne rAvaNAdikanI jema prANano paNa tyAga kare che, paraMtu jeo nirmaLa ane ekAnta AnaMdamaya AtmasvarUpane jovAmAM dakSa thayelA che teone to A strIo maLa, mUtra, mAMsa, meda, asthi majjA ane zukra vagere azuci padArthanuM pAtra mAlama paDe che. tevI strIono tyAga karanAra jaMbUsvAmI vagere ja sarvottama che." ItyAdi nirmaLa dhyAnamAM ArUDha thayelA te munine anukrame kevaLajJAna prApta thayuM. pachI sarva lokonI samakSa potAno ane te devIno sarva saMbaMdha kahIne anukrame te muni muktipadane pAmyA.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 "kSamA guNa dhAraNa karanAra munine dhyAnathI calita karavA mATe rAgathI vihvaLa thayelI te strI koIpaNa bhavamAM samartha thaI nahIM ane te munIzvara paNa aneka prakAranA pariSaNo utpanna thayA chatAM ekAgra dhyAnathI bhraSTa thayA nahIM." 290 kAcotsarga nAmano bAramo tapAcAra prAyo vAGmanasoreva, syAddhyAne hi niyaMtraNA / kAyotsarge tu kAyasyApyato dhyAnAt phalaM mahat // 1 // UrdhvasthazayitAdyaizca, kAyotsargaH kriyArataiH / ekonaviMzatidoSairmuktaH kAryoM yathAvidhi // 2 // bhAvArtha:- dhyAnamAM prAye vANI ane mananI ja niyaMtraNA (kabaje rAkhavApaNuM) thAya che. paNa kAyotsargamAM to kAyAnI paNa niyaMtraNA thAya che. mATe dhyAna karatAM kAyotsarganuM moTuM phaLa che (1), kriyAmAM AsaktivALA puruSoe UbhA rahevA vaDe tathA zayana vageree karIne ogaNIza doSe karIne rahita evo kAyotsarga yathAvidhi karavo. (2) ekAMta sthAnamAM lAMbA hAtha rAkhIne kAyotsarga karavAmAM Ave che, te kAyotsarganiryuktimAM kahelI ghoDAyAuMDamA e gAthAmAM kahelA ogaNIza doSa rahita UbhA rahIne athavA zayanAdika vaDe karavo. AdinuM grahaNa karyuM che mATe beThA-beThA paNa karI zakAya che. temAM chabastha avasthAmAM tIrthakara ane jinakalpI muni vagere to UbhA rahIne ja kAyotsarga kare che, kemake teo besavuM, suvuM vagere kAMI karatA nathI. kadAcita jinakalpI bese che, tyAre paNa te utkaTika Asane ja bese che ane suve to paNa te ja Asane rAtrinA trIjA prahare suve che, sthavirakalpIe potAnI zakti pramANe kAyotsarga karavo, paNa tenA ogaNIza doSa tajavA. A prasaMga upara eka vRttAMta lakhIe chIe. susthitamuninuM daSTAMta zrI rAjagRhI nagarImAM dardUra nAmanA devatAe zreNika rAjAnA samakitanI parIkSAthI prasanna thaIne tene aDhAra sarano eka hAra, divya vastrayugala tathA be kuMDaLa ApyA hatAM. rAjAe hAra celaNAne Apyo ane vastra tathA kuMDala sunaMdAne ApyA. te joIne celaNAe kheda pAmIne kahyuM
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ tA. 19 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 ke "jo tame mane te vastuo nahIM Apo to huM mAruM jIvita tajI daIza." rAjAe kahyuM ke "tane jema ruce ema kara." te sAMbhaLIne celaNAne ghaNo roSa caDhyo. tethI mahelanA gokhamAM ekalI ArtadhyAna karatI beThI. roSano Aveza hovAthI rAtri chatAM tene nidrA na AvI. te vakhate te gokha nIce secanaka hAthIno mahAvata ane magadhasenA nAmanI dAsI paraspara vAto karatA hatA. temAM dAsIe potAnA jAra mahAvatane kahyuM ke "kAle dAsIono mahotsava che, tethI tuM mane A caMpakamALA hAthInA kaMThamAMthI utArIne Apa, jethI te paherIne huM mArI jAtimAM adhika zobhA pAmuM." mahAvata bolyo ke "rAjAnI AjJAnA bhaMganuM duHkha sahana karavA huM samartha nathI." dAsIe kahyuM ke "tyAre huM prANa tajIza." mahAvata bolyo ke "huM brahmadatta cakrInI jevo mUDha nathI, ke jethI strInA vacanathI citAmAM praveza karavA taiyAra thAuM." (te brahmadattane bakarAe bodha Apyo hato vagere kathA pUrve lakhAI gaI che.) te sAMbhaLIne dAsI bolI ke - "huM maruM to mArA jIvanI jAuM, temAM tAruM zuM gayuM? tuM to bIjI strImAM Asakta thaI mAruM nAma paNa nahIM le; paraMtu tAruM mana paththara karatA paNa vadhAre kaThaNa dekhAya che." ItyAdika temanI vAto sAMbhaLIne celaNAe vicAryuM ke "huM jo prANano tyAga karuM to temAM rAjAne kAMI paNa hAni thavAnI nathI. tene to bIjI pAMcaso rANIo che, paNa huM tapa saMyamAdika karyA vinA manuSyajanmathI bhraSTa thAuM" ema vicArIne te pAchI rAjA upara anurAgavALI thaI. ekadA te hArano doro tUTI gayo. pelA dardIrAMka devatAe hAra ApatI vakhate kahyuM hatuM ke "A hAra tUTyA pachI tene je sAMdhaze te mastaka phATavAthI maraNa pAmaze." rAjAe zaheramAM paDaha vagaDAvyo ke "je A aDhAra sarano hAra sAMdhI Apaze tene rAjA eka lAkha dinAra Apaze." te sAMbhaLIne eka vRddha maNikAre potAnA kuTuMbanA sukha mATe paDaha grahaNa karyo. te vakhate rAjAe tene ardho lAkha dravya prathama ApyuM ane kahyuM ke "jyAre hAra pUro saMdhAze tyAre bAkInuM dravya ApazuM." pachI te hAra laIne te maNikAre potAnA gharanA bhAgamAM eka sarakhI bhUmi para te hAra mUkyo, pachI eka sUkSma dorI ghI tathA madhathI vAsita karIne motInAM chidramAM parovavA lAgyo, paNa motInA chidra vAMkA hovAthI tene sAMdhavAne samartha thayo nahIM. tevAmAM madhanI gaMdhathI ghaNI kIDIo tyAM AvI. te dorIno cheDo pakaDIne dhIme-dhIme motInAM chidramAM cAlI, eTale te dorI parovAI gaI. pachI te maNikAre gAMTha vALIne hAra sAMdhI dIdho; paraMtu tatkALa tenuM mastaka phATI gayuM, tethI te mRtyu pAmIne te ja gAmamAM vAnara thayo. ekadA dareka ghara pharatAM-pharatAM potAnuM ghara tathA putrAdikane joIne tene jAtismaraNa thayuM. te joIne putro uparanI anukaMpAthI teNe "huM tamAro pitA chuM" evA akSara putranI pAse lakhyA. te joIne tenA sarve svajanoe Azcarya pAmI vicAryuM ke "aho ! karmanI gati kevI vicitra che!" pachI te vAnare akSara lakhyA ke "bAkInuM dravya rAjAe tamane ApyuM ke nahIM ?" putro bolyA ke "nathI ApyuM" te sAMbhaLIne tene rAjA upara dveSa utpanna thayo, pachI te hAranI corI karavA mATe
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 chidra jovA lAgyo. ekadA celaNA rANI sAyaMkALe vAvamAM snAna karatI hatI, te vakhate teNe sarva alaMkAro utArIne bahAra mUkyA hatA, temAM te hAra dekhIne lAga joIne vAnare te hAra gupta rIte upADI lIdho ane potAnA putrane Apyo. rANI nhAIne alaMkAra paheravA lAgI te vakhate hAra joyo nahIM, tethI te vilakhI thaI gaI. teNe te vRttAMta rAjAne kahyo. rAjAe abhayakumArane bolAvIne kahyuM ke "A hAra sAta divasamAM zodhI lAva, te sivAya tAro jIvavAno upayA dekhAto nathI." pachI abhayakumAra maMtrIe te hAranI niraMtara zodha karavA mAMDI. have te nagaramAM koI AcAryanA pAMca ziSyo AvyA hatA. temanA ziva, suvrata, dhanya, joNaka ane susthita evA nAma hatAM. temAMthI susthita muni jinakalpIpaNuM aMgIkAra karavAnI IcchAthI tenI pAMca prakAranI bhAvanA bhAvatA hatA. (tulanA karatA hatA.) tenA nAma A pramANe :taveLa sattaLa, sutteLa, pAttaLa vabheLa ya / tulanA paMcahA vuttA, jiNakappaM paDivajjao // 1 // * bhAvArtha :- "jinakalpa pratipanna karavAne IcchanAra munine mATe tapa, sattva, sUtra, ekattva ane baLa e pAMca prakAranI tulanA kahI che." pahelI tapa bhAvanA A pramANe che ke - prathama te porasI vagere tapano abhyAsa kare che, temAM girinadImAM utaratA siMhanI jema kSudhAno vijaya ka2vAne mATe traNa gaNuM tapa karavuM. jema koI parvatamAMthI nIkaLatI nadI jaLathI bharapUra hoya, te nadIne utarato siMha sarala mArga Ave tyAM sudhI vakra gatie cAle, tevI ja rIte eka-eka upavAsanI vRddhi karatA kAMIpaNa hAni na thAya tema cha mAsanA upavAsa karavA sudhI tapane vRddhi pamADe. bIjI sattva bhAvanA e che ke- rAtrine vakhate prathama upAzrayamAM rahIne kAyotsarga karatA sarpa, cora, gopALa tathA bhayaMkara saMgrAma vagerethI bhaya pAme nahIM ane rAtrinA pahelA traNa prahara sudhI dhyAnamAM ja sthita rahe, bilakula nidrA le nahIM. tene kAyotsarga karavAnA pAMca sthAna che. temAM prathama upAzrayamAM, bIjuM upAzraya bahAra, trIjuM cauTAmAM, cothuM zUnya gharamAM ane pAMcamuM smazAnamAM. A sthAnomAM dhyAnamagna rahetA bhayaMkara svarUpavALA devatAo bIvaDAve to paNa kiMcit bhaya pAme nahIM; sarvatra nirbhayarahe. (A bhAvanAmAM bhaya ane nidrAno jaya karavAno che.) trIjI sUtra bhAvanA evI rIte che ke - naMdIsUtra vagere sarva zAstra potAnA nAmanI jema koIpaNa vakhate bhUle nahIM, kaMThe rAkhe ane kALanA pramANane sUtranA AdhAre barAbara jANe. zvAsocchvAsa, prANa, stoka, muhUrta tathA porasI vagere kALanA pramANane divase tathA rAtrie meghAdikathI AkAza chavAyuM hoya to paNa yathAsthita jANe, tathA paDilehaNano kALa, be TaMkano pratikramaNano kALa, bhikSAno kALa tathA vihArAdikano kALa paNa dehanI chAyA na dekhAtI hoya tyAre paNa barAbara jANe. cothI ekatva bhAvanA evI rIte che ke - jo ke prathama gRhasthIpaNAnuM strI dhanAdika saMbaMdhI
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 61 mamatva sAdhue choDI dIdhuM che, to paNa pAchaLathI AcAryAdika pada prApta thavAthI gaccha vagere upara mamatva utpanna thAya che, tevuM mamatva na karavuM ane dRSTipAta, AlApa, paraspara kuzaLapRcchA ane kathAvyatIkara kahevA vagerenI je prathama pravRtti hatI, te sarvano tyAga karavo, chevaTe deha ane upadhi AdikanuM mamatva paNa tajavuM. pAMcamI baLa bhAvanA A pramANe che ke - tapa pramukhanA vazathI jo zarIranuM baLa kSINa thayuM hoya to paNa cittanA pairyano tyAga kare nahIM. mahA ghora pariSaha utpanna thAya, athavA bIjA durdhara prANIonA bhayajanaka upasargo thAya to paNa potAnuM vairya mUke nahIM. A pramANe pAMce bhAvanAthI kAMI paNa kSobha na pAme to pachI jinakalpane aMgIkAra karI zakAya che. susthitamuni bIjI sattva bhAvanAe karIne AtmAne bhAvatA hatA, temAM paNa upAzraya bahAra rahIne kAyotsarga karavArUpa bIjA sattvayoganI bhAvanA karatA hatA. te pAMca munio abhayakumAra maMtrInI yAnazALAmAM mAsakalpa rahyA hatA. have abhayakumAre ghaNI zodha karI to paNa hAra maLyo nahIM, tethI "cha divasa vItI gayA ane sAtamo divasa che, koNa jANe kAle zuM thaze?" ItyAdi vicArathI te zokAtura thayA satA "Aje to sAdhu pAse jaIne temanI paryApAsanA karu" evo vicAra karIne upAzrayamAM AvI rAtriposaha laI tyAM ja rAtri rahyA. te samaye susthitamuni pratikramaNa karIne upAzrayanI bahAra jaI kAyotsarge rahyA. - ahIM pelA maNikAranA putrane vicAra thayo ke "jo kadAca rAjAne A hAra mArI pAse che ema khabara paDaze, to AkhA kuTuMba sahita mArA jIvitanI hAni thaze." pachI teNe te hAra vAnarane pAcho Apyo. mANaso upara kRpAvAna vAnare te hAra bIje kAMI na mUkatA sAdhunA upAzraya pAse Avyo, tyAM munine upAzrayanI bahAra ekalA kAyotsarge rahelA joIne te hAra muninA kaMThamAM paherAvI dIdho. have upAzrayamAM rahelA bIjA cAra sAdhuo eka eka praharanA vArA pramANe susthitamuninA zarIrane pramArjavA (tenI saMbhALa levA) AvatA hatA. temAM prathama zivasAdhu pahele prahare kAyotsarge rahelA susthitamuninA dehanuM pramArjana karavA mATe AvyA te vakhate temanA kiMThamAM divya kAMtivALo hAra joIne teNe dhAryuM ke "jarUra jene mATe abhayamaMtrI ciMtAtura che te ja A hAra jaNAya che. pachI susthitamuninA dehanuM pramArjana karIne pahelo prahara pUro thaye upAzrayanI aMdara nisTihi kahIne praveza karatAM tene badale zivasAdhu bolyA ke "aho ! mahAbhaya prApta thayuM." te sAMbhaLIne abhaye pUchyuM ke "nirbhaya evA munione bhaya kyAMthI hoya?" sAdhue kahyuM ke "pUrve anubhavelA bhayanuM smaraNa thayuM." abhaye kahyuM ke "he pUjaya! te vRttAnta jANavA IcchuM chuM." tyAre muni bolyA ke - avantInagarImAM soma ane zivadatta nAme be bhAIo rahetA hatA. te banne dhana meLavavAnI IcchAthI vyApAra karavA mATe saurASTra dezamAM gayA. tyAM aneka prakAranA adhama tathA karmAdAnanA vyApAra karIne temaNe ghaNuM dravya meLavyuM. pachI potAnA ghara tarapha AvavA taiyAra thayA. te vakhate sarva dhana eka vAMsaLImAM bharIne moTA bhAIe te vAMsaLI potAnI keDe bAMdhI. mArgamAM
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62. upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 cAlatAM tene vicAra thayo ke "jo huM nAnA bhAIne mArI nAkhuM to A dhanano bhAgIdAra koI rahe nahIM ane sarva dhana mArA hAthamAM ja rahe." ema vicAra karato karato te nAnA bhAI sahita gandhavatI nadI pAse AvI pahoMcyo, eTale teNe vicAryuM ke "A dravyanA prabhAvathI pratikSaNe mane raudradhyAna thayA kare che, mATe A anartha karanArI vAMsaLIne nadInA moTA drahamAM ja nAMkhI dauM." ema vicArIne teNe tarata ja nadInA moTA dharAmAM te vAMsaLI nAMkhI dIdhI. te joIne nAnA bhAIe kahyuM ke "are bhAI ! A tame zuM karyuM?" moTo bhAI bolyo ke "duSTa buddhi sahita meM vAMsaLIne agAdha jaLamAM nAMkhI dIdhI che." ema kahIne teNe potAnA duSTa vicAro nAnA bhAIne kahyA. te sAMbhaLIne nAno bhAI paNa bolyo ke "tame bahu sAruM karyuM, mArI paNa tevI ja duSTa buddhi thatI hatI, te paNa nAza pAmI." pachI te banne bhAIo potAne ghera AvyA. ahIM te vAMsaLIne eka kSadhita matsya gaLI gayo. te matsya bhAre thaI javAthI tarata ja koI eka macchImAranI jALamAM pakaDAyo. tene mArIne macchImAra cauTAmAM vecavA Avyo. te baMne bhAIonI mAtAe mUlya ApIne te matsya vecAto lIdho ane ghera AvIne potAnI dIkarIne vidAravA Apyo. te dIkarIe matsya kApatAM temAM vAMsaLI dIThI. tene chAnI rIte laIne potAnA khoLAmAM saMtADI. te joIne mAtAe pUchyuM ke "teM saMtADyuM?" putrI bolI ke "kAMI nahIM." mAtA khAtrI karavA mATe tenI pAse gaI. eTale putrIe tene hAthamAM rahelA charA vaDe marmasthAnamAM prahAra karyo. tethI te DozI mRtyu pAmI. pachI gabharAIne te amArI bahena ekadama uThI, eTale tenA khoLAmAMthI te vAMsaLI bhUmi para paDatI ame sAkSAt joI. tethI amane baMne bhAIone vicAra thayo ke "aho ! te ja A anartha karanAra dhana che ke jene ame pheMkI dIdhuM hatuM !" ItyAdi vicArIne mAtAnI urdhvakriyA karIne ame banne bhAIoe vairAgyathI te vAMsaLIno tyAga karI dIkSA grahaNa karI. mATe te zrAvaka! te bhaya atyAre mane yAda Avyo. tame ja juo ke te artha (dhana) kevuM bhayakArI che ?" abhaya bolyo ke, "he pUjaya ! ApanuM vAkya satya che. dhana snehavALA bhAIomAM paNa paraspara vaira karAvanAruM che, seMkaDo doSa utpanna karanAruM che ane hajAro duHkhone ApanAruM che. tenA bhayathI Ape je A cAritra lIdhuM te bahu sAruM karyuM che, kemake duHkhane ApanArA evA aneka vikalpone karAvanAruM dhana che." A daSTAMtathI abhayakumAra dhananuM duHkhadAyI pariNAma jANyA chatAM pote dhanano Adara karyo che ema vicArIne te zivasAdhunI tathA kAyotsarga rahelA susthitamuninI prazaMsA karavA lAgyA.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 * 298 susthitamuni vALuM daiSNata AgaLa kahe che tathaiva susthitaM sAdhu, kAyotsargajuSaM mudA / dehapramArjanArthAya, dviyAme suvrato yayau // 1 // bhAvArtha :- ja pramANe harSapUrvaka kAyotsargane sevanArA susthitamuninA dehanuM pramArjana karavA mATe bIje prahare suvrata sAdhu gayA." A zlokamAM sUcavelA suvrata munino saMbaMdha A pramANe che - have bIje prahare susthitamuninA dehane pramArjavA mATe suvrata sAdhu upAzrayanI bahAra nIkaLyA. te paNa potAnuM kArya karIne hAra joI bIjo prahara pUro thaye pAchA vaLyA, ane "aho ! mahAbhaya utpanna thayo" ema bolyA te sAMbhaLIne abhayakumAra maMtrIe pUchyuM ke "he pUjya ! jemaNe gRhakAryono sarvathA tyAga karyo che, evA munine moTo bhaya zuM?" sAdhu bolyA ke "pUrve anubhavela bhaya smaraNamAM Avyo." maMtrIe tenuM svarUpa pUchyuM, eTale suvratamuni bolyA ke "aMgadezane viSe vraja nAmanA gAmamAM madaharano putra huM suvrata nAme hato. mAre sIribhaTTA nAmanI patnI hatI. ekadA te gAmamAM coro peThA, temanA bhayathI sarva loko nAsI gayA. huM ekAnta sthaLamAM saMtAI gayo. te vAtathI ajANI mArI strIe corone kahyuM ke "tame strIone kema harI jatA nathI." tenA AvA vAkyathI coroe teno abhiprAya jANIne tenuM haraNa karyuM ane potAnA pallIpatine arpaNa karI, pachI mArA svajano mane vAraMvAra kahevA lAgyA ke "tuM vadhUne baMdhanathI kema choDAvato nathI !" to paNa huM tenI zodha karato nahoto. anyadA svajanono bahu Agraha thavAthI huM ekalo coranI pallImAM gupta rIte gayo. tyAM eka vRddha DozIne ghera rahyo. eka divasa meM te DozIne mArI strInuM haraNa thayeluM jaNAvyuM. tethI te vRddhAe pallIpatine ghera jaIne te strIne kahyuM ke "tAre mATe tAro pati ahIM Avyo che." te sAMbhaLI sIribhaTTA bolI ke "Aje pallIpati bahAra javAno che, tethI tenA gayA pachI sAMje mArA patine mArI pAse mokalajo." pachI te vRddhAnA kahevAthI huM mArI strI pAse gayo, teNe mAruM sArI rIte AsanAdikathI sanmAna karyuM. tevAmAM pallIpati apazukana thavAthI pAcho Avyo. tethI mArI strIe mane palaMganI nIce saMtADI dIdho. pallIpati paNa AvIne te ja palaMga upara beTho. tethI huM bhayabhIta thayo. pachI mArI strIe pallIpatine pUchyuM ke, "he pallIza ! jo kadAca mAro pati ahIM Ave to tame zuM karo?" teNe javAba Apyo ke "satkArapUrvaka tane tArA patine pAchI soMpI dauM." te sAMbhaLIne teNe vakra bhrakuTI karIne saMjJA karI, eTale te pharIthI bolyo ke - "jo
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 huM tArA patine jouM to teno vadha karuM." eTale mArI strIe netranI saMjJAthI mane dekhADyo ke tarata ja mArA keza pakaDIne mane bahAra kADhyo ane lIlI vAdharathI mane bAMdhI lIdho. pachI pallIpati vagere sarva jano sUI gayA. mane bAMdhyo hato tyAM keTalAeka kUtarA AvyA. temaNe mArA sarva baMdhana bhakSaNa karyA, tethI huM baMdhanamukta thayo. pachI te coranA ja khagathI meM pallI patine mArI nAkhyo ane mArI strInA keza pakaDIne kheMcI ane kahyuM ke "jo bUma pADIza to huM tAruM paNa zira chedI nAkhIza." eTale te strI mauna dharI rahI. pachI tene laIne huM bahAra nIkaLI cAlavA mAMDyo. te mArI strIe mArgamAM kaMbala phADIne tenA kakaDA nAkhavA mAMDyA, prAtaHkALe huM tenI sAthe eka vAMsanI jALamAM visAmo khAvA mATe rokAyo. thoDIvAre mArI strIe nAMkhelA kaMbalanA kakaDAne anusAra te pallIpatinA anucaro AvI pahoMcyA ane mane khUba mAra mAryo. pachI mArA pAMca aMgone pAMca khIlAthI jaDI laI mane pRthvI sAthe coMTADI dIdho ane mArI bhAryAne laIne teo pAchA cAlyA gayA. thoDIvAre eka vAnara mArI pAse Avyo ane te mane joIne mUcha pAmyo. keTalIka vAre sAvadha thaIne te zalyoddharaNI (zalyano uddhAra karanArI) ane saMrohaNI (ghA rujhAvanArI) auSadhi laIne mArI pAse Avyo. tenAthI mane zalya rahita karyo. pachI mArI samIpe teNe akSaro lakhyA ke - "huM tArA gAmamAM siddhakarmA nAmano vaidya hato, te vakhate paNa meM tane sAjo karyo hato. te huM marIne A vanamAM vAnara thayo chuM. A vanamAM koI eka vAnare mane prahAra karIne sarve parivAra laI lIdho che. huM yUthathI bhraSTa thayelo ahIM tArI pAse Avyo chuM. tane joIne mane jAtismaraNa thayuM tethI meM tane zalyathI mukta karyo che. have tuM paNa mAro sahAyabhUta thA; jethI mArA zatru vAnarano huM parAjaya karuM." te sAMbhaLIne huM te markaTanI sAthe gayo, tyAM bane markaTonuM yuddha zarU thayuM. temAM mArI sAthenA markaTano parAjaya thayo, tyAre teNe mane kahyuM ke "teM mArI sahAyatA kema na karI?" meM kahyuM ke "tame banne rUpa ane varNAdike karIne samAna dekhAo cho, tethI mAro mitra koNa ane teno zatru koNa te huM oLakhI zakyo nahIM." te sAMbhaLIne te markaTa nizAnI mATe potAnA kaMThamAM puSpamALA nAkhIne pharIthI yuddha karavA gayo. te vakhate meM bIjA vAnarane patthara vaDe marmasthAnamAM prahAra karyo, jethI te mRtyu pAmyo. pachI huM mArA mitra vAnaranI rajA laIne pAcho coranI pallImAM gayo. tyAM mArI bhAryA sAthe AliMgana karIne sutelA pallIpatinA bhAIne meM khaDraga vaDe mArI nAMkhyo ane baLAtkArathI mArI strIne laIne mAre ghera Avyo. paraMtu sarva prakAranA duHkhano anubhava thavAthI mane vairAgya utpanna thayo. tethI meM tatkALa saMsAra choDIne cAritra grahaNa karyuM. he maMtrI ! Aje upAzrayamAM praveza karatAM te bhayanuM smaraNa thayuM." te sAMbhaLI maMtrI bolyo ke "he muni ! Ape te strIno saMga choDIne cAritra lIdhuM te ghaNuM uttama kAma karyuM che." - pachI trIje prahare dhanyamuni susthitamuninA dehane pramAvA gayA. te paNa tevI ja rIte hAra joIne "aho ! moTo bhaya utpanna thayo" ema bolatA upAzrayamAM AvyA. abhayakumAre pUchyuM ke "he pUjaya ! vItarAganA mArgamAM rahelAne ati bhaya kyAMthI hoya?" muni bolyA ke,
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ upa upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 "pUrve anubhavela bhaya yAda Avyo." maMtrIe kahyuM "he svAmI! te vRttAMta prakAzita karo." tyAre muni kahevA lAgyA ke "avantinagarI samIpe eka gAmaDAnA rahIza koI kulaputra (kaNabI)no putra huM dhanaka nAmano chuM. mArA mAtA-pitAe mane avantImAM paraNAvyo hato. ekadA huM sAyaMkALane vakhate mAre sAsare jato hato. saMdhyA samaya thatAM huM avantinagarInA smazAne jaI pahoMcyo. tyAM eka yuvatIne rotI sAMbhaLIne meM tene pUchyuM ke, "tuM kema e che?" te bolI ke, "je mANasa kadI duHkha pAmyo nathI athavA je duHkha bhAMgavA samartha nathI athavA je bIjAnuM duHkha jANI duHkhI thato nathI tevA mANasane duHkhanuM vRttAMta kahevuM nahIM ane je duHkha pAmyo che, je duHkhano nigraha karavA samartha che athavA je pArakA duHkhe duHkhIo thAya che tene duHkhanI vAta kahevI. te sAMbhaLIne meM kahyuM ke "huM tArA duHkhanuM nivAraNa karIza." tyAre te bolI ke "A zULI upara caDAvelo mAro svAmI che. te nirdoSa chatAM tene rAjAe AvI dazA pamADI che. huM rAjapuruSothI bhaya pAmatI "mane koI jANe nahIM ema vicArIne A saMdhyA samaye mArA svAmI mATe bhojanAdika laIne AvI chuM; paNa mAruM zarIra nAnuM hovAthI huM tene bhojana karAvavA zaktimAna thatI nathI, tethI huM rudana karuM chuM." te sAMbhaLIne meM tene kahyuM ke, "mArI pITha para caDIne tuM tArA patine bhojana karAva." tyAre teNe mane kahyuM ke, "nIcI dRSTi ja rAkhavI, UMcuM jovuM nahIM; jo UMcuM joIza to huM pativratA hovAthI lajja pAmIza. ema kahIne te mArI pITha upara caDI potAnA kAryamAM pravRtta thaI. thoDIvAre mArA pRSTha upara rudhiranA biMduo paDavA lAgyAM. tethI meM kAMIka UMcI dRSTi karI joyuM to charA vaDe te mANasanuM mAMsAdika letI ane tene kApIne pAtramAM nAMkhatI meM tene joI. AvA bibhatsa karmane joIne meM tene paDatI mUkI ane bhayathI huM gAmanA daravAjA pAse AvelA eka yakSanA derAmAM peTho. mArI pAchaLa ja doDatI AvatI teNe mane joyo; eTale mAro eka paga derAnA uMbarAnI bahAra ane eka paga aMdara hato. te ja vakhate teNe bahAranA paga upara te ja asi vaDe prahAra karyo ane tenAthI kapAyelo mAro upradeza laIne te nAsI gaI. pachI huM dvAradevInI pAse karuNa svare rudana karavA lAgyo; tethI devIne karuNA utpanna thaI; eTale koI zULIe caDAvelA sajIvana mANasano upradeza kApI lAvIne mArA paga sAthe sAMdhI teNe mane sAjo karyo. pachI huM rAtrine ja vakhate mArA sasarAne ghera gayo. tyAM gharamAM dIvo baLato hovAthI dvAranA chidramAMthI gharanI aMdara zuM thAya che te jovA lAgyo. to te ja strIne ane tenI mAne madya mAMsa khAtI meM joI. tenI mAe tene pUchyuM ke, "aho putrI ! AvuM suMdara tAjuM mAMsa tuM kyAMthI lAvI?" te bolI "he mAtA! A mAMsa tArA jamAInuM che." ema kahIne teNe sarva vRttAnta kahyo. tyAre tenI mAtA bolI ke, "ema karavuM tane yogya nahotuM" putrI bolI ke, "huM zuM karuM? teNe mArA vacana pramANe karyuM nahIM ane UMcuM joyuM, tethI meM tema karyuM." A pramANe te bannenI vAto sAMbhaLIne huM pAcho pharI devInA caityamAM Avyo ane tyAM rAtri nirgamana karI koI sAdhu pAse dharmopadeza sAMbhaLIne meM dIkSA grahaNa karI. hAlamAM A susthitamuninI sevA karuM chuM. Aje te pUrvano anubhavelo bhaya smaraNamAM Avyo." te sAMbhaLIne abhayakumAre temanI ati prazaMsA karI.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 have cothe prahare joNaka muni pramArjana karavA nimitte gayA. teo paNa hAra joIne "mahAbhaya utpanna thayuM" ema bolyA. abhayakumAre pUchatAM te joNaka sAdhu potAnuM pUrva caritra kahevA lAgyA ke "avantInagarImAM jaNaka nAmano huM sArthavAha hato. mArI strI upara huM ati rAgavAna hato." eka vakhata mArI bhAryAe mane kahyuM ke, "tame mane mRgapuccha lAvI Apo." meM kahyuM ke, "huM kyAMthI lAvI ApuM?" te bolI ke, "rAjagRhI nagarInA rAjAne ghera mRgo che, tyAMthI lAvI Apo." pachI huM rAjagRhInagarInA udyAnamAM gayo, tyAM svarUpavAna vezyAno samUha chela puruSonI sAthe krIDA karato meM joyo, temAMthI eka mugdhasenA nAmanI suMdara yuvatIne koI vidyAdhare haraNa karI. meM te vidyAdharane bANathI vIMdhI nAkhyo. eTale tenA hAthamAMthI chUTIne te yuvatI sarovaramAM paDI. temAM ugelA kamaLo laIne te bahAra nIkaLI ane mane kamaLanuM bheguM karI mArI sAthe sneha karavA lAgI tyAra pachI teNe mane AgamananuM kAraNa pUchayuM, eTale meM paNa strInI preraNAthI karelA prayANanuM vRttAMta nivedana karyuM." te vRttAnta sAMbhaLIne te yuvatIe mane kahyuM ke, "kharekhara tamArI strI asatI jaNAya che, teNe kapaTa karIne tamane chetaryA che." te yuvatInuM A vAkya mane satya lAgyuM nahIM, mane evo bhAsa thayo ke "strI bIjI strInA guNa sAMbhaLIne khuzI thatI nathI, paNa IrSALu thAya che." pachI huM mugdhasenA vezyAne ghera gayo. teNe ghaNA upacArothI mArI sevA karI. eka divasa te vezyAe zreNika rAjA pAse nRtya karavAno AraMbha karyo, te vakhate huM tenI sAthe gayo hato. sarva janonA hRdaya nRtyamAM lIna thayelA joIne meM mRgapRccha haraNa karyuM, paNa tenA rakSake mane dITho eTale teNe rAjA pAse jAhera karyuM. te gunhAmAMthI mane mugdhasenAe choDAvyo. anyadA te mugdhasenAne laIne huM mArA gAma tarapha cAlyo ane gAmanI bahAra udyAnamAM te vezyAne mUkIne rAtre huM gupta rIte mAre ghera gayo. te vakhate mArI bhAryAne eka jAra puruSanI sAthe bhojana karatI joI. tyAra pachI mArI strI kAMI kAma mATe bahAra gaI ane te jAra sUI gayo, tyAre tene meM mArI nAMkhyo. mArI strIe AvIne tene marelo joyo, eTale tarata ja tene UMcakIne gharanA vADAmAM eka khADo khodI temAM dATI dIdho. te sarva strIcaritra joIne pAcho huM udyAnamAM pelI vezyA pAse Avyo ane tene sarva vAta kahI. pachI vezyA sAthe huM rAjagRhInagarImAM AvI tene ghera ghaNA kALa sudhI rahyo. pachI vezyAnI rajA laIne huM pharIthI mArI strInuM caritra jovAnI utkaMThAthI ghera gayo, mArI strI niraMtara mArI sevA karavA lAgI. meM paNa tenuM caritra prakaTa karyuM nahIM. have te haMmezA pelA jArane jyAM dATyo hato te sthAnanI bhojanAdika naivedyathI pUjA karI pachI jamatI hatI. eka divase mArI strIe mAre mATe ghebara vagere miSTa bhojana taiyAra karyuM, te vakhate meM tene kahyuM ke "Aje prathamathI koIne tAre A bhojana ApavuM nahIM, je tane adhika priya hoya tene ja ApavuM. tyAre
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 te bolI ke, "mAre tamArAthI bIjo koI adhika nathI." ema kahIne te mArI dRSTi cUkAvIne pelA jAravAlA sthaLanI pUjA karavA gaI. meM te jANIne kahyuM ke "he aprAthyaprArthike! (mRtyune mAganArI!) haju sudhI tuM tAruM caritra choDatI nathI." tyAre teNe javAba Apyo ke "meM koIpaNa vakhata tamArI AjJAnuM ullaMghana karyuM nathI, huM koI vakhata kaDavuM vacana paNa bolI nathI ane zA mATe kAraNa vinA Thapako Apo cho?" ema bolIne krodhathI azrupAta karatI teNe tapAvelA telathI bharelo loDhAno tavo mArI upara pheMkyo. temAMthI uchaLatA telanA biMduo eTalA badhA mArA zarIra upara paDyA ke mArA zarIranI badhI cAmaDI nAza pAmI gaI.. pachI huM bhayathI ekadama nAsIne mahAmuzkelIe mArI mAnA gharamAM pesI gayo. tyAM jatA ja huM mUcha khAIne paDI gayo. mArA svajanoe mane zatapAka taila vagere upacAro karIne sAjo karyo. pachI meM sarva kuTuMbane satya vRttAMta kahIne sAdhu pAse AvI dharmopadeza sAMbhaLIne vairAgyathI dIkSA grahaNa karI. atyAre paNa te bhayanuM mane smaraNa thayuM." te sAMbhaLIne abhayakumAra bolyA ke, he pUjaya! tame to bAhya ane atyaMtara baMne prakAranA bhayathI rahita cho, paNa ame ja karmanA samUhathI bhAre thatAM sarve bhayanI madhye rahIe chIe." ItyAdi ghaNI rIte temanI prazaMsA karIne abhayakumAre rAtri posaha pUrNa karyo. sUryodaya thayo tyAre maMtrI upAzrayanI bahAra nIkaLyA. tyAM kAyotsargamAM tatpara aMta:karaNavALA susthitamuninA kaMThamAM pelo hAra joIne teNe vicAryuM ke, "aho ! rAtrinA dareka prahare te cAre munio "mahAbhaya prApta thayo" ema bolyA hatA te satya che; kemake niHspRha munione to kAMcana mahAbhaya rUpa ja che. aho ! sAdhuonI nirlobhatA kevI che ! rAjya samAna divya hAra joIne pAMcamAMthI koIe kiMcit paNa lobha karyo nahIM. kharekhara sarva bhayo lobhamAM ja rahelA che. A pramANe vicArI susthitamunine traNa pradakSiNApUrvaka vAMdIne tathA stuti karIne abhayakumAra bolyA ke "aho ! tame ja kharekhara lobhane jItyo che." pachI te hAra muninA kaMThathI pote ja utArIne harSa pAmatA rAjasabhAmAM jaI zreNika rAjAne Apyo, ane rAtrinuM sarva vRttAMta kahyuM. te sAMbhaLIne rAjAe maMtrIne kahyuM ke "munionA guNanI stuti vagere karavAthI ananta bhavanA duHkha-ciMtAdikano nAza thAya che. to pachI tamArI aihika ciMtAno nAza thAya temAM to kahevuM ja zuM! temanA mahimAthI svayameva sarva duHkhano kSaya thAya che. upAzrayanI bahAra kAyotsargamAM ubhA rahelA susthita sAdhu cAre prahara sudhI yogamAM nizcala rahyA, te chellA tapAcArane AcaratA sadguNI munIzvaranI huM stuti karuM chuM." O
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 299 tapanI pradhAnatA tapo mukhyaM hi sarvatra, na kulaM mukhyamucyate / harikezI zvApAko'pi, svaHpUjyo'bhUnmahAvrataiH // 1 // bhAvArtha - sarvatra tapa ja mukhya che, kuLa mukhya kahevAtuM nathI. juo ! harikezI nAmano cAMDALa paNa pAMca mahAvratothI devane pUjaya thayo hato." harikezImuninI kathA mathurApurImAM zaMkha nAmanA yuvarAje dharmazravaNa karIne dIkSA grahaNa karI vihAra karatAkaratA rAjapura (hastinApura)mAM AvyA. tyAM bhikSAne mATe tapta vAlukAvALI naraka pRthvI samAna ane devanA prabhAvathI dAvAnala rUpa hutavahA nAmanI eka zerI hatI. te zerImAM je koI cAlatuM te tarata ja mRtyu pAmatuM hatuM. munie te zerIne mANasanA saMcAra vinAnI joIne purohitanA putrane pUchyuM ke, "A zerImAM mANaso cAle che ke nahIM?" teNe bhale A baLI jAya' evA duSTa AzayathI kahyuM ke, "cAle che. te sAMbhaLI muni utAvaLA te zerImAM ja cAlyA. temanA tapanA prabhAvathI te zerI zItaLa thaI gaI. pelo purohitano putra gavAkSamAM beTho hato. teNe munine IryApathikI zodhatA ane dhIme dhIme cAlatA joIne "aho ! A koI mahAtapasvI lAge che ema jANI vismita thayo. pachI eka divasa te muni pAse udyAnamAM jaI temane namIne bolyo ke, "he pUjaya ! meM Apane pelI zerImAM javAnI AjJA ApI hatI te pApathI huM zI rIte mukta thaIza?' munie kahyuM ke, pravrajayA grahaNa kara." te sAMbhaLIne teNe dIkSA lIdhI; paraMtu brAhmaNa hovAthI teNe jAtimada karyo. chevaTa AyuSya pUrNa karIne svarge te gayo. tyAMthI AvIne te gaMgAkAMThe smazAnano svAmI balakoTa nAmano cAMDALa hato tene gaurI ane gAMdhArI nAmanI be strI hatI. temAM gaurInI kulimAM te utpanna thayo. pUrva bhave jAtimada karyo hato. tethI kadarUpo ane zyAma thayo. cAMDALone paNa upahAsa karavA lAyaka thayo. tenuM baLa nAma paDyuM. te koIne paNa bhAMDavAmAM kuzaLa ane viSavRkSanI jema saune dveSa karavA lAyaka thayo sato ghaNA lokone udvega pamADatA vRddhi pAmavA lAgyo. ekadA teno baMdhuvarga pAnagoSThImAM tatpara thayo hato. te vakhate teNe bhAMDaceSTA karIne sarvanI sAthe kalaha karyo; tethI teoe tene potAthI dUra karyo. te dUra jaIne beTho tevAmAM tyAM eka sarpa nIkaLyo. tene joIne te sarve cAMDAloe ekadama uThIne "A jherI sApa che' ema kahIne tene mArI nAMkhyo. thoDIvAre bIjo dIpaka jAtino sarpa nIkaLyo. 1. madirApAna karavAmAM
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 69 te viSarahita che ema jANIne teoe tene javA dIdho. te sarva joIne baLe vicAryuM ke viSadhArI sarpa haNAya che ane dIpaka (nirviSa) sarpa mUkI devAya che, mATe sarva koI potAnA ja doSathI phleza pAme che ema siddha thayuM, to have bhadraprakRti rAkhavI te ja yogya che." ema vicAratAM teNe jAtismaraNa thayuM; tethI potAno svargavAsa tathA jAtimadane vicArato te baLa saMvigna sAdhu pAse gayo. temanI pAse dharma zravaNa karIne teNe dIkSA lIdhI. pachI te vihAra karatAM anyadA tiMduka nAmanA udyAnamAM hiMduka yakSanA caityamAM te muni pratimA dhAraNa karIne rahyA. eka divasa te caityamAM kauzalika rAjAnI putrI bhadrA ghaNI sakhIo sAthe paravarelI AvI tyAM yakSane namIne krIDA karavAmAM pravRtta thaI. kriIDA karatAM te sarvee varane AliMgana karavAnuM miSa karIne caityanA judA judA sthaMbha pakaDyA. temAM rAjaputrI kAyotsarge ubhelA te munine sthaMbha dhArIne temane ja AliMgana karIne bolI ke "huM A varane varI chuM." thoDIvAre varNa zyAma ane vikarALa evA te munine joIne te bUma pADatI satI thU thU karavA lAgI. te joIne yakSane krodha caDyo; tethI teNe te rAjakanyAnuM mukha vAMkuM karI nAMkhyuM, zarIra kadarUpu karyuM ane paravaza karI dIdhI. pachI te yakSa bolyo ke, "je A strI munine patipaNe svIkAraze to ja tene huM mukta karIza." te sAMbhaLIne rAjAe jIvatI rAkhavAnA hetuthI tema karavAnuM kabUla karyuM. pachI te rAjaputrI svajanonI anujJAthI yakSanA caityamAM ja rahI ane munine anukULa upasarga karavA lAgI, paNa munie tenI jarA paNa IcchA karI nahIM; eTale te pAchI osarI. pachI yakSe ghaDImAM potAnuM svarUpa ane ghaDImAM muninuM svarUpa dekhADI chetarIne AkhI rAtri tenI viDaMbanA karI. prAtaHkALe "muni to tane IcchatA nathI." evA yakSanA vacanathI te rAjaputrI khinna manavALI thaI satI potAne ghera gaI. pAchI AvelI joIne purohite rAjAne kahyuM ke, "A RSipatnI brAhmaNane kahyuM." te sAMbhaLIne rAjAe te purohitane ja ApI. teNe tene potAnI patnI karI. anyadA priyA sahita yajJadIkSA grahaNa karIne teNe yajJano AraMbha karyo. - have harikezI nAmanA cAMDALa kuLamAM utpanna thayelA baLa nAmanA te jitendriya muni eka divasa bhikSA mATe brAhmaNanA yazapATakamAM ja gayA. te tapasvIne AvatA joIne brAhmaNo anAryanI jema teno upahAsa karavA lAgyA ane kahevA lAgyA ke, "are ! tuM koNa che? tAruM AvuM bibhatsa rUpa jovAne paNa ame yogya nathI. tuM zI IcchAthI ahIM Avyo che? amArI dRSTithI dUra jA." IityAdi vacano sAMbhaLIne pelo yakSa je niraMtara muninI sAthe ja raheto hato te kopAyamAna thayo. teNe muninA dehamAM praveza karIne kahyuM ke, "huM zramaNa (sAdhu) chuM. bIjAne mATe taiyAra kareluM anna levA mATe huM Avyo chuM. ahIM tamoe ghaNuM anna rAMdhyuM che; to temAMthI zeSanuM paNa avazeSa prAMte raheluM hoya te mane sAdhune Apo." e pramANenA vacano sAMbhaLI yAjJiko bolyA ke, "A siddha 1. kAyotsarga karIne sthira rahevuM te.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 kareluM bhojana brAhmaNone ja devA yogya che, tane zudrane daI zakAya tema nathI, jagatamAM brAhmaNa samAna bIjuM koI puNyakSetra nathI, temAM vAveluM bIja moTA phaLane Ape che." muninA zarIramAM rahIne yakSa bolyo ke, "tame yajJamAM hiMsA karo cho, AraMbhamAM rakta cho, ajitendriya cho, tethI tame to pApakSetra cho, vizvamAM mahAvratane dhAraNa karanAra muninA jevuM bIjuM koI puNyakSetra nathI. A pramANe te yakSe yajJAcAryanuM apamAna karyuM. te jANIne tenA ziSyo bolyA ke, "amArA upAdhyAyano tuM pratyanika che, mATe have to tane kAMI paNa ApazuM nahIM; nahi to kadAca anukaMpAne lIdhe kAMI aMta prAMtAdi paNa Apata." yakSa bolyo ke, "samitivaMta, samAdhivALA, traNa guptithI gupta ane jitendriya evA mane jo tame eSaNIya anna nahi Apo; to pachI A yajJathI tamane zuM lAbha maLavAno che? kAMI paNa lAbha maLaze nahIM." te sAMbhaLIne adhyApake potAnA ziSyone kahyuM ke, "Ane lAkaDI ane muThI vagerethI mArIne kADhI mUko." te sAMbhaLIne sarve ziSyo ekadama tenA tarapha doDyA ane munine daMDAdika vaDe mAravA lAgyA. te vakhate rAjaputrI bhadrA temane aTakAvIne bolI ke, "he ziSyo ! A muni kadarthanAne yogya nathI; kemake devanA vacanathI mane rAjAe A munine ApI hatI, to paNa teNe manathI paNa mArI IcchA karyA vinA mane choDI dIdhI; te A RSi che, devendra ne narendrane paNa vaMdanika che, A mahAyazasvI, moTA prabhAvavALA, mahAduSkara vratadhArI ane ghora parAkramavALA evA muninI tame hilanA karo nahIM. temanI hIlanA karavAthI temanA tapanA prabhAva vaDe tame ne ame sarve baLIne bhasma thaI jaIzuM, mATe tevuM na thAya tema karo" te sAMbhaLIne yakSe "A bhadrAnuM vacana mithyA na thAo" ema dhArI sarva chAtronuM nivAraNa karyuM. kahyuM che ke - eyAiM tIse vayaNAi soccA, pattIe bhaddAe subhAsiyAI / isissa veyAvaDiyaTThayAe, jakkhA kumArovi NivArayati // 1 // bhAvArtha - "potAnA patine kahelA bhadrAnA AvA subhASita vacana sAMbhaLIne muninI vaiyAvacca karanAra yakSe te ziSyonuM nivAraNa karyuM. kevI rIte karyuM te kahe che - tarata ja roSa pAmIne yakSe AkAzamAM aneka rUpo vikarvI te upasarga karanArA sarve chAtrone aMga vidAratA ane lohI vamatA karyA. te joI pharIthI bhadrA bolI ke, "he chAtro ! A muninI tame avagaNanA karo cho, te parvatane nakhathI khodavA jevuM, lohadaMDane dAMtathI khAvA jevuM ane jAjavalyamAna agnine pAdaprahAra karavA jevuM karo cho. temane sAmAnya bhikSu mAnIne mUrkhane yogya evuM kArya karo cho te tamane ghaTatuM nathI; mATe jo tame jIvitane ke dhanane IcchatA ho to te munine mastaka namAvIne temane zaraNe jAo." pachI te somadeva nAmano yajJAcArya, jemanA netra ane jillA bahAra nIkaLela che evA ane kASTha samAna thaI gayelA temaja urdhva mukhavALA chAtrone
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 joIne potAnI patnI bhadrA sahita te muni pAse jaI temane stuti dvArA prasanna karavA mATe kahevA lAgyo ke, "he bhagavan! amArA aparAdhane kSamA karo. A bALaka mUrkha ane ajJAnI chAtroe ApanI hIlanA karI, tenI Apa kSamA karo. kemake munijano to ghaNA kRpALu hoya che; teo kadI paNa koInA para kopa karatA nathI." te sAMbhaLIne muni bolyA ke, "prathama atyAre ke have pachI mane kiMcit paNa tamArA upara prazleSa nathI, paNa koI yakSa mAruM vaiyAvRtya kare che, teNe A tamArA chAtrone parAbhavelA jaNAya che." adhyApaka bolyo ke, "he pUjaya ! tame dharmatattvanA jJAnI krodha karo ja nahIM, paNa ame to ApanA caraNane zaraNe AvyA chIe. mATe A puSkaLa zAli vagere anna IcchAnusAra grahaNa karo ane te vAparIne amArA para anugraha karo." te sAMbhaLIne munie mAsakSamaNanuM pAraNuM hovAthI zuddha annapAna grahaNa karyuM, eTale pelA yakSe sarva chAtrone sAjA karyA ane pAMca divya pragaTa karyA. pachI harSavanta thaIne te sarva brAhmaNo bolyA ke, "bAhya snAnAdika dharmanI spRhAvALA ame Ape aMgIkAra karelA yajJAdikanuM tattva jANatA nathI; tethI pUchIe chIe ke - tamAre yajJa karavAnA vidhimAM kayo agni che ? te agninuM sthAna karyuM che ke jyAM agninuM sthApana karAya che? dhRtAdika nAMkhavA mATe tamAre saravo kayo che? agni pradIpta karavA mATe tamAre kArIsa (muMgaLI) rUpa zuM che ke jenAthI agni phukAya che? agnine saLagAvavA mATe samidha (kASTha) kyAM che? pApane upazamana karavAmAM heturUpa evI zAMtine mATe tamArI adhyayanapaddhati kaI che? ane keTalA temaja konA saMbaMdhI homavidhithI zeno homa karo cho ? te sarva kRpA karIne kaho." munie javAba Apyo ke "amAre tapa (AhAra mUchatyAga) rUpa agni che; kemake te karmendhanane bALanAra che. jIva agninuM sthAna che; kAraNa ke taparUpI jyoti (agni) tene Azraye rahe che. mana, vacana ane kAyAnA yogarUpa saravo che. tenA vaDe thatA zubha vyApAra te sneha (vRta)ne sthAne che. zarIrarUpa agni dhamavAnuM kArasa (muMgaLI) che. karmarUpI samidha (kASTha) che ane saMyama tathA yogarUpa zAnti kriyA che. evI rIte munione homa karavAno vidhi che. tevA prakArathI huM paNa homa karuM chuM." pharIne adhyApake snAnanuM svarUpa pUchyuM ke "tamAre snAna karavA mATe kyo draha (dharo) che? pApa TALavA mATe ane zAMti mATe kayu tIrtha che? kayu puNyakSetra che? te tIrthonA keTalA svarUpa che ke je saMsArarUpI samudrathI tAre che? zene viSe snAna karIne pavitra thayelA Apa karmamaLano tyAga karo cho ? amArI ja jevAM tamAre paNa zuddhi karavAnA drAdi jaLAzayo (tIrtho) che ke kAMI jUdAM ja che? te ame jANatA nathI. mATe te yakSapUjaya muni! te sarva ApanI pAsethI ame jANavA IcchIe chIe." muni bolyA ke, "amAre dharmarUpI draha (dharo) che ane brahmacaryarUpI tIrtha che ke jene viSe anAvalipta (saMsAramAM nahi lapaTAyelo) ane prasanna lezyAvALo AtmA snAna karavAthI nirmaLa, zuddha ane zItaLa thaIne sarva doSano tyAga kare che." ItyAdi muninA zubha u.bhA.5-
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 vAkyothI te brAhmaNo bodha pAmIne jainadharmI thayA. muni paNa anyatra vihAra karatAM anukrame karmano kSaya karIne paramapadane pAmyA. kharekhara sauthI adhika tapa ja dekhAya che, koI ThekANe jAtinuM adhikapaNuM dekhAtuM nathI. juo! harikezI cAMDALanA putra chatAM paNa tapanA ja prabhAvathI mahAnubhAga thaIne AvI Rddhine pAmyA." 300 vicAra bAhyAbhyantarasAmarthyAninhavena pravartanam / sarveSu dharmakAryeSu, vIryAcaraNamucyate // 1 // bhAvArtha:- "bAhya tathA abhyattara sAmarthyane gopavyA vinA tene sarvadharmakAryomAM pravartAvavuM te vIryAcAra kahevAya che." vANI ane kAyAne AdhIna je sAmarthya te bAhya sAmarthya kahevAya che ane mana saMbaMdhI je vIrya te atyaMta sAmarthya kahevAya che. te baMnene anindavapaNe pravartAvavuM eTale sarva dharmakAryamAM vIryane phoravavuM tene vIryAcAra kahe che. pUrvAcAryoe kahyuM che ke - aNigahia balavIrio, parikkamai jo jhttmaautto| juMjai a jahAthAma, nAyavvo vIriAyAro // 1 // bhAvArtha:- "bala ane vIrya ne gopavyA sivAya je yathokta rIte jJAnAdi AcArano Azraya karIne ananya citte parAkrama kare che ane te bAhyAbhyatara parAkramane yogya sthAne joDe che eTale teno ghaTita upayoga kare che te varyAcAra jANavo." ahIM AcAra ane AcAravALAno kathaMcita abheda mAnIne tene vIryAcAra kahelo che. te mana, vANI ane kAyAnA bhede karIne traNa prakArano che. tenA aticAra paNa mana, vANI ane kAyAnA vIryane gopavavA rUpa traNa ja che. te viSe zrAvakanA ekaso ne covIza aticAronA varNananI gAthAmAM kahyuM che ke - 1. vacana ane kAyAnuM bala, 2. mananuM bala.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 paNa saMlehaNa panarassa kammA, nANAi aTTha patteyaM / bArasa tava viriya tiga, paNa sammavayAI aiyArA // 1 // bhAvArtha - "saMlekhanAnA pAMca aticAra che, karmAdAnanA paMdara che, jJAnAdi (jJAna, darzana, cAritra) AcAranA pratyeke ATha ATha che, tapAcAranA bAra che, viryAcAranA traNa che ane samyakatva tathA bAra vratanA pAMca pAMca aticAra che." eTale pa+15+24+12+3+65 maLI 124 thAya che. ahIM koI zaMkA kare ke - "A bakarInA gaLAnA AMcaLa jevA (nakAmA) vIryAcArane sArI rIte upayogamAM levAnuM zuM prayojana che? kemake bhavya prANIone bhava-sthitinuM to niyatapaNuM che, tethI jyAre je bhavya prANI siddhimAM javAno haze, tyAre te prANI viryAcArano upayoga karyA vinA paNa mokSe jaze." gurumahArAja teno javAba Ape che ke "teM je ahIM bhavasthitinuM niyatapaNuM hetupaNe darzAvyuM, te yuktivikaLa aniyata paNa nathI, paNa niyatAniyata che. te zI rIte? ema pUchIza to sAMbhaLa - puNya-pApane anusAra bhavasthiti ghaTe che ane vRddhi pAme che. tethI tenuM aniyatapaNuM kahevAya che ane je jyAre mukti javAno che te tyAre ja mukti pAmaze. e yuktithI niyata paNa kahevAya che. paraMtu jo "je jyAre mokSe javAno che, te tyAre ja mokSe jaze' evo ekAntavAda svIkArIe to gozALAno mata prApta thAya che. gozALo "jenuM je jyAre thavAnuM che tenuM te tyAre ja thAya che evo niyativAda mAne che ane tema mAnavAthI to pratyakSa mithyAtva prApta thAya che. kemake jinazAsanamAM kAlAdika pAMca kAraNo jagatanA vivartamAM heturUpa kahelA che. temAMnA mAtra pratyekane hetu mAnelA nathI paNa pAMce maLIne heturUpe mAnelAM che, mATe bhavasthitine niyatAniyata ja mAnavI joIe. A vacana yuktithI vikaLa che ema samajavuM nahIM. kemake jema eka ja vastumAM utpAda, vyaya ane dhrauvya e traNe avirodha rahe che, temaja eka bhavasthitimAM kathaMcit niyatapaNuM ane kathaMcita aniyatapaNuM paNa rahI zake che. ahIM tAtparya e che ke - jIva puNyAdika upakrama karavAthI vahelo paNa mokSa pAme che ane jinAjJA lopavAthI tathA mahApApo karavAthI adhika kALa saMsAramAM paribhramaNa paNa kare che. te apekSAe bhavasthiti aniyata jANavI. A bAbata siddhAntathI paNa viruddha nathI, kemake mahAnizIthAdi zAstromAM ApaNe sAMbhaLIe chIe ke - sAvadyAcArya vagerene bhavasthiti eka ja bhava bAkI rahevA rUpa hatI. paNa utsutrabhASaNAdika vaDe teonI bhavasthiti adhika thaI hatI. koI jIva bhavasthitinA pratiniyata samaye ja mokSanI prAptine yogya evuM puNya karavA zaktimAna thAya ane bIje vakhate tevuM puNya karI na zake, te niyata kALe ja mokSe jAya, tenI apekSAe bhavasthiti niyata jANavI.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 kevaLajJAnIe je sthiti kahI hoya te to niyata sthiti ja jANavI. kemake kevaLajJAnI to saMpUrNa jJAnanA prabhAvathI "A jIva A pramANe puNyAdi upakrama karaze ane A jIva tema nahi kare" ItyAdi dareka jIvanA upakramanuM svarUpa jANIne ja bhavasthiti kahe che, jANyA vinA kahetA nathI, mATe niyata jANavI. paNa jo bhavasthitinuM ekAtta niyatapaNuM ja aMgIkAra karIe, to prANIne tevA prakAranA duSkara dharmakRtyo karavAnuM ane hiMsAdika pApavyApAranA parihAranuM niSphaLapaNuM prApta thaze, te kAMI yuktiyukta nathI. mATe bhavya prANIonI bhavasthitinuM niyatAniyatapaNuM siddha che ema samajavuM. tenI siddhi thavAthI dharmakriyAmAM zakti phoravavA rUpa vIryAcAranI paNa saphaLatA siddha thaI. te viSe sUtramAM kahyuM che ke - titthayaro caunANI, suramahio sijjhayavvaya dhuvaMmi / aNigUhiyabalavirio, savvatthAmeNa ujjamai // 1 // bhAvArtha :- "cAra jJAnane dhAraNa karanAra, devatAothI pUjita ane dhruva (nizcaye) siddhipadane pAmanArA evA tIrthakaro paNa bala ane vIrya ne gopavyA vinA sarva sAmarthya vaDe udyama kare che." ia jaha tevi hu nitthaNNapAyasaMsArasAyarA vi jiNA / abbhujjamaMti to sesayANa ko ittha vAmoho // 2 // bhAvArtha:- "A pramANe jyAre jemane saMsArasAgara prAye tarI gayelA jevo ja che evA jinezvaro paNa (zubha yogamAM) udyamavaMta thayA che, to pachI ahIMA bIjAone zuM vyAmoha karavA jevuM che? arthAt zo vicAra karavAno che? temaNe to avazya zubha nimittamAM mana-vacana-kAyAnuM baLa vIrya phoravavA yogya ja che." ahIM vIryanA gopana tathA agopananuM phaLa sudharmazreSThinA daSTAMta vaDe batAve che - sudharmazreSThinI kathA pRthvIpuramAM sudharmA nAme eka zreSThi raheto hato, tenuM aMtaHkaraNa jainadharmathI vAsita hatuM. ekadA gurumukhathI vairAgyanI kathA sAMbhaLatAM temAM bhAravAhaka vagerenA daSTAMto sAMbhaLIne teNe cAritra grahaNa karyuM. te bhAravAhakanuM daSTAMta A pramANe - koI eka bhAravAhaka moTA kaSTathI kASTha lAvI te vecIne AvelA paisAmAMthI potAno nirvAha calAvato hato. ekadA grISmaRtumAM madhyAhna samaye te kASThano bhAro mAthe upADIne vecavA mATe gAmamAM aTana karato hato. ati bhAranI pIDAthI mAthethI bhAro utArIne koI gRhasthanI havelInI chAyAmAM vizrAMti levA ubho rahyo. te vakhate havelInA gokhamAM te gRhasthanI svAminI 1. baLa, zarIra saMbaMdhI jANavuM. 2. vIrya, manasaMbaMdhI jANavuM.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 75 tilottamA apsarAnA jevI manohara rUpavatI beThI hatI. tene joIne teNe vicAryuM ke 'aho ! samagra trailokyanuM sukha to A yuvatIe ja kheMcI lIdhuM che, paraMtu AvA sukhanuM kAraNa mAtra dravya ja che, to huM paNa dravyanuM upArjana karIne AvuM sukha meLavI janma saphaLa karuM." ema vicArIne tyArathI teNe bhojanAdikamAM kRpaNatA (kasa2) karavA mAMDI. kAi vecatA je paisA Ave temAMthI thoDA kharce ane vadhAre saMgraha kare. e pramANe niraMtara dravya upArjana karavAnA dhyAnarUpI kallolathI capaLa manavALo te kALa nirgamana karavA lAgyo. eka divasa ati kRpaNatAne lIdhe jenuM aMga ati kRza thaI gayuM che evo te bhAravAhaka sUryanA kiraNonA tApathI AkuLavyAkuLa thaI gayo, zarIranA sarva avayavo parasevAnA biMduothI bhIMjAI gayA, luhAranI dhamaNanI jema zvAsozvAsa levA lAgyo ane keDe be hAtha rAkhIne pharato pharato araNyanA eka kUvA pAse Avyo. tyAM vizrAma levA mATe kUvAnA thALAmAM sUI gayo. tatkALa nidrA AvI gaI, temAM tene svapna AvyuM. svapnamAM teNe joyuM ke jANe pote mahAna kaSTo anubhavIne dravya meLavyuM. tenAvaDe vivAhAdika kAryo karyA. pUrve gokhamAM beThelI yuvatI joI hatI tenA jevI suMdara strI paraNyo. tenI sAthe hAvabhAva, kaTAkSa vagere krIDA anubhavavA lAgyo. paraspara praznottara karatAM te strIne kAMI roSa utpanna karyo tethI te strI vakradRSTi karI bolI ke "AvuM lajjAvALuM vAkya kema bolo cho ? ahIMthI dUra jAo." A pramANe komaLa ane suMdara vANI sAMbhaLIne te premagarbhita ceSTAthI prasanna thayo, tethI be hAtha vaDe tene gADha AliMgana karavA taiyAra thayo, eTale te strIe vilAsathI ja doraDI vaDe tenA para prahAra karyo. te joIne te bhAravAhaka jarA dUra khasyo. AvA svapnamAM tenuM thALAmAM paDeluM zarIra paNa nidrAmAM sAkSAt khasyuM, eTale te thALAmAMthI kUvAmAM paDI gayo. paDatAM paDatAM tenI nidrA jatI rahI, eTale te vicAravA lAgyo ke 'aho ! A zuM thayuM ? meM zuM joyuM ? te strI kyAM gaI ? tenA vilAsanI kevI chaTA ! aho ! jenuM niraMtara dhyAna dharyuM hatuM te Aje svapnamAM phaLIbhUta thayuM, paraMtu A to svapnanI strIe potAnI mAyAjALamAM bAMdhIne mane A aMdhakUvAmAM nAMkhI dIdho, to pachI sAkSAt strIno anubhava karyo hoya, to te to kharekhara narakagatimAM ja nAkhe, temAM prANIoe kAMI paNa saMdeha rAkhavA jevuM nathI.' A pramANe kUvAmAM rahyo sato te vicAra kare che, tevAmAM tyAM eka rAjA AvI caDyo. teNe kUvAmAM paDelA mANasane joIne tene bahAra kADhI pUchyuM ke, 'tane A kUvAmAM koNe nAkhyo te kahe. huM tene zikSA karIza.' bhAravAhaka bolyo ke, 'he svAmI ! tenI pAse tame to zI gaNatrImAM cho ? IndrAdika paNa tene zikSA karavAmAM samartha nathI, to pachI bIjAnI to vAta ja zI karavI !' te sAMbhaLIne potAnA baLathI garva pAmelo te rAjA gAjI uThyo ke, 'are huM pRthvIpati chuM tethI evI koIpaNa vastu nathI ke je huM karI na zakuM' tyAre te bhAravAhake potAnA svapnanuM vRttAMta sarva kahyuM. te sAMbhaLI rAjA pratibodha pAmI bolyA ke, 'teM satya kahyuM che. strInA vilAsane jItanAra to
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 mAtra maharSio ja che." pachI te bhAravAhaka pUrepUro prabodha pAmavAthI tene prathama dravya tathA strI upara jevI Asakti thaI hatI, tevI ja have sattva, rajasa ane tamoguNathI rahita evA nirguNa mArgamAM Asakti thaI." A pramANenA aneka dRSTAnto sAMbhaLIne te sudharmA zeTha pratibodha pAmyo hato. te potAnA eka mitrane hamezAM dharmakathAo kahIne upadeza ApavA lAgyo. paNa te mitra tIvra moha ane ajJAnasamanvita hovAthI eka kSaNamAtra paNa jainadharma upara rUcivALo thayo nahIM. tethI viSAda pAmIne sudharmAzreSThie ekalA ja dIkSA grahaNa karI. anukrame ekAdaza aMgano abhyAsa karyo. ekadA te muninagaramAM praveza karatAM koI ThekANe vivAha utsava hovAthI madhura gIta, nRtya ane vAjiMtranA manohara nAda sAMbhaLIne tathA kAmane uddIpana kare tevAM suMdara lAvaNyathI, vastrAbhUSaNathI ane manohara gItanA AlApathI kAmI jananA manane vihvaLa karanAra strIonA samUhane joIne tatkALa pAchA pharyA ane araNyanA koI vibhAgamAM jaIne lIlA tRNa, parNa ane bIjAdikanI virAdhanA na thAya tevI rIte koI vRkSanI nIce IryApathikI paDikkamIne dhyAnamagna thayA satA vicAravA lAgyA ke "aho ! mAro AtmA ati lolupa che, tethI jo te mohajanaka nimitto joIne huM pAcho nivaryo na hota to moTI karmavRddhi thAta. te puruSone ja dhanya che ke jeo raMbhA ane tilottamA jevI yuvatIonA samUhamAM rahyA chatAM eka kSaNamAtra paNa AtmatattvanI ramaNatAne mUkatA nathI." A pramANe zubha dhyAna dhyAtAM te munine avadhijJAna utpanna thayuM. te ja vakhate uparanA vRkSa uparathI eka pAMdaDuM potAnA colapaTTa upara paDyuM. te joIne munie vicAryuM ke "A patramAM huM paNa anekavAra utpanna thayo hoIza. paraMtu mAro pUrvano mitra kaI gatimAM gayo haze?" ema vicArIne teNe avadhijJAna vaDe joyuM to te ja patramAM potAnA mitrane ekendriyapaNe utpanna thayelo joyo. te vakhate muni bolyA ke, "he mitra! pUrve meM tane aneka prakAre vAryA chatAM paNa teM mohanI Asakti choDI nahIM; have to tuM mana, vANI ane bIjI Indriyo vinAno thayo che; tethI have huM tane zuM kahuM? teM manuSyabhava nirarthaka gumAvyo. arere! paramAtmAno kahelo dharma teM samyagu prakAre aMgIkAra karyo nahIM."ItyAdi bhAvadayA bhAvatAM anukrame te muni anantAnaMdapaNuM (mokSa) pAmyA. vilAsamAM lAlasAvALA te mitrane sArI rIte bodha karyA chatAM paNa teNe potAnuM vIrya gopavI rAkhyuM; tethI te vRkSanA patrapaNAne pAmyo ane sudharmA munie potAnuM vIrya phoravyuM, to te A ja janmamAM avyayapadane pAmyA."
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 301 pUrNatA guNa pUrNatAguNasaMpRktaM, vAcaMyamamahAmunim / jayaghoSo dvijaH prekSya, pUrNAnandamayo'bhavat // 1 // bhAvArtha:- "vANIne niyamamAM rAkhanAra evA mahAmunine pUrNatA guNathI yukta joIne jayaghoSa nAmano brAhmaNa pUrNa AnaMdamaya thayo hato." pUrNatA guNanuM varNana pUrvAcAryoe A pramANe kahyuM che - pUrNatA yA paropAdheH, sA yAcitakamaMDanam / yA tu svAbhAvikI saiva, jAtyaratnavibhAnibhA // 1 // bhAvArtha. "je paraupAdhithI pUrNatA thayelI che te mAgelA alaMkAra jevI che; ane je svAbhAvika pUrNatA che te jAtivaMta ratnanI prabhA jevI che." A zlokanuM tAtparya e che ke paraupAdhi eTale pugalanA saMbaMdhathI utpanna thayela deha, dravya, kAminI, kIrti vagere upAdhithI narendra ane devendrAdika je pUrNatA mAne che te mAgIne paherelA alaMkArAdikanI jema thoDo vakhata zobhA Ape che tema thoDA vakhatanI zobhA che. anaMtakALa paryata te zobhA rahetI nathI. kemake tevA alaMkArAdikathI je aizvarya prApta thAya che te aizvarya to A vizvAsI ghaNA jIvoe anantavAra bhogavIne ucchiSTa kareluM che. tethI te prANIone azuddhatAnA kAraNabhUta che. AvI rIte samajIne je AtmasvarUpanA anubhavanI zobhA dhAraNa kare te zobhA ja nirmaLa ratnanI kAnti jevI zuddha che ema jANavuM." A pUrNatA jene samyakatvAdi prApta thayuM hoya tene ja hoya che. te viSe kahyuM che ke - kRSNapakSe parikSINe, zakle ca samudaJcati / dore savilanAdhyakSA, pUnavitho vaDhanA pArA (jJAnasAra) zabdArtha - "kRSNapakSa kSINa thAya ane zuklapakSano udaya thAya, tyAre ja pUrNAnanda rUpI candranI kaLA samagra lokanI samakSa prakAzamAna thAya che." - vistarArthaH- kRSNapakSa kSaya pAme ane zuklapakSa udaya pAme, tyAre samasta lokane pratyakSa evI candranI kaLA prakAze che e lokasiddha rIti che; tevI ja rIte kRSNapakSarUpI ardha pugala parAvarta uparAMta tamAma saMsAra kSaya pAme ane zuklapakSarUpI ardha pudgala parAvartanI aMdara rahelo 1. zrI yazovijayajI upAdhyAyakRta jJAnasAra (aSTaka)nA pahelA pUrNASTakamAM A zloka che.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 saMsAra pravartamAna thAya tyAre pUrNAnaMda (AtmA) rUpI caMdranI svarUpAnuyAyI caitanya paryAya pragaTa thavA rUpa kaLA pratyakSa thAya che. (zobhe che). kRSNapakSamAM to anAdi kSayopazamIbhUta cetanAvaryAdi pariNAma mithyAtva aviratimaya hovAthI saMsAranA hetubhUta hoya che te zobhatuM nathI. A pUrNatAne svamatikalpanAthI aneka prakAre kahelI che, paraMtu syAdvAda rIte to je AtmasvarUpanuM sAdhana karavAnI avasthA te ja pUrNatA prazasta che. pUrNatAnA cAra prakAra che - nAmapUrNatA, sthApanapUrNatA, dravyapUrNatA ane bhAvapUrNatA. temAM nAmapUrNa eTale koI vastunuM nAma mAtra je pUrNa hoya te; jemake pUrNapoLI. kASTha athavA pASANAdikamAM je pUrNanI AkRti karIe te sthApanApUrNa. dravyapUrNanA ghaNA artho thAya che, temAM dravyamAM pUrNa-dhanADhya mANasa; dravya karIne pUrNajaLa vagere karIne pUrNa ghaDo vagere; dravyathI pUrNapotAnA kAryathI pUrNa thayelo; (ahIM dravya eTale "artha kriyA karanAruM evuM dravyanuM lakSaNa samajavuM). dravyone viSe pUrNa-dharmAstikAya skandha vagere. (ahIM "aNuvaogo daveM' "jenAmAM upayoga zUnyatA hoya te dravya evuM vacana kaheluM che.) je pUrNapadanA arthane jANanAra chatAM upayoga rahita hoya te AgamathI dravya kahevAya. jJazarIra, bhavya zarIra tathA tethI vyatirikta e traNa prakAre karIne noAgamathI dravya kahevAya che, temAM pUrNapada jANanAra jIvanuM je zarIra che te jJazarIra kahevAya che, pUrNapadane jANanAra have pachI thavAno hoya evo je laghu ziSyAdika te bhavyazarIra kahevAya che, te bannethI vyatirikta eTale guNAdikanI sattA vaDe pUrNa hoya, to paNa tenI pravRttithI rahita ane karmathI AvaraNa pAmelo evo AtmArUpI dravya te tavyatirikta kahevAya che. ahIM tenA bhAva svabhAvanI vivakSA karI nathI, kemake dravya koIpaNa vakhate paryAya vinAnuM hotuM ja nathI. paraMtu ahIM to dravya nipAnA pratipAdanane mATe paryAya rahita mAtra dravyanI ja vivaphA karelI che. A pramANe jIvasamAsAdika graMthamAM nirNaya karelo che. pUrNatA to jIvanA guNarUpa che. te guNa guNI vinA rahI zake nahIM. tethI temAM dravyanuM prAdhAnya rAkhavAthI dravyajIva kahevAya che. bhAvapUrNa eTale AgamathI pUrNa-padArthanA samagra upayogavALo ane noAgamathI jJAnAdi guNo vaDe saMpUrNa. saMgrahanayane AdhAre sarve jIvo pUrNatA guNe karIne yukta che. naigamanayane AdhAre AsannasiddhivALA bhavya jIvo jeo pUrNatA guNanA abhilASI hoya te pUrNatA guNathI yukta kahevAya che. vyavahAranayane AdhAre pUrNatA guNa prApta karavA mATe teno abhyAsa karanArA jIvo pUrNa che. RjusUtranA matamAM pUrNatA guNano vartamAna samayamAM vicAra karanArA jIvo pUrNa che. zabdanayanA matamAM samyagdarzanAdika sAdhaka guNonA AnaMdathI pUrNa thayelA jIvo pUrNa che. samabhirUDha nayano Azraya karIe to arihanta, AcArya, upAdhyAya ane munio AtmasvabhAvanA sukhano AsvAda karIne saMsAramAM udvega pAmelA hovAthI pUrNatA guNathI yukta che ane evaMbhUtanayane AdhAre siddhanA jIvo ananta guNavALA avyAbAdha AnaMdathI pUrNa thayelA hovAthI pUrNatA guNe
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ nos upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 yukta che. ahIM bhAvapUrNatA eTale trikALane viSe paNa parapugalanA saMyogathI utpanna thatA sukhanI vAMchAthI rahita thavuM te. tenAthI nyUnapaNuM na mAnavuM che. tevA pUrNatA guNe karIne yukta evA sAdhune joIne jayaghoSa nAmano brAhmaNa pUrNa AnaMdamaya thayo hato. tenI kathA A pramANe - jayaghoSa dvijanI kathA vANArasInagarImAM sAthe janmelA jayaghoSa ane vijayaghoSa nAmanA be bhAIo kAzyapagotrI hatA. ekadA jayaghoSa snAna karavA gaMgAne kinAre gayo. tyAM mukhamAM zabda karatA deDakAne laIne khAto eka sarpa teNe joyo. te sarpane paNa eka kurara pakSIe upADIne UMco uDADI pRthvI para nAMkhI khAvA mAMDyo. te pakSIthI bhakSaNa karAtAM chatAM paNa te sarpa pelA zabda karatAM deDakAne toDI toDIne khAto hato. A pramANe paraspara bhakSaNa karatA te prANIone joIne jayaghoSe vicAryuM ke "aho ! saMsAranuM svarUpa kevuM che?" yo hi yasmai prabhavati, grasate taM sa mInavat / na tu gopayati svIyazaktiM ko'pi na dInavat // 1 // bhAvArtha:- je enA karatAM vadhAre samartha che, te tene matsyanI peThe prasana kare che. koIpaNa prANI dInanI jema potAnI zaktine gopavatA nathI." ane kRtAntastu mahAzaktiriti sa grasate'khilam / tadasAre'tra saMsAre, kA nAmAsthA manISiNAm // 2 // bhAvArtha - "yamarAja to mahAzaktimAna che, tethI te samagra prANIne gaLI jAya che, to AvA asAra saMsAramAM buddhimAna puruSonI kema AsthA hoya? na ja hoya. paraMtu A saMsAramAM mAtra eka dharma ja yamarAjanI zaktine kuMThita karavA samartha che, tethI huM teno ja Azraya karuM. A pramANe cittamAM nizcaya karIne te gaMgAnadIne sAme tIre gayo. tyAM teNe pUrve kahelA pUrNatA guNathI yukta evA sAdhuone joyA. eTale temanI vANIthI jainadharmanuM rahasya jANIne temanI pAse dIkSA grahaNa karI pRthvI para vihAra karavA lAgyo. anukrame vihAra karatAM te jayaghoSa muni vANArasInagarInA udyAnamAM AvyA. te purImAM vijayaghoSe yajJa karavA mAMDyo hato, tyAM jayaghoSa muni mAsakSapaNane pAraNe bhikSA mATe gayA. tene yajJa karanAra vijayaghoSe oLakhyA nahIM. tethI pote ja tene bhikSAno niSedha karI kahyuM ke, "he bhikSuka ! tane huM bhikSA ApIza nahIM. bIje ThekANe yAcanA kara, kemake veda jANanAra brAhmaNo ja yajJamaMDapamAM niSpanna thayeluM anna khAvAne yogya che." A pramANe te yAjake (yajJa karanArAe) niSedha karyA chatAM paNa te muni samatA dhAraNa karIne rahyA. pachI annanI IcchAthI nahIM, paNa tene tAravAnI buddhithI te bolyA ke, "he brAhmaNa!
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 vedamukha eTale vedamAM mukhya dharma zo kahyo che? yajJamukha eTale mukhya yajJa kayo che? nakSatramukha eTale nakSatromAM mukhya koNa che? ane dharmamukha eTale dharmane zarU karanAra koNa che? te tuM kAMI paNa jANato nathI." te sAMbhaLIne yAjaka bolyo ke, "tyAre tame ja te sarva kaho." muni bolyA ke, "vedamAM ahiMsAdharma ja sarva dharmamAM mukhya kahelo che, sarva yajJomAM bhAvayajJa mukhya che, nakSatromAM mukhya caMdramA che ane dharmamukha kAzyapagotrI RSabhadeva ja che. kemake temaNe ja dharmano prathama upadeza karelo che ane temaNe prarUpelA dharmanuM ArAdhana karanArA ja brAhmaNa kahevAya che." te viSe zrI uttarAdhyayananA paccIzamA adhyayanamAM kahyuM che ke - jahA paumaM jale jAyaM, no vi lippai vAriNA / evaM alitta kAmehi, taM vayaM baMbhamAhaNaM // 1 // bhAvArtha- jema jaLamAM utpanna thayeluM kamaLa jaLathI lepatuM nathI, tevI ja rIte jeo kAmabhogathI lepAtA nathI, tene ja ame brAhmaNa kahIe chIe." vaLI - na vi muMDieNa samaNo, na OMkAreNa bNbhnno| na muNI raNNavAseNa, kusacIreNa na tAvaso // 2 // bhAvArtha- mAtra muMDana karAvavAthI (loca karyAthI) kAMI sAdhu kahevAya nahIM, mAtra kAra (3OM bhUrbhuvaH svaH ItyAdi gAyatrI maMtra) bolavAthI brAhmaNa kahevAya nahIM, mAtra araNyamAM rahevAthI muni kahevAya nahIM ane mAtra darbha athavA valkalanA vastra dhAraNa karavAthI kAMI tApasa kahevAya nahIM." samayAe samaNo hoi, baMbhacereNa bNbhnno| nANeNa ya muNI hoi, taveNa hoi tAvaso // 3 // bhAvArthaH- "samatA guNa dhAraNa karavAthI zramaNa (sAdhu) kahevAya che, brahmacarya pALavAthI brAhmaNa kahevAya che, jJAnathI muni kahevAya che, ane tapa karavAthI tApasa kahevAya che." vaLI - kammuNA baMbhaNo hoi, kammuNA hoi khttiio| kammuNA vaiso hoi, suddo havai kammaNA // 1 // bhAvArtha:- "karma (kriyA vaDe) karIne ja brAhmaNa kahevAya che, karme karIne ja kSatriya kahevAya che, karma karIne ja vaizya kahevAya che ane karme karIne ja zudra kahevAya che. karme karIne ja brAhmaNa kahevAya che, te viSe kahyuM che ke - kSamA dAnaM tapo dhyAnaM, satyaM zaucaM dhRtiH kSamA / jJAnaM vijJAnamAstikya-metadbrAhmaNalakSaNam // 1 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 bhAvArtha :- 'kSamA, dAna, tapa, dhyAna, satya, zauca, dhRti, kSamA, jJAna, vijJAna ane AstikapaNuM e brAhmaNanAM lakSaNa che.' karme karIne kSatriya kahevAya che, eTale bhayathI rakSaNa karavArUpa karmo karIne kSatriya kahevAya che, kRSi tathA pazupAlana vagere karavAthI vaizya kahevAya che ane kAsadIyuM nokarI vagere karma ka2vAthI zudra kahevAya che. A pramANe potapotAne yogya karma na kare to te brAhmaNAdika jAtithI ne tevI saMjJAthI paNa bhraSTa thayelA jANavA. ahiMsAdika guNothI yukta evA zreSTha brAhmaNo ja taravA ane tAravAmAM samartha hoya che.' A pramANe te muninA dharmavAkyo sAMbhaLIne vijayaghoSa saMzaya rahita thaI 'jarUra A muni mArA bhAI che' ema jANIne prasanna thaI bolyo ke - 'he muni ! tame ja kharA vedane jANanArA cho. he yathAsthita vastutattvane jANanArA ! tame ja yajJanA karanArA cho. bhAvayajJa karIne tame ja potAne ane parane tAravAne samartha cho. mATe he uttama bhikSu ! A bhikSA grahaNa karIne tame mArA para anugraha karo.' muni bolyA ke, 'he brAhmaNa ! mAre bhikSAnI kAMI jarUra nathI; paraMtu jaladIthI tuM A kRtyathI nivRtti pAmI pravrajyA grahaNa kara. bhayanA AvarttavALA A saMsArasAgaramAM bhaTaka nahIM. jema eka lIlo tathA eka sUko evA mATInA be goLAne bhIMta para pheMkIe to Ardra goLo bhIMta sAthe coMTI jaze ane sUko goLo nIce paDaze, arthAt te coMTaze nahIM. tema je durbuddhi mANaso kAmanI lAlasAvALA hoya che teo ja saMsAramAM lIna thAya che ane jeo te lAlasAthI virakta che teo lIna thatA nathI.' kahyuM che ke - evaM laggaMti dummehA, je narA kAmalAlasA / virattA u na laggaMti, jahA sukke u golae // 1 // (A gAthAno artha upara AvI gayelo che.) ItyAdi upadeza sAMbhaLIne te vijayaghoSe sarva saMga tajIne dIkSA grahaNa karI. pachI banne bhAIo anukrame pUrva karmano kSaya karIne mokSasukhane pAmyA. "vAstavika kalpanA rahita ane AtmaguNa sAdhana karavAmAM tatpara evI pUrNatA te jJAnadaSTirUpa potAnI ja kAMti che, mATe he bhavya prANIo ! tame tene anuyAyI cetanA karo." 302 magnatA guNa hitvAkSaviSayAMzcittaM samAdhisaukhyalAlasam / yasya jAtaM namastasmai, magnatAguNadhAriNe // 1 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 bhAvArtha :- "jenuM citta IndriyonA viSayone choDIne samAdhisukhanuM lAlasu (tallIna) thayuM che, tevA magnatA guNa dhAraNa karanArane namaskAra che." magnatA guNanuM svarUpa pUrvAcAryoe A pramANe kahyuM che A jIva anAdi kALathI pudgalanA skandhathI utpanna thayelA varNa, gaMdha, rasa, sparza ane zabda vagere viSayomAM bhramaNa karatAM karoDo kalpanA karIne ISTa viSayone Icchato sato vAyue upADelA palAzanA sUkAM pAMdaDAMnI jema bhaTakyA kare che. te jIva koI vakhata svaparanA vivekarUpa bhedajJAnane pAmIne ananta jJAnadarzananA AnaMdavALA AtmabhAvano sattApaNe nizcaya karIne pachI 'A vibhAvathI utpanna thayeluM sukha mAruM nahIM, huM teno bhoktA nahIM. e to mAtra upAdhi ja che, meM Aja sudhI A paravastuomAM mamatA rAkhIne teno kartA, bhoktA (bhogavanAra) ane grAhaka (grahaNa karanAra) huM chuM ema je mAnyuM hatuM te yogya nathI. trikALajJa kevaLI bhagavAnanA vAkyarUpI aMjana vaDe jene svaparano viveka prApta thayelo che, tene paravastumAM ramaNarUpa AsvAdana yogya nathI." evI rIte vicAra karIne AtmAne ananta AnaMdamaya jANI 5ramAtmasattArUpa svarUpamAM magna thAya che. Avo mANasa magnatA guNane dhAraNa karanAra kahevAya che. A magnatA guNa nayanikSepAdika vaDe ghaNA prakArano che. temAM nAma ane sthApanA sugama che. dhana ane madirApAna vageremAM je magna hoya te dravyamagna kahevAya che. athavA dravyamagnanA be prakAra jANavA. AgamathI magna ane noAgamathI magna. temAM AgamathI magna eTale padArthone jANe, paNa temAM upayoga varte nahIM te ane noAgamathI magna pUrve kahyA pramANe dhana-madirAdikamAM magna hoya te. tacatirikta te mUDha, zUnya, jaDa hoya te. bhAvamagna be prakAre che, azuddha ane zuddha. temAM azuddha bhAvamagna te niraMtara krodhAdikamAM magna, vibhAvamAM AtmAne bhAvanAro. zuddha bhAvamagnanA be prakAra che, temAM prathama sAdhaka eTale AtmasvarUpane sAdhanAra te AtmasvarUpanI sanmukha rahelo. nayanI apekSAe vicArIe to pahelA cAra nayanI apekSAe vidhi sahita bAhya sAdhanAmAM pravRtti karanAra ane vastusvarUpane pragaTa karavAnI IcchAvALo sAdhaka kahevAya che ane zabdAdika traNa nayanI apekSAe to samyagdarzana, jJAna ane saMyama vagere AtmasamAdhimAM magna thayelo sAdhaka kahevAya che. bIjo siddhamagna te AvaraNa rahita saMpUrNa vastusvarUpamAM magna thayelo jANavo. ahIM jJAnAdika AtmasvarUpamAM magnapaNuM guNAnvita jANavuM. parabhAvamAM Asakta thayelAmAM kharuM magnapaNuM jANavuM nahIM. kahyuM che ke svabhAvasukhamagnasya, jagattattvAvalokinaH / kartRtvaM nAnyabhAvAnAM, sAkSitvamavaziSyate // 1 // bhAvArtha :- "jagatanA tattvanuM avalokana karanAra svabhAvasukhamAM magna thayelAne anya bhAvonuM kartApaNuM hotuM nathI, mAtra sAkSIpaNuM ja avazeSa rahe che." 1. AtmAthI vyatirikta pudgalAdika sarva vibhAva kahevAya che.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 arthAt svabhAvika sahaja sukhamAM magna thayelA ane lokanA yathArtha svarUpane jANanArA darzanazIla evA manuSyone jJAnAvaraNIyAdika karmone utpanna karanAra bAhya pudgala skandho levAmAM athavA mUkvAmAM kartApaNuM hotuM nathI, paNa jJAnapaNAnA svabhAvathI sAkSIpaNuM ja hoya che. A upara sUkSma vicAra karIe to - kriyA karavAmAM jenuM ekAdhipatyapaNuM (svataMtrapaNuM) hoya te kartA kahevAya che. A kartApaNuM jIvamAM tenA guNonuM ja hoI zake che. kuMbhAra cakrAdika upakaraNathI ghaTAdika padArtho kare che tema jIva paNa caitanyavIryarUpI upakaraNathI potAnA guNo utpanna karI zake che. kriyAzUnyapaNuM hovAthI dharmAstikAyAdika dravyamAM ekAdhipatya kartApaNuM nathI. jIvanuM kartApaNuM paNa potAnA kArya (Atmadharma) saMbaMdhe che. koIpaNa jIva jagatano kartA nathI, paraMtu potAnA kAryanA pariNAma pAmatA guNonA paryAyanI pravRttino ja kartA che. jo parabhAvono kartA jIvane mAnIe to asat Aropa ane siddhiabhAva vagere dUSaNo prApta thAya che, mATe jIva lokAlokano jJAtA che paNa parabhAvano kartA nathI, paraMtu svabhAva mUDha thaIne azuddha pariNAmamAM pravRtta thaI azuddha nizcayanaye rAgAdika vibhAvano ane azuddha vyavahAranaye jJAnAvaraNAdika karmano kartA thAya che, tema chatAM paNa te jIva svAbhAvika rUcivALo ane ananta avinAzI AtmasvarUpavALo hoIne AtmAnA paramAnaMdano ja bhoktA che. te parabhAvono kartA nathI paNa jJAtA (sAkSImAtra) che. A magnatA guNa dhAraNa karanAra prANI kevo hoya che? te viSe pUrva pUjaya puruSo kahe che ke - parabrahmaNi magnasya, zlathA paudgalikI kathA / kvAmI cAmIkaronmAdAH, spharA dArAdarAH kva ca // 1 // zabdArtha - parabrahmamAM magna thayelA manuSyane pula saMbaMdhI kathA ja zithila thaI jAya che. tene pachI A suvarNanA unmAdo kyAM? ane dedIpyamAna strIono Adara paNa kyAM?' vistarArtha:- "parabrahma eTale jJAnAdi AtmasvarUpamAM magna thayelA manuSyane pudgala saMbaMdhI kathA, eTale zarIrAdikanA suMdara varNa vagerenI kathA, zithila eTale naSTa thaI jAya che, kemake te zarIrAdika paravastu che, agrAhya che, ane abhogya che ema tene nirdhAra thayelo hoya che. arthAta AvA pudgalAdikanI kathA paNa jene karavA lAyaka nathI, tene pachI tenA para Agraha to kyAMthI ja thAya? te kAraNathI ja tene A kAMcana eTale suvarNano unmAda ja kyAMthI hoya ? kemake pApasthAnonA nimittabhUta hovAthI AtmaguNarUpI saMpattivALA manuSyane suvarNAdikanuM grahaNa karavApaNuM ja hotuM nathI, temaja evA puruSane dedIpyamAna evI je strI teno Adara paNa kyAMthI ja hoya? na ja hoya."
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 aharniza pudgala saMbaMdhI kathAmAM magna rahenAra sarva sthAne unmAdavALA ja hoya che. juo ! rAmacaMdre trikALamAM paNa asaMbhavita evo suvarNano mRga joIne tene grahaNa karavA aneka prakAranA unmAdo karyA hatA. tyAra pachI strIne mATe paNa teNe ghaNo Adara pragaTa karyo hato. arthAt sItAnuM haraNa thatAM ghaNo unmAda batAvyo hato ane tene pAchI lAvavA pArAvAra prayAsa karyo hato, mATe vyathA utpanna karanArI te pudgalanI kathAne jeNe jJAnagocara karelI che, te ja magnatA guNayukta kahevAya che. A saMbaMdhamAM upayogI somavasunuM dRSTAMta che, te A pramANe somavasunI kathA kauzAMbInagarImAM soma nAme eka brAhmaNa raheto hato. te haMmezA dharmazAstra zravaNa ka2vAmAM prItivALo hato. ekadA purANamAM teNe A pramANe lomaRSinI kathA sAMbhaLI ke 'koI eka dIrghadarzI (sUkSmadraSTivALA) tApase bAra hajAra varSa sudhI tapa karyuM. te mAsakSapaNane pAraNe pAMca ja ghera bhikSA mAgato hato. jo kadAca te pAMca gharamAMthI tene bhikSA na maLatI to pharIthI mAsanA upavAsa karato, paNa chaDhe ghera bhikSA mAgato nahIM. e pramANe cAra mAsakSapaNa sudhI karato ane AhAra maLato tyAre maLelA AhAranA cAra bhAga karIne eka bhAga jaLacarane, bIjo sthaLacarane ane trIjo khecarane ApIne avazeSa rahelA cothA bhAgane ekavIza vAra pANIthI dhoIne pote khAto hato. AvI rIte tapa karatA te tApasa mRtyu pAmIne Indra thayo, tyAM teNe sarva devone pUchyuM ke 'A svarga koNe banAvyuM che ?' tyAre devatAo bolyA ke 'A svarga koIe banAvyuM nathI. te to svayaMsiddha ja che,' te sAMbhaLIne teNe (Indra) vicAryuM ke 'A svarga jIrNa thaI gayuM che mATe huM navuM svarga banAvuM.' devatAoe kahyuM ke 'navIna svarga koIthI banI zake ja nahIM.' Indre kahyuM ke, 'prathamanA Indro navIna svarga banAvavAmAM azakta hatA, paNa huM to samartha chuM.' tyAre devo bolyA 'he svAmI ! tame prathama mRtyulokane juo pachI tamArI dhAraNA pramANe karo.' 84 te sAMbhaLIne Indra manuSyaloka jovA gayo. tyAM koI eka araNyamAM eka AMkaDAnA vRkSanI nIce loma nAmanA RSine tapasyA karatA joyA. te RSine Indre pUchyuM "he RSi ! tame maTha karyA vinA tapa kema karI zako cho ?' lomaRSi bolyA ke - "jyAre cauda cokaDI jAya che, tyAre mArA zarIrano eka vALa khare che. evI rIte A mArA AkhA zarIranA sADAtraNa karoDa vALa kharI jaze, tyAre mAruM mRtyu thavAnuM che. haju to mArA mastakanA cAra keza paNa pUrA paDyA nathI. ekeka cokaDI vIza hajAra varSe thAya che. te pramANe sarva roma paDaze tyAre mAruM mRtyu thaze. tethI A deha anitya che. jo A zarIra zAzvatuM hota to tene mATe maTha vagere karavAno moha rAkhata, paNa tema to nathI." te sAMbhaLI Indre vicAra karyo ke "A RSinI pAse mAruM AyuSya jaLanA kaNIA jeTaluM ja che. to navIna svarga karavAno zo moha karavo ?" ema nizcaya karI Indra potAne sthAne gayo. 1. mAchalA vigare. 2. pazuo. 3. pakSIo. 4 teMtAlIzalAkha ane vizahajAra varSanI eka cokaDI kahevAya che. ema TabAmAM lakhyuM che.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 85 A pramANe purANanI kathA sAMbhaLIne te soma brAhmaNe vicAryuM ke "kuLadharma to zreSTha nathI. mATe dharmanI parIkSA karIne jJAnadharmanuM AcaraNa karuM." pachI teNe nAnAprakAranA darzano jotA jotA koI eka matanA parivrAjakane dharma pUchyo ke "prabhue traNa padamAM dharma kahelo che. mIThuM khAvuM, sukhe sUvuM ane potAno AtmA lokapriya karavo. A traNa padano zo artha samajavo ?" parivrAjake javAba Apyo ke "prathamanuM jameluM jIrNa thayA pachI (pacI gayA pachI) rUci pramANe jamavuM te mIThuM bhojana, komaLa zayyAmAM sUvuM te sukhazayana ane maMtra tathA auSadhinA prayogathI lokomAM prazaMsA thAya tema karavuM te lokapriya thavuM." te sAMbhaLIne somavasue vicAryuM ke "A samyag dharma nathI kemake A to pApavRttimaya che.'' ema vicArIne teNe te traNe padano artha koI muni pAse jaIne pUchyo. eTale munie javAba Apyo ke "je bhojana pote karyuM na hoya, karAvyuM na hoya ane tenA karanArane anumodana paNa karyuM na hoya evuM bhojana ekAMtare khAvAmAM Ave to te paramArthathI miSTa kahevAya che. kemake te dAtA, dAna ne deya ema traNe prakAranI zuddhivALuM hovAthI dAna karanAra ane lenAra bannene sukhakArI che. vidhipUrvaka alpa nidrA levI te sukhazayana kahevAya che ane koIpaNa prakAranI IhA (IcchA) na karavI, evuM mahAnirIhapaNuM hovAthI lokapriya thavAya che.' A pramANe sAMbhaLIne somavasue vicAryuM ke 'A artha mArgAnuyAyI ane samicIna jaNAya che.' e pramANe tattvajJAna sAMbhaLIne te brAhmaNa harSa pAmyo ane pAMca samiti tathA traNa guptithI yukta evA te sAdhue AcaraNa karelI tripadIne joIne tathA sAMbhaLIne cAritra grahaNa karyuM, ekadA te soma sAdhu araNyamAM pratimA dhAraNa karI ubhA rahyA hatA, te vakhate IndriyonA viSayone nivArIne AtmasvarUpanA avalokanamAM ja tatpara thaI tanmaya citta karIne AtmasvarUpanA jJAnamAM magna thayA. kahyuM che ke - jJAnamagnasya yatsaukhyaM, tadvaktuM naiva zakyate / nopameyaM priyAzleSairnApi taccandanadravaiH // 1 // bhAvArtha :- 'jJAnamAM magna thayelA manuSyane je sukha hoya che, te kahevAne koI samartha nathI. te sukhane priyAnA AliMgana sAthe athavA to caMdananA vilepana sAthe upamA ApI zakAya tema nathI.' AtmasvarUpanI upalabdhithI prApta thayeluM je sukha te vANIgocara che ja nahIM. te adhyAtmasukhane bAhya sukhanI upamA vaDe upamita karAya ja nahIM, kemake Aropita sukha AtmajJAnanA sukhanI barAbara thaI zake nahIM. kahyuM che ke - - labbhai surasAmittaM, labbhai pahuattaNaM na saMdeho / ikko navariM na labbhaI, jiNiMdavaradesio dhammo // 1 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 bhAvArtha :- 'devonuM svAmIpaNuM (IndrapaNuM) pAmI zakAya che, tema ja prabhutA paNa pAmI zakAya che, temAM koI saMdeha jevuM nathI, paraMtu eka jinendra prarUpaNa karelo dharma ja pAmI zakAto nathI, te ja eka vizeSa durlabha che.' dhammo pavattirUvo, labbhai kaiyA vi nirayadukkhatayA / jo niavatthusahAvo, so dhammo dulho loe // 2 // bhAvArtha :- 'narakanA duHkhathI pIDA pAmIne koIka vakhata pravRttirUpa dharma to pAmI zakAya che, paNa jemAM Atmavastuno svabhAva rahelo che evo je dharma te A lokamAM durlabha che." e ja kAraNathI vastusvarUpa dharmanA sparza vaDe karIne ja te sAdhu zubha dhyAnamAM magna thaI te kAyotsarge rahyA. te vakhate koI eka cakravartI corAzI lAkha hAthI, ghoDA ane rathathI yukta tathA chattuM karoDa padAti sahita aneka vArAMganAone nRtya karAvato te mArge nIkaLyo. teNe te munine joIne vicAryuM ke, 'aho ! A munimAM AtmasvarUpamAM magna thavAno guNa kevo apratima che ? te vANIthI kahI zakAya tema nathI. mArA sainyamAM rahelA sparzanAdika pAMce IndriyonA viSayone joyA chatAM paNa te jotA nathI, mATe huM hAthI parathI utarIne temane bolAvuM,' ema vicArIne hAthI parathI nIce utarIne te bolyA ke, he muni ! huM cakravartI rAjA tamane vAMduM chuM' ema vAraMvAra rAjAe kahyuM to paNa te munie dhyAnamAM hovAthI sAMbhaLyuM nahIM, kAraNa ke te to AtmAno svabhAvika dharma ane tenI aDhAra hajAra zilAMgarathAdi senA-tene jovAmAM ja ekatAnavALA hatA, paravastu to vibhAva dazAvALI hovAthI te parAvalokana karatA nahotA. A pramANe AtmaguNamAM magna thayelA (bhAvitAtmA) te muninI sAme cakravartI aradhA pahora sudhI joI rahyo, to paNa temaNe potAnuM dhyAnamagnapaNuM choDyuM nahIM. pachI rAjAe muninA guNanI prazaMsA karatAM satAM zrAvakadharma grahaNa karyo. muni paNa anukrame kevaLajJAna ane siddhipadane pAmyA. samagra sAdhya (AtmasvarUpa)ne sAdhanAra evA potAnA AtmAmAM ja rahelA magnatA guNane pAmIne AtmaRddhi-potAnI senA jovAmAM ja tatpara ane samAdhimAM rahelA somavasu munie Indriya-viSayothI bharapUra evA cakravartInI senA sAmuM paNa joyuM nahIM." 303 sthiratA guNa darzanAdiguNAvAptau, vibhAveSvapavartanA / sA sthiratA divA rAtrAvaraktadviSTatAM gatA // 1 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 bhAvArtha :- "darzanAdika guNonI prApti mATe rAtridivasa vibhAva padArthomAM rAgadveSa tajIne te padArthothI pAchA pharavuM tene sthiratA kahelI che." A sthiratA pUrvAcAryoe ghaNe prakAre varNavelI che. temAM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNanI sthiratA kriyArahita hovAthI ane pudagalonI sthiratA aMdhAdi nibaddha hovAthI te AtmatattvanA sAdhanamAM hetubhUta nathI, paNa AtmAnI sthiratA ja hetubhUta che. temAM nAmasthiratA ane sthApanAsthiratA to pUrvanI jema sugama che. dravyathI sthiratA eTale yogaceSTAno rodha karavo te. dravyane viSe sthiratA eTale mammaNa zreSThinI jema prApta thayelA dravya (dhana)no vyaya karavAnI IcchA paNa na karavI te. athavA dravyasthiratA eTale zarIramAM rogAdika utpanna thavAthI maLakoSTabaMdharUpa (malamUtrAdikano rodha) thAya che te. athavA te bannethI vyatirikta-svarUpanA upayogathI zUnya ane sAdhyathI vikaLa evA manuSyanI prAmAdikane viSe tathA kAyotsargAdimAM sthiratA thAya che te paNa dravya sthiratA kahevAya che. kahyuM che ke : asthire hRdaye citrA, vAGnetrAkAragopanA / puMzcalyA iva kalyANakAriNI na prakIrtitA // 1 // bhAvArtha - "hRdaya sthira na hoya eTale parabhAvamAM pravartatuM hoya, chatAM vicitra evI vANI, netra tathA AkAranI dravyakriyArUpa gopanA-te puMzcalI (asatI) strInI jema hita karanArI kahela nathI." jainazAsanamAM bhAvanI abhilASI evI dravyakriyA ja prazasta kahelI che. bhAvarahita kriyA bilADAnA dhyAna jevI niSphaLa che. keTalAekane dravya kriyA paraMparAe karIne dharmanA hetapaNe thAya che ema tattvArthamAM kaheluM che, paNa te devAdikanA sukhanI tathA yaza vagerenI vAMcchA rahita karelI kriyA samajavI, lokasaMjJAmAM ArUDha thayelAe lokamAM khyAti vagerenI IcchA mATe karelI na samajavI. bhAvasthiratA azuddha ane zuddha bhede karIne be prakAranI che. temAM rAgadveSamAM tanmayatA-sthiratA te azuddha bhAvasthiratA kahevAya che ane samyagU jJAnAdika svarUpamAM tanmayapaNArUpa sthiratA te zuddha bhAvasthiratA kahevAya che. sAdhyanI abhilASAe karIne sAdhyane yogya udyamanA pariNAmanA kAraNabhUta yogAdika dravyAzravano tyAga karavAthI thayelI je sthiratA te pahelA cAra nayarUpa che, je samyagdarzanAdike karIne AtmasvarUpa niSpAdana karavA mATe abhyAsavALI sthiratA te zabdanayasthiratA che. je dharmadhyAna ane zukaladhyAnamAM rahelI aprazruti pariNatirUpa sthiratA te chaThThA nayane yogya che, ane je kSAyikajJAnAdikanA sukhathI aprazrutirUpa sthiratA te evaMbhUtasthiratA kahevAya che. vibhAva padArthamAM paNa sarva nayanI apekSAe sthiratA hoI zake che, paNa tevI sthiratA tattvavikaLa puruSone hoya che. ahIM to parabhAvamAM apravartanarUpa je sthiratA te ja paramAnaMdanA saMdehavALI hovAthI grahaNa yogya che. kahyuM che ke - u.bhA.-5-0
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 sthairyaratnapradIpaceddIpraH saMkalpadIpajaiH / tadvikalpairalaM dhUmairalaMdhUmaistathAzravaiH // 1 // bhAvArtha :- "je manuSyane sthiratArUpI ratnapradIpa dedIpyamAna che tene saMkalparUpI dIvAthI utpanna thatA vikalparUpI dhUmanuM zuM prayojana che ? temaja AzravarUpI dhUmanuM paNa zuM prayojana che." A zlokano vistarArtha evo che ke - "je mANasane sthiratArUpI ratnano dIvo dedIpyamAna che, te mANasane paravastunI ciMtAthI utpanna thayela azuddha capaLatArUpa je saMkalpa te saMkalparUpa dIvAthI utpanna thatA je vAraMvAra smaraNarUpa vikalpo te rUpa dhUmADAthI saryuM, arthAt tene AvA dhUmADA kAMI lAbha karI zakatA nathI. jo ke abheda ratnatrayIno prAdurbhAva thAya tyAre ja nirvikalpa samAdhi thAya che, to paNa AtmasvarUpamAM lIna thayelA manuSyane saMsAra saMbaMdhI saMkalpavikalpa to thatAM ja nathI, tathA dravyathI ane bhAvathI prANAtipAtAdika AzravothI paNa saryuM, arthAt jene sthiratArUpa ratnadIpaka hoya tene Azravo kAMI paNa lAbha karI zakatA nathI." AtmasamAdhimAM lIna thayelAne Azravo hotA ja nathI, asat svarUpathI brAnti pAmelAne ja Azrava prApta thAya che, tenI ja tevI pariNati thAya che. jyAre AtmasvarUpano bodha prApta thAya che, tyAre potAnI pariNati AtmakArya karavAmAM ja vApare che. paNa parakArya karavAmAM vAparatA nathI. kartA, karma vagere chae kArako paNa AtmasvarUpanI mUDhatAthI ja parakAryamAM vyApAra karatA jaNAya che. vAstavika rIte te azuddhi karanArA ja che. jyAre svaparano viveka karIne "huM judo chuM, huM 52 vastuno kartA athavA bhoktA nathI.' e pramANe Atmaviveka prApta thAya che tyAre SaTkArakarUpa cakrane AtmakArya karavAmAM ja pravartAve che. te vakhate cha kArakonI pravRtti A pramANe thAya che : "AtmA (potAnA) AtmAne AtmAe karI AtmAne mATe (AtmajJAna mATe) AtmAthI AtmAmAM ja pravartAve che." A pramANe svarUpamAM sthiratAvALA manuSyone Azravo hotA nathI. ahIM sthiratA guNa upara te guNayukta rAjImatIno saMbaMdha che, te A pramANe - rAjImatInuM dRSTAMta daza dhanuSyanA dehavALA zrI neminAthe kumArAvasthAmAM traNaso varSa nirgamana karyAM. anyadA bandhuonA AgrahathI padmAvatI, gorI, gaMdhArI vagere kRSNanI paTTarANIoe tathA batrIza hajAra gopAMganAoe jalakrIDA samaye hAvabhAvanA vAkyothI kaTAkSarUpI bANothI ane puSpanA kaMduka (daDA) mAravAthI neminAthane kheda pamADI paraNavAnI kabUlAta mAgI. neminAtha mauna dharIne rahyA. tethI kRSNanI rANIoe kRSNane kahyuM ke, 'neminAthe pANigrahaNa karavAnuM mAnyuM che.' te sAMbhaLIne harSa pAmelA kRSNe satyabhAmAnI nAnI bahena rAjImatIne mATe tenA pitA ugrasena pAse mAgaNI karI. ugrasene paNa rAjImatI sAthe neminAthano vivAha kabUla karyo. pachI lagnane divase yAdavonI
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 89 sAthe rathamAM besIne neminAtha ugrasenanA ghara samIpe AvyA. tyAM eka vADAmAM daDha baMdhanathI bAMdhelA evAM dIna pazupakSIone karuNa svare rudana karatAM neminAthe sAMbhaLyAM. tethI teNe sArathine pUchyuM ke, "A bicArAone kema bAMdhelA che?" sArathie kahyuM ke, "ApanA lagnaprasaMgamAM sarva yAdavone jamADavA mATe A pazuone bAMdhelAM che." te sAMbhaLIne neminAtha bolyA ke - dhiganArAjakaM vizvaM, dhigamI niHkRpA janAH / yadevamazaraNyAnAM, pazUnAM kurvate vadham // 1 // "A svAmI vinAnA vizvane dhikkAra che ane A nirdaya mANasone paNa dhikkAra che ke jeo zaraNarahita evA (niraparAdhI) pazuono vadha kare che." pachI neminAthanA hukamathI sArathie vADAmAMthI sarva jIvone mukta karAvyA ane ratha pAcho vALyo. te joI neminAthanA mAtApitA vagere kheda pAmIne neminAthane kahevA lAgyA ke, "he vatsa! AvA harSane ThekANe virasa karavo yogya nathI." neminAtha bolyA ke, "he mAtApitA! meM ahIM AvavAno je AraMbha karyo che te sarvane kRpAdharma jaNAvavA mATe ane pazunA samUhane mUkAvavA mATe ja karyo che." ema kahIne rudana karatA sarva yAdavonI upekSA karIne neminAtha ghare AvyA. pachI IndranI AjJAthI jUbhaka devoe lAvIne dharelA suvarNathI prabhue varasIdAna ApIne cAritra grahaNa karyuM. cAritra lIdhA pachI copana divase Azvina mAsanI amAvAsyAe (bhAdaravA vada amAse) citrA nakSatramAM caMdra sthita hato te vakhate janmathI ja brahmacaryAvasthAe rahelA prabhune raivataka parvata upara kevaLajJAna prApta thayuM. ahIM bhojarAja (ugrasena)nI putrI rAjImatI prabhue jyAre ratha pAcho vALyo tyAre AvelI mUchane lIdhe tatkALa pRthvI para paDI gaI. tenI sakhIoe tene aneka upacArothI sAvadha karI, eTale rAjImatI mukharUpI caMdranA saMbaMdhathI jANe karamAI gayA hoya tevA hastakamaLane kapALa para rAkhI vilApa karavA lAgI ke "he Iza! jayAre tame pAchuM vaLavAnuM AgaLathI ja dhArI rAkhyuM hatuM, to mane AvI rIte chetarI zA mATe? satpaSane AvuM kArya karavuM yogya nathI. kemake AraMbha karelA kAryane uttama puruSo kadI tajatA nathI, te tame zuM nathI sAMbhaLyuM? zuM meM pUrva bhavamAM koI daMpatInA bhogasukhamAM kAMI vidhdha karyuM haze? athavA zuM koInA hAthanuM vighaTana karyuM haze ke jethI huM ApanA karakamaLano sparza paNa pAmI nahIM ?" A pramANe vilApa karatI rAjImatIne tenI sakhIoe kahyuM ke, "he sakhI tuM zA mATe zoka kare che? e kaThora hRdayavALA nemi gayA to bhale gayA. tenuM zuM kAma che? yAdavomAM bIjA potAnA svarUpathI kAmadevane paNa jItanArA ghaNA kumAro che, temAMthI koIpaNa zuM tane paraNaze nahIM?" A pramANe sakhIonA vacana sAMbhaLIne rAjImatI bolI ke, "he sakhIo ! AvuM kuLane kalaMka lagADanAruM vacana tame kema bolo cho? zuM koI paNa zAstramAM bIjI vAra kanyAdAna apAya ema
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 80 kahyuM che ? mATe nemi ja mArA svAmI ho. bIjAne huM mana-vacanathI IcchatI nathI." ema kahIne te rAjImatI keTaleka kALe zokarahita thaI ane jema cakravAkI potAnA patinA samAgamanI utkaMThAthI caMdrodayanI rAha jue, tema dIkSA levAnI utkaMThAthI bhagavAnane kevaLajJAna utpanna thavAnI rAha jotI divaso duHkhathI nirgamana karavA lAgI. ahIM bhagavAne dIkSA lIdhI, tyAre tenA nAnA bhAI rathanemi rAjImatIne paraNavAnI vAMcchAthI tene navAM navAM bheTaNAM mokalavA lAgyo. te joI rAjImatI ema dhAratI ke, "potAnA bhAInA premane lIdhe A rathanemi mane bheTo mokale che, mATe mAre te grahaNa karavI joIe." ema dhArIne te grahaNa karavA lAgI. eka divase vivAhanI IcchAthI rathanemie rAjImatIne prArthanA karI, eTale rAjImatIe kahyuM ke, "madanaphaLa (mIMDhoLa) suMghIne tuM vamana kara, pachI te vamana kareluM khAI jA." te bolyo ke, "zuM huM kUtaro chuM ke vamana kareluM khAuM ?" rAjImatI bolI ke, "tyAre tamArA bhAIe tyAga karelI evI mane bhogavavAne zA mATe IcchA karo cho ? vaLI kayo mANasa hastIne choDIne gadheDAnI IcchA kare ? ane kayo mANasa ratnano anAdara karIne kAcanA kakaDAne Icche ? huM to janmAMta2mAM paNa neminAtha varane ja IcchuM chuM, bIjAne IcchatI nathI." ItyAdi yuktithI samajAvIne rathanemino manoratha bhaMga karI pAcho mokalyo. ekadA jemane kevaLajJAna prApta thayuM che evA neminAtha prabhu giranAra para samavasaryA. te vakhate rAjImatIe tyAM jaI prabhu pAse dIkSA lIdhI. prabhunA nAnA bhAI rathanemie paNa cAritra grahaNa karyuM. anyadA jinezvaranI AjJA laIne rathanemi bhikSAne mATe nagarImAM bhramaNa karI pAchA pharyA. rastAmAM varasAda paDavA lAgyo. tethI teNe vicAryuM ke "mArA zarIranA saMparkathI aplAya jIvono vinAza na thAo." ema vicArIne te eka guphAmAM peThA. ahIM rAjImatI paNa prabhune vAMdIne pAchI vaLatI hatI, te paNa vRSTithI bhaya pAmIne rathanemi vALI ja guphAmAM peThI. te guphAmAM rathanemi sthiratA karI rahelA che tenI tene khabara nahotI ane peThA pachI paNa aMdhakArane lIdhe eka khUNAmAM beThelA rathanemine teNe joyA nahIM, eTale potAnA bhIMjAyelA vastrane te nIcovavA lAgI. te vakhate svargalokane jItavAne mATe ja tapa karatI hoya nahIM evI rUpavatI te sAdhvIne vasrarahita joIne rathanemi sAdhu viSayotkaMThita thayA. te vakhate "A muninA bhAIe mAro janmathI AraMbhIne tiraskAra karyo che." ema dhArIne kAmadeva paNa bhAInA verane lIdhe te munine pIDA karavA lAgyo. rathanemi muni kAmavikArathI grasta thayA chatAM vicAra karavA lAgyA ke, "jANe samasta jagatanA sauMdaryano piMDa hoya evI A mRgekSaNAne 1. giranAra parathI utaratAM rAjImatI eka gUphAmAM prathama jyAM rathanemI kAyotsarge rahelA temAM peThA ane varasAdathI bhIMjAyelA kapaDAM utArIne sukavyAM te vakhate tenuM nirvastra zarIra joine rathanemine kAma upajyo. A pramANe anyatra kathana che.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 91 ekavAra paNa meM bhogavI nahIM, tethI mAro janma nirarthaka che." ema vicArIne cAkaranI jema kAMIka zarIranA kaMpane dhAraNa karatA te muni visaMsthUlapaNe ubhA thaI dhIre dhIre rAjImatInI sanmukha AvIne vikasvara netrathI tenA sAmuM jotAM bolyA ke, "he bhadre! svecchAthI Ava, Ava, ApaNe janma saphaLa karIe pachI vRddhAvasthAmAM ApaNe pharIne vrata grahaNa karazuM.' A pramANe sAMbhaLIne zuddha manavALI te sAdhvI dhairya dhAraNa karIne tatkALa vastra paherI laI amRta samAna vANIthI te muni pratye bolI ke, "he munIndra ! saMyamane dhAraNa karanAra evA tamAre A pramANe bolavuM yukta nathI. he muni ! tamAro nirmaLa kuLamAM janma kyAM ? ane A kAjaLathI paNa kALuM evuM kukarma kyAM ? mATe Adara karelA nirmaLa vratano nirvAha karo. dhIra puruSo kadApi paNa bhraSTa thatA nathI. vaLI saMyamanI sAthe bhogavilAsa karavAthI, dharmanI uDDAha karavAthI, RSinI hatyA karavAthI ane devadravyano vinAza karavAthI bodhibIjano nAza thAya che, ema zAstramAM kaheluM che. pUrve gRhasthAvasthAmAM meM vANIthI paNa tamArI IcchA karI nathI, to Aje vratanI pratijJA laIne pachI tamAro Adara kema karI zakuM ? 'he muni ! agaMdhana kuLamAM utpanna thayelA sarpo paNa sArA ke je vamana kareluM viSa pAchuM grahaNa karatA nathI, paNa tame to te karatAM paNa hIna cho ke vamelAne pAchuM Iccho cho, zIlanuM khaMDana karanArA jIvitane dhikkAra che ! he zreSTha sAdhu ! jo tame strIne joI joIne tenA para Asakta thazo to, vAyuthI haNAyelA vRkSanI jema dhairyathI haNAIne asthira AtmAvALA thazo. mATe he muni ! eka koDI vAste karoDono nAza na karo ane dhairya dhAraNa karIne zuddha dharmanuM AcaraNa karo." A pramANe rAjImatInA aneka prakAranA yuktiyukta vAkyo sAMbhaLIne rathanemi munie vicAryuM ke, "strI jAtimAM paNa guNasaMpattinA bhaMDArarUpa A rAjImatIne dhanya che ! ane kukarmarUpI samudramAM DUbelo hovAthI huM puruSa chatAM paNa mane dhikkAra che !" pachI rAjImatInI sanmatithI bodha pAmIne rathanemi munie tatkALa te sAdhvIne mithyAduSkRta ApIne prabhu pAse jaI pharIthI sAdhudharma aMgIkAra karyo. rAjImatI sAdhvI paNa gRhasthapaNAmAM cAraso varSa, chadmasthapaNAmAM eka varSa ane kevaLajJAna avasthAmAM pAMcaso varSa rahIne kuMla navaso ne eka varSanuM AyuSya pUrNa karI mokSapadane pAmI. "kAmadevanA pAMca bANanA nivAraNa mATe pAMca mahAvratarUpI zastro dhAraNa karavAM. temAM paNa vizeSe karIne sthiratA dhAraNa karavI. kemake sthiratA vinA pAMce mahAvrato prAyaH niSphaLa che.' 304 munino sthiratA guNa necchanti munayaH keciccikitsAM vyAdhipIDitAH / niSprakaMpA yaterdharme, zrImatsanatkumAravat // 1 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 - - "keTalA upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 bhAvArtha:- "keTalAeka munio vyAdhithI pIDita thayA chatAM paNa te roganI cikitsA karavAne IcchatA nathI ane zrImAnuM sanaskumAra cakrInI jema yatidharmamAM kaMparahita (sthira) rahe che." sanakumAra cakravartInI kathA kAMcanapuramAM vikramaza nAme rAjA hato. tene pAMcaso rANIo hatI. te puramAM nAgadatta nAmano zreSThi raheto hato. tene viSNuzrI nAme strI hatI. ekadA rAjA mArgamAM jatAM viSNuzrIne joIne moha pAmyo. tethI tenuM haraNa karIne tene potAnA antaHpuramAM rAkhI. te viSe dharmopadezamALAnI vRttimAM kahyuM che ke - santi mArgaNaghAtAnAM, soDhAraH pracurA yudhi / viralAstu smarazastraprahArANAmihAvanau // 1 // bhAvArtha - "yuddhamAM bANanA ghAtane sahana karanArA ghaNA hoya che, paNa kAmadevanA zaaprahArane sahana karanArA A pRthvImAM viralA hoya che." potAnI strInA viyogathI vihvaLa thayelo nAgadatta mahAduHkhI hAlate AkhA zaheramAM bhaTakavA lAgyo. viSNuzrIne aMtaHpuramAM lAvavAthI rAjAnI upara bIjI sarve rANIoe kopa pAmIne te viSNuzrIne kArmaNaprayogathI mArI nAMkhI, paraMtu viSNuzrInA mohamAM paDelA rAjAe tene marelI dhArI nahIM, paNa kAMI kAraNasara rIsANI che ema mAnIne tenA pagamAM paDyo ane bolyo ke, "he priye ! aparAdha vinA mArA para tuM zA mATe kopa kare che?" AvAM vAkyathI paNa jyAre te bolI nahIM, tyAre tene potAnA khoLAmAM besADI. maMtrIoe rAjAne ghaNI rIte samajAvyo, paraMtu rAjAe tene agnisaMskArAdika kAMI karavA dIdhuM nahIM. chevaTe maMtrIoe rAjAne koI bAbatano vicAra karavAnA miSathI kAryamAM vyagra karyo. pachI rAjAnI dRSTine chetarIne te viSNuzrInA zabane vanamAM laI jaIne mUkI dIdhuM. thoDIvAre rAjA vicAra karIne pAcho Avyo, tyAre viSNuzrIne joI nahIM. tethI te mUcha pAmyo. maMtrIoe tene caMdananA jaLathI siMcana karI sAvadha karyo. eTale rAjAe kahyuM ke, "mArI priyA kyAM che? jyAM hoya tyAMthI lAvIne mane batAvo." maMtrI bolyA ke, "he svAmI ! ApanA virahathI pIDA pAmIne vADImAM gayela che. paraMtu ApanA uparano krodha tajIne ApanA guNanuM smaraNa karI hamaNAM pAchI Avaze, mATe Apa tenI ciMtA na karo." te sAMbhaLIne rAjA annAdikano tyAga karIne beTho. A pramANe rAjA be divasa sudhI zokamagna rahyo. tyAre maMtrIo tene viSNuzrInA zaba pAse laI gayA. te zabane joyuM to tenuM mukha pahoLuM thaI gayeluM hovAthI aMdaranA dAMta dekhAvAne lIdhe te bhayaMkara lAgatuM hatuM, pakSIoe vaja jevI cAMca mArIne tenA banne netro ukheDI nAMkhelA hatAM. tenA dehamAM kIDA paDyA hatA, nAka ane kAna pakSIo khAI gayA hatA. ziyALa,
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 kAgaDA, kUtarA ane ghuvaDa vageree te zabane cAvI nAkhyuM hatuM. tethI temAMthI nIkaLatuM durgadhavALuM pANI pRthvIne ArTa karatuM hatuM. AvI sthitimAM te zabane joIne rAjAne parama vairAgya prApta thayo. te vicAravA lAgyo ke - "jayAM sudhI mAro jIva A zarIrane tajIne jAya nahIM, tyAM sudhImAM huM A zarIre karIne mArA AtmAnuM hita karuM." ItyAdi vicArIne teNe tatkALa dIkSA grahaNa karI. pachI cAritranuM pAlana karI tapa tapIne trIjA svarge devatA thayo. tyAMthI cyavIne ratnapuramAM jinadharma nAme vaNika thayo. pelo nAgadatta paNa bhavamAM bhramaNa karIne siMhapuramAM agnizarmA nAme brAhmaNa thayo. teNe tApasapaNuM aMgIkAra karyuM. te tApasa be mAsa upavAsanA pAraNA mATe ratnapuramAM Avyo. rAjAe pAraNA mATe nimaMtraNa karyuM. tyAM jinadharma zrAvakane joIne teNe rAjAne kahyuM ke, "jo A vaNikanA puSTha para uSNa bhojanapAtra rAkhIne jamADo to huM japuM." te sAMbhaLIne rAjAe te pramANe karAvyuM. bhojanapAtra ati uSNa hovAthI jinadharmanA pRSThanI cAmaDI ukhaDI gaI, to paNa teNe krodha ke dveSa karyA vinA potAnA pUrva karmanuM ja e phaLa che ema dhAryuM. pachI teNe sAta kSetramAM dravyano vyaya karIne vrata grahaNa karyuM. prAMte anazana karI eka mAse kALadharma pAmI saudharma devalokamAM Indra thayo. pelo tApasa te Indrano airAvaNa hastI thayo. te hastI tyAMthI cyavane bhavamAM bhramaNa karI amita nAme yakSa thayo ane jinadharmano jIva je Indra thayo hato te AyuSya pUrNa thatAM AvIne cauda mahAsvapnothI sUcita sanakumAra nAmano cotho. cakravartI hastinApuramAM azvasena rAjAnI paTarANI sahadevInI kukSithI utpanna thayo. te cakrIne mahendrasiMha nAme eka mitra hato. ekadA vasanta Rtune viSe yuvAvasthAnA AraMbhamAM mitra sahita sanakumAra naMdanavana jevA makaraMda nAmanA vanamAM gayo. tyAM koI azvapAlake eka jAtivaMta azva kumArane bheTa tarIke Apyo. tenA para caDhIne sanakumAra tene calAvavA lAgyo. tevAmAM te azva eka kSaNamAM sarva janane adazya thaI gayo. te khabara azvasena rAjAne thatAM teNe ghaNI zodha karAvI. paNa azva tathA putranI zodha maLI zakI nahIM. pachI sanakumArano mitra mahendrasiMha rAjAnI rajA laIne mitranI zodha mATe cAlyo. eka varSa sudhI te moTA araNyamAM bhaTakyo, paNa mitranI prApti thaI nahIM. ekadA sArasa pakSIno dhvani sAMbhaLIne te zabdane anusAra AgaLa gayo, to eka sarovara tenA jovAmAM AvyuM. te sarovaranI pAse kadalIgRhamAM strIonA samUhathI anusaratA baMdijananA mukhathI eka stutino zloka mahendrasiMhe sAMbhaLyo ke - kurudezaikamANikya, azvasenanRpAMgaja / zrIman sanatkumAra tvaM, jaya trailokyavizruta // 1 // bhAvArthaH- "kurudezanA eka mANikya samAna ane azvasena rAjAnA putra evA he zrImAnuM sanakumAra ! traNa lokamAM vikhyAta evA tame jaya pAmo !"
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 A pramANe zloka sAMbhaLIne mahendrasiMha ati harSa pAmyo. tethI AgaLa jaIne jue che, to teNe sAkSAt sanatkumArane joyo. sanatkumAra paNa mitrane joIne atyAnaMda pAmyo. banne mitro premathI paraspara AliMgana karI maLIne eka Asana para beThA. kuzala vRttAnta pUchatA mahendrasiMha bolyo ke, "he kumAra ! ATalA badhA divaso tame kyAM nirgamana karyAM ?" kumAre kahyuM ke, "mane nidrA Ave che, mATe huM jarA sUI jAuM chuM. tamane mAruM sarva vRttAnta A mArI bakulavatI nAmanI priyA prajJaptividyAthI jANIne kaheze." ema kahIne sanatkumAra sUI gayo. pachI bakulavatI bolI ke, "he mahendrasiMha ! tamArA mitranuM apaharaNa karIne te viparIta zikSAvALo azva temane eka moTA araNyamAM lAvyo. tyAM trIje divase kSudhA-tRSAthI pIDA pAmIne te azva maraNa pAmyo. 94 kumAra paNa jala vinA AMkhe aMdhArA AvavAthI mUrchA khAIne pRthvI para paDI gayA. te vakhate koI eka yakSe tene jaLa chAMTIne sAvadha karyA. eTale kumAre te yakSane pUchyuM ke, "AvuM jaLa kyAM che ?' yakSa bolyo ke, "AvuM jaLa mAnasarovaramAM che." kumAre kahyuM ke, "jo huM temAM snAna karuM to mArA zarIrano tApa zAnta thAya." te sAMbhaLIne te yakSa tene mAnasarovara upara laI gayo. kumAre temAM snAna karyuM. pachI jalapAna karIne kumAra sarovaranI pALa upara beThA, tevAmAM pUrvanA cAra bhavanA vairI amita yakSe temane joyA. eTale te yakSa krodha karIne kumAra sAthe yuddha karavA Avyo. bannenuM mahAyuddha thayuM. cirakALa sudhI yuddha karIne chevaTa tamArA mitre krodhathI vajra jevI mUThI vaDe te yakSane prahAra karyo. te deva hovAthI maraNa pAmyo nahIM, paNa bhaya pAmIne nAsI gayo. pachI kumAra tyAMthI AgaLa cAlyA. AgaLa jatAM bhAnuvega nAmanA vidyAdhare potAnI ATha putrIo sAthe kumArano vivAha karyo. te ATha strI sahita sUtA hatA, tevAmAM te amita yakSe AvIne kumArane upADI koIka sthAne nAMkhI dIdhA. prAtaHkALe jAgRta thaIne kumAra AgaLa cAlyA. mArgamAM eka moTo prAsAda joIne kumAre temAM praveza karyo, tyAM hariNanA sarakhA netravALI eka kanyAne joIne kumAre tene pUchyuM ke, 'tuM koNa che ?" te bolI ke "sAketapuranA rAjAnI huM putrI chuM. mArA pitAne koI nimittiyAe kahyuM ke, 'A tamArI putrI cothA cakravartI sanatkumArane yogya che.' te jANIne eka vidyAdhare mAruM haraNa karI mane ahIM ANI che. huM nathI jANatI ke have pachI te zuM karaze ?'" A pramANe sAMbhaLIne kumAra bolyA ke, "tuM bhaya pAmIza nahIM. huM ja sanatkumAra chuM." eTalAmAM te kanyAnuM haraNa karanAra vajravega vidyAdhara tyAM Avyo, tene mArIne kumAra te kanyAne paraNyA. pachI vajraveganI bahena saMdhyAvalI ke jene koI nimittiyAe kahyuM hatuM ke 'tArA bhAIne mAranAra puruSa tAro pati thaze' e vAkyanuM smaraNa karIne te saMdhyAvalI kumArane paraNI. A sarva vRttAMta jANIne vajravegano pitA kumArane mAravA Avyo, paNa saMdhyAvalIe ApelI pAThasiddha vidyAthI kumAre tene jItI lIdho. tenI sAthenA yuddhamAM kumArane cakraratna utpanna 1. pAThamAtra karavAthI ja siddha thAya-sAdhavI na paDe tevI.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 ~ ~~ thayuM. pachI sarva vidyAdharo harSathI kumArane vaitAdyaparvata upara laI gayA. tyAM kumAra so kanyA paraNyA. tyAMthI Aja krIDA karavA mATe tamArA mitra ahIM AvyA, tyAM tamAro meLApa thayo. A pramANe bakulavatI vAta kare che tevAmAM cakrI nidrAthI jAgRta thayA. pachI mitra tathA strIone laIne kumAra vaitADhya parvata upara gayA. tyAMthI mitranI prArthanAne lIdhe kumAra potAnA nagaramAM Avyo. tene joIne azvasena rAjA ati AnaMda pAmyA. pachI kumArane rAjyagAdI para besADIne temaNe dharmanAtha prabhu pAse dIkSA grahaNa karI. azvasenanA putra sanakumAra cakrI daza hajAra varSe samagra bharatakSetra sAdhI cakravartI thayA. ekadA saudharma devalokanA Indra divya nATaka jotA hatA, te vakhate IzAna devalokathI koI mahA tejasvI deva kAryanimitte tyAM Avyo. te deve sUryanI kAMtithI nakSatranI jema potAnI kAMtithI bIjA sarva devonI kAMtine nisteja karI dIdhI. te devanA gayA pachI saudharma devalokanA devoe saudharma Indrane pUchyuM ke, "he nAtha ! A deva Avo adhika kAntivALo kema thayo?" InDe kahyuM ke, "teNe pUrvabhavamAM duSkara evo AyaMbila vardhamAna tapa karyo che, teno A mahimA che." pharIthI devoe pUchyuM ke, "he svAmI! bIjo koI devomAM ke manuSyomAM AvI kAntivALo che?" Indra kahyuM ke, "cakravartI sanakumAra jevo tejasvI ane rUpavAna che tevo manuSyalokamAM ke devalokamAM paNa koI nathI." A pramANenA IndranA vAkya upara vizvAsa nahi AvavAthI koI be devo brAhmaNanuM svarUpa dhAraNa karIne cakrInA mahelamAM AvyA. tyAM cakrInuM anupama rUpa joIne vismaya pAmI te banne bolyA ke, "he cakrI ! zuM tAruM rUpa ! zI tArI kAMti ! ane zI tArA zarIranI abhUta lAvaNyatA ! kharekhara tArA aMganuM varNana karavAmAM moTA kavIzvaro paNa mUMgA thaI gayA che. mAtra tArA zarIranuM rUpa jovAmAM paNa koI mANasa eka bhavamAM samartha thAya tema nathI, paraMtu keTalA eka bhava sudhI tAruM rUpa joyA kare to AkhuM zarIra barAbara joI zake." te sAMbhaLIne rUpathI garvita thayela cakrI bolyA ke, "he brAhmaNo ! atyAre to khela ane tailAdikanuM mArA zarIra para abhaMgana kareluM che, tethI tenA zarIramAM zuM lAvaNya juo cho? paNa jayAre snAna karIne huM sabhAmAM Ave tyAre mAruM rUpa tame jojo." ema kahIne te brAhmaNone rajA ApI, cakrIe snAna karyuM. pachI aMga upara uttama vastro tathA sarva alaMkAro dhAraNa karI chatrAdika rAjacihnothI bhUSita thaI sabhAmAM AvIne siMhAsana upara beThA. pachI te banne brAhmaNone bolAvI potAnuM rUpa dekhADyuM. dedIpyamAna bhUSaNothI suzobhita evA te cakrIne joIne te banne brAhmaNo sAyaMkALe jema kamaLo karamAI jAya tevA plAna mukhane dhAraNa karatA satA vicAravA lAgyA ke, "aho ! manuSyonuM rUpa kevuM kSaNabhaMgUra che!" temane vicAramAM paDelA temaja plAna mukhavALA joIne cakrIe pUchyuM ke, "he brAhmaNo ! zuM vicAra karo cho ?" teo potAnuM svarUpa kahI saMbhaLAvIne bolyA ke, "tamArA zarIramAM aneka rogo utpanna thaI gayA che." cakrIe pUchyuM ke, 1. pIThI athavA tene lagato sugaMdhI padArtha vizeSa.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 "tame te kema jANyuM?" teo bolyA ke, "ame jJAnathI jANyuM che, to paNa tame bhakSaNa karelA taMbolane ghUMkI joIne khAtrI karo. mULa varNa tajIne tamAruM thaMka paru jevuM thaI gayuM che. kAza, zvAsa, ajIrNa, arza, javara vagere soLa vyAdhio tamArA zarIramAM utpanna thayA che." te sAMbhaLIne cakrI potAnA zarIrane vivarNa tejavALuM joI vicAravA lAgyA. te A pramANe - 'acintayacca dhigidaM, sadAgadapadaM vapuH / mudhaiva mugdhAH kurvanti, tanmUrchA tucchabuddhayaH // 1 // zarIramantarutpannAdhibhirvividhairidam / dIryate dAruNairdAru, dArukITagaNairiva // 2 // adyazvInavinAzasya, zarIrasya zarIriNAm / .. sakAmanirjarAsAraM, tapa eva mahatphalam // 3 // bhAvArthaH- "cakrIe vicAryuM ke nirantara vyAdhinA sthAnabhUta evA A zarIrane dhikkAra che! AvA zarIranI mUcha tuccha buddhivALA mUrkha mANaso phogaTa ja kare che. zarIranI aMdara utpanna thayelA vividha prakAranA bhayaMkara vyAdhioe karIne kIDAnA samUha vaDe kASThanI jema A zarIra vidIrNa thAya che. Aja ke kAla nAza pAmavALA zarIranuM moTuM phaLa sakAmanirjarAnA sAravALo tapa karavo te ja che." ItyAdi vicAra karIne sanakumAra cakrIe cakrapaNAnI Rddhine tajI daIne vinayaMdhara nAmanA sUri pAse dIkSA grahaNa karI. pachI gurunI AjJAthI ekalavihAra pratimA aMgIkAra karI vicaravA lAgyA. temanI pAchaLa cha mAsa sudhI vividha prakAranA AlApa karatI temanI rANIo tathA maMtrIo vagere pharyA, paNa te munIndra daSTi vaDe jevA jeTalI paNa temanI saMbhavanA karI nahIM. chaThTha, aThThama vagere tapasyA karIne pAraNAne divase gaucarI mATe pharatAM anyadA kurIyA ane bakarInA dUdhanI chAza temane prApta thaI. teno AhAra karavAthI temanA zarIramAM sAta vyAdhio utpanna thaI. te A pramANe - zuSkakacchu jvaraH zvAsaH, kAzazcAnnArucistathA / __ akSiduHkhaM tuMdaduHkhaM, saptaite atyantadAruNAH // 1 // bhAvArtha - "sUkI kharaja, jvara, zvAsa, kAza (khAMsI), anna para aruci, netraroga ane udararoga e sAta vyAdhio atyanta dAruNa che. A sAta vyAdhinA duHkhane temaNe sAtaso varSa sudhI sahana karyuM, paNa koI vakhata potAnA dehamAM vyAdhio che evo upayoga paNa temaNe dIdho nahIM. saMyamanI kriyArahita eka kSaNa paNa 1. A zloko zrI hemacandrAcArya kRta yogazAstranI svopallavRttimAM cothA cakInI bhAvanAmAM temaNe ApyA che.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 97 - temano nirgamana thato nahIM ke je vakhate vyAdhinuM smaraNa thAya. AvI temanI cAritramAM sthiratA joIne sabhAmAM beThelA saudharma Indre sarva devonI samakSa kahyuM ke - "aho ! sanatkumAra muninI kevI anupama sthiratA che ke, je vyAdhinA pratikAranI IcchA paNa karatA nathI." te sAMbhaLIne pelA prathamanA ja be devo parIkSA karavA mATe vaidyanuM rUpa dhAraNa karIne pRthvI para AvyA. te vedyoe munine kahyuM ke - "he muni ! jo ApanI AjJA hoya to ame vaidyo ApanA vyAdhinI nirdoSa auSadhithI cikitsA karIe." muni bolyA ke - "dravya ane bhAva ema be prakAranA vyAdhio che. temAM dravya eTale bAhyavyAdhinA pratikArane to huM paNa jANuM chuM." ema kahIne te munie potAnI eka AMgaLIne potAnA zleSma (thuMka) vaDe lepa karIne suvarNa jevI karI batAvI. pachI muni bolyA ke - "ATha karmane bhAvavyAdhio kahelA che. te karmonI ekaso ne aThThAvana prakRtio kahelI che. temanA pratikArane huM pote kriyA vaDe karuM chuM. te pratikAra jJAnavikaLa ane kriyAmAM napuMsaka jevA puruSone ati duSkara che. huM mArA cittane zubha kriyA rahita kSaNavAra paNa rAkhato nathI, te chatAM paNa bhAvarogothI hamezAM bhaya pAmato rahuM chuM. mATe jo tame kharA vaidya ho to mArA bhAvarogano pratikAra karo." A pramANe sAMbhaLIne te banne devo potAnA AgamananuM kAraNa kahI temanI stuti karIne potAne sthAne gayA ane sarva vRttAMta Indrane nivedana karyo. sanakumAra munizvara khaDgadhArA samAna tIvra vratanuM pAlana karIne aMte anazana grahaNa karI upAdhirahita samAdhi vaDe dehane tajI daI trIjA devalokamAM mahardika devatA thayA. 305 moha tajavo svarUpAnavabodhena, mohamUDhA mamatvagAH / bhramanti bhavakAntAre, heyo mohastato'zubhaH // 1 // bhAvArtha :- 'AtmasvarUpanA ajJAnane lIdhe mohamAM mUDha thayelA ane saMsAramAM mamatAvALA jIvo bhavATavImAM bhramaNa karyA kare che, mATe e azubha moha tyAga karavA lAyaka che.' A zlokanA arthanuM samarthana karavA mATe ahIM evI bhAvanA karavAnI ke jJAnAdika guNanA sukhano rodha karanArA, caMcaLa svabhAvavALA, ananta jIvoe anaMtavAra bhogavI bhogavIne mUkI dIdhelA, jaDa ane agrAhya evA pudgalomAM grahaNarUpa je vikalpa (pudgalo upara je mamatA) te moha kahevAya che. AvA mohamAM Asakta thayelA jIvo bhavATavImAM paribhramaNa kare che, tethI te mohano tyAga karavo yogya che. kahyuM che ke -
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 appA nANasahAvI, saNasIlo visuddhasuharUvo / so saMsAre bhamai, eso doso khu mohassa // 1 // bhAvArtha:- "jJAna darzananA svabhAvavALo ane vizuddha sukharUpa evo AtmA paNa saMsAramAM paribhramaNa kare che, te doSa mohano ja che. mohano tyAga zuddha AtmajJAne karIne thaI zake che, "jJAnAdika ananta guNa paryAyavALo, nityAnitya vagere ananta svabhAvavALo, asaMkhya pradezI svabhAvapariNAmI (AtmabhAvanA pariNAmavALo) potAnA svabhAvano ja kartA ane bhoktA ItyAdi guNavALo zuddha AtmA te huM ja chuM. huM ananta syAdvAda sattAno rasika chuM. eka samayamAM traNa kALamAM ane traNa lokamAM rahelA sarva dravyaparyAyonI utpatti, sthiti ane nAzane jaNAvanAruM je jJAna te mAro AtmAno) guNa che.' ItyAdika AtmasvarUpane jANanAro manuSya ja mohano jaya kare che, bIjo jaya karI zakato nathI. kemake mohanIya karma ati durjaya che. A saMbaMdhamAM adattanI kathA che, te nIce pramANe - ahaMdattanI kathA acalapuranA rAjAno putra yuvarAja vairAgya utpanna thavAthI dIkSA grahaNa karIne vihAra karatAM avantinagarImAM Avyo. tyAM madhyAhnakALe bhikSA mATe rAjamaMdira tarapha jatA te munine joIne lokoe kahyuM ke, "A gAmamAM rAjAno putra ane purohitano putra sAdhune joIne tene pIDA kare che, mATe Ape A gAmamAM rahevA jevuM nathI.' A pramANe sAMbhaLyA chatAM paNa bhayarahita muni tyAM jaIne UMce svare "dharmalAbha' ema bolyA. te sAMbhaLIne eka sthAnamAM rahelA jANe be pApagraho hoya tevA te banne jaNA muni pAse AvIne bolyA ke, "he sAdhu! tuM amArI pAse nRtya kara. ame vAjIMtra vagADIe tyAre sAdhue kahyuM ke, "bahu sAruM pachI sAdhu nRtya karavA lAgyA ane te banne vAjIMtra vagADavA lAgyA. thoDIvAre sAdhue te bannene tiraskArathI kahyuM ke, "are ! koLiko! (koLInA putro) tamane vAjIMtra vagADatA barAbara AvaDatuM nathI, kema ke tame mUrkha cho." A pramANe sAMbhaLIne te banne krodhathI munine mAravA doDyA, eTale niyuddhakuzaLa munie temanA zarIranA avayavone saMdhimAMthI utArI nAMkhyA. A pramANe muninA dveSIone zikSA ApIne te yuvarAjamuni tyAMthI nagara bahAra cAlyA gayA. pachI rAjA tathA purohitane te vAtanI khabara thatAM potAnA putronI atiduHkhI avasthA joIne atikheda pAmyA satA tatkALa yuvarAjatraRSinI pAse AvyA. tyAM temane oLakhIne rAjA vijJapti karavA lAgyo ke, "he bhAI! tamArA bhatrIjAne sAjA karI ne te bALakano aparAdha kSamA karo." muni bolyA ke, "he rAjA ! jo te banne putro hitakArI evA vratane Adare to tarata ja te bannene huM sAjA karuM, te sivAya temane sAjA nahi karuM." te sAMbhaLIne te banne kumArone muni pAse lAvavAmAM AvyA. teoe muninuM vacana aMgIkAra karyuM. tethI munie prathama temano loca karyo ane pachI temane sAjA karIne dIkSA ApI.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 9 tyAra pachI rAjaputra zaMkArahita vratanuM pAlana karavA lAgyo. paNa purohitano putra jAte brAhmaNa hovAthI cAritranuM pAlana karatAM chatAM paNa "mane A munie baLAtkAre dIkSA ApI che.' ema manamAM temanA para abhAva rAkhavA lAgyo. anukrame te banne maraNa pAmIne devatA thayA. kauzAMbI nAmanI nagarImAM koI eka tApasa nAmano zreSThi raheto hato. te maraNa pAmIne potAnA gharanA ukaraDAmAM ja zUkara (bhUMDa) thayo. tene potAno mahela vagere jovAthI jAtismaraNa thayuM. anyadA tenA chokarAoe tenA ja zrAddhane divase tene ja (te zUkarane) mAryo. te marIne potAnA gharamAM sarpa thayo. ekadA te sarpa gharamAM pharato hato, tene joIne tenA putroe mArI nAMkhyo. te potAnA putrano ja dIkaro thayo. tene pUrvanI jema jAtismaraNa thayuM. tethI "putranI vahune mA ane putrane pitA zI rIte kahuM ?" ema vicArIne teNe mauna dhAraNa karyuM. tethI tenuM nAma azokadatta pADyuM hatuM, chatAM mUka nAma sarvatra prasiddha thayuM. ekadA te nagarImAM cAra jJAnane dhAraNa karanArA koI sUri samavasaryA. temaNe potAnA be sAdhune nIcenI gAthA zIkhavIne mUkane ghera mokalyA. tAvasa kimimiNA mUavvaeNa, paDivajja jANiuM dhammaM / mariUNa suaroragga, jAo puttassa puttosi // 1 // bhAvArtha - "he tApasa zreSThi! A maunavrata karIne zuM? mATe dharmane jANIne teno Adara kara. tuM marIne zUkara ane pachI sarpa thayo hato ane hamaNAM putrano putra thayo che." A gAthA sAMbhaLIne vismaya pAmelA mUke te munine namIne pUchyuM ke, "A vAta tame zI rIte jANI ?' te sAdhuo bolyA ke, "amArA guru gAma bahAra udyAnamAM rahelA che, temanA vacanathI ame jANIe chIe." te sAMbhaLIne mUka temanI sAthe udyAnamAM gayo. tyAM guru pAse dezanA sAMbhaLIne teNe maunapaNuM mUkI zrAvakadharma aMgIkAra karyo. ahIM devalokamAM jAtimadavALo purohitano putra je deva thayelo che teNe mahAvideha kSetramAM jaI jinezvarane prazna karyo ke, "huM sulabhabodhi chuM ke durlabhabodhi chuM?" prabhue javAba Apyo ke, "tuM durlabhabodhi che, paNa svargathI eNvIne kauzAMbI nagarImAM mUkano bhAI thavAno che, tenAthI tane dharmanI prApti thaze." A pramANe sAMbhaLIne te deve kauzAMbImAM AvIne mUkane kahyuM ke, "huM svargamAMthI AvIne tArI mAtAnA udaramAM utpanna thaIza. tene akALe AmraphaLa khAvAno dohada thaze. tene mATe meM AjathI A samIpanA parvata para haMmezA phaLa Ape tevo AmravRkSa ropyo che. tethI jyAre te mAtA tArI pAse ghaNA AgrahathI AmraphaLa mAge tyAre tenI pAse tAre eTalA akSaro lakhavA ke "he mAtA ! garbhamAM rahelo putra jo tuM mane Ape to huM tAro dohada pUrNa karuM? A tAruM vacana jyAre te svIkAre, tyAre tAre tene AmraphaLa lAvI ApavAM. mAro janma thayA pachI mane tAre svAdhIna rAkhIne jainadharmano bodha Apavo. vaLI vaitADhya parvata upara puSkariNI (vAva)mAM
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 , upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 meM mArA nAmathI aMkita be kuMDaLI gopavyAM che, te mane khAtrIne mATe batAvavAM. kadAca tuM marIne svargamAM jAya, to paNa mArI upekSA karavI nahIM. A pramANenAM te devanA vacanane mUke aMgIkAra karyuM, eTale te deva svasthAne gayo. anukrame AyuSya pUrNa thatAM te AvIne mUkanI mAtAnI kukSimAM avataryo. tene Rtu vinA kerI khAvAno dohada thayo, te vakhate devanI vANInuM smaraNa karIne mUka bolyo ke, "he mAtA! jo tuM mane A garbhamAM rahelA putrane Ape, to huM tane AmraphaLa lAvI ApuM." mAtAe tema karavAnuM kabUla karyuM. eTale te mUke deve kahelA parvata parathI AmraphaLa lAvI ApIne mAtAno dohada pUrNa karyo. samaya pUrNa thatAM teNe putra prasavyo. mAtApitAe harSathI te putranuM addata evuM nAma pADyuM. pachI mUka potAnA bhAInuM bAlyAvasthAthI ja lAlana-pAlana karavA lAgyo ane caityamAM tathA upAzrayamAM sAthe laI javA lAgyo, paNa te bALaka munione joIne moTethI rovA lAgato ane temane vaMdana paNa karato nahIM. mUke tene ghaNI rIte samajAvyo, paNa te bALaka sAdhunI gunyane paNa sahana karato nahIM. chevaTe tene samajAvatAM mUka thAkI gayo, to paNa te (adatta) dharma pAmyo nahIM. eTale mUka to sAdhu pAse dIkSA laIne anukrame AyuSya pUrNa thatAM svarge gayo. tyAM teNe avadhijJAnano upayoga dIdho to potAnA nAnA bhAI ahaMduttane cAra strI sAthe paraNelo joyo. mUkadeve teNe kaheluM ane pote svIkAra kareluM pUrva bhavanuM vAkya saMbhAryuM ane tene pratibodha karavA mATe prathama tenA zarIramAM jalodarano vyAdhi utpanna karyo. te vyAdhinA bhArathI ati uThI paNa zakato nahIM. sarve vaidyo tenI cikitsA karI karIne thAkyA, paNa koIthI sAruM thayuM nahIM. tethI sarva vaidyoe teno tyAga karyo. pachI te mUkadeva pote vaidyano ADaMbara karIne adattanI pAse Avyo. ahaMdUta tene joIne dInamukhe bolyo ke, "he vaidyarAja! mane rogathI mukta karo." vaidya bolyo ke, "tAro A vyAdhi aMsAdhya che, to paNa vividha prakAranA auSadhothI huM tane nirogI karuM, paraMtu sAruM thayA pachI tAre A mAro auSadha tathA zAstrono kothaLo upADIne jIvatAM sudhI mArI sAthe pharavuM paDaze." te sAMbhaLIne ahaMdutte te vAta kabUla karI, eTale te mAyAvI vaidya auSadho ApIne tene sAro karyo. pachI ati tenI sAthe cAlyo. devavaidhe tene vaidakane yogya evAM zAstrothI bharelo kothaLo upADavA Apyo. te kothaLAne mAyA vaDe atyaMta bhAravALo karyo. addatta tevA asahya bhArane hamezAM vahana karato vicAravA lAgyo ke, "ATalo bhAra huM niraMtara zI rIte vahana karI zakIza?" eka divasa koIka sthAne teNe saMyamadhArI sAdhuone joyA. te vakhate adattanA manamAM vividha prakArano udvega thato hato. te jANIne devavaidhe tene kahyuM ke, "jo tuM dIkSA grahaNa kare to huM tane choDI dauM." te sAMbhaLIne mahAbhArathI pIDA pAmelo adatta bolyo ke, "huM vaja jevA A bhArane hamezAM upADI upADIne kuja thaI gayo chuM, tethI Avo bhAra upADavA karatAM to mAre vrata levuM te ja sAruM che." pachI te deva tene muni pAse dIkSA grahaNa karAvIne svasthAne gayA.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5. ' ' devanA gayA pachI ati vrata tajIne pAcho potAne ghera gayo. deve avadhijJAnathI tene cAritrathI bhraSTa jANyo, eTale pharIthI mUkadeve jalodarano vyAdhi utpanna karyo ane pUrvanI ja jema tene pharIthI dIkSA apAvI. e pramANe traNa vAra dIkSA laIne teNe mUkI dIdhI. pachI cothI vAra dIkSA apAvIne tene vratamAM sthira karavA mATe te deva haMmezAM tenI pAse ja rahevA lAgyo. ekadA mAthe tRNano bhAro laIne cAlato te deva koI agnithI baLatA gAmamAM pesavA lAgyo. te joIne adatte tene kahyuM ke, "ghAsano bhAro laIne A agnithI baLatA gAmamAM kema pese che?" deva bolyo ke, "jyAre tuM Ama jANe che, tyAre krodhAdika agnithI baLatA gRhavAsamAM jaIne tuM kema praveza kare che?" te sAMbhaLIne paNa bodha nahi pAmelA adattane sAthe laIne AgaLa cAlatAM te deva sAro mArga mUkIne bhayaMkara araNya tarapha cAlyo. te joIne adatta bolyo ke, "sAro mArga mUkIne unmArgamAM kema cAle che?" deva bolyo ke, "jyAre tuM ema jANe che, tyAre muktimArgane mUkIne bhavATavImAM pesavAnI kema IcchA kare che?" AvI rIte kahyA chatAM paNa adatta bodha pAmyo nahIM, to paNa "kAyara na thavuM e ja saMpattinuM sthAna che' ema jANIne te deva tenI sAthe ja AgaLa cAlyo. mArgamAM koI eka caityamAM lokothI pUjAtAM chatAM nIce mukhe paDatA eka yakSane teNe divya zaktithI batAvyo. te joIne ahidatte kahyuM ke, "A vyaMtara jema lokothI pUjAya che tema tema adhomukha thaIne nIce paDato jAya che, mATe A yakSanA jevo bIjo koI anya pRthvI para jaNAto nathI." te sAMbhaLI tene deve kahyuM ke, "saMyamarUpI UMce sthAne sthApana karyA chatAM paNa tuM vAraMvAra nIce paDe che, mATe he mUrkhaziromaNi! tuM tenA karatAM vizeSa adhanya che." te sAMbhaLIne adatte tene pUchyuM ke, "vAraMvAra AvI rIte bolanAra tame koNa cho?" tyAre te deve potAnuM mUkanA bhavavALuM svarUpa dekhADI tenA pUrva bhavanuM sarva vRttAnta kahyuM. te sAMbhaLIne adatte tene pUchayuM ke, "huM pUrvabhave deva hato tenI khAtarI zI?" eTale deva tene vaitADhya parvata para laI gayo ane puSkariNI (vAva)mAM gopavelAM tenA nAmathI aMkti evAM be kuMDaLo kADhIne tene dekhADyAM. te joIne ahaMdatane jAtismaraNa thayuM. tethI pratibodha pAmIne te bhAvacAritra pAmyo. A rIte tene dharmamAM sthira karIne te mUkadeva svasthAne gayo. sarva karmamAM zrI jinezvare mohane ati durjaya kahelo che, te mohano mUkadeve tyAga karAvyo tyAre ja ahaMdUtta dharma pAmIne mokSe gayo." -- 306 jJAna tathA ajJAna majjatyajJaH kilAjJAne, viSTAyAmiva zUkaraH / jJAnI nimajjati jJAne, marAla iva mAnase // 1 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1o2. upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 bhAvArtha:- "ajJa eTale AtmabhAva ane parabhAvane nahi jANanAro mANasa. ajJAna, eTale ayathArtha upayogamAM viSTAmAM zUkaranI jema magna thAya che ane mAnasarovaramAM rAjahaMsanI jema jJAnI yathArtha upayogavALA tattvAvabodhamAM (AtmasvarUpamAM) magna thAya che." A saMbaMdhamAM sAla ne mahAsAlanuM daSTAMta che, te A pramANe - sAla-mahAsAlanI kathA pRSThacaMpAnagarInA rAjAnA putro sAla ane mahAsAla banne yuvarAja hatA. anyadA te nagarImAM zrI vIrasvAmI samavasaryA. prabhune vAMdavA mATe te banne bhAIo moTI Rddhi sahita gayA. tyAM viraprabhune namIne dharmazravaNa karI vairAgya pAmI potAne ghera gayA. pachI potAnA bhANeja gAMgilane rAjya soMpIne jinezvara pAse te bannee dIkSA grahaNa karI. sthavira sAdhu pAse teoe saMpUrNa agiyAra aMgano abhyAsa karyo. ekadA zrI viraprabhunI AjJA laIne zrI gautamasvAmInI sAthe potAnA kuTuMbane pratibodha karavA mATe teo pRSThacaMpAe AvyA. temanuM Agamana sAMbhaLIne gAMgila rAjA temane vAMdavA Avyo. gaNadhara mahArAjane tathA sAla mahAsAla munine namIne te dezanA sAMbhaLavA beTho. te vakhate cAra jJAnane dhAraNa karanAra zrI gautamasvAmIe dezanAno AraMbha karyo - nirvANapadamapyekaM, bhAvyate yanmuhurmuhuH / tadeva jJAnamutkRSTaM, nirbandho nAsti bhUyasA // 1 // bhAvArtha :- "nirvANapada eTale karmarahita thavAnA hetubhUta evA eka mokSapadanI ja syAdvAdanA sApekSapaNAe vAraMvAra bhAvanA karAya eTale AtmAne tanmaya karAya, svarUpamAM ekatA thAya te ja utkRSTa jJAna che, je jJAna vaDe AtmA anAdi kALathI nahi pAmelA Atmasukhano anubhava kare che, bAkI AtmajJAnathI vyatirikta bIjA vANInA vistAravALA ghaNA evA saMvedana jJAna vaDe kAMI Atmasukhano nizcaya thato nathI. kemake thoDuM paNa amRtasadaza jJAna ja anAdi karmarogano nAza karanAruM che." vAdAMzca prativAdAMzca, vadanto'nizcitAMstathA / tattvAntaM naiva gacchanti, tilapIlakavadgatau // 2 // bhAvArtha - "vAda ane prativAda tema ja anizcita padArthane kahenArA mANaso ghANInA baLadanI gatinI jema tattvanA pArane pAmatA nathI." vistarArtha - vAda eTale pUrvapakSa ane prativAda eTale uttarapakSa, tene paranA parAjaya mATe tathA potAnA jayane mATe karavAthI vastudharmarUpa tattvanA aMtane pAmI zakAtuM nathI. vaLI padArthanA svarUpano nizcaya karyA vinA tenuM anirdhArita svarUpa kahevAthI potAnA atyaMta svAbhAvika
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthabhAga-5 103 AtmajJAnanA anubhavane pAmI zakAto nathI. jema ghANImAM joDelo vRSabha game teTaluM phare to paNa koI bIjA sthAnane pAmato nathI. tema tattvajJAnane nahi IcchanAro manuSya aneka zAstromAM zrama karyA chatAM paNa tattvanA anubhavano sparza mAtra paNa karato nathI. e ja kAraNathI sAte nayo svecchA pramANe jJAnanA svarUpane kahe che. jJAnanA cAra nikSepA A pramANe che-zabdanA AlAparUpa je jJAna te nAmajJAna kahevAya che. siddhacakrAdikamAM sthApana kareluM jJAnapada te sthApanAjJAna kaheluM che. upayogarahita pATha mAtra karavo te dravyajJAna kahevAya che. tattvArthanuM jJAna je pustakamAM lakheluM hoya che te paNa dravyajJAna kahevAya che. upayoga vinA svAdhyAya karavo te paNa dravyajJAna che, ane upayogapariNati te bhAvajJAna che. temAM bhASAdikanA skaMdharUpa je jJAna te naigamanayanI apekSAe jJAna jANavuM. saMgrahanayanI apekSAe abheda upacArathI sarvajIvo jJAnarUpa jANavA. vyavahAranayanI apekSAe pustakAdikamAM raheluM jJAna jANavuM ane RjusUtranaye tatpariNAma saMkalparUpa jJAna jANavuM athavA jJAnanA hetubhUta vIryane naigamanaya jJAna kahe che, saMgrahanaya AtmAne jJAna kahe che, vyavahAranaya kSayopazama pramANe jJAnasaMbaMdhI vyavahAra pravRttine jJAna kahe che ane RjusUtra vartamAna yathArtha ayathArtha vastutattvanA bodhane jJAna kahe che. zabdanayanI apekSAe samyagdarzanapUrvaka yathArtha vastusvarUpanA bodharUpa lakSaNavALuM kAraNa tathA kAryanI apekSAvALuM, potAne tathA parane prakAza karanAruM ane syAdvAdathI yukta je jJAna tene jANavuM. samabhirUDhanayanI apekSAe jJAnavAcI samagra vacanaparyAyonI zaktinI pravRttirUpa jJAna jANavuM ane evaMbhUtanayanI apekSAe kevaLajJAnane ja jJAna jANavuM. ahIM samyagu ratnatrayanA upAdeya lakSaNavALuM paramajJAna te zuddha jJAna che. kahyuM che ke - pIyUSasamudrotthaM, rasAyanamanauSadham / ananyApekSamaizvaryaM, jJAnamAhurmanISiNaH // 1 // bhAvArtha:- "paMDito samudra vinA utpanna thayelA amRtarUpa, auSadha vinA utpanna thayelA jarAmaraNane nAza karanAra rasAyaNarUpa ane sainyAdika anya koI paNa vastunI apekSArahita zakracakrIpaNAnA aizvaryarUpa-evuM jJAna kahe che." te mATe he bhavya prANIo! jJAnano samya prakAre Adara karavo yogya che. ItyAdi gautama gaNadharanI dezanA sAMbhaLIne vairAgya pAmelA gAMgila rAjAe potAnA putrane rAjaya soMpI mAtApitA sahita moTA utsavapUrvaka dIkSA grahaNa karI. pachI sAla mahAsAla ane gAMgila vagerene sAthe laIne zrI gautamasvAmI jinezvara pAse javA mATe caMpA tarapha cAlyA. mArgamAM sAla ane mahAsAla vicAra karavA lAgyA ke, "A amArA bena, banevI ane bhANejane dhanya che ke jeo alpakALamAM. ja sarvaviratipaNuM pAmyA." te vakhate gAMgila vagere traNe jaNA paNa evo vicAra karavA lAgyA ke "A sAla ane mahAsAlane dhanya che ke jeoe ApaNane prathama rAjyalakSmI ApI ane hamaNA mahAnaMdasukhane pamADanAruM cAritra apAvyuM." u.bhA.-5-8
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1u4 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 AvI rIte te pAMce jaNA lokottara dhyAnamAM magna thaI kSapakazreNi para ArUDha thaIne kevalajJAna pAmyA. teozrI prabhu pAse AvyA, tyAre zrI gautamasvAmInI sAthe prabhunI pradakSiNA karIne te pAMce kevaLInI sabhA tarapha cAlyA. eTale gautamasvAmI bolyA ke, "are ! tame sarva ajANyA ho tema tyAM kema cAlyA jAo cho? ahIM Avo, traNa jagatanA prabhune vaMdanA karo. te sAMbhaLIne zrI vIraprabhue gautamane kahyuM ke, "jinanI (kevaLInI) AzAtanA na karo." prabhunuM vacana sAMbhaLIne gautamasvAmIe tatkALa temane khamAvyA pachI temaNe potAnA manamAM vicAryuM ke - durbhaga hariNAkSIva, bhajate'dyApi mAM nhi| kevalajJAnalakSmIstat, kiM setsyAmi navAthavA // 1 // bhAvArtha :- "hariNanA sarakhA netravALI strI jema durbhAgI puruSane bhaje nahIM, tema kevalajJAnanI lakSmI mane prApta thatI nathI, to zuM huM A bhave siddhine pAmIza ke nahIM? ema teo vicAra karatA hatA, tevAmAM temaNe devavANI sAMbhaLI ke, "Aje zrI jinezvare kahyuM che ke je koI manuSya potAnI labdhi vaDe aSTApada upara jaI jinezvarone vaMdanA kare te jarUra te ja bhave siddhine pAme. A pramANenI devavANI sAMbhaLIne gautama gaNadhara zrI viraprabhunI AjJA laIne aSTApada parvata tarapha cAlyA. A arasAmAM kauDinya, dinna ane sevAla nAmanA tApasanA AcAryo "aSTApada upara potAnI zakti vaDe caDavAthI mukti pAmI zakAya evuM bhagavAnanuM vAkya janamukhathI sAMbhaLIne potAnA pAMcaso ziSyo (tApaso) sahita aSTApada tarapha javA prathamathI nIkaLI cukyA hatA. temAM prathama kauDinya tApasa pAMcaso tApaso sahita ekAMtara upavAsa karIne te aSTApadanI pahelI mekhalAe pahoMcyo hato. teo pAraNAne divase kaMda vagerenuM bhojana karatA hatA. bIjo tApasa potAnA parivAra sahita chaTha tapa karato ane pAraNAmAM pAkelA patrAdikanuM bhojana karato te parvatanI bIjI mekhalA sudhI pahoMcyo hato ane trIjo tApasa potAnA parivAra sahita aThThama tapa karato pAraNAmAM zuSka sevAla khAto te parvatanI trIjI mekhalA sudhI pahoMcyo hato. paraMtu koI paNa tApasa atyaMta kleza sahana karyA chatAM te parvatanA zikhara upara pahoMcI zakyA nahotA. te tApasoe gautamasvAmIne dUrathI AvatA joIne vicAryuM ke, "tapa vaDe karIne atikaza thayelA ame A parvata upara caDI zakyA nathI, to A sthULa zarIravALA yati zI rIte caDaze?" A pramANe te sarva tApaso vicAra karatA hatA, teTalAmAM to zrI gautamasvAmI jaMghAcAraNa labdhithI sUryanA kiraNonuM avalaMbana karIne tatkALe te sarva tApasone oLaMgIne AgaLa cAlyA ane eka kSaNamAM temane adazya thaI gayA. te joIne vismaya pAmelA sarva tApasI bolyA ke, "ApaNe to A sAdhunA ziSya thaIzuM." gautamasvAmI to parvatanA zikhara para jaIne bharatacakrIe karAvelA
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 caityane joI temAM sthApita karelA covIza tIrthakarone namyA ane "jagaciMtAmaNi jaganAha" ItyAdi gAthA vaDe stuti karIne caitya bahAra nIkaLyA. pachI rAtri nirgamana karavA mATe azoka vRkSanI nIce beThA. - te vakhate Indrano dikpAla kubera tIrthakarone namavA mATe aSTApade Avyo. te jinezvarone namIne zrI gautamasvAmI pAse Avyo. temane vaMdanA karIne dezanA sAMbhaLavA beTho. zrI gautamasvAmI bolyA ke - mahAvratadharAstIvratapaH zoSitavigrahAH / tArayaMti paraM ye hi, tarantaH potavatsvayam // 1 // bhAvArtha:- "tIvra tapasyA vaDe jeoe potAnA dehanuM zoSaNa karyuM che evA mahAvratane dhAraNa karanAra munio nAvanI peThe pote taratA chatAM bIjAne paNa tAre che.' te sAMbhaLIne lUkhuM sUkuM azana levAthI AvuM puSTa zarIra thAya nahIM ema vicArIne kubera vikasita mukha karIne kAMIka hasyo. te vakhate teno abhiprAya jANIne gautama gaNadhare puMDarIka sAdhunuM adhyayana prakAzita karI chevaTe kahyuM ke - kRzo'pi pazya durdhyAnAt, kaMDarIko yayAvadhaH / puSTo'pi puMDarIkastu, zubhadhyAnAt suro'bhavat // 1 // he kubera! juo ke kaMDarIka tapasyAthI kRza thayelo hato chatAM paNa azubha dhyAnathI mArIne narake gayo ane puMDarIka muni zarIre puSTa hatA, chatAM paNa zubha dhyAnathI deva thayA. te sAMbhaLIne kubera gaNadharane khamAvIne svasthAne gayo. te vakhate kuberano sAmAnika deva ke je vajasvAmIno jIva hato te samakita pAmyo. tene keTalAeka tiryarjubhaga deva hato ema kahe che. prAtakALe gautamasvAmI parvata parathI utaratA te tApasI pAse AvyA, tyAre sarva tApasoe temane kahyuM ke "tame amArA guru cho ane ame tamArA ziSya chIe." gaNadhara bolyA ke, "tamArA ane amArA sarvanA guru zrI mahAvIra che." pachI devatAe jemane muniveza Apyo che evA te tApasoe gautamasvAmI pAse dIkSA lIdhI. gaNadhare prAsuka ane nirdoSa evA pAyasAna (kSIra)nuM eka pAtra bharI lAvIne vidhipUrvaka anukrama pramANe temane besADI akSINamahAnasa labdhi vaDe karIne yatheccha pAraNuM karAvyuM. te ja vakhate sevAlanuM bhakSaNa karanArA pAMcaso ne eka sAdhu gaNadharanI stuti karavAmAM magna thayA satA jamatA jamatA ja ujjavala kevalajJAna pAmyA. sarve tRpta thayA pachI gaNadhare pote bhojana karyuM. pachI te sarvane sAthe laIne AgaLa cAlyA. anukrame prabhunA 1. A jagaciMtAmaNInuM caityavaMdana gautamasvAmIe ahIM banAvyuM.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 samavasaraNanI najIka AvatAM chaTTha tapa karanArA dinnAdika pAMcaso ne eka sAdhune prabhunA prAtihAryanI lakSmI jotAM ja kevaLajJAna prApta thayuM ane kauDinyAdika 501 sAdhuone prabhunuM darzana thatAM ja kevaLajJAna prApta thayuM. 106 prabhu pAse AvIne 1,503 munithI paravarelA gautamasvAmIe prabhune pradakSiNA dIdhI. pachI te sarva sAdhuo kevalInI sabhAmAM javA lAgyA. eTale gaNadhara bolyA ke, "are ! tame sarva ahIM Avo ane traNa jagatnA gurune namana karo." te sAMbhaLIne bhagavAne temane kahyuM ke, "kevalInI AzAtanA na karo." te sAMbhaLIne gaNadhare mithyAduSkRta ApI temane khamAvyA. pachI gaNadhare vicAryuM ke "huM gurukarmI chuM, tethI A bhave mokSa pAmIza nahIM. A meM dIkSA ApelA sAdhuone dhanya che ke jeo tatkALa kevaLajJAna pAmyA." A pramANe adhairya rAkhatA gautama gaNadhara pratye zrI vIrasvAmI bolyA ke "prANIone maMda, tIvra ne tIvratara sneha hoya che. cirakALanA paricayathI tamane mArA upara tIvra evo prazasta sneha thayelo che, tethI tamane kevaLajJAna prApta thatuM nathI, te sneha nAza pAmaze tyAre tamane kevaLajJAna thaze. ahIMthI kALadharma pAmIne ApaNe banne samAna thavAnA chIe, mATe tame adhairya na rAkho." e pramANe prabhunA vacana sAMbhaLIne zrI gautamasvAmI prasanna thaI saMyama pAlana karatA satA prabhunI sevA karavA lAgyA. "A pramANe svabhAvanA (AtmajJAnanA) lAbhathI sAla, mahAsAla ane gAMgila vagere bhUpo tathA sarva tApaso tatkALa kevaLajJAna pAmIne anaMta sukhavALA mokSapadane pAmyA." 300 zamaguNa vikalpaviSayottIrNaH, svabhAvAlaMbanaH sadA / jJAnasya paripAjo ya:, meM zama: pIititaH // // bhAvArtha H- "saMkalpavikalpa (cittavibhrama)nA viSayathI (vistArathI) nivartelo ane samyag ratnatraya svarUpa je AtmAno svabhAva tenuM (guNaparyAyanuM) niraMtara AlaMbana karanAra evo AtmAnA upayoga lakSaNavALA jJAnano je paripAka-prauDha avasara te zama kahelo che." zamanA cAra nikSepA A pramANe - nAmazama ane sthApanAzama to pUrvanI peThe jANavA.AgamathI dravyazama te zamanA svarUpane jANanAra jJAnI je tenA upayogamAM vartatA na hoya te. noAgamathI dravyazama te mAyAe karIne labdhinI siddhine mATe athavA devagatinI prApti vagere mATe upakAra apakAranA vipAkane zamana karavAnA hetuthI krodhAdikano upazama kare te ane bhAvazama
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 107 te AsvarUpamAM upayogavALA temAM AgamathI mithyAtvane tajIne yathArtha vastunA bhAsanapUrvaka cAritramohanIya karmanA udayano abhAva hovAthI kSamAdika guNanI je pariNati te zama kahevAya che. te zama paNa laukika ane lokottara bhede karIne be prakArano che. temAM vedAMta matavALAno je zama guNa te laukika che ane jaina pravacanane anusaranAramAM je zama hoya te lokottara che. te lokottara guNa ja kharekharo zuddha che, tenI upara mRgAputranI kathA che te A pramANe - mRgAputranI kathA sugrIvapuranA rAjAno putra mRgAputra nAme hato. te ekadA mahelanA gokhamAM besIne nagaranuM svarUpa joto hato, tevAmAM samaguNanA nidhi samAna eka munine nimeSarahita daSTithI prItipUrvaka jotAM tene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. eTale pUrva bhave pote cAritra grahaNa karyuM hatuM tenuM tene smaraNa thayuM. te pachI mRgAputra potAnA mAtA-pitA pAse jaIne bolyo ke - suyANi me paMca mahavvayANi, naraesu dukkhaM ca tirikkhajoNisu / niviNNakAmo hi mahaNNavAo, aNujANaha pavvaissAmi ammo // 1 // bhAvArtha - "he mAtApitA ! meM pAMca mahAvratane sAMbhaLyAM che, tathA narakane viSe ane tiryayonine viSe je duHkha paDe che te paNa meM jANyuM che, tethI huM saMsArarUpa mahArNavathI nirveda (vairAgya) pAmyo chuM, mATe mane anujJA Apo ke jethI huM pravrajyA aMgIkAra karuM." ItyAdika vAkyo vaDe dehanA bhogopabhogAdikanuM anityapaNuM kahIne teNe pravrayA levAnI anujJA mAgI. te sAMbhaLIne mAtApitAe aneka yuktio vaDe jIvana paryaMta cAritranuM pAlana ati duSkara batAvIne kahyuM ke, "he putra ! tAruM zarIra ati sukomaLa che, tuM cAritra pALavAne samartha nathI, kemake pAMca Indriyo tathA mana jItavA muzkela che. loDhAnA caNA cAvavAnI jevuM cAritra pALavuM duSkara che. dedIpyamAna agninI jvALAnuM pAna karavAnI jema athavA mandarAcaLa parvatane toLavAnI jema yuvAvasthAmAM cAritranuM pAlana karavuM ati duSkara che. mATe vRddhAvasthAmAM dIkSA levI yogya che." te sAMbhaLIne mRgAputra bolyo ke, "he mAtApitA ! A lokamAM niHspRha thayelA mANasane kAMI paNa duSkara nathI. kemake meM cAre gatimAM vANIthI kahI na zakAya tevI aneka vedanAo anubhavI che. savvabhavesu asAyA, veaNA veiA mae / nimesaMtaramittaM pi, jaM sAyA natthi veiA // 1 // bhAvArtha:- "meM sarva bhavomAM asAtAvedanIya vedI che, eka nimiSamAtra paNa satAvedanIya vedI nathI."
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 meM narakAdikanI mahAvyathAo sahana karI che, to pachI mAre dIkSAnuM pAlana karavuM temAM zuM muzkela che ? mATe mAre avazya dIkSA levI ja che. saMyamanuM pAlana karatAM je samaguNanA sukhano AsvAda maLe che te ja moTuM sukha che. sAmyasukhamAM magna thayelo jIva deze uNA koTi pUrvanA kALane paNa sukhe sukhe dInatA rahita nirgamana kare che. eka nimeSamAtra paNa pramAdamAM paDato nathI. kahyuM che ke - zamasUktasudhAsiktaM, yeSAM naktaMdinaM manaH / kadApi te na dahyante, rogoragaviSormimiH // 1 // bhAvArtha - "je mahAtmAonuM mana rAtridivasa zama je kaSAyAbhAva tenA sUkta eTale AtmasvarUpatattvanA vacano te rUpI amRtathI siMcana thayeluM hoya che. teo rAgarUpI sarpanA viSormithI kadApi dagdha thatA nathI. jagatanA jIvo rAgAdika sarpathI DasAyA satA viSayamAM ghumita thaIne paribhramaNa kare che. ISTa vastunA saMyoganI ane aniSTa vastunA viyoganI ciMtA aharniza karIne aneka prakAranA saMkalpavikalpa kare che ane bahu prakAranI agrazocAdi je kalpanA tenA kallolane grahaNa kare che, temaja anaMta jIvoe anaMtIvAra bhogavIne mUkI dIdhelA jagatanA ucchiSTa evA aneka pudgala skaMdhonI yAcanA kare che, mATe koIpaNa prakAre zama guNane pragaTa karavo, e ja nirupama zreyaskara che. kahyuM che ke - svayaMbharamaNasparddhi, -vardhiSNusamatArasaH / muniryenopamIyeta, ko'pi nAsau carAcare // 2 // bhAvArtha:- "svayaMbhUramaNa samudranI spardhA karanAra evo samatA rasa jenA hRdayamAM vRddhi pAmyA kare che tevA munine jenA vaDe upamA ApI zakAya evo koIpaNa padArtha A carAcara jigatamAM nathI." ardha raju pramANa chello svayaMbhUramaNa nAmano je samudra tenA jaLanI sAthe spardhA kare teTalo samatArasa jenA AtmAmAM vRddhi pAmyA kare che evA muni trikAle paNa viSayane grahaNa karatA nathI. teone atIta kALamAM bhogavelA bhoganA smaraNano abhAva che, vartamAna kALe Indriyagocara evA viSayomAM ramaNatAno abhAva che ane anAgata kALe manojJa viSayonI IcchAno abhAva che, evA munine je upamAne karIne anAgata kALe manojJa viSayonI IcchAno abhAva che, evA munine je upamAne karIne upamA apAya evo koIpaNa A sacarAcara jagatamAM padArtha nathI, kemake sarva padArtha to acetana pudgala skaMdhothI utpanna thayela ane rUpI che ane samatArasa to sahaja, AtyaMtika ane nirUpama AtmasvabhAva che, to tenI sAthe tenI zI rIte upamA ApI zakAya?" 1. duHkha AvI paDavAno bhaya dharAvI prathamathI je zoka-saMtApa karavo te.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 ItyAdi vividha upAyo vaDe mAtApitAne pratibodha pamADIne temanI anujJAthI samagra parigrahano tyAga karI mRgAputre dIkSA grahaNa karI, kahyuM che ke aNissio ihaloe, paraloe, annissio| vAsicaMdaNakappo a, asaNe aNasaNe tahA // 1 // bhAvArtha:- "A lokane viSe IcchArahita ane paralokane viSe paNa IcchArahita temaja vAMsa ne caMdana ane azana ne anazana e jemane tulya che evA te muni thayA." arthAt A lokanA sukhane arthe ke paralokanA sukhane arthe je tapa tapatA nathI, vAMsalAthI chedana karanAra ane caMdanathI vilepana karanAra upara jemane samabhAva che ane azana te AhArano sadbhAva ane anazana te teno abhAva temAM je tulya manovRttivALA che. A pramANe ghaNA varSo sudhI cAritranuM pAlana karIne mRgAputra muni eka mAsanuM anazana karI sarva karma khapAvI siddhipadane pAmyA. "je mANasanA hRdayamAM aMtargata dhyAnane vizuddha karanAra dedIpyamAna samatAguNa hoya che, te mRgAputra munIndranI jema tatkALa zubha evA ratnatrayanI puSTi pratye pAme che." O 308 pAMca indriyonA svarUpa zrutvendriyasvarUpANi, zrIjJAtanaMdanAsyataH / sa subhadro'nucAno'bhUt, paMcAkSaviSayonmukhaH // 1 // bhAvArtha:- "zrI mahAvIrasvAmInA mukhathI pAMca IndriyonA svarUpane sAMbhaLI pAMca IndriyonA viSayathI parAkramukha thayela te subhadra aNagAra (muni) thayA." tenuM dRSTAMta A pramANeH subhadranI kathA zrI rAjagRhanagaramAM koI zreSThino putra subhadra nAme hato. te janmathI ja daridrapaNuM pAmelo hovAthI niraMtara bhikSAvRttithI udara nirvAha karato hato. ekadA te nagaramAM zrI mahAvIrasvAmI guNazIla vanamAM samavasaryA. te paramAtmAne vAMcavA mATe rAjA tathA sarva paurajano jatA hatA. te joIne te subhadra paNa sarva jananI sAthe prabhu pAse gayo. traNa bhuvanane tAravAmAM samartha ane jene
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 koInI upamA na ApI zakAya evI zrI jinezvaranI vANI sAMbhaLIne Azcarya pAmelA subhadra vicAra karyo ke, "aho ! Aja meM niHsIma guNanA nidhi samAna karmakalmaSarahita evA prabhune joyA. Aje mAro janma saphaLa thayo." pachI samagra jagatanA jIvono uddhAra karanAra ane bodhibIjane ApanAra evA zrI prabhue te subhadrane uddezIne Indriyo saMbaMdhI vyAkhyAna zarU karyuM, te A pramANe - jitAnyakSANi mokSAya, saMsArAyAjitAni ca / bhavettadantaraM jJAtvA, yadyuktaM tatsamAcara // 1 // bhAvArtha - "jItela Indriyo mokSane mATe thAya che ane nahi jItela Indriyo saMsArane mATe thAya che. mATe te bannenuM aMtara jANIne je yukta lAge tenuM AcaraNa kara." Indriyo pAMca che - zrotra, netra, nAsikA, jillA ane sparzana (kAyA). te dareka Indriya dravya ane bhAvathI babbe prakAranI che. dravyandriyanA paNa be prakAra che. eka nivRttiIndriya ane bIjI upakaraNaIndriya. nivRtti eTale Indriyano AkAra. te paNa bAhya ane atyaMtara bhede karIne be prakAranI che. temAM bAhya AkAra phuTa che. te dareka jAtine viSe jUdA jUdA svarUpavALo kAnanI pApaDI vagere je bahAra dekhAya che te jANavo. bAhya AkAra vicitra AkRtivALo hovAthI azva, manuSya vagere jAtimAM samAna rUpavALo nathI. atyaMtara AkAra sarva jAtimAM samAna hoya che. te A pramANe-zrotrano atyaMtara AkAra kadaMba puSpanA AkAra jevA mAMsanA goLArUpa che, netrono atyaMtara AkAra masuranA dhAnyanI jevo hoya che, nAsikAno abhyatara AkAra atimuktakanA puSpa jevo hoya che, jillAno AkAra astrA jevo hoya che ane sparzana IndriyanI AkRti bhinna bhinna prakAranI hoya che, paNa te bAhya ane atyaMtara eka ja svarUpe hoya che. A pramANe nivRtti IndriyanuM svarUpa jANavuM. upakaraNa IndriyanuM svarUpa evuM che ke jema khaganI dhAramAM chedana karavAnI zakti che, tema zuddha pugalamaya zabdAdi viSayane grahaNa karavAnI je zakti vizeSa te upakaraNa Indriya jANavI. te Indriyano ati kaThora meghagarjanAdika vaDe upaghAta thAya to baherApaNuM vagere prApta thAya che. e pramANe dravya IndriyanA nivRtti ane upakaraNa evA bane bhedanuM svarUpa jANavuM. have bhAvaIndriyanA paNa be prakAra che. labdhi ane upayoga. tema zrotra vagere IndriyonA viSayavALA sarva Atmapradezane AvaraNa karanArAM karmano je kSayopazama te labdhi Indriya jANavI ane potapotAnA viSayamAM labdhirUpa indriyane anusAra AtmAno je vyApAra praNidhAna te upayoga Indriya jANavI. pAMce upakaraNa Indriyo aMgulanA asaMkhyaya bhAga pramANa skUla (jADAImAM) che. temAM zrotra, nAsikA ane netra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAge pRthu che, jillAIndriya bethI nava aMgula vistAravALI che ane sparzanendriya dehapramANa vistAravALI che. 1. agathIyAnA phUla.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 111 pAMce IndriyonA viSayanuM mAna A pramANe che - netra vinA bIjI cAra Indriyo jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAtramAM rahelA viSayane jANe che, tethI vadhAre najIka rahelAne jANatI nathI. netraIndriya jaghanyathI aMgulanA saMkhyAtA bhAgamAM rahelA padArthane joI zake che, paNa ati samIpe rahelA aMjana, raja, mela vagerene joI zakatI nathI. nAsikA, jillA ane sparzana e traNa Indriyo utkRSTa nava yojanathI AvatA gaMdha, rasa tathA sparzane grahaNa kare che. karNaIndriya utkRSTa bAra yojana dUrathI AvatA zabdane sAMbhaLe che ane cakSurindriya sAdhika lAkha yojana dUra rahelA rUpane joI zake che. vaLI - ekAkSAdIvyavahAro, bhavedravyendriyaiH kila / anyathA bakulaH paMcAkSaH syAtpaMcopayogataH // 1 // raNannU purazRMgAracArulolekSaNAmukhAt / niryatsugandhimadirAgaMDUSAdeva puSyati // 2 // bhAvArtha:- "ekendriyAdika vyavahAra dravya Indriyoe karIne ja thAya che, nahi to bakula vRkSa pAMce IndriyonA upayogavALuM hovAthI paMcendriya kahevAya. paNa te ekendriya ja che. (1) pagamAM zabda karatA nUpura vagere zRMgAra dhAraNa karelI suMdara ane capaLa netravALI strInA mukhathI nIkaLatA sugaMdhI madirAnA kogaLAthI bakula vRkSa puSpita thAya che. ahIM bakula vRkSane pAMce bhAvaIndriyono upayoga A pramANe samajavo - nUpuranA zabdavALA pAdano sparza karavAthI praphullita thAya che tethI karNa ane sparza e be Indriyono upayoga, suMdara netravALI strIne lIdhe praphullita thAya che. tethI netraIndriyano upayoga ane sugaMdhI madirAnA rasathI praphullita thavAne aMge rasendriya ne dhrANendriyano upayoga-ema pAMce IndriyanA viSayano upayoga jANavo. A pramANe IndriyonA svarUpane jANIne tenA zabdAdi viSayomAM kSaNamAtra paNa mananI pravRtti karavI nahIM. kahyuM che ke - iMdiadhuttANa aho, tilatusamittaM pi desu mA pasaraM / aha dinnA to nIo, jattha khaNo varisakoDisamo // 1 // bhAvArtha :- "aho ! IndriyarUpI dhUrtane talanA photarA jeTalo paNa prasAra (avakAza) ApIza nahIM. jo kadAca tene eka kSaNamAtra paNa avakAza ApIza to te jarUrI koTI varSa sudhI jaze nahIM." Indriyo gopavavAnA viSayamAM jJAtAdharmakathAMga sUtrane viSe be kAcabAnuM daSTAMta ApeluM che. te sUtramAM A be gAthAo che -
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 visaesu iMdiAI, ruMbhaMtA rAgadosanimmukkA / pAvaMti nivvuisuhaM, kummuvva mayaMgadahasuhaM // 1 // avare uaNatthaparaMparAo pAvaMti pAvakammavasA / saMsArasAgaragayA, gomAUagasiakummuvva // 2 // bhAvArtha:- "rAgadveSathI rahita thaIne IndriyanA viSayone rokanArA prANIo mRdaMga drahanA sukhane pAmanArA kAcabAnI jema nivRttisukhane pAme che ane bIjA saMsArasAgaramAM paDelA prANIo pApakarmanA vazathI ziyALe grasita karelA kAcabAnI jema anartha paraMparAne pAme che." te be kAcabAnI kathA nIce pramANe - vArANasI purIne viSe gaMgA nadIne kAMThe mRdaMga nAmanA drahamAM guptendriya ane aguptendriya nAmanA be kAcabAo rahetA hatA. te banne sthalacArI kIDAonuM mAMsa khAvAmAM prItivALA hatA. tethI ekadA teo drahanI bahAra nIkaLyA hatA. tevAmAM be ziyALIyAe temane joyA. te kAcabAo paNa ziyALane joI bhaya pAmyA. tethI temaNe potAnA cAre paga tathA grIvAne saMkocIne pRSThanI DhAlamAM gopavI dIdhA ane kAMIpaNa ceSTA karyA vinA jANe marI gayelA hoya tema paDyA rahyA. banne ziyALe pAse AvIne te kAcabAone vAraMvAra UMcA upADIne pachADyA, gulAMTo khavarAvI tathA ghaNA pAdaprahAra karyA. paraMtu te kAcabAne kAMI paNa IjA thaI nahIM. pachI thAkI gayelA te banne ziyALa thoDe dUra jaIne saMtAI rahyA eTale pelA aguptendriya kAcabAe capaLatAne lIdhe eka pachI eka ema cAre paga tathA grIvAne bahAra kADhI. te joI ane ziyALa tatkALa doDI AvIne tenI Doka pakaDIne mArI nAkhyo. bIjo gutendriya kAcabo to acapaLa hovAthI cirakALa sudhI temano tema paDyo rahyo. pachI ghaNIvAra sudhI rokAIne thAkI gayelA te ziyALa jyAre tyAMthI jatA rahyA, tyAre te kAcabo cotarapha joto joto kudIne jaldIthI drahamAM jato rahyo, te sukhI thayo. pAMca aMgone gopavanAra kAcabAnI jema pAMce Indriyone gopavanAra prANI sukhI thAya che, evuM A dRSTAMtanuM tAtparya che. A pAMce Indriyono prayoga prazastapariNAma ane aprazastapariNAme karIne be prakArano che. temAM zravaNa Indriyano devagurunA guNagrAma ane dharmadazanAdikanA zravaNa karavAmAM zubha adhyavasAyathI je upayoga karAya te prazasta kahevAya che ane ISTa tathA aniSTa zabdo zravaNa karIne rAgadveSanuM nimitta thAya te aprazasta upayoga kahevAya che. cakSuIndriyano deva, guru, saMgha tathA zAstro jovAmAM ane paDilehaNa, pramArjane vageremAM IryAsamitimAM tathA dharmasthAnAdika jovAmAM je upayoga karAya te prazasta che ane hAsya, nRtya, krIDA, sadana, bhAMDaceSTA, IndrajAla, paraspara yuddha
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 113 tathA strInA surUpa kurUpa aMgopAMga vagere jovAmAM je upayoga karAya te aprazasta che. nAsikAno arihaMtanI pUjAmAM upayogI puSpo, kesara, kapUra, sugaMdhI tela vagerenI parIkSAmAM guru ane glAna muni vagerene mATe pathya ke auSadha ApavAmAM tathA sAdhuone anna, jaLa, bhakSya, abhakSya vagere jANavAmAM upayoga karAya te prazasta kahevAya che ane rAgadveSa utpanna karanArA sugaMdhI tathA durgadhI padArthomAM upayoga karAya to te aprazasta che. jihAIndriyano svAdhyAya karavAmAM, devagurunI stuti karavAmAM ane parane upadeza ApavAmAM guru vagerenI bhakti karavAmAM ane munione AhAra pANI ApatAM te vastunI parIkSA karavAmAM upayoga karAya te prazasta che ane strI vagere cAra prakAranI vikathA karavAmAM, pApazAstrano abhyAsa karavAmAM, parane tApa upajAvavAmAM ane rAgadveSa utpanna karanAra ISTa aniSTa AhArAdikamAM je upayoga karAya te aprazasta che. sparza Indriyano jinapratimAnuM snAnAdika karavAmAM tathA guru ane glAna sAdhu vagerenI vaiyAvacca karavAmAM je upayoga karAya te prazasta che ane strIne AliMgana vagere karavAmAM je upayoga karAya te aprazasta che. A pramANe sarva vastuomAM zubha tathA azubha adhyavasAya ane phalaprAptine anusAra prazasta tathA aprazasta bhAva jANavo. tevI rIte vicAratA ahIM cAra bhAMgA thAya che, te A pramANe - keTalAeka jIvone zubha adhyavasAyanA kAraNa (sAdhakakAraNa)bhUta jinabiMbAdika prazasta vastu joIne kAlazaukarika vagerenI jema aprazastabAdhakabhAva udaya pAme che. keTalAka jIvone zubha adhyavasAyane sAdhanAra sAdhakakAraNabhUta samavasaraNAdika prazasta vastu joIne paMdaraso tApasonI jema prazastasAdhakabhAva utpanna thAya che. keTalAka jIvone bAdhakakAraNabhUta aprazasta vastu joIne paNa ASADha nAmanA nartaka RSinI jema prazasta evo sAdhakabhAva vRddhi pAme che ane keTalAka jIvone aprazasta bAdhaka vastu joIne subhUmacakrI, brahmadattacakrI vagerenI jema aprazastabAdhakabhAva utpanna thAya che. A pramANe zrI viraprabhunA mukhathI dharmadezanA sAMbhaLIne jeNe zerImAM paDelA cItharAnI kaMthA oDhelI che ane jenA hAthamAM mRttikAnuM rAmapAtra raheluM che evo daridrI subhadra pratibodha pAmyo. tethI teNe tarata ja sarva mUrchAno tyAga karIne dIkSA grahaNa karI. AkAzanI peThe astulita vihAravALo thayo ane prabhunI kRpAthI te agiyAra aMganA sUtrArthano jJAtA thayo. ekadA pauraloko te muninI pUrvAvasthA saMbhArIne hAMsI karavA lAgyA ke, "aho ! A subhadra kevI rAja-samRddhi tajIne muni thayo che! have to sArI rIte AhArAdika maLavAthI te pUrvanI avasthA karatAM vadhAre sukhI thayo che. pahelAM to A raMka raMkapuruSo vaDe paNa niMdya (niMdavA lAyaka) hato ane have to IndrAdika devone paNa vaMdya (vaMdana karavA yogya) thayo che. pahelA to tene ucchiSTa (eThuM) bhojananI prApti paNa durlabha hatI ane have to yatheccha bhojana maLe che. AnA vairAgyanuM vRttAMta ne tenuM kAraNa ApaNe barAbara samajayA chIe."
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 ItyAdika niMdA karatA paura lokone joIne zreNika rAjAnA putra abhayakumAra maMtrIe vicAryuM ke, "aho ! A paurajano vinA kAraNa mahAvairAgyavAna ne tyAgImAM zreSTha evA A muninI niMdA kare che. paramArtha tattvane nahi jANanArA A mUDha loko A niHspRha muni upara phogaTa vaira rAkhIne tenA guNone doSapaNe vahana kare che. temaja muninI niMdA karavAthI teo daDhatara pApakarmanA samUhane upArjana kare che. mATe mAre A sarva lokone koI prakAre pratibodha karavo joIe." ema vicArIne avasaraNa abhayakumAre ekadA rAjamArgamAM sarva paurajano ekaThA maLelA hatA, te vakhate dUrathI subhadra munine AvatA joIne potAnA vAhana parathI nIce utarI traNa pradakSiNApUrvaka temane namIne pUchyuM ke, "he pUjya ! eka kALe keTalI Indriyono upayoga hoI zake?gurue javAba Apyo ke, "eka kALe eka ja Indriyano upayoga hoI zake." pharIthI maMtrIe pUchyuM ke - "eka eka Indriya sevI satI duHkhadAyI thAya ke nahIM?" muni bolyA ke, "eka eka Indriya paNa mRgAdikanI jema A lokamAM tathA paralokamAM mahA anarthanuM kAraNa thAya che. to pachI pAMce IndriyonuM sevana karavAthI keTalo anartha thAya?" kahyuM che ke - kuraMgamAtaMgapataMga,gamInA hatAH paMcabhireva paMca / ekapramAdI sa kathaM na hanyAdhaH sevate paMcabhireva paMca // 1 // bhAvArtha:- "mRga, hAthI, pataMga, bhramara ane matsya e pAMca prANIo pAMca IndriyomAMthI ekekanA sevavA vaDe haNAyA, eTale pAMcathI pAMca haNAyA to je pramAdI manuSya ekalo pAMce Indriyo vaDe pAMcenA viSayone seve che te kema na haNAya? te to avazya haNAya." , mRgo svecchAe araNyamAM aTana kare che, tene pakaDavA mATe pAradhIo sAraMgI, viNA vagereno nAda kare che, tethI karNanA viSayamAM lubdha thayelA mRgo moha pAmIne te saMgIta sAMbhaLavA Ave che, te vakhate pAradhIo tene jaldIthI haNI nAkhe che. hAthIne pakaDavA mATe duSTa puruSo eka moTA khADAmAM kAgaLanI hAthaNI banAvIne rAkhe che. te hAthaNIne joIne teno sparza karavAne utsuka thayelo hAthI te khADAmAM paDe che, tyAMthI te nIkaLI zakato nathI. pachI sudhA ane tRSA vagerethI pIDA pAmelA te hAthIne nirbaLa thayelo jANIne keTaleka divase tene bAMdhe che, athavA mArI paNa nAMkhe che. netranA viSayamAM Asakta thayeluM pataMgIyuM dIvAnI jyotamAM moha pAmIne temAM potAnA dehane home che - tethI maraNa pAme che. dhrANa IndriyanA viSayamAM Asakta thayelo bhramara kamaLanA sugaMdhathI moha pAmIne divase te kamaLamAM pese che, pachI rAtre te kamaLa bIDAI jAya che, eTale te AkhI rAtri mahAduHkha pAme che.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 jillA Indriyane vaza thayelA malyo loDhAnA kAMTAnA agra bhAga para rAkhelI loTanI goLIo joIne temAM lubdha thaI mAMsanI buddhithI te goLIo khAvA jAya che, eTale tarata ja lohanA kAMTAthI vIMdhAIne maraNa pAme che. A pramANe IndriyonuM svarUpa subhadra muninA mukhathI sAMbhaLIne abhayakumAre sarva pauralokone kahyuM ke, "he paurajano ! tamArAmAMthI je koI mAtra eka eka Indriyane vaza kare, ane tenuM prabhunI sAkSIe paccakakhANa le tene huM A mahAmUlyavALuM ratna ApuM." te sAMbhaLIne te lokomAMthI koIpaNa tema karavAne taiyAra thayo nahIM, sarva jano mauna dharI rahyA. tyAre abhayakumAre munine kahyuM ke, "he svAmI ! Ape to prabhunI sAkSIe pAMce IndriyonA viSayonuM pratyAkhyAna karyuM che, tethI A ratno Apa grahaNa karo." muni bolyA ke, "e ratnone huM zuM karuM? mane to kAMcana ane pASANamAM samAna buddhi che. meM to trividha trividhe zarIranI zuzruSA karavAno ane parigrahamAtrano tyAga karelo che. IndriyAdinA sukhanI mane trikALe paNa IcchA nathI." te sAMbhaLIne sarva pauraloko vismaya pAmI kahevA lAgyA ke, "aho ! A muni kharekharA niHspRha che. ApaNe mUrkhAe Aja sudhI tenI phogaTa niMdA karI." A pramANe temanA mukhathI muninI stuti sAMbhaLIne kRtArtha thayelo abhayakumAra munine namana karI jainadharmano mahimA vadhArIne potAne ghera gayo ane subhadra muni zubha upayogathI pUrNa thayA satA AtmakArya sAdhavAmAM tatpara thayA. IndriyonA viSayo prApta thAya tyAre zrI viraprabhunA vAkyanuM smaraNa karIne te viSayo para jarA paNa vizvAsa karavo nahIM. juo ! Indriyone vaza karavAthI subhadra munie ekAMte rahIne AtmabhAva pragaTa karyo." 309 IndriyonuM svarUpa (cAlu) AtmAnaM viSayaiH pAzairbhavavAsaparAGmukham / indriyANi nibadhnanti, moharAjasya kiMkarAH // 1 // bhAvArtha :- "bhavavAsathI eTale saMsAramAM rahevAthI parAzamukha thayelA evA udvigna vairAgI AtmAne paNa moharAjanA kiMkararUpa Indriyo viSayarUpI pAza vaDe bAMdhI le che ane tene pAchA saMsAramAM bhamAve che." te upara sukumArikAno saMbaMdha che, te A pramANe -
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 sukumArikA sAdhvInI kathA vasaMtapuranA rAjAnA sasaka ane bhasaka nAmanA putroe vairAgyathI dIkSA lIdhI. anukrame teo gItArtha thayA. pachI temaNe potAnI bena sukumArikAne pratibodha pamADI dIkSA ApI. te sukumArikA atyaMta svarUpamAna hovAthI aneka yuvAna puruSonA cittanuM AkarSaNa karatI hatI. tethI te yuvAna puruSo sAthvInA upAzrayamAM praveza karIne sukumArikAnA rUpane rAgadaSTithI jotA hatA. te upadravano vRttAMta mahattarA sAdhvIe tenA bhAIone kahyo. eTale teo sukumArikAne eka judA makAnamAM rAkhIne tenI rakSA karavA lAgyA. sukumArikAne gupta rAkhelI jANIne yuvAna puruSoe te banne bhAIonI sAthe yuddha karavA mAMDyuM. te joIne sukumArikAne vicAra thayo ke "mArA mATe mArA bhAIo moTo kleza pAme che, mATe anartha karanArA evA mArA zarIrane dhikkAra che!" ItyAdi vicAra karIne vairAgyathI teNe anazana grahaNa karyuM, tethI keTaleka divase tenuM zarIra eTaluM badhuM kSINa thaI gayuM ke tenA bhAIoe atizaya mohanA vazathI tene mRtyu pAmelI jANI. eTale te bannee gAma bahAra tene araNyamAM paraThavI dIdhI. tyAM zitaLa vAyunA sparzathI tene zuddhi AvI. tevAmAM koI sArthavAhe tene joI, eTale "A koI strIratna che" ema jANI te tene potAnA mukAmamAM laI gayo. pachI abhaMga, udvartana tathA auSadha vagere karIne teNe anukrame tene pUrvanI jevI suMdara rUpavatI karI. pachI sukumArikA te prakAranI bhavitavyatAthI ane karmanI vicitratAne lIdhe "A sArthavAha mAro anupama upakArI ane vatsala che" ema mAnavA lAgI. tethI sArthavAhanA kahevA pramANe tenI strI thaIne keTaloka kALa tene ghera rahI. ekadA teNe potAnA banne bhAIo (muni) ne joyA. eTale temane vaMdanA karIne teNe potAno sarva vRttAnta nivedana karyo. te sAMbhaLIne teoe sArthavAha pAsethI tene choDAvIne pharIthI pratibodha Apyo ke - saritsahastraduHpUra-samudrodarasodaraH / tRptau naivendriyagrAmo, bhava tRpto'ntarAtmanA // 1 // bhAvArtha:- he bhavya prANI ! hajAro nadIonA jaLathI paNa jenuM udara pUrNa thatuM nathI evA samudranI jevo IndriyasamUha kadApi tRpti pAmato nathI. mATe antarAtmAe karIne ja tuM tRpta thA.", vistarArtha:- "he bhavya ! A Indriyo koI paNa vakhata tRpta thatI ja nathI. kemake nahi bhogavelA bhoganI IcchA rahe che, bhogavatI vakhate temAM Asakti rahe che ane bhogavAyelA bhoganuM smaraNa rahyA kare che. eTale traNe kALamAM IndriyonI azuddha pravRtti che ane IndriyonA viSayomAM Asakta thayelA jIvanI tenA bhoga vaDe kadApi tRpti thatI ja nathI. te Indriyono samUha kevo che? hajAro nadIonA pravAha vaDe paNa nahi pUrAtA samudra jevo che. te Indriyono abhilASa zama-saMtoSa vaDe ja pUrI zakAya tema che. tene mATe A hita kathana che. tethI te uttama jIva! tuM tArA AtmasvarUpe karIne ja tRpta thA."
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 117 A jIva saMsAracakramAM rahelA parabhAvone AtmapaNe (potApaNe) mAnIne 'A zarIra ja AtmA che' evI rItanA bAhya bhAvane viSe Atmabuddhi dhAraNa karI bAhyAtmapaNAne pAmavAthI mohamAM Asakta thayo sato ananta pudgala parAvarta sudhI saMsAracakramAM paryaTana kare che. te ja jIva nisargathI (svayameva) athavA adhigamathI (paranA upadezathI) AtmarUpa tathA pararUpano vibhAga karIne 'huM zuddha chuM' evo nizcaya karI samyak ratnatraya svarUpavALA AtmAne ja AtmarUpe jANI tathA rAgAdikano parabhAvapaNe nizcaya karI samyagdaSTivALo antarAtmA thAya che, (te ja aMtarAtmA kahevAya che), ane te ja aMtarAtmA samyagdarzananI prAptine avasare nirdhAra karelA saMpUrNa AtmasvarUpanI prApti thavAthI paramAtmA bane che, mATe IndriyonA viSayono tyAga karavo yogya che. kahyuM che ke - puraH puraH sphurattRSNAmRgatRSNAnukAriSu / indriyArtheSu dhAvanti, tyaktvA jJAnAmRtaM jaDA: // 1 // bhAvArtha :- "jaDa puruSo jJAnarUpI amRtano tyAga karIne AgaLa AgaLa skurAyamAna thatI bhogapipAsA (viSayatRSNA) rUpI mRgatRSNA jevA rUpa-rasa-gaMdha-sparza zabda lakSaNa IndriyonA viSayo tarapha doDe che, Atura thAya che." tene arthe aneka prakAranA yatna, daMbha, vyApAra, muMDana vagere karma kare che. tattvane nahi jANanArA (tattvavikaLa) loko IndriyonA bhogane sukharUpa mAne che, paraMtu te sukha nathI paNa bhrAMti ja che. kahyuM che ke - vAramaNaMtaM muttA, vaMtA cattA ya dhIrapurisehiM / te bhogA puNa icchai, bhottuM tihAulo jIvo // 1 // bhAvArtha H- "dhIra puruSoe anantIvAra bhogavelA, vamana karelA ane tyAgelA bhogone tRSNArthI Akula-vyAkula thayelo jIva pharIpharIthI bhogavavAne Icche che." tethI ja cakravartI, vAsudeva, mAMDalika rAjAo ane kaMDarIka vagere aneka puruSo viSayomAM moha pAmavAthI narakamAM dIna avasthAne pAmyA che. ghaNuM kahevAthI zuM ! viSayano jarA paNa vizvAsa karavo nahIM. aho ! pUrva bhave AsvAdana karelA samatA sukhanuM smaraNa karIne lavasattama devatAo anuttara vimAnanA sukhane paNa tRNa samAna gaNe che. IndrAdika paNa viSayano tyAga karavAmAM asamartha hovAthI munionA caraNakamaLamAM pRthvI para ALoTe che, mATe anAdikALathI anekavAra bhogavelA viSayono tyAga ja karavo, teno kiMcit mAtra paNa saMga karavo nahIM. pUrvaparicita (pUrve bhogavelA) viSayanuM smaraNa paNa karavuM nahIM. nigraMtha munijano tattva jANavAnI IcchAthI
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 zAstraavalokana vaDe ja kALa nirgamana kare che ane nirmaLa, niHsaMga tathA niSkalaMka evA siddhabhAvano ame kyAre sparza karazuM ItyAdika dhyAnamAM ja magna rahe che. A pramANenA baMdhu muninA upadezanA vAkyo sAMbhaLIne sukumArikAe pharIthI cAritra prahaNa karyuM, ane nirmaLa aMta:karaNathI tenuM pratipAlana karIne anukrame svarge gaI. "dhIra puruSone viSe mukhya evA te munie vividha prakAranA viSayarUpI rajuthI baMdhAyA vinA ja bhraSTa thayelI potAnI benano zIdhra uddhAra karyo ane te paNa pApane AlovIne svargane pAmI. 310. Indriyono jaya karavo syAdakSANAM jayo tyAgAtyAgo'tra paravastuSu / jananyAdiSvabhiSvaMgaM, sa eva nirjarAM zrayet // 1 // bhAvArtha:- "Indriyono jaya tyAga karavAthI thAya che. tyAga eTale mAtA vagere paravastune viSe abhipraMga je rAga tethI rahita thavuM te. te tyAga ja nirjarAno Azraya kare che, arthAt tenA tyAgathI ja nirjarA thAya che." A prasaMga upara subhAnukumAranI kathA che te A pramANe - subhAnukumAranI kathA A bharatakSetrane viSe magadha dezamAM suvaprA nAme purI che. temAM aridamana nAme rAjA hato. tene dhAriNI nAme paTTarANI hatI. tene devasamAna kAMtivALo subhAnu nAme kumAra thayo hato. te kumAra yuvAvasthA pAmyo tyAre tene tenA pitAe rUpa, lAvaNya ane kaLAvALI ekaso kanyAo paraNAvI. te strIonI sAthe viSayasukha bhogavato bhAnukumAra sukhe sukhe divaso nirgamana karato hato. ekadA zrI saMbhavanAthasvAmI te nagarInA udyAnamAM samavasaryA. te vRttAMta vanapALe AvIne bhAnukumArane kahyo ke "aneka kevaLI, aneka vipulamati, aneka Rjumati, aneka avadhijJAnI, aneka pUrvadhara, aneka AcArya, aneka upAdhyAya, aneka tapasvI, aneka navadIkSita munio tathA aneka deva-devIothI parivarelA sarvajJa, sarvadarzI ane AkAzamAM jemanI AgaLa dharmacakra cAle che evA zrI saMbhavanAthasvAmI ApaNA udyAnamAM samavasaryA che." te sAMbhaLI bhAnukumAra potAnI soe strIo sahita moTI samRddhithI vAMdavA nIkaLyo ane samavasaraNamAM rahelA prabhune vaMdanA karIne vinayapUrvaka yogya sthAne beTho. te vakhate svAmIe
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 119 dezanAno AraMbha karyo ke - "sarva dharmane viSe mukhya hetu parabhAvano tyAga karavo te ja che. temAM sva-dravya, sva-kSetra, sva-kAla ane sva-bhAvapaNAe karIne svAdasti nAmanA pahelA bhAMgAthI grahaNa karelo je AtmAno pariNAma te potAnA AtmAne viSe rahelo svadharma che. teno samavAya saMbaMdhe karIne abheda hovAthI te Atmadharma tajavA yogya nathI, paNa anAdi kALathI cAlyA AvatA mithyAdaSTipaNAe karIne kudevAdikane viSe Asakti vagere je aprazastabhAva che tenA prahaNano tyAga karavo yogya che. temAM nAmathI tyAga zabdanA AlAparUpa che. zAstra, yatidharma ane jinapUjA vageremAM sthApanA karelo tyAga te sthApanAtyAga che. bAhyavRttithI IndriyonA abhilASano, AhArano ane upAdhi vagereno je tyAga karavo te dravyatyAga che ane aMtaraMga vRttithI rAga, dveSa tathA mithyAtva vagere AzravapariNatino tyAga karavo te bhAvatyAga che. viSa garala anuSThAna vaDe karIne je tyAga te naigama, saMgraha ne vyavahAranaye samajavo, kaDavA vipAkanI bhItithI je tyAga te RjusUtranaye jANavo. tadvaitakriyApaNe tyAga te zabda ne samabhirUDhanaye samajavo ane varjavAnA yatna vaDe sarvathA varjana te evaMbhUta naye samajavuM." ItyAdi aneka yuktivALA upadezane sAMbhaLIne cAritramohanIya karmanA kSayopazama vaDe sarvavirati grahaNa karavAnI jenI buddhi thaI che evo bhAnukumAra prabhunA caraNakamaLamAM vaMdanA karIne bolyo ke "zaraNarahita prANIone zaraNa ApavAmAM sArthavAha samAna ane bhavasamudrathI tAranAra evA he prabhu ! he svAmI ! mane sarvavirati sAmAyikano upadeza karo (Apo) ke jethI viSayakaSAyAdikano tyAga vRddhi pAme." te sAMbhaLIne bhagavAne tene sAmAyika cAritra ApyuM. teNe mahAvrata grahaNapUrvaka sAdhupaNuM aMgIkAra karyuM. te ja vakhate tenuM AyuSya pUrNa thavAthI te kumAra mRtyu pAmIne svarge gayo. tevAmAM te kumArano pitA parivAra sahita prabhune vAMdavA Avyo. tyAM potAnA putrane marelo joIne tene ati kheda thayo. tenI mAtA paNa putraviyogathI vilApa karatI rudana karavA lAgI. te vakhate bhAnukumArano jIva tatkALa devapaNuM pAmIne prabhunI pAse Avyo. tyAM potAnA mAtApitAne vilApa karatAM joIne te deve temane kahyuM ke, "tamane evuM zuM du:kha paDyuM che ke parama sukhadAyaka evA zrI jinezvaranA caraNakamaLane pAmIne paNa tame rudana karo cho ?" te sAMbhaLIne rAjA tathA rANI bolyAM ke, "amAro atyaMta priya putra mRtyu pAmyo, teno amAre viyoga thayo, te duHkha amArAthI sahana thatuM nathI." deva bolyo ke, "he rAjA ! te putranuM zarIra tamane priya che ke teno jIva priya che? jo teno jIva priya hoya to te huM chuM, mATe mArA para prIti karo ane jo tenuM zarIra priya hoya to A tenA paDelA zarIra para prIti karo. he mAtA ! tame kema vAraMvAra vilApa karo cho? tamAro putra kaye ThekANe-zarIramAM ke jIvamAM kyAM rahelo che? tenuM zarIra ane jIva e banne tamArI pAse ja che, mATe rudana karavuM yukta nathI." te sAMbhaLIne rAjA bolyo ke, 1. A sAta naye tyAga barAbara gurugamathI samajavA yogya che. u.bhA.-5-9
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 "tAre viSe athavA A paDelA zarIrane viSe eke upara amane prIti thatI nathI." deva bolyo ke, 'tyAre to svArtha ja sarva prANIno ISTa che ane paramArtha koIne ISTa nathI evuM thayuM." A jagatanA sarva padArtha anitya che, asatya evo sarva saMbaMdha avAstavika che. temAM tame kema moha pAmo cho ? sarva laukika saMbaMdha bhrAMtirUpa ja che. he mAtA-pitA ! viratirahita prANIono saMbaMdha anAdikALathI hoya che. paNa te azruva che, mATe have zAzvata rahenArA ane zuddha evA zIla zama damAdi bandhuono saMbaMdha ka2vA yogya che. mAro ne tamAro saMbaMdha paNa anAdi che, paraMtu te anitya hovAthI have huM nitya evA zamadamAdi baMdhuo sAthe saMbaMdha joDavA IcchuM chuM - teno Azraya karuM chuM. eka samatArUpI kAMtAne ja huM aMgIkAra karuM chuM ane samAna kriyAvALI jJAtine huM AdaruM chuM. bIjA sarva bAhya vargano (bAhya kuTuMbano) tyAga karIne huM dharmasaMnyAsI thayo chuM. udayika saMpadAono tyAga karavAthI ja kSayopazamika sva-saMpadA prApta thAya che ane tyAra pachI kSAyika bhAvanI ratnatrayarUpa saMpadA prApta thAya che." ItyAdi devanA karelA upadezathI rAjA potAnA samagra kuTuMba sahita pratibodha pAmyo, eTale temaNe zrImAn saMbhavanAthasvAmI pAse dIkSA grahaNa karI ane mahAnaMdapadanI sAdhanAmAM pravartya. anukrame mahAnaMdapada prApta karyuM. "potAno Atmadharma tirohita thayo hoya te prazasta yoganA sevanathI samyak prakAre AvirbhAvane pAme che-pragaTa thAya che, mATe subhAnukumAranI jema pa2vastu paranA rAgano tatkALa tyAga karavo, jethI prazasta yoga prApta thAya." 311 jJAnayukta kriyA phaLadAyI che jitAkSaH sAmyazuddhAtmA, tattvabodhI kriyAparaH / vizvAbhothe: svayaM toLa:, anyAnuttArane kSama: "" -- bhAvArtha :- "sAmyapaNAe karIne jeno AtmA zuddha che, jeNe Indriyono jaya karelo che, je tattvane jANe che ane zuddha kriyAmAM tatpara che, te prANI pote saMsArasAgarane tare che ane bIjAne tAsvA samartha thAya che.' "" tattvabodhI eTale yathArtha svarUpane jANanAra, kriyA para eTale AtmasAdhananA kAraNane anusaranArI yogapravRttirUpa athavA AtmaguNane anusaranArI AtmavIryanI pravRttirUpa evI je kriyA temAM tatpara thayelo. je karAya te kriyA kahIe. te kriyA sAdhaka ane bAdhaka evA bhede karIne be prakAranI che. temAM A anAdi saMsAramAM azuddha evI kAyA vagerenA vyApArathI utpanna thayelI je kriyA te bAdhaka kriyA kahevAya che ane zuddha evI samiti gupti vagerethI utpanna thayelI
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 mille kAyAdikanI kriyA te sAdhaka kriyA kahevAya che. A zuddha kriyA azuddha kriyAne dUra kare che. saMsArano nAza karavA sAru saMvara ane nirjarArUpa kriyA karavI te bhAvakriyA kahevAya che. bIjI nAmakriyA sthApanAkriyA ane dravyakriyA pUrvanI jema jANI levI. naigamana kriyA karavAnA saMkalpane ja kriyA kahe che. saMgrahanaya sarve saMsArI jIvone sakriya kahe che. vyavahAranaya zarIra paryApti pUrNa thayA pachInI kriyAne kriyA kahe che. RjusUtranaya kAryanuM sAdhana karavA mATe yogavIryanI pravRttinA pariNAmarUpa kriyAne kriyA kahe che. zabdanaya AtmavIryanI phuraNArUpa kriyAne kriyA kahe che. samabhirUDhanaya AtmaguNanuM sAdhana karavA mATe karAtI sakaLa kartavya vyApArarUpa kriyAne kriyA kahe che ane evaMbhUtanaya AtmatattvanA ekatvapaNArUpa vIryanI tIkSNatAne utpanna karavAmAM ekAMta sahAyakAraka guNapariNamanarUpa kriyAne ja kriyA kahe che. ahIM svarUpanuM grahaNa ane parabhAvano tyAga tadrupa kriyA ja mokSane sAdhanArI che. mATe jJAnatattva vaDe karIne Atmatattva sAdhavA mATe samyapha kriyA karavI joIe. kahyuM che ke - jJAnAvAraviyoDapINAH zuddhasvasthatA potapotAnuM zuddha sthAna prApta thAya tyAM sudhI jJAnAcAra vagere paNa ISTa mAnelA che. AnuM tAtparya e che ke - kSAyika samyakatva prApta thAya tyAM sudhI niraMtara niHzaMkatA vagere ATha darzanAcAranuM sevana karavuM. kevaLajJAna prApta thAya tyAM sudhI kALa vinaya vagere ATha jJAnAcAranuM niraMtara sevana karavuM. yathAkhyAta cAritra prApta thAya tyAM sudhI samiti guptirUpa ATha cAritrAcAranuM sevana karavuM. guphaladhyAna prApta thAya tyAM sudhI tapAcAranuM vuM ane sarva saMvara prApta thAya tyAM sudhI vIryAcAranuM sevana karavuM. A pAMca AcAranuM pAlana karyA vinA mokSanI prApti thatI nathI. mATe jJAnapUrvaka kriyAmAM tatpara thayelo samatAe karIne zuddha AtmAvALo ane jitendriya puruSa bhavasamudrathI pote tarI jAya che ane potAne zaraNe AvelA bIjAone paNa upadeza ApIne tAravA samartha thAya che te AtmArAmI kahevAya che. jJAna kriyAyukta hoya to ja hitane mATe thAya che, eTaluM jJAna kAMI paNa hita karI zakatuM nathI. kahyuM che ke - kriyAvirahitaM hanta, jJAnamAtramanarthakam / gatiM vinA pathajJo'pi, nApnoti puramIpsitam // 1 // bhAvArtha:- "kriyArahita evuM mAtra jANavArUpa saMvedana jJAna ke je vANInA vyApArarUpa ane mananA vikalparUpa che te anarthaka che, vaMdhya che, eTale muktine sAdhanAruM nathI, kemake (puranA) mArgane jANanAro mANasa paNa gatirUpa kriyA karyA vinA kadI paNa Icchita purane pAmato nathI." te ja vAtane daDha karavA mATe kahe che - svAnukUlAM kriyAM kAle, jJAnapUrNo'pyapekSate / pradIpaH svaprakAzo'pi, tailapUrtyAdikaM yathA // 1 // sevana
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 bhAvArtha - "tattvabodhanI prAptirUpa sparzajJAne karIne pUrNa chatAM paNa kAryasAdhanasamaye svakAryane anukULa evI kriyAnI apekSA rAkhe che, te mATe ja muni mahArAja AvazyakAdi kriyA yathokta kALe kare che. kemake dIvo pote prakAzamAna chatAM paNa tela pUravA vagerenI apekSA rAkhe che. arthAt svayaMprakAzI chatAM tela, vATa, pavanathI rakSaNa vagerenI apekSA rahe che. kriyA karavAnuM phaLa A pramANe kahyuM che ke - guNavadbahumAnAdyairnityasmRtyA ca satkriyA / jAtaM na pAtayedbhAvamajAtaM janayedapi // 1 // bhAvArtha:- "saMyamAdika guNavALAnuM bahumAna karavA vaDe, Adi zabda karIne pApanI durgA (niMdA) karavA vaDe ane aticAranI AlocanAdi karavA vaDe, vaLI pUrve grahaNa karelA vratanuM niraMtara smaraNa karavA vaDe thayelI je sat kriyA, arthAt te te guNayukta thatI zubha kriyA te utpanna thayelA bhAvano nAza thavA detI nathI ane nahi utpanna thayelA zukuladhyAnAdika bhAvane utpanna kare che." zreNika rAjAne tathA kRSNa vAsudeva vagerene guNInA bahumAnathI, mRgAvatIne pApanA pazcAttApathI, atimuktamunine aticAranI AlocanA karavAthI ane ratisuMdarIne dharmamAM sthiratA rAkhavAthI ItyAdi aneka kAraNothI aneka bhavyajanone paramAnaMdapadanI prApti thaI che. ahIM prasaMgocita ratisuMdarInI kathA che te A pramANe - ratisuMdarInI kathA sAketapuramAM jItazatru rAjAne ratisuMdarI nAme putrI hatI. te ja nagaramAM zreSThinI putrI RddhisuMdarI, maMtrInI putrI buddhisuMdarI ane purohitanI putrI guNasuMdarI nAme hatI. e cAre sakhIo suMdara rUpavALI hatI. zrAvaka dharma pALanArI hatI. paraspara premavALI hatI ane devagurunA sthaLamAM (darAsare ne upAzrayamAM) ekaThI maLIne dharmagoSThI karatI hatI. teoe dharmakriyA karatAM parapuruSano niyama lIdhelo hato. have naMdapurano rAjA cAra sakhIo paikI rAjaputrI ratisuMdarIne paraNyo. tenuM rUpa ane lAvaNya sarvatra zlAghA pAmyuM. tethI hastinApuranA rAjAe eka divasa dUta mokalIne ratisuMdarInI mAgaNI karI. te sAMbhaLIne naMdapuranA rAjAe dUtane kahyuM ke "eka sAmAnya mANasa paNa potAnI patnIne Apato nathI to huM zI rIte mArI patnIne ApIza? mATe tuM tAre sthAne pAcho cAlyo jA." te sAMbhaLIne dUte jaIne potAnA rAjAne sarva vAta kahI. tethI rAjAe naMdapura para caDAI karI. banne rAjAnuM yuddha thatAM hastinApuranA rAjAno jaya thayo. ratisuMdarIne baLAtkArathI laIne potAnA puramAM Avyo. pachI teNe ratisuMdarIne prArthanA karI, tyAre te bolI ke, "mAre cAra mAsa sudhI zIlavrata pALavAno niyama che." te sAMbhaLIne rAjAe vicAryuM ke "cAra mAsa pachI paNa te mAre ja AdhIna che. kyAM javAnI che?" ema vicArI
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 123 divaso nirgamana karavA lAgyA. ratisuMdarI hamezAM tene pratibodha ApavA lAgI, paNa rAjAno rAga tenA parathI jarApaNa ocho thayo nahIM. ekadA rAjA bolyo ke, "he bhadre ! tuM hamezAM mane upadeza Ape che, tuM tapa vaDe ati kRza thaI gaI che, temaja zarIra parathI sarva zrRMgAra kADhI nAkhyA che, to paNa mAruM mana tArAmAM ati Asakta che. tArAM bIjA aMganA to huM zuM vakhANa karuM ? paraMtu eka tArA netranuM paNa varNana huM karI zakato nathI." te sAMbhaLIne ratisuMdarIe potAnA netrone ja zIlalopanuM kAraNa jANI rAjAnI samakSa tatkALa charI vaDe banne netro kADhIne rAjAnA hAthamAM ApyA. te joI rAjAne atyaMta kheda thayo. tene ratisuMdarIe sArI rIte dharmopadeza Apyo. rAjAe pratibodha pAmIne tene khamAvI ane mAre mATe A strIe potAnA netro kADhI nAkhyAM ema jANIne manamAM ati duHkhI thayo. rAjAnuM duHkha nivAraNa karavA mATe ratisuMdarIe devatAnuM ArAdhana karyuM. tatkALa devatAe ratisuMdarIne navA netro ApyAM. rAjAnA AgrahathI keTalAka divasa rokAIne pachI ratisuMdarIe dIkSA grahaNa karI. bIjI zreSThinI putrI je RddhisuMdarI nAme hatI, te tApraliptInagarImAM zrIvaNika nAmanA dhanADhyane paraNI hatI. te vaNika tene sAthe laIne vepAra mATe samudra raste cAlyo. mArgamAM vahANa bhAMgavAthI te daMpatI eka pATiyAnuM avalaMbana karIne taratAM taratAM koI eka dvipe nIkaLyAM. tyAM temaNe eka dhvajA UMcI karI rAkhI. te joIne koI bIjA vaNike potAnuM vahANa te dvipe laI jaIne te bannene temAM laI lIdhAM. te bIjo vaNika RddhisuMdarIne joIne tenA para moha pAmyo. tethI RddhisuMdarInA patine teNe gupta rIte samudramAM nAMkhI dIdho. pachI teNe RddhisuMdarInI prArthanA karI. tyAre teNe tene samajAvavA mATe ghaNo upadeza karyo, to paNa te vaNikano moha ocho thayo nahIM. te bolyo ke, "tAre mATe to tArA patine meM samudramAM nAMkhI dIdho che." e vAta jANIne teNe kALa nirgamana karavA mATe kAMIka miSa batAvyuM. AgaLa cAlatAM te vahANa paNa bhAMgyuM. RddhisuMdarI daivayoge maLelA eka pATiyAthI tarIne sopA2ka nAmanA nagaramAM AvI. te ja nagaramAM teno pati paNa pATiyAthI tarIne prathamathI Avelo hato. tenI sAthe teno meLApa thayo. pelo bIjo vaNika paNa pATiyuM maLavAthI tarIne te ja nagaramAM Avyo. tene potAnA pApane lIdhe kuSThano vyAdhi thayo. ekadA te pelA daMpatInI najare paDyo, eTale tene vyAdhithI pIDAyelo joIne teno pUrva upakAra smaraNa karI te daMpatIe auSadha vagerethI tene nIrogI karyo. te vaNike te daMpatI pAse potAnA pApanI kSamA mAgI, tyAre te daMpatIe tene upadeza karIne dharma pamADyo. pachI te banne vaNiko vyApAra karI dhana upArjana karIne potapotAnA nagaramAM gayA. pachI keTaloka kALa sukhamAM nirgamana karIne RddhisuMdarIe dIkSA laI AtmasAdhana karyuM. A be sakhIonI kathA kahI. have bIjI be sakhInI kathA AgaLa kahevAmAM Avaze. "prazAMta citta vaDe IndriyonA jayapUrvaka karelI kriyA ja saphaLa thAya che, tethI ratisuMdarInI jema kaSTa prApta thAya chatAM paNa suzIla strIo potAnA kartavyane tajatI nathI."
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 312 tRpta ne atRpta svarUpa viSayormiviSodgAraH, syAdatRptasya pudgalaiH / jJAnatRptasya tu dhyAnasudhodgAraparaMparA // 1 // bhAvArtha H- "paudgalika sukhathI atRpta evA manuSyane pudgaloe karIne viSayanI UrmirUpI viSanA udgAra prApta thAya che (oDakAra Ave che), ane jJAnathI tRpta thayelAne to dhyAnarUpI amRtanA udgAranI paraMparA prApta thAya che." AtmasvarUpanA svAdathI rahita-jeNe teno svAda lIdho nathI evA puruSane aMgarAga, strIonuM AliMgana vagere pudgaloe karIne IndriyavilAsa rUpa viSanA udgAra prApta thAya che ane AtmatattvanA avabodhathI tRpta eTale pUrNa thayelA puruSane to zubhadhyAnarUpI amRtanA udgAranI paraMparA prApta thAya che. A prasaMga upara buddhisuMdarInI kathA che te A pramANe - buddhisuMdarInI kathA trIjI je buddhisuMdarI nAme pradhAnaputrI hatI te atyaMta rUpavatI hatI. tene ekadA rAjAe joI. tethI tenA para moha pAmIne dUtI mokalI tenI prArthanA karI, paNa buddhisuMdarI anya narane IcchatI nahotI. eTale rAjAnI mAgaNI teNe kabUla karI nahIM, tethI krodha pAmelA rAjAe kAMIka prapaMca karIne pradhAnane tenA kuTuMba sahita keda karyo. pachI rAjAe pradhAnane kahyuM ke "jyAre tuM mArI AjJA kabUla karIza tyAre tane huM choDIza." pradhAne kahyuM ke "he svAmI ! Apa AjJA karo, te mAre pramANa che." te sAMbhaLIne rAjAe sarvane choDI dIdhA ne buddhisuMdarIne antaHpuramAM rAkhI tenI prArthanA karI. buddhisuMdarI bilakula rAjAne IcchatI nahotI. teNe rAjAne upadeza Apyo ke - saMsAre svapnavanmithyA, tRptiH syAdabhimAnikI / tathyA tu bhrAntizUnyasya, svAtmavIryavipAkakRt // 1 // bhAvArtha H- "A saMsAramAM abhimAnathI utpanna thayelI tRpti svapna jevI mithyA che, paNa bhrAntirahita puruSane AtmavIryano vipAka karanArI je tRpti te ja satya tRpti che." vistarArtha H- he rAjA ! dravyathI cAra gatirUpa ane bhAvathI mithyAtvAdika bhAvavALA A saMsAramAM "meM chaLa-baLa karIne A kArya karyuM. mArA jevo jagatamAM koI nathI' evA abhimAnathI utpanna thayelI tRpti svapnanI jema mithyA eTale mAtra kalpanArUpa ja che, kemake te tRpti vinazvara che, 5ravastu che tathA AtmasattAno rodha karanAra ATha prakAranA karmanA baMdhamAM kAraNabhUta evA rAga-dveSane utpanna karanAra che. mATe te mRgatRSNA jevI tRpti sukhano hetu nathI. paraMtu bhrAnti
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 125 rahita eTale samyajJAne karIne sahita puruSane svabhAva ne vibhAvanA anubhavavALI je tRpti che te ja satya ane sukhano hetu che. kemake te tRpti AtmavIryano vipAka je puSTi tene karanAra che. sukhIno viSayAtRptAH nendropendrAdayo'pyaho / mikSare sudhI toLe, jJAnatRpto niraMnanaH // // bhAvArtha :- "aho ! A jagatamAM viSayothI atRpta evA Indra, upendra vagere sukhI nathI, mAtra jJAnathI tRpta thayelA niraMjana evA eka bhikSu ja sukhI che." vistarArtha H- "aho ! Indra te devonA svAmI ane upendra te cakravartI vAsudeva vagere te koI A jagatamAM sukhI nathI, kemake teo manohara IndriyonA viSayone sevatA chatAM niraMtara atRpta rahe che. aneka vanitAonA vilAsathI, SaDresa bhojananA grAsathI, sugaMdhI kusumanA vAsathI ane rahevAnA suMdara AvAsathI, temaja mRdu zabdanA zravaNathI ane suMdara svarUponA nirIkSaNathI asaMkhya kALa sudhI IndriyonA viSayono anubhava karatAM chatAM paNa teo tRpta thatA nathI, paraMtu te tRpta thAya ja kema ? kAraNa ke sarva viSayo tRptinA hetu ja nathI. mAtra temAM sukhAdikano asadAropa ja karelo che. A cauda rajju pramANalokamAM mAtra eka bhikSu ja ke je AhArAdikamAM lubdha nathI, saMyamayAtrA mATe ja tIkSNa zIlanuM pAlana kare che ane sarva parigrahano tyAga kare che, te ja sukhI che, kemake teo jJAna je AtmasvarUpano avabodha tenA AsvAdana vaDe tRpta thayela che. vaLI te rAgAdika aMjananI zyAmatA rahita che ane AtmadharmanA ja bhoktA che. A pramANe aneka prakAre upadeza Apyo, to paNa rAjA bodha pAmyo nahIM, tyAre te buddhisuMdarIe potAnA jevI ja eka polI putaLI karAvIne temAM madirA bharI. pachI ghaNe divase jyAre rAjA AsaktinA vacanothI tene bolAvavA lAgyo, tyAre buddhisuMdarIe pAchaLathI gupta rIte te putaLInuM mukha ughADyuM. tarata ja temAMthI atyaMta durgandha nIkaLyo. te joIne rAjA bolyo ke "zuM A zarIra AvuM durgandhavALuM che ?'' to paNa rAjAno moha tenA parathI ocho thayo nahIM. tyAre buddhisuMdarIe mahelanI UMcI bArIethI potAno deha paDato mUkyo. tethI te mUrchA pAmI. te joIne rAjA ati kheda pAmI tenI AsanAvAsanA karavA lAgyo. anukrame buddhisuMdarI sAvadha thaI, eTale rAjAe parastrIgamanano niyama karyo. keTaleka kALe buddhisuMdarI dIkSA laI AtmajJAna vaDe thatI satya tRptine prApta karI mokSapada pAmI. "saMpUrNa tRptithI ja zIla vagere sarva sadguNo zubha AtmAmAM zobhAne prApta thAya che, tethI buddhisuMdarInI jema tenI prazaMsA AkhA jagatamAM thAya che ane chevaTa te mokSapadane pAme che."
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 313 lepya ane alepya saMsAre nivasan svArtha-sajjaH kajjalavezmani / lipyate nikhilo loko, jJAnasiddho na lipyate // 1 // bhAvArtha - "svArthamAM Asakta thayelo samagra loka kAjaLanA gRha samAna A saMsAramAM vasato sato (karma vaDe) lepAya che, paNa jJAnathI siddha thayelo manuSya lapAto nathI." rAgAdika pApasthAnakarUpa kAjaLanA gRhamAM ane te rAgAdikanA nimittabhUta dhana svajanAdikane grahaNa karavA rUpa saMsAramAM vasavAthI ahaMkArAdika svArthamAM sajja (tatpara) thayelo mANasa lepAya che, paNa heya ane upAdeyanI parIkSAe karIne vastusvarUpane jANanAro jJAnI lepAto nathI. A saMbaMdhamAM guNasuMdarInI kathA che te A pramANe - guNasuMdarInI kathA cothI purohitanI putrI je guNasuMdarI hatI, tene zrAvastInagarInA rAjAnA purohitano putra paraNyo hato. te guNasuMdarI upara sAketapurano rahevAsI koI brAhmaNa moha pAmyo hato, tethI te brAhmaNe bhillanI pallImAM jaIne pallIpatine kahyuM ke "tame zrAvastInagarImAM lUMTa karo, huM tamane madada karIza. temAM jeTaluM dhana Ave te sarva tamAre rAkhavuM ane eka guNasuMdarI mane ApavI." ema kahIne te brAhmaNa pallIpatine tenA anucaro sahita zrAvastI laI gayo. tyAM lUMTa karI, temAMthI te brAhmaNa guNasuMdarIne laIne koIka nagaramAM gayo. tyAM teNe guNasuMdarIne potAnI strI thavA kahyuM tyAre te bolI ke "hAla mAre niyama che." ema kahIne keTalAka divaso nirgamana karyA. pachI auSadhanA prayogathI te taddana azuci zarIra rAkhavA lAgI. tenuM tevuM durgaMdhayukta zarIra joIne brAhmaNane vairAgya utpanna thayo. te jANIne guNasuMdarIe tene kahyuM ke - mane mArA pitAne ghera laI jA." tyAre te brAhmaNe tene tenA pitAne ghera pahoMcADI. ekadA te brAhmaNane sarpa Dasyo. te vakhate guNasuMdarIe tene sajja karyo. pachI tene guru pAse laI jaIne dharmadezanA saMbhaLAvI. guru bolyA ke "nirlepa guNathI yukta evo jIva aneka guNone pAme che. caitanyanuM samagra parabhAvanA saMyoganA abhAve karIne svabhAvamAM avasthita rahevApaNuM te nirlepa guNa kahevAya che. kahyuM che ke - lipyate pudgalaskandho, na lipye pudgalalairaham / citromAMjanaina~va, dhvAyanniti na lipyate // 1 // artha - "yugalothI pudgala skaMdho lepAya che, huM lapAto nathI - jema vicitra prakAranA aMjano vaDe paNa AkAza lepAtuM nathI. tema A pramANe dhyAto sato prANI (karmathI) lapAto nathI."
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 1 27 bhAvArtha -paraspara ekaThA maLavAthI AzleSa ane saMkramAdi vaDe pudgalanA skandho lepAya che, eTale anya pudgalothI upacayane pAme che, paraMtu huM nirmaLa cit svarUpa AtmA pudgalanA AzleSavALo nathI. vAstavika rIte jIvane ane pudgalane tAdAtma saMbaMdha che ja nahIM, mAtra saMyoga saMbaMdha che, te paNa upAdhijanya che. jema AkAza vicitra aMjanathI lepyA chatAM paNa levAtuM nathI, tema amUrta AtmasvabhAvavALo huM eka kSetramAM rahelA pudgalothI paNa lapAto nathI. A pramANe dhyAna karato jIva kadApi lapAto nathI." je AtmasvabhAvane jANanAra AtmA AtmavIryanI zaktine AtmAmAM vApare che. te navAM karmothI lapAto nathI, kemake jyAM sudhI Atmazakti parAnuyAyinI hoya che tyAM sudhI Azrava thAya che ane jyAre Atmazakti svarUpAnuyAyinI thAya che tyAre saMvara thAya che. kahyuM che ke - tapaHzrutAdinA mattaH, kriyAvAnapi lipyate / bhAvanAjJAnasaMpanno, niHSkriyo'pi na lipyate // 2 // bhAvArtha:- "tapa ane zrutAdikathI matta evo manuSya kriyAvAna hoya to paNa te lepAya che ane bhAvanAjJAnathI yukta kriyA na kare to paNa te lapAto nathI." -- jinakalpI sAdhu vagerenA jevI kriyAno abhyAsI chatAM paNa tapa ane kRtAdikano abhimAnI hoya che, to te navAM karma grahaNa karavA vaDe lepAya che, kemake AhArAdikanI lAlacathI dharmanA abhyAsamAM je pravRtti karavI te dharma nathI, temAM zubha bhAvanAnI apekSA che. tethI ja tevA zubha bhAvanA-jJAnathI saMpanna manuSya kriyA na kare to paNa karmathI lapAto nathI. kahyuM che ke - na kammuNA kamma khavaMti bAlA, akammuNA kamma khavaMti vIrA / mehAviNo lobhamayAvatItA, saMtosiNo no pakaraMti pAvaM // 1 // bhAvArtha :- "ajJAnI mANaso karme karIne (zubha kriyA karavA vaDe karIne paNa) karmane khapAvatA nathI. vIra puruSo karma (zubha kriyA) nahIM karyA chatAM paNa karmane khapAve che. buddhivALA mANaso lobha ne madathI rahita hoya che, tevA saMtoSI pApakarma karatA ja nathI." jahA kummo saaMgAI, sae dehe samAhare / evaM pAvAi mehAvI, ajjhasseNa samAhare // 2 // bhAvArthaH- "jema kAcabo potAnA aMgone potAnA dehamAM ja saMkocI le che, tema buddhizALI mANaso zubha adhyavasAya vaDe ja pApano saMhAra kare che." A pramANe gurue dharmopadeza Apyo. te sAMbhaLIne te brAhmaNe pratibodha pAmI parastrIgamananA niSedhano niyama lIdho. guNasuMdarI potAnA rUpane ane saundaryane kRza karavA mATe
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 cAritra laI tapa karavA lAgI. te anukrame svargasukhane pAmI. A pramANe pUrve varNana karelI ratisuMdarI vagere cAre sakhIo svarge gaI. tyAMthI AvIne caMpAnagarImAM cAra jUdA jUdA zrImaMta gRhasthanI putrIo thaI. te cAre vinayaMdhara nAmanA zreSThI putranI sAthe paraNI. ekadA rAjAe te cArene samAna svarUpavALI joI. jANe eka ja mAtAthI utpanna thayelI hoya tevI samAna lAvaNyavALI joIne tenA para rAjA mohita thayo, tethI rAjAe vinayaMdhara zreSThinI sAthe kapaTamaitrI karI vinayaMdhara rAjAno mAnIto thavAthI rAjAnA antaHpuramAM paNa svecchAe gamanAgamana karavA lAgyo. ekadA rAjAe vinayaMdharanA hAthathI nIcenI gAthA kAgaLa para lakhAvI. esacchera vicakhaNi, ajja ubhaccassa tuha vioaMbhi / sA rayaNI caumAsA, jAmasahassaM ca volINA // 1 // bhAvArtha:- "he vicakSaNa strI ! A Azcarya che ke Aje A bRtyane tArA viyogathI cAra praharavALI rAtrI paNa hajAra prahara jeTalI lAMbI thaI." A gAthA lakhAvIne rAjAe potAnI pAse rAkhI. keTalAka divaso gayA pachI vinayaMdhara to te vAta paNa bhUlI gayo. pachI rAjAe te gAthA sabhAmAM batAvIne kahyuM ke "A gAthA vinayaMdhare mArA aMtaHpuramAM mokalI che." A pramANe te zreSThinI cAra strIone grahaNa karavA mATe rAjAe tenA para khoTuM kalaMka mUkI tene kArAgRhamAM nAkhyo ane tenI cAre strIone pakaDI lAvIne aMtaHpuramAM rAkhI. tyAM te cAre strIo be bhavamAM pALelA zIlavratanA prabhAvathI tathA pativratano lopa na karavAthI atyaMta kadarUpI thaI gaI. te joIne rAjAe bhaya pAmI zreSThine choDI dIdho tathA te strIone mukta karI te strIono zIlaprabhAva pRthvI para vistAra pAmyo. "te cAre strIonA aMga upara kuzIla kadApi leza paNa sparza karavA pAmyo nahIM ane A lokanA aneka prakAranA bhogasukho prApta thayA chatAM paNa teo temAM lepAI nahIM, tethI zuddha karma karIne svargasukhane pAmI." 314 maMtrIpaNAnI niMdA dhyAyatyazubhakarmANi, pratyahaM rASTracintayA / anekapApapAthodhiM, maMtratvaM nAdriyet sudhIH // 1 //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 bhAvArthaH- "niraMtara dezanA rakSaNanI ciMtAthI maMtrIne azubha karmonuM dhyAna karavuM paDe che, mATe evA aneka prakAranA pApanA samudra samAna pradhAnapadane DAhyA mANase AdaravuM (svIkAravuM) nahIM." A prasaMga upara zakaTAla maMtrInI kathA che te nIce pramANe - zakaTAla maMtrInI kathA pATalIpuranagaramAM koNikanA putra udAyI rAjAnA vaMzamAM naMda nAme rAjA thayo. tene zakaTAla nAme maMtrI hato. te maMtrIne lakSmIvatI nAmanI patnIthI sthUlabhadra ane zrIyaka nAmanA be putro thayA hatA. te nagaramAM cAturyalakSmI ane svarUpalakSmInA bhaMDAra jevI kozA nAmanI vezyA rahetI hatI. ekadA te kozAne joIne sthUlabhadra tenA para mohita thaIne tene ghera gayo ane tyAM rahyo. vividha prakAranA vilAsa karatA te bannene atyaMta niviDa prema baMdhAyo. atyaMta anurAgI evA te bannenA zarIra bhinna hatAM paNa temanuM mana bhinna nahotuM. tethI nakha ane mAMsanI jema teo ekabIjAnA viyogane sahana karI zakatA nahotA. AvI daDha prIti baMdhAyAthI sthUlabhadra potAne ghera paNa jato nahIM, rAtrIdivasa kozAne ghera ja paDyo raheto. A pramANe teNe bAra varSa tyAM nirgamana karyA. ahIM rAjAnI sabhAmAM hamezAM vararUci nAmano kavi ekaso ne ATha navA zloko banAvIne naMda rAjAnI stavanA karato hato. te sAMbhaLIne prasanna thayelo rAjA zabdAla maMtrInI sAmuM joto hato, paNa te kavi mithyAdaSTi hovAthI maMtrI tenA zlokonI prazaMsA karato nahoto, tethI rAjA prasanna thayA chatAM paNa tene kAMI paNa dAna Apato nahoto. A pramANe thavAthI "rAjA maMtrIne AdhIna che' ema vararUcinA jANavAmAM AvyuM. pachI kavie maMtrIne prasanna karavAnI tajavIja karatAM lokonA mukhathI jANyuM ke "maMtrI potAnI strIne AdhIna che." tethI te kavi potAnA svArthane mATe maMtrInI strInI sevA karavA gayo. ekadA maMtrInI strIe prasanna thaIne tene kahyuM ke "tamAre je kAma hoya te mane kaho." tyAre te bolyo ke "huM roja rAjA pAse navA zloko karIne laI jAuM chuM, tenI prazaMsA jo maMtrI kare to mane dravyano lAbha thAya. eTale mAruM kAma karavAnuM che," pachI tenA uparodhathI maMtrInI strIe maMtrIne tenA zlokanI prazaMsA karavA Agraha karyo. maMtrIe kahyuM ke huM jainadharmI chuM, mATe te mithyAtvInI prazaMsA karavI mAre yogya nathI. to paNa he priyA ! tArA AgrahathI huM tenI prazaMsA karIza." pachI rAjasabhAmAM jayAre vararUci zloko bolyo, tyAre maMtrIe tenI kavitvazaktinI prazaMsA karI, tethI harSita thayelA rAjAe tene ekaso ATha dInAra InAma tarIke ApyA. pachI te ja pramANe te kavi hamezAM ekaso ATha navA zloko bolI teTaluM InAma rAjA pAsethI levA lAgyo. Ama thavAthI bhaMDAra khAlI thato joIne maMtrIe rAjAne niSedha karIne kahyuM ke "have to A kavi jUnA zloko bole che, mATe tene kAMI InAma ApavuM yogya nathI. jo Apane mArA vAkya para vizvAsa na hoya to mArI sAta putrIo ApanI pAse A kavinA bolelA zloko bolI batAvaze."
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 te sAMbhaLIne Azcarya pAmelA rAjAe maMtrInI sAte putrIone bolAvIne javanikAmAM besADI te putrIonA anukrame yakSA, yakSadinnA, bhUtA, bhUtadinnA, seNA, veNA ane reNA evA nAma hatAM te sAtamAM moTI yakSA hatI, te eka vakhata sAMbhaLeluM zAstra tatkALa grahaNa karatI hatI. evI rIte bIjI be vAra sAMbhaLavAthI, ema anukrame sAtamI sAta vAra sAMbhaLavAthI grahaNa karatI hatI. have te va2rUcine AjJA thatAM te 108 zloko bolyo. te sAMbhaLIne yakSAe te ja pramANe te zloko bolI dekhADyA. bIjI vAra sAMbhaLavAthI bIjI putrIe paNa te ja pramANe bolI batAvyA. evI rIte anukrame sAte putrIo bolI gaI. te sAMbhaLIne rAjAe "pArakAM kAvyo potAnA TharAvIne bole che !" ema kahI vararUcino tiraskAra karIne tene kADhI mUkyo. pachI kheda pAmelo vararUci gaMgAne kinAre gayo. tyAM eka yaMtra goThavI temAM ekaso ne ATha dInAranI eka poTakI bAMdhIne gaMgAnA jalamAM gupta rAkhI. prAtaHkAle gaMgAnI stuti karI te yaMtrane pagavatI dabAvyuM, eTale pelI dInAranI poTakI uDIne tenA hAthamAM paDI. evI rIte te hamezAM karavA lAgyo. te joI lokoe vismaya pAmI rAjAne kahyuM ke "aho ! gaMgA paNa A kavine hamezAM stuti karavAthI 108 dInAranuM dAna Ape che." te vAta rAjAe maMtrIne kahI. tyAre maMtrI bolyo ke "he svAmI ! ApaNe prAtaHkALe jovA jaIzuM." rAtrIne samaye maMtrIe potAnA eka khAnagI mANasane zIkhavIne gaMgAne kinAre mokalyo. te dyUta vRkSanI ghaTAmAM pakSInI jema saMtAIne rahyo. tevAmAM te varUci chAnI rIte AvIne gaMgAnA jaLamAM rahelA yaMtramAM ekaso ne ATha dInAranI poTakI mUkIne ghera gayo. pAchaLathI pelA mANase te poTakI kADhI laIne tene ThekANe kaThaNa kAMkarA bharI dIdhA ane pelI poTakI maMtrI pAse jaIne tene ApI. prAtaHkALe varUci brAhmaNa gaMgA kinAre jaIne tenI stuti karavA lAgyo. te vakhate maMtrI sahita rAjA tathA sarva paurajano tyAM AvyA. te kavi vAraMvAra stuti karIne pelA yaMtrane pagavatI dabAvavA lAgyo, paNa durbhAgInA manorathanI jema tenA hAthamAM kAMI AvyuM nahIM. tethI te jaLamAM hAtha nAMkhIne pote mUkelI poTakI zodhavA lAgyo ! te joI maMtrI bolyo ke "Aje gaMgAnadI tane kAMI ApatI nathI, paraMtu pote ja sthApana kareluM dravya vAraMvAra zuM kAma zodhe che ? le A tAruM dravya. Aje A gaMgA mArA para prasanna thaI che, tethI mArA hAthamAM tAruM dhana AvyuM che." ema kahI potAnI pAse rAkhelI pelI dInAranI poTalI maMtrIe batAvI. te joI rAjAe pote ja ApelA dravyane oLakhI te brAhmaNanI ghaNI niMdA karI ane sau potapotAne ThekANe gayA. paraMtu maMtrInI A kRtithI kheda pAmelo vararUci niraMtara maMtrInA chidra jovA lAgyo. ekadA zrIyakano vivAha prasaMga Avyo. tene mATe maMtrI sarva sAmagrI taiyAra karavA lAgyo. te vakhate tene ghera aneka zastro, vastra, azva, hAthI vagere joIne te vararUcine chidra maLyuM. eTale teNe nizALanA sarva chokarAone eka zloka zIkhavyo. te A pramANe -
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 yatkartA zakaTAlo'yaM, tanna jAnAti pArthivaH / hatvA nandaM tasya rAjye, zrIyakaM sthApayiSyati // 1 // bhAvArtha:- "zakaTAla maMtrI je kare che te rAjA jANato nathI. te maMtrI naMdarAjAne mArIne tenA rAjya para zrIyakane sthApana karaze." A zloka chokarAo gAmamAM sarvatra bolatA hatA. te zloka rAjAnA sAMbhaLavAmAM paNa Avyo. eTale rAjAe vicAryuM ke - bAlakA yacca bhASate, bhASante yacca yoSitaH / autpAtikI ca yA bhASA, sA bhavatyanyathA na hi // 1 // bhAvArtha :- "bALako je bole che, strIo je bole che ane je AkAzavANI thAya che athavA akasmAt koI bolI jAya che te kadi asatya thatuM nathI." ema vicArI khAtrI karavA mATe rAjAe potAnA dUtane maMtrIne ghera jovA mokalyo. dUte jaI AvIne taiyArI saMbaMdhI sarva hakIkata kahI batAvI. tethI rAjA maMtrI para atyaMta gusse thayo. pachI sabhA vakhate maMtrIe AvIne praNAma karyA, te vakhate rAjAe kopathI avaLuM mukha karyuM. rAjAnI manovRttine jANanAra maMtrIe tatkALa ghera AvI zrIyakane kahyuM ke, "rAjA koI pizunanA vAkyathI mArA para atyaMta kopAyamAna thayA che, tethI akasmAtu ApaNA kuLano nAza karaze, mATe he vatsa ! huM sabhAmAM jaIne jyAre rAjAne praNAma karuM, tyAre tuM khaga vaDe mAruM mAthuM kApI nAkhaje. pachI rAjA tema karavAnuM kAraNa tane pUche, tyAre tuM kaheje ke - "svAmIno abhakta evo pitA hoya to te paNa vadha karavA yogya che." te sAMbhaLIne rotAM rotAM zrIyaka bolyo ke "he pitA! zuM evuM ghora karma cAMDALa paNa kadApi kare ?" maMtrIe kahyuM ke "tuM AvA vicAro karavAthI ApaNA zatrunA manoratha pUrNa karIza, mATe yamarAjanA jevo pracaMDa rAjA jyAM sudhI ApaNA AkhA kuTuMbano nAza na kare, teTalAmAM mAtra mArA ekanA ja nAzathI AkhA kuTuMbanuM tuM rakSaNa karI le. vaLI huM mukhamAM tALapuTa viSa nAMkhI rAjAne praNAma karIza, eTale mRtyu pAmelA evA mArA zirane chedatAM tane pitR hatyAnuM pAtaka lAgaze nahIM." A pramANe maMtrInA bodhathI zrIyake pitAnI AjJA kabUla karI. pachI rAjAne namatA maMtrInuM mastaka rAjAnI samakSa zrIyake kApI nAMkhyuM. te joI rAjA saMbhramathI bolyo ke "he vatsa! teM AvuM duSkarma kema karyuM?" zrIyaka bolyo ke "svAmIe emane droha karanAra jANyA, tethI meM temanuM mastaka chevuM che, bhUtya ja to svAmInA abhiprAya pramANe vartanArA ja hoya che." pariziSTa parvamAM A saMbaMdhamAM kahyuM che ke -
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 bhRtyAnAM yujyate doSe, svayaM jJAte vicAraNA / svAmijJAte pratIkAro yujyate na vicAraNA // 1 // " bhAvArtha :- "bhRtyano doSa pote jANyo hoya to temAM vicAra karavo yogya che, paNa bhRtyano doSa svAmIe jANyo hoya to teno pratikAra ja yogya che, temAM vicAra karavo yogya nathI.' pachI rAjAnI AjJAthI zrIyake pitAnuM sarva mRtakArya karyuM. pachI nandarAjAe zrIyakane kahyuM ke "rAjyanA sarva kAryabhAra sahita A maMtrIpaNAnI mudrA grahaNa kara." zrIyaka bolyo ke "he pUjya! pitA tulya mAro moTo bhAI sthUlabhadra nAme che, te kozA vezyAne ghera pitAnI kRpAthI nirbAdhapaNe bhogavilAsa bhogave che, tene bAra varSa vyatIta thaI gayA che, mATe te mAro moTo bhAI pitAnA sthAnane yogya che." te sAMbhaLI rAjAe sthUlabhadrane bolAvIne maMtrIpada grahaNa karavA kahyuM. tyAre sthUlabhadra bolyo ke "he svAmI ! huM vicAra karIne te aMgIkAra karIza." rAjAe kahyuM ke "hamaNA ja vicAra karI le." te sAMbhaLIne sthUlabhadra azoka vADImAM jaI vicAra karavA lAgyo ke "rAjyano kArabhAra karanArA mArA pitAno capaLa karNavALA rAjAe akALa mRtyuthI nAza karyo. mATe rAjyanA adhikArIone sukha kyAMthI hoya ?" kahyuM che ke - tyaktvA sarvamapi svArthaM, rAjArthaM kurvatAmapi / upadravanti pizunA, ubaddhAnAmiva dvikAH // 1 // bhAvArtha H- "sarva svArthano tyAga karIne rAjAnuM ja kArya ka2nA2 bhRtyone paNa UMce bAMdhelA (zaba)ne jema kAgaDAo upadrava kare tema pizuno (cADiyAo) upadrava kare che." yathA svadehadraviNa - vyayenApi prayatyate / rAjArthe tadvadAtmArthe, yatyate kiM na dhImatA // 2 // bhAvArtha :- "jema loko rAjAne mATe potAnA deha ane dhanano vyaya karIne paNa yatna kare che, tema buddhimAna loko AtmAne mATe kema yatna nathI karatA ?" A pramANe vairAgyanI bhAvanA bhAvatAM sthUlabhadre potAnA kezano loca karI ratnakaMbalanI dazIyonuM rajoharaNa (ogho) banAvI sabhAmAM AvI rAjAne kahyuM ke "meM to A pramANe vicAryuM tamane dharmalAbha ho." ema kahI te tatkALa rAjabhuvanamAMthI bahAra nIkaLyA. te joIne "zuM A kapaTa karI vezyAne ghera pAcho jAya che ?" evA avizvAsathI rAjA potAnA gavAkSamAMthI te bAju joI rahyo. paNa sthUlabhadra to kohI gayelA zabanI durgandhathI jema nAka maraDIne cAle tema te vezyAnA ghara tarapha mukha maraDIne cAlyA gayA. te joIne rAjAe vicAryuM ke "aho ! A to pUjya vItarAga jevA che, tene mATe mArA karelA khoTA vicArane dhikkAra ho !" ema te AtmaniMdA karavA lAgyo.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 133. sthUlabhadra zrIsaMbhUtivijaya AcArya pAse jaI sAmAyikanA uccArapUrvaka dIkSA aMgIkAra karI. pachI rAjAe maMtrInI jagyAe zrIyakane sthApana karyo. zrIyaka hamezAM kozAne ghera tene dilAso ApavA javA lAgyo. tene joIne kozA sthUlabhadranA viraha-du:khathI rudana karatI hatI. ekadA zrIyake kozAne kahyuM ke "he Arye ! ApaNe zuM karIe ? pelA pApI vararUcie mArA pitAno ghAta karAvyo ane tamane sthUlabhadrano viraha karAvyo." kozA bolI ke "tame tenuM vaira levAno upAya vicArIne mane kaho to huM karuM." te bolyo ke "jo te vararUci madyapAna kare to vairano badalo levAno vakhata Ave, mATe tuM tene madyapAna kare tevuM kara." kozAe tenuM vAkya svIkArI vararUcine madya pIto karyo. pachI te vAta kozAe zrIyakane kahI. te sAMbhaLIne zrIyaka harSa pAmyo. pachI ekadA zrIyaka rAjasabhAmAM gayo hato teve vakhate rAjA zakaTAla maMtrInA guNonuM smaraNa karIne tenI prazaMsA karavA lAgyo. tyAre zrIyaka bolyo ke "he svAmI ! zuM karIe ? madyapAna karanAra vararUcie A sarva pApakarma karyuM che." rAjAe pUchyuM ke "zuM e vararUci madyapAna kare che ?" zrIyaka bolyo ke "he svAmI ! te huM Apane batAvIza." pachI bIje divase sarva sabhA bharAI hatI, vararUci paNa Avelo hato. te vakhate zrIyaka maMtrIe zIkhavI rAkhelA anucara pAse rAjAne tathA sabhAnA sarva lokone eka eka kamaLanuM puSpa apAvyuM. temAM vararUcine mIMDhoLanA cUrNathI mizrita kareluM kamaLa apAvyuM. rAjA vagere sarvajano te kamaLane suMghIne tenI sugaMdhanI prazaMsA karavA lAgyA. tethI vararUci paNa potAnA kamaLane suMghavA lAgyo. tethI rAtrIe pIdhelI caMdrahAsa madirAnuM teNe tarata ja vamana karyuM. te joIne sarva lokoe teno tiraskAra karyo, eTale te sabhAmAMthI jato rahyo. pachI lokomAM thatI potAnI niMdAne dUra karavAnA hetuthI teNe surApAnanA prAyazcitta mATe vidvAnone pUchyuM ke "surApAnanuM zuM prAyazcitta?" brAhmaNo bolyA ke "zAstramAM kahyuM che ke tApapuSa: pAna lApAnapIpahRt ! eTale tapAvelA sIsAnA rasanuM pAna kare to madirApAnanuM pApa dUra thAya ema kahyuM che." te sAMbhaLIne vararUcie . sIsAnA rasanuM pAna karyuM, tethI te tatkALa mRtyu pAmyo. ahIM sthUlabhadra muni gurunI sevA karatAM zrutasamudranA pArane pAmyA. je kAraNa mATe bhogAdikano teNe tyAga karyo hato te kArya teNe sArI rIte niraMtara sAdhavA mAMDyuM. "UMcA prakAranA maMtrIpadane huM zuM karuM? meM mUrkhAIne lIdhe bAlyAvasthAthI ja strInA bhogavilAsa vaDe yuvAvasthA gumAvI che." evI rIte zrIyakanA moTA bhAI sthUlabhadra muni bhAvanA bhAvatA hatAM. "he AtmA! strInI sAthe bhogavilAsa karatAM sarva IndriyonA viSayanuM sukha aneka prakAre
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 IcchAnusAra bhogavyuM, to pachI parAdhIna evA maMtrIpadamAM zuM vizeSa sukha maLavAnuM che?" ema dhArIne temaNe svAdhIna evuM munipada dhAraNa karyuM." 315 niHspRhatA svarUpaprAptito'dhikyaM prAptavyaM nAvaziSyate / rUyAbharanAsaMpatyA, niHspRho gAyate munaH II bhAvArtha:- svarUpanI prAptithI bIjuM kAMI paNa vizeSa pAmavA lAyaka avazeSa rahetuM nathI. AtmArUpI rAjAnI saMpatti pAmIne muni tadana spRhA rahita thAya che." svarUpa te jJAnAda, ratnatraya, anaMtavIrya, avyAbAdha, amUrta, AnaMdarUpa ane avinAzI evuM je siddhatva tenuM zuddha pAriNAmika lakSaNa jANavuM. tenI prApti thavA pachI bIjI koI pAmavA yogya vastu bAkI rahetI nathI. tethI karIne AtmArUpI rAjAnI saMpatti pAmavAthI buddhiparijJA vaDe tajI dIdhA che dravyabhAva Azrava jeNe evA muni niHspRha thAya che, arthAt sarva zarIrAdikanA parigrahamAM mUccharahita thAya che. A prasaMga upara kAlavaizika rAjarSino saMbaMdha che to A pramANe - kAlavaizika muninI kathA mathurAnagarIno rAjA jitazatru ekadA kAlI nAmanI vezyA para mohita thayo eTale tene potAnA aMtaHpuramAM rAkhI. tenI sAthe vilAsa karatAM tene kAlavaizika nAme putra thayo. te putra ekadA rAtre sUto hato, tevAmAM teNe ziyALano zabda sAMbhaLI potAnA mRtyone pUchyuM ke, "A kono zabda saMbhaLAya che?" tyoe kahyuM ke, "he kumAra ! ziyALano zabda saMbhaLAya che." tyAre kumAre kahyuM ke, "te ziyALane caraNamAMthI bAMdhIne ahIM laI Avo."bhRtyoe vanamAM jaIne eka ziyALane bAMdhI lAvIne kumArane soMpyuM. pachI krIDAmAM Asakta kumAra tene vAraMvAra mAravA lAgyo. tenA mArathI ziyALa "khI khI" zabda vAraMvAra karatuM; paraMtu te jema jema "khI khI' zabda karatuM tema-tema kumAra vadhAre hasato. evI rIte niraMtara mAratA te ziyALa maraNa pAmyuM ane akAma nirjarAthI marIne vyaMtarapaNuM pAmyuM. ekadA yuvAvasthA pAmelo kumAra vanamAM krIDA karavA gayo. tyAM koI sAdhunA mukhathI teNe nIce pramANe dharmadazanA sAMbhaLI. niSkAsanIyA viduSA, spRhA cittagRhAdvahiH / anAtmaraticAMDAlI-saMgamaMgIkaroti yA // 1 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 135 bhAvArtha :- "AtmasamAdhi sAdhavAmAM udyata thayelA paMDita puruSe spRhA je parAzA tene cittarUpI gharanI bahAra kADhI mUkavI; kemake te spRhA anAtma je parabhAva temAM rati je prIti tarUpI cAMDAlIno saMga karanArI che." mATe spRhAne tajI devI. vaLI - je parabhAve rattA, mattA visaesu pAvabahulesu / AsApAsanibaddhA, bhamati caugaimahAranne // 2 // bhAvArtha:- "jeo parabhAvamAM rakta che, jeo ghaNAM pApavALA IndriyonA viSayomAM matta che ane jeo AzAnA pAzamAM baMdhAyelA che teo cAra gatirUpa mahAaraNyamAM bhramaNa kare che." jeoe paravastunI AzArUpI pAza kADhI nAkhyA che evA munijano svarUpaciMtana ane svarUparamaNanA anubhavamAM lIna ane pIna (puSTa) thaIne tattvAnaMdamAM rame che - krIDA kare che. kahyuM che ke - tiNasaMthAranisanno, munivaro bhaTTarAgamayamoho / jaM pAvai muttisuhaM, katto taM cakkavaTTI vi // 1 // bhAvArtha - tRNanA saMthArA para beThelA ane jenA rAga, mada ane moha nAza pAmyA che evA zreSTha muni je muktinA sukhane pAme che te sukhanI prApti cakravartIne paNa kyAMthI hoya?" AyasahAvavilAsI, Ayavisuddhovi yo naye dhamme / narasuravisayavilAsaM, tucchaM nissAra mannaMti // 2 // bhAvArtha - "je AtmA potAnA svarUpamAM ja vilAsI che ane je AtmA potAnA dharmamAM ja vizuddha che, te AtmA manuSya tathA devatAnA viSayavilAsane tuccha ane niHsAra mAne che." ItyAdi dharmavAkya sAMbhaLIne pratibodha pAmelA rAjakumAre dIkSA grahaNa karI. anyadA ekalavihAra pratimAne aMgIkAra karI vihAra karatAM te muni mudragazaila nAmanA nagare AvyA. te vakhate tene arthano vyAdhi thayo hato. te vyAdhithI pIDAtA chatAM te muni koI vakhata manamAM paNa tenA pratikAranuM ciMtana karatA nahotA; kemake te potAnA zarIra upara paNa niHspRha hatAM. te nagarano rAjA munino banevI thato hato, tethI tenI rANI ke je muninI bahena hatI teNe potAnA bhAIne arzanA vyAdhithI pIDA pAmatA jANIne tathA tene auSadha levAno abhigraha che te vAta paNa jANIne snehanA vazathI arzane nAza karanAra auSadhathI mizra kareluM bhojana te munine ApyuM. munie te AhAra vAparyo. paraMtu te vAparatI vakhate tenI aMdara auSadha che ema jANIne pazcAttApa karatA satA teNe vicAryuM ke, "meM upayoga rAkhyo nahIM, tethI A ayogya kArya mArAthI thayuM ane arcanA jaMtuno nAza na karavA saMbaMdhI abhigrahano meM bhaMga karyo. paraMtu A sarva anartha AhAranI
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 IcchAthI thayo che. mATe huM AhArano ja sarvathA tyAga karuM." ema vicArIne puramAMthI bahAra nIkaLI pAsenA parvata para jaI temaNe moTuM anazana svIkAryuM. te munine anazana grahaNa karelA jANIne tenA zarIranuM upadravathI rakSaNa karavA mATe rAjAe potAnA kiMkarone temanI pAse rAkhyA. have pelo ziyALa je marIne vyantara thayo hato teNe avadhijJAna vaDe pUrva bhavanuM vaira smaraNa karI munine upadrava karavA mATe bALaka sahita ziyALaNI vikUrvI; paraMtu jayAM sudhI rAjAnA kiMkaro te muni pAse rahetA tyAM sudhI te ziyALaNI munine upadrava karI zakatI nahIM. paNa jyAre te kiMkaro pAchA nagaramAM jatA tyAre te ziyALaNI "khI khI' zabda karatI munine vAraMvAra baTakAM bharatI hatI. muni to te ziyALaNIe upajAvelI pIDAne tathA arcanA vyAdhinI pIDAne zAMta citte sahana karatA satA niHspRhabhAvane mUkatA nahIM, paraMtu dharmadhyAnamAM ja sthira rahetA hatAM. AvI rIte ArtadhyAnane vadhAranAra roga saMbaMdhI duHkha prApta thavAthI tathA raudradhyAnane vadhAranAra ziyALaNInA upadravanuM duHkha prApta thavAthI paNa te munie Arta tathA raudra dhyAna karyuM nahIM. e pramANe paMdara divasa sudhI ziyALaNIe karelI mahAvyathAne sahana karatA mahAsattvavALA muni paMdara divasanuM anazana pALI sarva karmano kSaya karI kevaLajJAna pAmI mokSe gayA. iti nispaha bhAvato rujaM, pariSehe munikAlavaizikaH / sakalairapi sAdhumistathA, sahanIyo'yamudAraniHspRhaH // 1 // bhAvArtha - "A pramANe nispRha bhAvane dhAraNa karanAra kAlavaizika munie jevI rIte vyAdhine sahana karyo, tevI rIte sarva sAdhuoe A udAra niHspRha guNa dhAraNa karavo." - ON 316 samyakatvameva ne munipaNAnI ekatA manyate yo jagattattvaM, sa muni parikIrtitaH / samyaktvameva tanmaune, maunaM samyaktvameva ca // 1 // bhAvArtha:- "je jagatanA tattvane mAne che (jANe che) tene AcAryoe muni kahelA che. te munipaNAne viSe ja samyakatva raheluM che ane je munipaNuM che te samyakatva ja che." vistarArtha:- zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ne AstikyatA e pAMca lakSaNe lalita evA ane jIva-ajIvAtmaka jagatane jANanArA je hoya te muni kahIe. je jevuM jANyuM te te ja pramANe 1. maraNa paryata AhAra na grahaNa karavo te mahA anazana.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 137 karyuM. ema hovAthI temanuM samyakatva te ja munitva che ane maunapaNuM-nigraMthatva te ja samyakatva che. ahIM zuddha zraddhAe karIne nizcaya karelA AtmasvabhAvamAM je rahevuM te caraNa kahevAya che. samyagdarzana vaDe nirdhArita kareluM ane samyajJAna vaDe vibhakta kareluM je AtmasvarUpa tenuM upAdeyapaNuM eTale tenuM tevI ja rIte anubhavavuM - temAM ramaNa karavuM te cAritra athavA munipaNuM kahevAya che, mATe evaMbhUta naye samyagdaSTie samyapha zraddhApUrvaka tenuM tat AcaraNa karavuM. cothA guNaThANe hatA tyAre sAdhyapaNe je dhAryuM hatuM te te ja pramANe pravRtti karIne siddhAvasthAmAM munipaNA vaDe niSpAdana karyuM. tethI zuddha siddhatva dharmane nirAdhAra te ja samyakatva samajavuM ane samyakatva te ja munipaNuM samajavuM. A saMbaMdhamAM kurudattano saMbaMdha che. te nIce pramANe - kurudattanI kathA hastinApuramAM kurudatta nAme eka zreSThino putra mahAsukhI hato. te ekadA dharmadezanAne samaye zrI gurumahArAja pAse gayo. tyAM teNe syAdvAdarUpa Apta vAkya hRdayamAM dhAraNa karyuM. gurumahArAje kahyuM ke, "AtmajJAnanI prApti mATe aneka anya darzanIo paraspara vAdavivAda kare che. recaka, kuMbhaka ane pUraka vAyunuM avalaMbana karIne prANAyAmamAM pravRtta thAya che ane mauna dhAraNa karIne parvata tathA vananI guphAomAM paribhramaNa kare che, to paNa teo zrI ahate kahelA AgamanuM zravaNa karyA vinA syAdvAdarUpI AptavAkyathI ja thaI zake tevI svabhAva tathA parabhAvanI parIkSA karI zakatA nathI ane sva-svabhAvanA avabodha vinA teonI kAryasiddhi paNa thatI nathI." kahyuM che ke - AtmAjJAnabhavaM duHkha-mAtmajJAnena hanyate / abhyasyaMstattathA tena, yenAtmA jJAnavAn bhavet // 1 // bhAvArtha - "AtmAnA ajJAnathI utpanna thayeluM duHkha AtmajJAna vaDe ja nAza pAme che, mATe tevI rIte abhyAsa karavo joIe ke jethI AtmA jJAnamaya thAya." ahIM upAdAna svarUpamAM kartA vagere cha kArakarUpI cakramaya AtmA ja che, AtmA pote ja kartA che. kAryarUpa, karaNarUpa, saMpradAna, apAdAna ane adhikAraNa paNa AtmA pote ja che. mahAbhASyamAM paNa kahyuM che ke "AtmA eTale jIva kartArUpa che. te potAnA AtmAne eTale anaMta zuddha dharma (prakaTa karavA)rUpa kAryane, AtmAe karIne eTale AtmazaktirUpa karaNa vaDe karIne Ane mATe eTale AvarUpa pragaTa karavA mATe AthI, ele AmawvathI parabhavathI pRthaka evA apAdAnarUpa AtmAthI, AtmArUpa AdhArane viSe eTale ananta dharmaparyAyonA pAtrabhUta AtmAne viSe prakaTa kare che." tethI karIne ja muni AtmasvarUpamAM magna rahe che. jema sojAthI thayelI zarIranI puSTatA asatya che (ISTa nathI), ane jema vadhasthAna para laI javAtA vadhya mANasane paherAvela kaNeranI mALA vagere alaMkAra asatya che - zobhA ApanArA
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 nathI, tevI rIte saMsAranA svarUpane-bhavanA unmAdane jANanAra muni samasta parabhAvano tyAga karIne ananta guNarUpa AtmasvarUpamAM ja tRpta rahe che. saMsAranuM svarUpa asAra che, niSphaLa che, abhogya che (bhogavavAne ayogya che), tuccha che ItyAdi jANIne muni AtmasvarUpamAM ja magna rahe che." A pramANe gurunA mukhathI adhyAtma svarUpa sAMbhaLIne pratibodha pAmelA kurudatte dIkSA grahaNa karI. pachI zrutano abhyAsa karyo ane ekalavihAra pratimA aMgIkAra karI, arthAt ekalA vicaravA lAgyA. te vihAra karatAM karatAM ekadA sAketanagarInI pAse cothI porasIe maMdarAcaLanA jevI dhIratA dhAraNa karIne kAyotsarge rahyA. te samaye keTalAeka coro koI gAmamAM gAyonuM dhaNa harIne te muninI pAse thaIne cAlyA gayAM. keTalIkavAre temanI pAchaLa gAyonI zodha karanArA nIkaLyA. teo paNa te muninI najIka AvyA. tyAM be mArga joIne teoe munine pUchyuM ke, "he sAdhu! gAyonuM haraNa karanAra te coro kaye raste gayA?" te sAMbhaLyA chatAM paNa munie temane kAMI javAba Apyo nahIM. kahyuM che ke, "ekendriya jIvone paNa vANInA anuccAra rUpa mauna to sulabha che, suprApya che, paNa te mauna mokSasAdhaka nathI, paraMtu ramyAraNya pugalone viSe pravRtti nahi karavArUpa je mauna te ja uttama che, prazasya che." tevA uttama maunane dhAraNa karanAra ane AtmasvarUpamAM ja lIna thayelA te kurudatta muni satya chatAM paNa sAvadya vAkya zI rIte bole? kahyuM che ke " satyama mAta, parapIDA vava:" satya chatAM paNa parane pIDA karanAruM vacana bolavuM nahIM. munie kAMI paNa javAba Apyo nahIM, tethI krodhathI viThThala thayelA te duSTa lokoe jaLathI ArTa thayelI mATI laIne te muninA mastaka upara pALa bAMdhI ane temAM citAnA baLatA aMgArA nAMkhIne tyAMthI jatA rahyAM. te aMgArAthI muninuM mastaka baLavA lAgyuM, to paNa muni to evo ja vicAra karavA lAgyA ke, "he jIva! tArA klevarane utpanna thatA A duHkhane tuM sahana kara, kemake svavazapaNe duHkha sahana karavuM te ja durlabha che, bAkI paravazapaNe to teM ghaNuM duHkha sahana karyuM che ne karIza, paNa temAM kAMI guNa (lAbha) thaze nahIM, lAbha to svavaze sahana karavAthI ja thaze." e pramANe vicAra karatAM munie mastaka athavA mana jarA paNa kaMpAvyuM nahIM, ane te upasargane samyapha prakAre sahana karI paralokanuM sAdhana karyuM. "jeo kurudatta muninI jema mauna vratamAM ja munipaNuM raheluM che evI bhAvanA bhAvatA satA nirdabhapaNe samyajJAnAdika traNa ratnanuM paripAlana kare che teo syAdvAda dharmanA ArAdhanathI thatA sukhane prApta kare che."
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 317 vidhA avighA yaH pazyennityamAtmAnaM, sA vidyA paramA matA / anAtmasu mamatvaM ya-davidyA sA nigadyate // 1 // 139 bhAvArtha :- je niraMtara AtmAne ja jue che te zreSTha vidyA mAnelI che ane AtmAthI vyatirikta padArthane viSe je mamatA te avighA kahelI che." AtmAthI vyatirikta pudgalone viSe mamatA eTale 'A zarIra mAruM che, huM zarIrarUpa ja chuM' evI rIte je mAnavuM te avidyA eTale bhrAMti ja che. A arthane yathArtha avadhAraNa karavAne mATe samudrapALano saMbaMdha jANavA yogya che te A pramANe - samudrapALanI kathA caMpAnagarImAM samudradatta nAme eka zreSThi raheto hato. te zrI vIrasvAmInI dezanA sAMbhaLIne pratibodha pAmyo hato, tethI te zrAvakadharma pALato hato ane nigraMthapravacana pravINa hato. nigraMthapravacanamAM kahyuM che ke - taraMgataralAM lakSmI-mAyurvAyuvadasthiram / adabhradhIranudhyAye-dabhravaddhaMguraM vapuH // 1 // bhAvArtha :- nirmaLa buddhivALA (puSTa buddhivALA) mANasa taraMganA jevI caMcaLa lakSmInuM, vAyunA jevA asthira AyuSyanuM ane vAdaLAnI jevA kSaNabhaMgura zarIranuM ciMtavana kare che." arthAt lakSmI, Ayu ane zarIrane te te padArthonI jevA asthira mAne che, temAM sthirapaNAnI buddhi rAkhatA nathI. lakSmIne taraMga jevI capaLa mAne che, AyuSyane pratisamaya vinazvara aneka vighnopayukta mAne che ane zarIrane vAdaLAnI jema bhaMgura-bhaMga thavAnA svabhAvavALuM mAne che. vaLI - zucInyapyazucIkartuM samarthe'zucisaMbhave / dehe jalAdinA zaucaM bhramo mUDhasya dAruNaH // 2 // bhAvArtha :- "kapUrAdika pavitra padArthone paNa apavitra karavAne samartha tathA rakta ane vIryarUpa apavitra padArthathI utpanna thayelA evA A zarIrane viSe jalAdika vaDe je zaucividha mAnavo te mUrkha mANasano moTo bhrama che." arthAt IndriyonA AyatanabhUta zarIramAM jaLamRttikAnA saMyoga vaDe zrotriyAdikanI jema pavitra thavAnuM mAnavuM te bhayakArI che, kAraNa ke A zarIra to karparAdi sugaMdhavALA ane zuci padArthone paNa azuci (apavitra) karavAne samartha
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 che. dehanA saMgathI bAvanAcaMdanAdikanuM vilepana paNa azuci thaI jAya che. tenI utpattinA saMbaMdhamAM paNa kahyuM che - sukkaM piuNo mAue soNiyaM, tadubhayaM pi saMsarcha / tappaDhamAe jIvo, AhAre tattha uppanno // 3 // bhAvArtha:- "pitAnuM zukra (vIrya) ane mAtAnuM rudhira e benA mizraNamAM prathama teno ja AhAra leto sato jIva utpanna thAya che." eTalA mATe asthira, apavitra, upAdhiyukta, navA karmabaMdhanamAM kAraNabhUta ane dravyabhAva adhikaraNarUpa evA A zarIranA zA saMskAra karavA? mATe tenA zarIranA) saMskAranuM nivAraNa karIne AtmasvarUpamAM AtmAnuM ja pavitrapaNuM karavuM yogya che. kahyuM che ke - yaH snAtvA samatAkuMDe, hitvA kazmalajaM malam / punarna yAti mAlinyaM, so'ntarAtmA paraH zuciH // 1 // bhAvArtha:- je samatArUpa kuMDamAM snAna karIne pApathI utpanna thayelA maLano tyAga karI pharIthI malina thato nathI te attarAtmA parama zuci jANavo." samudrapALa zrI vIrasvAmInA prasAdathI AvA prakAranA dharmano jANakAra ane temAM pravINa hato, te ekadA samudra raste vahANamAM besIne vyApAra karato pihuDapura Avyo, te puramAM rahenArA koI vaNike tene potAnI putrI paraNAvI. te strI garbhavatI thaI. pachI tene laIne samudrapALa potAnA deza tarapha cAlyo. mArgamAM vahANamAM ja te strIe putra prasavyo, tenuM nAma teNe samudrapALa pADyuM. anukrame te zreSThi kSemakuzaLe potAne ghera AvI pahoMcyo. te putra yuvAvasthA pAmyo, eTale mAtApitAe tene rUpavatI kanyA paraNAvI. tenI sAthe viSayasukha anubhavato te divaso nirgamana karavA lAgyo. ekadA te gAmanI zobhA jevA mATe gavAkSamAM beTho hato, tevAmAM teNe raktacaMdananuM vilepana karelo, rAtA kaNeranI mALA paherAvelo ane vadhasthAna tarapha laI javAto eka vadhya puruSa joyo. tene joIne te bolyo ke, "aho ! azubha karmano kevo mATho vipAka prANI anubhave che? juo ! A bicAro AvI rIte vadhasthAna tarapha laI javAya che." ItyAdi vicAra karatAM tene pratibodha thayo. tethI teNe vicAryuM ke - avidyAtimiradhvaMse, hazA vidyAJjanaspRzA / pazyanti paramAtmAna-mAtmanyeva hi yoginaH // 1 // bhAvArtha:- "yogIo avidyArUpa aMdhakArano nAza thavAthI vidyArUpI aMjanathI lipta thayelI daSTi vaDe AtmAne viSe ja paramAtmAne jue che."
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 pacakranA vAyune saMdhIne samAdhi dazAmAM rahelA yogIo AtmAne viSe ja samasta karmakALanI viTaMbaNAthI rahita ane utkRSTapaNe prApta thayela siddhasvarUpavALA paramAtmAne tattvabuddhirUpa aMjanathI vyApta evI dRSTi vaDe ayathArtha upayogarUpa aMdhakArano nAza thavAthI samyagdaSTipaNAne lIdhe jue che. ItyAdi zubha dhyAnamAM ArUDha thayelA samudrapALe mAtApitAnI AjJA laIne dIkSA grahaNa karI. zrI uttarAdhyayanamAM kahyuM che ke, "mahAkleza ApanAra evA sarva saMgano tyAga karIne tathA klezadAyaka ane mahAbhayanuM kAraNa evA mohano tyAga karIne dharmanI rUcivALA puruSe pAMca mahAvrata ane zIlanuM paripAlana karavuM tathA pariSaha sahevA." paraMtu mAtra vratano svIkAra karIne ja rahevuM nahIM. tenuM apramattapaNe paripAlana karavuM, temaja kALane ucita evI pratyapekSaNA (paDilehaNA) vagere kriyAo karIne dezamAM tathA gAmamAM, jevI rIte saMyamanI hAni na thAya tevI rIte vihAra karavo. vaLI koIpaNa ISTa vastu joIne tenA abhilASI thavuM nahIM ane strI, pazu, paMDaga vagerethI rahita evA upAzrayanuM sevana karavuM. tevI rIte AcaraNa karavAthI te kevo thAya? te viSe kahyuM che ke, "satvajJAnane pAmelo muni anuttara evA sAMtyAdi dharmano saMcaya karIne (AcarIne) yazasvI thaI kevaLajJAna pAmI AkAzamAM sUrya prakAze tema jagatamAM prakAze che ane chevaTa punya pApano sarvathA kSaya karIne apunarAgamanavALA padane pAme che." - "yogIjano lokottara evI jJAnadaSTie karIne potAnA AtmAmAMthI mithyA avidyAno nAza karI samudrapALanI jema zuddha AtmasvarUpano nizcaya kare che, niradhAra kare che, tene dhAraNa kare che." 318 viveka guNa karma jIvaM ca saMzliSTaM, sarvadA kSIranIravat / vibhinnIkurute yau'sau, munihaMso vivekavAn // 1 // bhAvArthaH- "sarvadA dUdha ane jaLanI jema ekarUpa thaI gayelA evA karma ane jIvane A vivekI munirUpI haMsa pRthapha kare che." karma jJAnAvaraNI Adika ane jIva saccidAnaMdarUpa te sarva kALa dUdha ne jaLanI jema ekIbhUta thayelA che. tene lakSaNAdi bhede karIne je pRthaka kare che te munihaMsa vivekavAnuM kahevAya che. vivecana te viveka. heya (tyAga karavA lAyaka) ane upAdeya (grahaNa karavA lAyaka)nI je parIkSA te viveka kahevAya che temAM, dhana upArjana karavAmAM, rAjanItimAM ane kuLanIti vageremAM je nipuNatA te laukika viveka-viveka kahevAya che ane lokottara evo bhAvaviveka to dharmanIti
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 jANanArane hoya che. temAM paNa svajana, dravya ane potAnA dehAdikamAM je rAga-tenI vaheMcaNI karavI arthAt karavA yogya nathI ema vicAravuM, te bAhyaviveka kahevAya che ane azuddha cetanAthI utpanna thayela jJAnAvaraNAdika dravyakarma tathA vibhAvAdika bhAvakarma tenI je vaheMcaNI karavIvibhAga karavo te atyaMtara viveka kahevAya che. kahyuM che ke - dehAtmAdyaviveko'yaM, sarvadA sulabho bhavet / bhavakoTyApi tadbhede, vivekastvatidurlabhaH // 1 // bhAvArtha :- "deha e ja AtmA che ItyAdi je aviveka te to sarvadA sulabha che, paNa te bannenA bhedamAM (bheda saMbaMdhI) je viveka te koTIbhave paNa ati durlabha che." vistarArtha H- "AtmAnA traNa bheda che. bAhyAtmA, antarAtmA ane paramAtmA. jene deha, mana, vANI vageremAM Atmatva buddhi che, eTale deha ja AtmA che vagere. e pramANe sarva paudgalika pravartanamAM jene AtmAtva buddhi che te bAhyAtmA kahevAya che. te mithyArdaSTi che. karma sahita avasthAmAM paNa jJAnAdi upayoga lakSaNavALA, nirvikAra, amara, avyAbAdha ane samagra parabhAvathI mukta evA AtmAne viSe ja jaine Atmabuddhi che te antarAtmA kahevAya che, avirati samyagdaSTi (cothA) guNasthAnakathI AraMbhIne bAramA kSINamoha guNasthAnaka sudhI aMtarAtmA kahevAya che ane je kevaLajJAna tathA kevaLadarzananA upayogavALA che te paramAtmA kahevAya che. te teramA caudamA guNasthAnake hoya che. AvA bhedanA viveke karIne sarva sAdhya che. deha te zarIra ane Adi zabdathI mana, vANI ne kAyA tene viSe 'Aja AtmA che' ema je mAnavuM te aviveka che. te aviveka saMsAramAM sarvadA sulabha che, ne zarIra ane AtmAnI bhinnatAnuM je vivecana karavuM te viveka che, tevo viveka koTI bhave paNa ati durlabha che. samyagdaSTi jIvane ja tevuM bhedajJAna hoya che." saMyamAstraM vivekena, zANenottejitaM muneH / dhRtidhArolbaNaM karma - zatrucchedakSamaM bhavet // 1 // bhAvArtha :- "vivekarUpI zarANe karIne tejasvI kareluM ane dhRti (saMtoSa) rUpa tIkSNa dhAravALuM parabhAvanivRttirUpa je saMyamarUpI zasra te jJAnAvaraNAdi karmarUpI zatruno nAza karavAne samartha thAya che." A jIva anAdikALathI mithyAtva, asaMyama ane ajJAnathI adhiSThita thayelo hovAthI. saMsAramAM paribhramaNa kare che. te ja jIva trilokanA vatsala evA jinezvare kahelA zreSTha AgamanA tattvarasanuM pAna karavA vaDe sva-paranA vivekane prApta karIne, parabhAva ane vibhAvathI nivRtta thaI parama svarUpano sAdhaka thAya che. A saMbaMdhamAM udAharaNa che te nIce pramANe -
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 caMpAnagarImAM jitazatru rAjAne zramaNabhadra nAme putra hato. teNe eka divasa dharmaghoSa nAmanA gurumahArAja pAse dharmopadeza sAMbhaLyo ke - yathA yodhaiH kRtaM yuddhaM, svAminyevopacaryate / zuddhAtmanyavivekena, karmaskandhorjitaM tathA // 1 // bhAvArtha - jema subhaToe kareluM yuddha rAjAne viSe upacAra karAya che, eTale yuddhanuM jayaparAjayarUpI phaLa rAjAmAM AropaNa karAya che - A rAjA jItyo ne A rAjA hAryo ema kahevAya che, tema aviveka ane asaMyame karIne baMdhAyelA karmaskaMdhonA sAmrAjyano Aropa paNa zuddha AtmAne viSe ja karAya che." ItyAdi dharmopadeza sAMbhaLIne kAmabhogathI virakta thayelA te mahAtmAe dIkSA grahaNa karI. gurunI kRpAthI te zramaNabhadra muni zrutasAgarano pAra pAmyA ane gurunI AjJAthI ekalavihAra pratimA aMgIkAra karI. anyadA te muni nIcI bhUmivALA pradezomAM vihAra karatAM zaradaRtune samaye koI moTA araNyamAM rAtrIne viSe pratimA dhAraNa karIne rahyA. tyAM soyanI jevA tIkSNa mukhavALA hajAro DAMso te muninA komaLa zarIra upara lAgIne temanuM lohI pIvA lAgyA. DaMkhavAmAM tatpara evA niraMtara vaLagI rahelA te DAMsoe karIne suvarNanA varNa jevA te muni jANe lohanA varNa jevA hoya tema zyAmavarNa thaI gayA. te DAMsonA DaMkhathI muninA zarIramAM mahAvedanA thatI hatI. to paNa kSamAdhArI te muni tene sahana karatA hatA ane DAMsone uDADatA paNa nahotA. ulaTo te evo vicAra karatA hatA ke "A vyathA mAre zI gaNatrImAM che? AthI anantagaNI vedanA narakamAM meM anantIvAra sahana karI che. kemake - paramAdhArmikotpannA, mithojAH kSetrajAstathA / nArakANAM vyathA vaktuM, pAryate jJAninApi na // 1 // bhAvArtha :- "nArakIonI paramAdhArmika utpanna karelI parasparanI karelI tathA kSetrathI utpanna thayelI vyathAnuM saMpUrNa varNana karavAne jJAnIo paNa samartha nathI." vaLI anyadvapuridaM jIvAjjIvazcAnyaH zarIrataH / jAnannapIti ko dakSaH, karoti mamatAM tanau // 2 // bhAvArtha :- A zarIra jIvathI bhinna che ane A jIva zarIrathI judo che. e pramANe jANatA chatAM paNa kayo DAhyo mANasa zarIra para mamatA kare ?" "deha e pudgalano piMDa che ane te anitya che. jIva amUrta ane acaLa (nitya) che.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 te jIva ananta jJAna, darzana ane cAritra dharmavALo che, caitanya svarUpa che, sva (potAnA) rUpano kartA che, sva-rUpano bhoktA che, sva-rUpamAM ja ramaNa karanAra che, bhavabhramaNathI zAnta thayelo che ane paudgalika parabhAvanA kartutvAdi dharmathI rahita che." ItyAdi viveka karIne zubha bhAva bhAvatA satA te muni te mahA vyathAne sahana karatA hatAM. te DAMsothI temanA zarIranuM saghaLuM lohI zoSAI gayuM. tethI te ja rAtrIe te muni kALa karIne svarge gayA. "A pramANe viveka guNane hRdayamAM dhAraNa karavAthI zramaNabhadra muni svargasukhane pAmyA. te ja pramANe bIjA paNa nipuNa munivaroe A jinavacanane aMgIkAra karavA." O - 319 mAdhyastha guNa rAgakAraNasaMprApte, na bhavedrAgayugmanaH / dveSahetau na ca dveSa-stanmAdhyasthyaguNaH smRtaH // 1 // bhAvArtha:- "rAganuM kAraNa prApta thayA chatAM paNa jenuM mana rAgayukta thatuM nathI, tema ja vaiSanuM kAraNa prApta thayA chatAM paNa jenA manamAM dveSa utpanna thato nathI te mAdhyacca guNa kahevAya che." A prasaMga upara kathA kahe che - ahanmitranI kathA koI eka nagaramAM adita ane ahanmitra nAmanA be bhAIo rahetA hatAM. temAM ahanmitrano AtmA haMmezAM dharmamAM prItivALo hato. te hamezAM gurumahArAjanA mukhathI dharmopadeza sAMbhaLato hato. ekadA zrI gurue vyAkhyAnamAM mAdhyacca guNanuM varNana karyuM. te A pramANe - sthIyatAmanupAlaMbhaM, madhyasthenAntarAtmanA / kutarkakarkarakSepai-styajyatAM bAlacApalam // 1 // bhAvArtha :- "he bhavya prANIo ! kutarkarUpI kAMkarA nAMkhavA vaDe bALa ajJaekAMta jJAnamAM rakta tenuM je cApalya te mUkI do; arthAt kutarka karIne vastusvarUpanI apekSArahita vacanavALI capaLatAno tyAga karo ane madhyastha eTale rAgadveSa rahita evA antarAtmAe (sAdhaka AtmAe) karIne AtmasvarUpanA ghAtarUpa upAlaMbha rahita raho."
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 svasvakarmakRtAvezAH, svasvakarmabhujo narAH / na rAgaM nApi ca dveSaM, madhyasthasteSu gacchati // 2 // bhAvArtha:- "prANIo potapotAnA karmanA udayathI zubha ke azubha phaLanI prApti thaye sate potapotAnA karmanA phaLane ja bhogave che. ema dhArIne samAna cittavRtti dhAraka mAdhyastha guNadhArI mANasa te zubhAzubha karmanA udayamAM rAga ke dveSane dhAraNa karatA nathI." manaH syAdvayApRtaM yAvat, prdossgunngrhe| kAryaM vyagraM varaM tAvanmadhyasthenAtmabhAvane // 3 // bhAvArtha - "jyAre mana paranA doSa athavA guNane grahaNa karavAmAM pravRtta thAya, tyAre madhyastha puruSe te manane AtmabhAvanAmAM sArI rIte vyagra karavuM-rokI rAkhavuM te ja zreSTha che." A zloka karIne - "amUrta evA AtmAnA agurulaghupaNuM, SaT guNa hAni vRddhie pariNamana ane utpAda, vyaya, prauvya vagere lakSaNavALA svarUpanuM ciMtana karavAmAM vyagra thayelA prANIne saMsAranA guNadoSanuM ciMtana karavAno avakAza ja maLato nathI; tethI karIne nigraMtha munio tenuM ja ciMtana kare che, bhAvanAcakrane bhAve che, dravyAnuyoga granthanA prazno kare che ane paraspara svabhAva vibhAvanA pariNamananuM avalokana kare che ItyAdi sUcita thAya che." vaLI vibhinnA api panthAnaH, samudraM saritAmiva / madhyasthAnAM paraM brahma, prApnuvantyekamakSayam // 4 // bhAvArtha:- "nadIone samudra pratye maLavAnA aneka judA judA mArgo hoya che, tema madhyastha puruSo paNa aneka mArgo vaDe eka akSaya parabrahmane pAme che; arthAt dravyAcaraNathI AraMbhIne zukaladhyAna sudhInA sarva sAdhano-mArgasAdhananI paddhatio judI judI chatAM samyakdaSTi apunabaMdhakathI mAMDIne jinakalpI vagere madhyastha bhAvavartI jIvone te sarva eka parabrahmane pamADe che; kemake sarva sAdhano-upAyo eka zuddha AtmasvarUpamAM ja avatare che ane te sarvanuM mokSa sAdhana karavuM te eka ja sAdhya che." svagamaM rAgamAtreNa, dveSamAtrAt parAgamam / na zrayAmastyajAmo, vA kiM tu madhyasthayA dRzA // 5 // bhAvArtha:- "ame rAgamAtre karIne ja jinAgamano Azraya karatA nathI. eTale ke amArI kuLaparaMparAthI cAlato Avelo dharma A che, mATe amAre teno ja Azraya karavo joIe ema dhArIne teno Adara karatA nathI, temaja kapilAdika parazAstra parakIya che evA SamAtrathI ja ame teno tyAga karIe chIe tema nathI. paNa yathArtha vastu svarUpanI prarUpaNA vaDe te samyajJAnanuM kAraNa che. ema madhyastha daSTi vaDe parIkSA karIne ja ame teno Azraya karIe chIe." kahyuM che ke -
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 pakSapAto na me vIre, na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya, tasya kAryaH parigrahaH // 1 // bhAvArtha H- "mAre vIrasvAmInA para pakSapAta nathI, tema ja kapilAdika (anya dharmIo) upara dveSa nathI, paNa jenuM vacana yuktivALuM hoya tenuM ja vacana grahaNa karavA lAyaka che." evo mAro nizcaya che. na zraddhayaiva tvayi pakSapAto, na dveSamAtrAdaruciH pareSu / yathAvadAptatvaparIkSayA tu, tvameva vIraM prabhumAzrayAmaH // 2 // bhAvArtha :- "he vIrasvAmI ! mAtra zraddhAe karIne ja tamAre viSe mAro pakSapAta che ema nathI, temaja mAtra dveSathI ja bIjAo para aruci che ema paNa nathI, paraMtu yathAsthita AptapaNAnI parIkSAe karIne ja tamane (vIra bhagavAnane) ame Azraye chIe-tamAro Azraya karIe chIe." ItyAdi gurunA mukhathI dharmadezanA sAMbhaLIne arhanmitre svadArAsaMtoSarUpa niyama grahaNa karyo. have tenA moTA bhAInI vahu te diyara para Asakta thaIne hAvabhAva kaTAkSapUrvaka madhura vANIthI tene niraMtara anukULa upasarga karavA lAgI, paraMtu arhanmitra tenA para kiMcit paNa Asakta thayo nahIM, A pramANenuM strI caritra joIne potAnA vratanA rakSaNa mATe teNe pAMca mahAvrata uccarI dIkSA grahaNa karI. tenA para Asakta thayelI te moTA bhAInI vahu marIne kUtarI thaI. ekadA ahanmitramuni vihAra karatA karatA te kUtarI hatI tyAM AvyA. tene joIne te kUtarIe tene patinI jema AliMgana karyuM. te joI lajjAthI muni nAsI gayA. te kUtarI paNa marIne moTA araNyamAM vAnarI thaI. bhavitavyatAnA yogathI te araNyamAM te muni AvI caDyA. tene joIne te vAnarI prathamanI jema ja rAgathI tene AliMgana karavA lAgI. te joI bIjA sAdhu te muninI vAnarIpati kahIne mazkarI karavA lAgyA. te sAMbhaLIne lajjAthI krodhayukta thaIne muni tyAMthI nAsI gayA. te vAnarI marIne yakSiNI thaI. te munine joIne tene jAtismaraNa thayuM. tethI teNe vicAryuM ke "A muninI meM ghaNA bhavathI vAMchA karI che, paNa te haju mane IcchatA nathI, tethI Aje to huM tene AliMgana karuM." ema vicArIne teNe munine AliMgana karyuM. te joIne muni tyAMthI nAThA. mArgamAM nadIne oLaMgavA mATe te muni jaLamAM praveza karatA hatAM, tevAmAM te yakSiNIe te munino eka paga chedI nAkhyo. te joIne zAsanadevIe te yakSiNIne tADanA karI kahyuM ke, "he pApiNI ! tuM A munino parAbhava kare che te yogya nathI. tAro pUrvabhava sAMbhaLa." ema kahI tene teno 1. sAmAnya vyaMtarIonuM avadhijJAna bahu alpa hoya che, tethI tenA vaDe te oLakhI ke jANI zakatI nathI paNa jAtismaraNa thavAthI jANI zake che.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 pUrvabhava kahyo. te sAMbhaLIne te yakSiNIe munine mithyAdukRta ApIne khamAvyA. pachI zAsanadevIe potAnA divya prabhAvathI munino chedAyelo paga sAjo karyo. muni paNa vizeSa prakAre saMyamanuM pratipAlana karIne svarge gayA. tyAMthI avI anukrame mokSapada pAmaze. (A kathA prathama lakhI gayA chatAM prasaMgane lIdhe ahIM pharIvAra lakhI che.) "potAnA moTA bhAInI strIe ghaNI viDaMbanA pamADI temaja anya janoe mazkarI karI to paNa aInmitre madhyasthabhAva choDyo nahIM. te pramANe sarva munie AcaraNa karavuM." 320 nirbhayatA guNa ekaM brahmAstramAdAya, ninanmohacamU muniH / bibheti naiva saMgrAma-zIrSastha iva nAgarAT // 1 // bhAvArtha - "brahmajJAna eTale AtmasvarUpano avabodha te rUpa advitIya zAstrane brahmAstrane grahaNa karIne saMgrAmane mokhare rahelA gajavaranI jema moharUpI sainyane haNatA evA AtmasvarUpamAM Asakta muni koI vakhata paNa bhaya pAmatA nathI. kaSTamAM paDyA satA paNa karmanA parAjayamAM pravarte che - teno bhaya dharAvatA nathI, kemake te zarIrAdika samagra parabhAvathI virakta hoya che." A saMbaMdhamAM aMdaRSinI kathA che te A pramANe - skandakamuninI kathA zrAvastInagarImAM jitazatru rAjAno putra skandaka nAme hato. te rAjAne purandarayazA nAme eka kanyA hatI. tene rAjAe kuMbhakAranagaranA rAjA daMDakane paraNAvI hatI. te daMDakarAjAne pAlaka nAmano duSTa ane abhavya purohita hato. anyadA vizamA tIrthaMkara zrI munisuvratasvAmI zrAvastInagarImAM samavasaryA. temanuM Agamana sAMbhaLIne potAne dhanya mAnato skandaka prabhune vAMdavA gayo, tyAM prabhunI dezanA sAMbhaLIne teNe zrAvakadharma aMgIkAra karyo. ekadA pAlaka purohita kAMIka rAjakArya mATe zrAvastInagarIe Avyo. teNe rAjasabhAmAM munionI niMdA karI. te sAMbhaLI skandake teno parAjaya karI niruttara karyo; tethI te pAlaka skandakanI upara dveSa dhAraNa karato potAne sthAne gayo. anukrame bhogavilAsa saMbaMdhI sukha bhogavIne virakta cittavALA skandake pAMcaso mANasa sahita zrI jinendra pAse dIkSA grahaNa karI. anukrame gItArtha thayA. tyAre prabhue te pAMcaso sAdhune tenA ziSya tarIke ApyA.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 ekadA skandakAcArye zrI prabhune pUchyuM ke, "he svAmI ! jo ApanI AjJA hoya to huM mArI bahenanA dezamAM jAuM." prabhu bolyA ke, "tyAM sarva sAdhuone maraNa patano upadrava utpanna thaze." skandake pUchyuM ke, "he svAmI! te upasargamAM ame sarve ArAdhaka thaIzuM ke virAdhaka thaIzuM?" svAmIe kahyuM ke "eka tamArA vinA bIjA sarve sAdhuo ArAdhaka thaze." te sAMbhaLIne nirbhaya evA skandake vicAryuM ke "je vihAramAM ATalA badhA sAdhu ArAdhaka thAya te kharekhara zubhakArI ja vihAra che." ema vicArIne 500 sAdhuo sahita skandakAcArye tyAMthI vihAra karyo. anukrame kuMbhakAra nagaranA upavanamAM AvyA. temanA AvavAnA khabara sAMbhaLIne duSTa pAlake skandaka uparanuM prathamanuM vera levA mATe te udyAnamAM prathamathI gupta rIte vividha prakAranA zastro dATI rAkhyAM. pachI teNe rAjAne kahyuM ke, "he svAmI! ApaNA gAmanA udyAnamAM skandaka AvyA che, te pote ja mahAbaLavAna che, uparAMta bhujadaMDanA pracaMDa vikramavALA ane sAdhunA veSane dhAraNa karanArA pAMcaso subhaTone sAthe lAvyA che, te sarvanA zastro te udyAnanI pRthvImAM teNe gupta rAkhyAM che; jayAre tame tene vAMdavA jazo tyAre te tamane mArIne tamAruM rAjaya laI levAnA che. Apane mArA vacana para vizvAsa na Avato hoya to Apa jAte ja jaIne udyAnamAM saMtADelA zastro joI khAtrI karo." te sAMbhaLIne rAjA pAlakanI sAthe udyAnamAM gayA. tyAM pAlake tene gupta rAkhelAM zastro kADhIne batAvyAM, te joI rAjAe krodhathI sarva sAdhuone baMdhAvIne te pAlakane ja soMpyA ane tene kahyuM ke, "he pAlaka ! tArI marajImAM Ave tevI zikSA A sarvane kara." te sAMbhaLIne harSa pAmelo pAlaka sarva sAdhuone manuSyane pIlavAnuM yaMtra) ghANI pAse laI gayo. pachI teNe sarvane kahyuM ke, "tame sarva tamArA ISTa devanuM smaraNa karo; kemake A ghANImAM nAMkhIne tamane sarvane huM hamaNAM pIlI nAMkhIza." te sAMbhaLIne jIvavAnI tathA maravAnI IcchAthI rahita-nirbhaya evA sarve sAdhuoe aMtima ArAdhanA karI. pachI te duSTa pAlaka AcAryane ghANI pAse bAMdhI rAkhI tenI najare eka pachI eka sAdhune ghANImAM nAkhI pIlavA lAgyo !! sUrie kiMcit paNa kheda karyA vinA samayane yogya evA vAkyothI te sarvanI nirdhAmaNA karI. te A pramANe - bhinnaH zarIrato jIvo, jIvAdbhinnazca vigrahaH / viniti vapuza-SNatA vidyata : vRtI II bhAvArtha:- "jIva zarIrathI bhinna che ane zarIra jIvathI bhinna che. e pramANe jANanAra kayo paMDita puruSa zarIrano nAza thAya to paNa aMtaHkaraNamAM kheda kare ?" ItyAdi aneka yuktithI sUrie bodha pamADelA, zatru tathA mitrane viSe samAna dRSTivALA ane kSamArUpI dhanavALA te sarve sAdhuo anukrame kevaLajJAna pAmIne mokSe gayA. A pramANe te pApI pAlake cArasone aDhANuM sAdhuono nAza karyo ! pachI chevaTanA eka kSullaka (bALaka) sAdhune pIlavA taiyAra thayelA pAlakane AcArye kahyuM ke, "he pAlaka ! A dayA karavA yogya bALakane
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 149 polato jovAne huM zaktimAna nathI, mATe tenI pahelAM mane pIla ane pachI bALasAdhune palaje!" te sAMbhaLIne AcAryane vadhAre duHkhI karavAnI IcchAthI tenA dekhatAM pAlake prathama te bALaka sAdhune ja pIlavA mAMDyo. te paNa mahA pairyavAna bALa sAdhu gurunI nirdhAmaNAthI mokSe gayA. pAlakanA eka duSkRtyane joIne duHkhI hRdayavALA AcArye krodha karIne vicAryuM ke "A pApIe parivAra sahita mAro nAza karyo, chevaTa eka kSullaka sAdhune paNa meM kahyA chatAM eka kSaNavAra paNa bacAvyo nahIM; to jo have mArA duSkara tapanuM kAMI phaLa hoya to AvatA janmamAM A duSTa purohita, rAjA ane A AkhA dezano huM bALanAra thAuM." A pramANe nidAna karIne skaMdakAcArya te pApIthI palAI mRtyu pAmI vahnikumAramAM deva thayA. have te ja divase skanda,sUrinI bahena puraMdarayazAne vicAra thayo ke "kema Aje nagaramAM sAdhuo jaNAtA nathI?" A pramANe vicAra kare che, tevAmAM skandakAcAryanuM lohIvALuM rajoharaNa upADIne koI gIdha pakSIe bhavitavyatAnA yoge te rANInI pAse ja paDatuM mUkyuM. te laIne ukheLatAM tene mAlUma paDyuM ke "A kAMbaLano kakaDo meM ja mArA bhAIne taiyAra karIne dIkSA vakhate Apyo hato." A nizAnIthI munione haNAyelA jANIne kheda pAmelI rANIe rAjAne kahyuM ke "re duSTa ! A zuM moTuM akArya karyuM? A mahApApathI tane moTI vyathA prApta thaze." ema kahIne vairAgyathI puradrayazA dIkSA levA utsuka thaI. te jANIne tarata ja zAsanadevatAe tene zrI munisuvratasvAmI pAse mUkI, tyAM teNe dIkSA laI paralokanuM kArya sAdhyuM. have pelA skandaka devatAe avadhijJAna vaDe potAno pUrva vRttAnta jANI mahAkrodhathI AkhA deza sahita kuMbhakAranagarane bALI nAMkhyuM, tethI te sthAna moTuM araNya thayuM. te dezano rAjA daMDaka hovAthI tyAM thayeluM araNya haju sudhI paNa daMDakAraNyane nAme prasiddha che. "guNanA samUhane dhAraNa karanArA cAraso ne navANuM sAdhuoe jema nirbhayatArUpa guNano tyAga karyo nahIM, tema sAdhuoe paNa te guNano tyAga karavo nahIM ane skandakAcAryanI jema krodha karavo nahIM." 321 AtmaprazaMsA guNairyadi na pUrNo'si, kRtamAtmaprazaMsayA / guNairevAsi pUrNazcet, kRtamAtmaprazaMsayA // 1 // bhAvArtha:- "jo kevaLajJAnAdika guNoe karIne pUrNa na ho to AtmazlAghAthI saryuM, kemake guNarahita AtmAnI zI prazaMsA karavI? ane jo samyagu ratnatrayAdika guNoe karIne pUrNa ho,
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 to paNa AtmAnI prazaMsA karavAthI saryuM. kemake vANI vaDe mAtra AtmAnI zlAghA karavAthI zuM? zuddha guNo potAnI jAte ja pragaTa thAya che." AlaMbitA hitAya syuH, paraiH svaguNarazmayaH / aho svayaM gRhItAstu, pAtayanti bhavodadhau // 2 // bhAvArtha:- "anya janoe potAnA guNarUpa rajunuM AlaMbana karyuM hoya to te kalyANane mATe thAya che, paNa te guNarUpI rajunuM pote ja grahaNa karyuM hoya to te bhavasamudramAM nAMkhe che, te moTuM Azcarya che." potAnA guNanuM anya jano smaraNa ciMtana vagere kare to temanuM kalyANa thAya che ane potAne sukhane mATe thAya che, paNa pote ja potAnA guNanI zlAghA kare to te ulaTA bhavasAgaramAM nAMkhe che, mATe potAnA guNanI zlAghA kadi paNa pote karavI nahIM. A prasaMga upara maricikumAranI kathA che te A pramANe - maricikumAranI kathA bharata cakravartIno putra maricikumAra eka vakhata cakrInI sAthe AdIzvara bhagavAnane vaMdana karavA gayo. tyAM zrI RSabhasvAmInA mukhathI syAdvAda dharmanuM zravaNa karI pratibodha pAmIne teNe dIkSA grahaNa karI. sthavira munionI pAse rahIne agiyAra aMga bhaNyA ane svAmInI sAthe cirakALa vihAra karyo. ekadA grISmaRtunA tApathI pIDA pAmelA maricimuni cAritrAvaraNa karmano udaya thavAthI A pramANe vicAravA lAgyA ke "meruparvata jeTalA bhAravALA ane vahana na thaI zake tevA muninA guNone vahana karavA sukhanI AkAMkSAvALo huM nirguNI have samartha nathI, to zuM have huM lIdhelA vratano tyAga karuM? nA, tyAga karavAthI to lokamAM mArI hAMsI thAya, paraMtu vratano sarvathA bhaMga na thAya ane mane kleza paNa na thAya tevo eka upAya mane suyo che, te e ke A pUjya munivaro hamezAM mana, vacana ane kAyAnA traNe daMDathI rahita che, paNa huM to te traNe daMDathI parAbhava pAmelo chuM, mATe mAre tridaMDanuM cihna ho. A munio jitendriya hovAthI kezano loca kare che ane huM tethI jItAyelo hovAthI mAre asAthI muMDana ho, tathA mastaka para zikhA ho. A munio mahAvratane dhAraNa karanArA che ane huM to aNuvratane dhAraNa karavA samartha chuM. A munio sarvathA parigrahathI rahita che, paNa mAre to eka mudrikAmAtra parigraha ho. A munio mohanA DhAMkaNa rahita che ane huM to mohathI AcchAdita chuM. tethI mAre mAthe chatra dhAraNa karavApaNuM ho. A mahAtraRSio pagamAM upAna paheryA vinA vicare che, paNa mAre to paganI rakSA mATe upAnaha ho. A munio zIla vaDe ja sugaMdhI che, paNa huM zIlathI bhraSTa hovAthI mAre durgadhIne sugaMdha mATe caMdananA tilakadi ho. A munio kaSAyarahita hovAthI zveta vastra dhAraNa kare che, paNa huM krodhAdika kaSAyavALo hovAthI
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 151 mAre kaSAya raMgavALA vastra ho. A munio bahu jIvonI hiMsAvALA sacitta jaLanA AraMbhane taje che, paNa mAre to snAna tathA pAna parimita jaLathI ho." A pramANe cAritrano nirvAha karavA saMbaMdhI kaSTa sahana karavAmAM kAyara thayelA maricie potAnI buddhithI vikalpa karIne parivrAjakano navo veSa aMgIkAra karyo. tene tevo navIna veSadhArI joIne sarva loka dharma pUchatA hatAM, paraMtu marici to zrI jinezvare prarUpelo sAdhudharma ja kaheto hato. sarvanI pAse jyAre te evI zuddha dharmadezanAnuM prarUpaNa karato, tyAre loko tene pUchatA ke, "tyAre tame pote kema tevA dharmanuM AcaraNa karatA nathI?" tenA javAbamAM te kaheto ke, "huM te meru samAna bhAravALA cAritrane vahana karavA samartha nathI. ema kahIne potAnA sarva vikalpa kahI batAvato hato. e pramANe temanA saMzaya dUra karIne pratibodha pamADelA te bhavya jIvo jyAre dIkSA levA taiyAra thatA, tyAre temane marici zrI yugAdIza pAse ja mokalato hato. A pramANe AcAra pALato marici svAmInI sAthe ja vihAra karato hato, anukrame vihAra karatAM svAmI pharIthI vinitAnagarImAM samavasaryA. bharatacakrIe AvIne prabhune vaMdanA karI. pachI bhaviSyamAM thavAnA tIrthakara, cakravartI, vAsudeva vagerenuM svarUpa pUchyuM, eTale prabhue te sarvanuM varNana yathAsthita karyuM, pharIthI cakrIe pUchyuM ke, "he svAmI ! A parSadAmAM evo koI jIva che ke je A bharatakSetramAM ApanI jevo tIrthaMkara thavAno hoya?" svAmI bolyA ke, "A tAro putra marici A bharatakSetramAM vIra nAme covIsamA tIrthaMkara thaze ane prathama vAsudeva thaze tathA mahAvidehakSetramAM cakravartI thaze." te sAMbhaLIne bharatacakrI marici pAse jaI tene pradakSiNApUrvaka vaMdanA karIne bolyA ke, "tamAruM A parivrAjakapaNuM vaMdana karavA yogya nathI, paNa tame bhAvi tIrthaMkara cho, tethI huM tamane vAMduM chuM." ema kahIne prabhue kaheluM sarva vRttAMta cakrIe maricine kahI batAvyuM. te sAMbhaLIne marici mahA harSathI potAnI kAkhalInuM traNa vAra AsphoTana karIne UMce svare bolyo ke, "huM pahelo vAsudeva thaIza. mUkAnagarImAM huM cakravartI thaIza. tathA chello tIrthaMkara paNa huM thaIza. tethI have mAre bIjI kAMI paNa IcchA nathI." vaLI Adyo'haM vAsudevAnAM, pitA me cakravartinAm / pitAmahastIrthakRtA-maho me kulamuttamam // 1 // bhAvArtha :- "huM vAsudevomAM pahelo. mArA pitA cakravartIomAM pahelA, ane mArA pitAmaha tIrthaMkaromAM pahelA, aho ! mAruM kuLa kevuM uttama che?" ItyAdi AtmaprazaMsA karavAthI teNe nIca gotrakarma upArjana karyuM. ekadA te maricinA zarIramAM vyAdhi utpanna thayo. tenI sAravAra koI sAdhue karI nahIM, tethI te glAni pAmIne vicAra karavA lAgyo ke, "aho ! A sAdhuo dAkSiNyaguNathI rahita che. u.bhA.-5-11
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 mArI sAravAra karavI to dUra rahI, paNa mArA sAme paNa jotA nathI, athavA meM A khoTo vicAra karyo; kemake A munijano potAnA dehanI paNa paricaryA karatA nathI, to pachI mArI bhraSTa cAritravALAnI sAravAra to zenI ja kare ? mATe have to A vyAdhi zAMta thAya eTale eka ziSya karuM." ema vicAratAM keTaleka divase marici vyAdhi rahita thayo. anyadA tene kapila nAmano eka kulaputra maLyo, tenI pAse maricie ati dharmano upadeza karyo. te sAMbhaLI kapile tene pUchyuM ke, "zuM tamArA manamAM to dharma rahelo ja nathI?" te sAMbhaLIne tene jinokta dharmamAM ALasu jANI ziSya karavAnI IcchAvALA maricie kahyuM ke, "jainamArgamAM paNa dharma che, ane mArA mArgamAM paNa dharma che."te sAMbhaLIne kapila maricino ziSya thayo. Avo mithyA dharmano upadeza karavAthI maricie eka kroDAkroDa sAgaropama pramANa saMsAra upArjana karyo. pachI te pApanI AlocanA karyA vinA anazana vaDe mRtyu pAmIne brahma devalokamAM devatA thayo. kapila paNa potAnA parivrAjaka dharmano upadeza daI ghaNA ziSyo karI mRtyu pAmIne brahma devalokamAM devatA thayo. te kapiladeve avadhijJAna vaDe potAno pUrvabhava jANIne mohathI pRthvI para AvI pote prakaTa karelA sAMkhyamatano asura vagerene bodha karyo. tyArathI AraMbhIne sAMkhyadarzananI pravRtti thaI. kemake "ghaNuM karIne sukhe thaI zake tevI kriyAmAM lokonI pravRtti vizeSa thAya che, teo kahe che ke, "pacIza tattvane jANanAra mANasa kriyA kare athavA na kare to paNa te nize mokSapada pAme che." Avo temano (jJAnavAdIno) mata che. A sthaLe bIjuM ghaNuM kahevAnuM che. te zrI hemacaMdrAcArye racelA triSaSTizalAkApuruSa caritranA dazamA parvathI jANI levuM. ahIM to AtmaprazaMsA na karavI eTaluM ja A upadezanuM tAtparya che. AtmaprazaMsA karavAthI maricie nIcagotrakarma upArjana karyuM ane usUtranI prarUpaNA karavAthI asaMkhya bhava karyA, mATe bhavya prANIoe te pramANe karavuM nahIM." 322 tatvadRSTi rUpe rUpavatI dRSTi ISTvA rUpaM vimuhyati / majjatyAtmani nIrUpe, tattvadRSTistvarUpiNI // 1 // bhAvArtha - "pudgalanA svarUpane grahaNa karanArI daSTi (cakSu) cetAdika rUpane joIne te rUpamAM (varNAdimAM) moha pAme che; paNa rUparahita evI jJAnarUpa-Atma-caitanyazaktilakSaNa
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 153 tattvadRSTi to nirUpa (rUparahita) AtmAne viSe ja magna thAya che; mATe anAdikALathI bAhya dRSTino tyAga karIne AtmasvarUpanA upayogavALI AntaradRSTi karavI." grAmArAmAdi mohAya yaddRSTaM bAhyayA dRzA / tattvadRSTayA tadevAnta - rnityaM vairAgyasaMpade // 2 // bhAvArtha :- "bAhya dRSTi vaDe je gAma, udyAna vagere jovAmAM Ave te mohane mATe thAya che, eTale asaMyamanI vRddhi mATe thAya che te ja grAmAdikane svaparanA bhedavALI-kRtrima ane akRtrimanA vicAravALI tattvadRSTi vaDe antaHkaraNanA upayogathI jovAmAM Ave to te niraMtara vairAgyanI saMpattine mATe thAya che." A prasaMga upara eka dRSTAMta che te A pramANe - eka AcAryanuM dRSTAMta jJAna ane cAritra vaDe pradhAna, zrutanA rahasyano pAra pAmelA ane bhavya jIvone tAravAmAM samartha evA koI eka AcArya aneka sAdhugaNa sahita gAme gAma vihAra karIne vAcanAe karI (upadeza ApavA vaDe) sarva zramaNasaMghane bodha karatA hatAM. te AcArya pAMca samiti ane traNa guptithI yukta hatAM ane sarva saMyogamAM anityAdika bAra bhAvanA bhAvatA hatAM. te vihAranA krame karIne ekadA eka moTA vanamAM AvyA. te vana aneka latA vageree karIne nIlavarNa lAgatuM hatuM ane temAM aneka pakSIono samUhe nivAsa karelo hato. te vananI puSpa, patra ane phaLanI lakSmI (zobhA) joIne sarva munio pratye AcArya bolyA ke, "he nigraMtho ! A patra, puSpa, guccha, gulma ane phaLone juo, temAM rahelA jIvo caitanyalakSaNarUpa ananta zaktivALA chatAM tene AvaraNa karIne rahelA jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, cAritramohanI, mithyAtvamohanI ane aMtarAyakarmane udaye karIne dAnAdika kAMI paNa na thaI zake tevA ekendriya bhavane pAmelA che. teo vAyuthI kaMpatA, baLahIna, du:khI AtmAne koIpaNa prakAranA zaraNa vinAnA ane janma-maraNanA bhAvathI yukta che, aho ! teo anukaMpA ka2vA yogya che. mana, vacana ane netrAdithI rahita evA A bicArA para koNa dayA na kare ?" ema kahI sarvanA manamAM saMvega utpanna karIne AgaLa cAlyA. tevAmAM eka moTuM nagara AvyuM. te nagaramAM aneka prakAranA gIta ane vAjiMtronA zabdathI vivAhAdika utsavo thatA pragaTa rIte dekhAtA hatA, tethI svarganA jevuM te manohara lAgatuM hatuM. te nagarane joIne sUrie sarva sAdhuone kahyuM ke, "he munio ! Aje A nagaramAM moha rAjAnI dhADa paDI che, tethI A loko uchaLyA kare che, teo Atmika bhaye karIne vyApta che, ahIM praveza ka2vo ApaNane yogya nathI. A loko lobhapAzathI baMdhAyelA che, mATe teo anukaMpAne yogya che, paraMtu teo moha-madirAnuM pAna karIne unmatta thayelA hovAthI upadezane yogya nathI, mATe ApaNe AgaLa cAlo." te sAMbhaLIne sAdhu bolyA ke, ''he guru ! Ape amane sAro upadeza
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 karyo." ItyAdi zubha yogamAM tatpara thayelA teo vihAra karavA lAgyA. AvI rIte AtmatattvanI dRSTimAM tatpara thayelAne grAma, nagara, araNya sarva vairAgyanA kAraNapaNe thAya che. A anvaya dRSTAMta che. have vyatireka dRSTAMta kahe che - koI garacchamAM AcArye potAnA AyuSyano aMta Avelo jANIne bIjA sArA ziSyane abhAve eka skUla samAcArIne jANanAra ziSyane AcAryapade sthApana karyo. te navA AcArya sarvatra pratiSThA pAmavAthI AgamAdika zAstranA adhyayanamAM pramAdI thayA. teo zrutArthanA jANa nahotA, chatAM gurunA mahimAthI sarvatra khyAti pAmyA hatAM. te sUri vihAra karatA karatA anyadA pRthvItilaka nAmanA nagare AvyA. tyAM zrAvakoe pura praveza vakhate evo mahotsava karyo ke jethI temano mahimA adhika rIte prasiddha thayo, tathA zAsananI paNa ghaNI unnati thaI. te nagaramAM pUrve aneka jaina AcAryoe AvIne rAjasabhAmAM ghaNA paravAdIono parAbhava karelo hato. te vAdIo A vakhate paNa A AcAryanI AvI unnati joIne IrSAvALA thayA, paraMtu pUrve parAbhava pAmelA hovAthI pharIthI potAnA mahattvanI hAni thavAno bhaya dharAvatA hatA, tethI prathama te AcAryanuM zAstraparijJAna kevuM che? tenI parIkSA karavA mATe potAne anukULa evA eka zrAvakane keTalAka prazna zIkhavIne temanI pAse mokalyo. te zrAvaka haMmezA AcArya pAse jaIne vidhipUrvaka tenI sevA karavA lAgyo. ekadA teNe sUrine prazna karyo ke, "he guru! pudgalane keTalI Indriya hoya?" te sAMbhaLI tattvadaSTirahita sUrie cirakALa sudhI vicAra karyo, tevAmAM pUrve koI vakhata sAMbhaLeluM tene yAda AvyuM ke "pugala eka samayamAM lokAMta sudhI jaI zake che." AvuM smaraNa thavAthI sUrie vicAryuM ke "paMcendriya vinA ATalI badhI zakti kyAMthI hoya?" ema hRdayamAM nizcaya karIne teNe javAba Apyo ke "he bhAI! pudgalane pAMca Indriyo hoya che." A javAba te zrAvake pelA paravAdIone kahyo. eTale teoe dhAryuM ke "A sUrine potAnA zAstranuM paNa parijJAna nathI, to pachI paradharmanA zAstranuM parijJAna to kyAMthI ja haze ?" ema vicArI sUrinA jJAnanA pArane jANanArA te vAdIoe rAjasabhAmAM temane bolAvIne te sUrino parAjaya karyo, tethI ghaNA loko jaina dharmathI bhraSTa thayA. te joI saMghe maLIne sUrine tyAMthI ghaNe dUra vihAra karAvyo. AvA tattvajJAnarahita AcAryo grAma, ArAma upAzraya, zrAvaka ane saMgha vageremAM Asakta thaIne upadeza ApatA satA paNa tevA prakAranuM zuddha jJAna na hovAthI utsutra prarUpaNA kare che ane tethI karIne teo potAnA Azritone tAravAne badale ulaTA bhavasAgaramAM DUbAve che. kahyuM che ke - jaM jayai agIyattho, jaM ca agIyatthanissio hoi / vaLavAvei ya gacchaM, aNaMtasaMsArio hoi // 1 // bhAvArtha - "je pote agItArtha hoya tathA je agItArthanI nizrAvALA hoya te gacchanI vRddhi karatA satA ananta saMsArI thAya che." mATe tattvadRSTivikaLa ane abahuzrute dharmadazanA ApavI yogya nathI.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 155 jeoe zubha evI tattvavicAradaSTi prApta karelI che teo vibhAva (pudgalAdika) vastuone viSe rAga karatA nathI ane upavanamAM ke upAzrayamAM moha pAmatA nathI. AvA sAdhuo ja pRthvI para tattvadRSTivALA thAya che." A prabaMdha upayogI hovAthI pharIne lakhavAmAM Avyo che. 323 saMpattinI kSaNabhaMguratA saMpatsvasthiratAM jJAtvA, putradArAhayAdiSu / bhUmipAlaH prabudho drAk, zAstrajJoktasubhASitaiH // 1 // bhAvArtha - "zAstrajJa paMDite kahelA subhASita vaDe putra, strI ane azvAdika saMpattimAM asthiratA jANIne bhUmipALa nAmano rAjA tatkALa pratibodha pAmyo." A arthanuM samarthana karavA mATe te rAjAnuM dRSTAMta kahe che - bhUmipALarAjAnI kathA pRthvIpuramAM bhUmipAla rAjA rAjaya karato hato. te puramAM zAstramAM pravINa eka brAhmaNa hato. te eka vezyAmAM Asakta thayo hato. ekadA kaumudI utsavamAM rAjAnI rANI sarva alaMkAra paherI rathamAM besIne jatI hatI. te vakhate te vezyA rANInA kaMThamAM rahelo hAra joIne moha pAmI, tethI teNe pelA paMDitane kahyuM ke "he prANeza ! jo tamAre mArA zarIrasukhane anubhavavAnI IcchA hoya arthAt mArA para adhika prIti hoya to rANInA kaMThamAM rahelo hAra corIne mane lAvI Apo." te sAMbhaLI vezyAne AdhIna thayelo viSayano bhikSu te paMDita corI karavA mATe coranI jema gupta rIte rAjamaMdiramAM gayo. tyAM rAjAne jAgato joIne chAnI rIte rAjAnA palaMganI nIce saMtAI rahyo. te vakhate rAjAe saMpattinA garvathI eka zlokanA traNa pada racyAM, paNa cothuM pada tenAthI banI zakyuM nahIM, tethI te traNa pada rAjA vAraMvAra bolavA lAgyo. te A pramANe - cetoharA yuvatayaH svajanAnukUlAH sadbAndhavAH praNayanamragirazca bhRtyaaH| garjanti dantinivahAstaralAsturaMgAH bhAvArtha:- "mAre cittane haraNa kare tevI strIo che, anukULa svajano che, sArA bAMdhavo che, praNaya karIne namra vANI bolanArA bhRtyo che, AMgaNAmAM hastinA samUho garjanA karI rahyA che tathA caMcaLa ghoDAo che -
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 A traNa pada vAraMvAra rAjAnA mukhathI bolatA sAMbhaLIne te paMDita cothuM pada pUruM karIne bolyo ke - saMmIlane nayanayorna hi kiMcidasti // 1 // 'paNa AMkho mIMcAyA pachI temAMnuM kAMI ja nathI, arthAtu mRtyu thAya eTale te sarva niSphaLa che." A cothuM pada sAMbhaLIne ekadama Azcarya pAmelo rAjA vicAra karIne bolyo ke, "aho ! paheregIrone chetarIne mArA mahelamAM koNa AvyuM che? deva, dAnava athavA manuSya je ho te ekadama pragaTa thAo." te sAMbhaLIne jeno deha kaMpAyamAna thaI rahyo che evo te paMDita pragaTa thaIne bolyo ke, "he svAmI ! Apano garva haraNa karavAnA hetuthI cothuM pada pUruM karavA mATe A navIna mArgathI huM ahIM Avyo chuM." rAjAe kahyuM ke, "satya bola, asatya zA mATe bole che?" tyAre te paMDita sarva satya vAta rAjAne kahI saMbhaLAvI. te sAMbhaLIne rAjAe tene hAra Apyo, ane "guru hovAthI avadhya che' ema vicArIne tene choDI mUkyo. pachI te paMDite kahelA cothA padathI pratibodha pAmelo rAjA prAtaHkALe rAjasabhAmAM gayo. te vakhate kaMcukInA mukhathI zrImAnuM sudharma gurunuM Agamana sAMbhaLIne harSapUrvaka te guru pAse jaI temane vaMdanA karI yogya sthAne beTho. te vakhate gurue nIce pramANe dharmadezanA ApI. bAhyadRSTipracAreSu, mudriteSu mahAtmanaH / mAvAvamAso, hurA: sarvA: samRddhayaH III bhAvArtha:- "mahAtmAne bAhya dRSTinA pracArono rodha thavAthI sarva samRddhi aMtaHkaraNamAM ja phuTa rIte bhAse che." svarUpa ane pararUpanA bhedajJAna vaDe zuddha AtmasvarUpanA anubhavamAM lIna thayelA mahAtmAne sarva samRddhio aMtaHkaraNamAM ja phuTa bhAse che. "huM svarUpAnaMdamaya chuM, huM nirmaLa, akhaMDa ane sarva prakAzaka jJAnavALo chuM, Indra caMdrAdikanI saMpattio to aupacArika che ane huM to avinAzI tathA anaMta paryAyavALI saMpattithI yukta chuM" AvI rItanA AtmasvarUpanA jJAnathI yukta thayelA mahAtmAne potAnA AtmAmAM ja sarva saMpattio bhAse che, paNa bAhya dRSTipracAra eTale viSayomAM pravartatI je Indriyo temano pracAra baMdha thAya tyAre ja sarva saMpattio bhAse che, kemake caMcaLa upayogavALA IndriyonA pracArathI AtmAnI aMdara rahelI, amUrta ane karmathI AvarelI AtmasvarUpanI saMpatti jaNAtI ja nathI, paNa IndriyonI caMcaLatA rokavAthI sthira caitanyanA upayoga vaDe karmamaLanA paDalathI DhaMkAyelI evI AtmasaMpatti paNa jovAmAM Ave che.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 samAdhinandanaM dhairya, daMbholiH samatA zacI / jJAna mahAvimAnaM ca, vAsavazrIriyaM muneH // 2 // bhAvArtha:- "munine krIDA karavA mATe samAdhirUpa naMdanavana che, vairyarUpI vaja che, samatArUpI IndrANI che ane jJAnarUpI moTuM vimAna che, mATe muni pAse A pramANe IndranI sarva samRddhi che." ahIM muni eTale AtmasvarUpanA jJAnanA anubhavamAM lIna thayelAne upara pramANe IndranI zobhA hoya che. temAM dhyAtA, dhyAna ane dhyeyanA ekapaNAe karIne nirvikalpa AnaMdarUpa samAdhine naMdanavana kaheluM che. Indrane naMdanavana krIDAnA sukhane mATe che, tevI ja rIte munine paNa samAdhi krIDA sukhane mATe che. dhairya eTale AtmavIrya arthAt audayikabhAvamAM akSubdhatA tadrupa vaja kaheluM che. samatArUpI svadharmapatnI (IndrANI) kahI che ane sarva vastunA avabodhavALuM jJAna tadrupa mahAvimAna kaheluM che. ItyAdi RddhithI parivRtta muni Indra jevA ja lAge che. vaLI - vistAritakriyAjJAna-carmachatro nivArayan / mohamlecchamahAvRSTiM, cakravartI na kiM muniH // 3 // bhAvArtha :- "kriyArUpI carmaratnane ane jJAnarUpI chatraratnane jeNe vistAryuM che, ane te sAdhana vaDe moharUpI svecchAe karelI mahA vRSTinuM nivAraNa kare che, evA muni zuM cakravartI nathI ? che ja." A be zlokanuM tAtparya evuM che ke "devomAM Indra zreSTha che ane manuSyomAM cakravartI zreSTha che. te bannenI samRddhinuM sukha muninA svabhAvamAM ja antarbhAva pAmyuM che, to bIjAnA sukhanuM to zuM kahevuM?" vaLI tIrthaMkaranI samRddhinuM sukha paNa muninA AtmasvabhAvamAM samAyeluM che. te A pramANe - ratnastribhiH pavitrA yA, zrotobhiriva jAhnavI / siddhayogasya sApyarhatpadavI na davIyasI // 1 // bhAvArtha:- "svarga, mRtyu ane pAtAlanA traNa pravAhe karIne gaMgAnadInI jema traNa raste karIne pavitra evI je jJAnAdi anaMta catuSTayavALI, ATha prAtihAryathI yukta ane jagatane dharmopadeza vaDe upakAra karanArI tIrthaMkaranI padavI, te paNa aSTAMga yoganA sAdhanathI siddha thayelA munine kAMI ja dUra nathI; arthAt trilokamAM adbhuta paramArthane ApavA vagere rUpa atizayavALI tIrthakaranI samRddhi paNa yathArtha mArgamAM rahelA sAdhaka puruSanI pAse ja che." | mATe sarva upAdhino tyAga karIne AtmAnA ratnatrayanI sAdhanA karavI, "jethI sarva samRddhio prApta thAya, ItyAdi dharmopadeza sAMbhaLIne pratibodha pAmelA bhUmipALa rAjAe sarva bAhya saMpattione kSaNabhaMgura jANI, teno tyAga karIne sAdhudharma (cAritra) aMgIkAra karyo.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 bhUmipALa rAjAnI jema bAhya saMpattio kSaNabhaMgura che - nAzavaMta che evo nizcaya hRdayamAM dhAraNa karavo, jethI AtmAmAM ja rahelI IndranI tathA cakravartInI sarva saMpattio saheje prApta thaze." 324 karmanI vicitratA duHkhaM prApya na dInaH syAt, sukhaM prApya na vismitaH / jagat karmavipAkasya, jAnan paravazaM muniH // 1 // bhAvArtha - "A carAcara jagata zubha ane azubha udayavALA karmavipAkane paravaza che, ema jANanAra tattvarasika muni azAtAdika duHkhane pAmIne dIna thatA nathI; kemake karma karatI vakhate vicAra karyo nahIM, to have tIvra rasa vaDe baMdhAyelA karmanA udayamAM dInatA zI karavI? ema samaje che, temaja zAtAdika sukhane pAmIne vismita (harSita) thatA nathI; kemake e zubha karmanA vipAka che ema jANe che. vaLI - yeSAM bhrUbhaMgamAtreNa, bhajyante parvatA api / prAptAyAM durdazAyAM te, prApyante kvApi nAzanam // 2 // bhAvArtha :- "jeonI bhUkuTInA bhaMgamAtre karIne parvato bhAMgI jAya che evA mahA zaktivAnuM puruSane paNa durdazA prApta thAya che tyAre koNa jANe sukha kyAM nAza pAmI jAya che tenI khabara paNa paDatI nathI. A prasaMga upara eka kathA che te A pramANe - kadaMba vipranI kathA kAkaMdIpurImAM somazarmA nAme eka brAhmaNa raheto hato. tene kadaMba nAme putra hato. te zaucadharmamAM ati AgrahI hato. apavitra ke nIca mANasanI chAyAmAtrano paNa sparza thatAM te sarva vastra sahita snAna karato; tathA loko tene pANIno pizAca eve nAme bolAvatA hatA. te mukha ane nAsikAne vastranA cheDA vatI DhAMkIne sarvatra huM huM karato aTana karato hato. koI mANasanA vastrano cheDo tene aDakI jato to tenA para dveSa karato. AvI rIte zaucadharma pALatAM keTaleka kALe te galakuSTha vagere vyAdhithI grasta thayo, tethI teno koIpaNa sparza karatuM nahIM. vaidya paNa teno cepa lAgavAnA bhayathI tenI nADI paNa jotA nahIM. kahyuM che ke - jvaro bhagaMdaraH kuSTaH, kSayazcaiva caturthakaH / ete saMsparzato rogAH, saMkramanti narAnnaram // 1 //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 159 bhAvArthaH- "jvara, bhagaMdara, kuSTa ane cotho kSaya, e rogo sparza karavAthI eka mANasathI bIjA mANasamAM saMkramaNa kare che." A vyAdhithI teno zaucadharma naSTa thayo ane zarIramAM ati vedanA thavA lAgI, ekadA te koI yatinI pAse gayo. tyAM yatie tene dharmopadeza Apyo. kadaMbe yatine pUchayuM ke, "tame snAna karatA nathI, to tamArI zuddhi zI rIte thAya che?" munie javAba Apyo ke, "A zarIra sadA azuci ja che, tenuM snAna karavAthI zI rIte zucipaNuM thAya ? mATe mananI zuddhi ja jovI joIe; kemake rasa, lohI, mAMsa, meda, asthi, majjA, zukra ane vasA ItyAdi azucinA sthAnarUpa zarIranuM zucipaNuM kyAMthI hoya? aho! nava dvAramAMthI nirantara azuci rasane jharavAvALA ane azucithI vyApta evA A dehamAM zaucano saMkalpa mAtra karavo, te paNa mahAmohanuM vilasita ja che." A pramANeno uttara sAMbhaLI kadaMbe vicAryuM ke "huM to phogaTa ja zaucavAda karuM chuM, kharekhara to A sAdhuo ja pavitra che; kemake "brahmacArI sadA zuciH" brahmacArI niraMtara pavitra ja che." ItyAdi vicAra karIne pachI teNe pharIthI gurune pUchyuM ke, "he svAmI ! mane zarIramAM mahAduHsaha pIDA thAya che, eka kSaNa mAtra zAMti thatI nathI, tenuM zuM kAraNa?" guru bolyA ke, "karmanI ghaTanA UMTanA pRSTa jevI mahAviSama che. jAti, kula, deha, vijJAna, Ayu, bala, bhoga ane saMpadA vagerenI viSamatA joIne A saMsAramAM vidvAna mANasane prIti kema thAya? na ja thAya. vaLI ratnatrayI pariNata ane tIvra kSayopazamavALA muni apUrvakaraNanA baLathI upazamazreNi pAmIne cAritra pariNAma para ArUDha thaI sarvathA mohodaya rahita thAya che ane te kevaLInI hade pahoce che; to paNa duSTa karmane lIdhe arthAt sattAmAM rahelA mohanIyakarmanA udayathI athavA Ayukarmano aMta thavAthI (AyuSya pUrNa thavAthI) tyAMthI paNa bhraSTa thAya che ane cAra gatimAM paribhramaNa kare che. duSTa mohanIyanA vazathI prANIne anaMta saMsAra paribhramaNa karavuM paDe che; tethI koIpaNa prayatna cetanAne karmAdhIna karavI nahIM, svAdhIna karavI. vaLI karmanI viSamatA evI che ke koI reka mANasa zubha karmanA udayathI eka kSaNamAtramAM rAjA thAya che ane koI rAjA azubha karmanA udayathI kSaNamAtramAM raMka thAya che. purANamAM paNa kahyuM che ke - yAdRzaM kriyate cittaM, dehibhirvarNanAdiSu / tAdRzaM kavivannUnaM, jAyate satataM jane // 1 // bhAvArtha:- "stuti-niMdA vageremAM kavionI jema prANIo jevuM citta kare che tevuM lokamAM niraMtara prApta thAya che." ekadA brahmA vagere ghaNA devo ekatra maLIne potapotAnA utkarSanuM varNana karatA hatA, te vakhate zanizcara bolyo ke, "huM sarva devAdikane sukha duHkha ApavA samartha chuM." te sAMbhaLI zaMkare kahyuM ke, "tuM kevuM sukha-duHkha Ape che te joIzuM, mane batAvaje." ema kahIne mahAdeve svasthAne
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 _upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 jaIne te vAta pArvatIne kahI. pachI zive pote pADAnuM rUpa lIdhuM, ane pArvatIe bheMzanuM rUpa karyuM. pachI nagaranI azucimaya khALamAM jaIne banne jaNA rahyA. traNa divasa rahIne te bane tyAMthI nIkaLIne ghera AvI potAnA mULa svarUpavALA thayA. pachI zaMbhue zani pAse jaIne kahyuM ke, "tArI dazA kAle pUrI thaI. te to mane kAMI paNa duHkha ApyuM nahIM." zani bolyo ke, "tame kyAM rahyA hatA?" tyAre zaMkare potAnI sthiti kahI batAvI. tyAre zani bolyo ke, "huM kAMI lAkaDI laIne koIne mArato nathI, paNa tevA prakAranI buddhi ApuM chuM ke jethI potAnI jAte ja te duHkhamAM paDe che. tame traNa divasa sudhI azucimaya khALamAM rahyA. tethI vadhAre kayuM duHkha? mATe huM ja lokone duHkhAdika ApuM chuM, paNa te karmanI preraNAthI ja ApuM chuM." te sAMbhaLI ziva bolyA ke "e vAta satya che ke jIvo karmathI ja karelAM sukha-duHkhane pAme che." pachI sarva devoe "tAryakSo nAti" eTale karelAM karmano bhogavyA vinA nAza thato nathI, ema aMgIkAra karyuM." A pramANe zrI gurunA mukhathI karmavipAkanuM svarUpa sAMbhaLIne te kadaMba vipra bolyo ke "jo mane paNa A roganI zAMti thAya to huM paNa guru jevo thAuM." tyAre guru bolyA ke "sarva auSadho mUkIne eka navakAra maMtrane ja cha mAsa sudhI gaNyA kara; tAre bIjuM kAMI paNa dhyAna karavuM nahIM." kadaMbe gurunA kahevAthI navakAranuM ja dhyAna karavA mAMDyuM, tethI teno kuSTa vyAdhi nAza pAmyo, eTale te uttama zrAvaka thayo. pachI sarva dravyano sanmArge vyaya karI cAritra laIne anukrame svarge gayo. mithyAtvAdika hetue karIne pote kareluM karma dAruNa vipAkane Ape che, ema sAMbhaLIne kadaMba brAhmaNa potAnA svarUpane pAmyo. tevI rIte bIjAoe paNa pravartavuM." (c) 35. karmanA phaLa . svAtmanocchRkhalenAttaM, tadbhuktyA karma hIyate / akSayatvamaho ekaM , DhaMDhaNarSikumAravat // 1 // bhAvArtha :- "aho ! DhaMDhaNaRSikumAranI jema pote ja uddhatapaNAthI bAMdheluM kSaya na thAya tevuM karma tenuM phaLa bhogavyAthI ja kSaya pAme che." temanuM dRSTAMta A pramANe - DhaMDhaNaRSikumAranI kathA kabere banAvelI dvArakAnagarImAM zrIkRSNavAsudeva baLabhadranI sAthe rAjya karatA hatA. te vAsudevane DhaMDhaNA nAme rANI hatI. tenI kukSithI utpanna thayelo DhaMDhaNa nAmano kumAra hato. te
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 161 yuvAvasthAne pAmyo, eTale tene kRSNavAsudeve moTA utsavathI saundaryamAM devakanyAno paNa tiraskAra kare tevI ghaNI rAjakanyAo paraNAvI, tenI sAthe DhaMDhaNakumAra paMcendriya saMbaMdhI sukhabhoga bhogavavA lAgyo. ekadA te nagarImAM zrI neminAtha prabhu samavasaryA. vanapALanA mukhathI te khabara sAMbhaLIne prabhune vAMdavA mATe sarva parivAra sahita zrIkRSNa DhaMDhaNakumArane sAthe laIne gayA. samavasaraNa najIka AvyA eTale rAjaya saMbaMdhI pAMca cihnono tyAga karIne traNa pradakSiNApUrvaka svAmIne vaMdanA karI ane vinayathI namra deha rAkhIne bhagavAnanI pAse beThA. pachI svAmIe sarva prANIonI bhASAne anusaratI vANI vaDe dezanA ApI. te sAMbhaLIne jene saMvega utpanna thayo che evA DhaMDhaNakumAre mahA prayatna mAtApitAnI AjJA meLavI bhagavaMtanI pAse dIkSA lIdhI. pachI bhagavAnanI pAse grahaNA ane AsevanA nAmanI be prakAranI zikSA zIkhatAM temaNe sAMbhaLyuM ke, "munie che kAraNe AhAra levo. te A pramANe - chuhaveaNaveyAvacce, saMjamajhjhANa pANarakkhaNaTThAe / iriyaM ca visoheDaM, bhuMjai no rUvarasaheuM // 1 // bhAvArtha:- "kSudhA-vedanAnuM zamana, vaiyAvRtya, saMyama, dhyAna, prANarakSA ane IryApathikInuM zodhana e cha hetue muni AhAra kare, paNa rUpa ke rasanA hetuthI AhAra kare nahIM." tenI vyAkhyA kare che - 1. sudhA tRSAnI vedanA chedavA mATe munie AhAra levo. 2. daza prakAranI vaiyAvRtyane mATe AhAra levo, kemake sudhAdikathI pIDAyelo mANasa vaiyAvRtya karavA samartha thato nathI. 3. paDilehaNA pramArjanAdi lakSaNavALA saMyamane pALavA mATe AhAra levo, kemake AhArAdika vinA kaccha, mahAkaccha vagerenI jema saMyamanuM pAlana thaI zake nahIM. 4. sUtra ne arthanuM ciMtana karavAmAM ekAgratArUpa je praNidhAna-tene mATe bhakta-pAna grahaNa karavuM, kemake kSudhA tRSAthI durbaLa thayelAne durthAna prApta thavAno saMbhava che, to pachI te sUtrArthanuM ciMtana to kyAMthI ja karI zake? 5. prANa eTale potAnuM jIvita, tenA rakSaNa mATe AhAra pANI levAM, kemake avidhi vaDe sudhA tRSA sahana karIne potAnA prANano paNa nAza kare to tethI paNa hiMsA thAya che. tathA 6. IryApathikI eTale cAlatI vakhate mArga zodhavo, tene mATe AhArAdika grahaNa karavo, kemake sudhA ane tRSAthI AkuLavyAkuLa thayelA mANasane netra vaDe barAbara mArgamAM rahelA jIvAdikanuM nirIkSaNa duSkara thAya. A cha hetuthI muni AhArAdika grahaNa kare, paNa rUpa eTale zarIranA saundaryane mATe athavA jihnAIndriyanA rasanA lobhathI AhAra grahaNa kare nahIM. have je cha kAraNothI AhArAdikanuM grahaNa na kare te kahe che - ahava na jimijja roge, mohudaye sayaNamAiuvasagge / pANidayA tavaheu, aMte taNumoyaNatthaM ca // 2 // 1. khaga, chatra, mojaDI, makaTa ne cAmara A pAMca rAjacihno jANavAM.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 bhAvArtha :- "athavA rogamAM, mohanA udayamAM, svajanAdikanA upasargamAM, prANInI dayAmAM, tapamAM ane chevaTa zarIranA tyAgamAM eTalA kAraNe muni AhArAdika prahaNa kare nahIM." tenI vyAkhyA kare che - 1. javara, akSiroga, ajIrNa vagere vyAdhi hoya tyAre AhAra le nahIM. 2. puruSaveda vagere lakSaNavALA mohano udaya thAya tyAre arthAtu prabaLa vedodayAdi hoya tyAre AhAra le nahIM. 3. mAtA, pitA, strI vagere svajano athavA devatA vagere vratabhaMga mATe upadrava karatA hoya tyAre AhAra le nahIM. 4. jIvadayA mATe eTale varSARtumAM dhuMvADamAM rahelA aSkAya jIvonI rakSA mATe athavA sUkSma deDakIo vagere jIvothI vyApta thayelI pRthvI hoya tyAre te jIvonI rakSA mATe AhAra le nahIM levA nIkaLe ja nahIM. 5. caturNAdika tapa karavAne mATe AhAra kare nahIM. tathA 6. chevaTa maraNa vakhate saMyama pALavAne asamartha thayelA dehano tyAga karavA mATe AhAra le nahIM." ItyAdi neminAthaprabhunA mukhathI kahelI zikSAne dhAraNa karatA DhaMDhArSi Asakti rahita thaIne "je kAMI prAsuka anna maLI gayuM te khAI lIdhuM" evI rIte vicaravA lAgyA. ekadA te munine pUrve karelA antarAya karmano udaya thayo, tethI te bhikSAne mATe jyAM jAya tyAM tyAM zuddha bhikSA pAme nahIM, tethI teNe evo abhigraha lIdho ke, "Aja pachI jyAre huM mArI potAnI labdhithI anna pAmIza tyAre ja pAraNuM karIza, nahi to pAraNuM nahIM karuM, bIjA munioe lAvelo AhAra huM karIza nahIM." evo abhigraha laIne prabhunI sAthe vihAra karatA anyadA dvArakAnagarImAM AvyA. tyAM paNa tevI ja rIte pote viSNunA putra chatAM ane jagatagurunA ziSya chatAM, svarganI lakSmIne paNa jItanAra evI samRddhivALI dvArakAnagarImAM paNa moTA zrImaMtonA gharamAM paryaTana karatAM DhaMDhaNamuni potAne yogya kAMI paNa AhAra pAmyA nahIM. eka divasa koI bIjA muni DhaMDhaNamuninI sAthe gocarI gayA to tene paNa AhAra maLyo nahIM. tethI bIjA munioe prabhune pUchyuM ke, "he bhagavAn ! A DhaMDhaNaRSi kayA karmane lIdhe zrAvakanA gharathI paNa bhikSA pAmatA nathI?" bhagavAnuM bolyA ke, "tenA pUrvabhavanuM vRttAnta sAMbhaLo - pUrve dhAnyapura nAmanA gAmamAM pArAsara nAme eka brAhmaNa raheto hato. te rAjAno niyogI (adhikArI) hovAthI rAjAe tene te gAmamAM pAMcaso sAMtIno (teTalA khetarano) adhikAra Apyo hato. ekadA kheDUtone mATe bhojana AvyuM hatuM, baLado mATe ghAsa AvyuM hatuM ane sarve bhUkha-tarasathI thAkI gayA hatAM. to paNa te pArAsare te pAMcaso kheDUtone jamavAnI rajA ApI nahIM, ane kahyuM ke, "mArA khetaramAM eka eka cAsa kheDIne pachI sarva bhojanAdika karo." te sAMbhaLI parAdhIna kheDUtoe tenA kahevA pramANe karyuM. A vakhate tene antarAya karma bAMdhyuM. tyAMthI mRtyu pAmI ghaNA bhava bhramaNa karIne kAMIka puNyanA prabhAvathI ahIM kRSNanA putra thayA che, teNe vairAgyathI dIkSA lIdhI che ane abhigraha dhAraNa karelo che. te gocarI mATe jevI rIte jAya che tevI ja rIte pUrvanA karma karIne bhikSA vinA ja pAchA Ave che, paNa
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 tenAmAM kailAsa parvata karatAM paNa anaMtagaNuM dhairya che, kemake tene bhikSA maLatI nathI to paNa te udvega pAmatA nathI, temaja bIjAonI niMdA karatA nathI, paraMtu dInatA dhAraNa karyA vinA ja hamezAM alAbhapariSadane sahana kare che ane sarva prakAre parapudgalathI utpanna thayelA tathA aneka jIvanI hiMsAdi vaDe nIpajelA AhAranA doSonuM ciMtana karIne anAhArInA guNonI prazaMsA karatA satA moTI sakAma nirjarA kare che." A pramANe zrI jinendranA mukhathI sAMbhaLIne sarva sAdhuo Azcarya pAmI DhaMDhaNamuninI prazaMsA karavA lAgyA. anukrame alAbhapariSaha sahana karatAM DhaMDhaNaRSine cha mAsa vyatIta thayA. te avasare prabhune vAMdavA mATe AvelA zrIkRSNa dharmadazanA thaI rahyA pachI prabhune pUchyuM ke, "he bhagavan! aDhAra hajAra zIlAMgarUpI rathamAM beThelA A aDhAra hajAra muniomAM vizeSa duSkara kArya karanAra koNa che?" tribhuvanapatie kahyuM ke, "he kRSNa ! sarve sAdhuo duSkara kriyA, guNaratna saMvatsarAdi tapa, jinakalpanI tulanA ane bAvIza pariSadonuM sahana karavuM ItyAdi alanA pAmyA vinA kare che, to paNa te sarvemAM mAyArUpI pRthvIne vidAraNa karavAmAM kheDUta samAna tamAro putra DhaMDhaNarSi hAlamAM ati utkRSTa che, te adIna mana vaDe cha mAsathI alAbhapariSadane sahana kare che." te sAMbhaLIne zrIkRSNa vicAra karyo ke "aho ! mArA putrano janma tathA jIvitavyane dhanya che ke jenI zuddha vRttinI trikALanA samasta padArthone jANanAra zrI tIrthaMkara pote bAra parSadAnI samakSa prazaMsA kare che." pachI zrIkRSNa bhagavAnane pUchyuM ke, "te mahAmuni atyAre kyAM che te kaho ke jethI huM temane vaMdana karuM." te sAMbhaLIne karamAM rahelA nirmaLa jaLanI jema sarva vizvane jonArA prabhue kahyuM ke, "he mukuMda ! te muni atyAre bhikSA mATe dvArikApurImAM gayA che. te tame purImAM praveza karazo tyAre bhikSA mATe aTana karatA temane sAmA maLaze." te sAMbhaLIne jeNe aneka prANIone siddhinI sanmukha karyA che evA kRpAnidhi zrIneminAthasvAmIne praNAma karIne zrIkRSNa purI tarapha cAlyA. puramAM pesatAM ja teNe dUrathI jenuM zarIra ati kRza thayeluM hatuM, kakSa(kakha)mAM jeNe bhikSAnuM pAtra rAkheluM hatuM, tIrthakare pote ja prazaMsA karelI hovAthI traNa bhuvanamAM je advitIya supAtra hatA ane anAdikALathI saMcita karelA karmarUpI darbhanA mULane jemaNe dAtaraDuM mUkI dIdhuM hatuM, evA te munine joIne vicAryuM ke "zuM A ja DhaMDhaNarSi haze ke koI bIjA sAdhu haze? paNa zrI jinezvare kahyuM che ke "puramAM praveza karatAM te tamane sAmA maLaze' mATe kharekhara A te ja muni che. aho ! prathama AnuM svarUpa devakumAra jevuM hatuM. Aja kevuM nisteja thayeluM che?" ema vicArIne harSathI zrIkRSNa hAthI parathI utarI traNa pradakSiNApUrvaka pRthvItaLa sudhI mastaka namAvI vaMdanA karIne hAtha joDI nirAbAdha vihArAdinI pRcchA karI. pachI temanI stuti karavA lAgyA ke "he muni ! Ajano divasa mAro saphaLa thayo, atyAranI kSaNa sulakSaNavALI thayI ane ? atyArano prahara mane sukhadAyI thayo, ke jemAM ApanA vaMdanano utsava mane prApta thayo."
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 ItyAdi stuti karatA zrIkRSNane choDIne te niHspRhI muni AgaLa cAlyA. A sarva hakIkata koI gRhastha potAnA gokhamAM beThA-beThA joI, tethI teNe vicAra karyo ke "aho ! A koI mahAmuni che ke jene zrIkRSNa pote vaMdanA karI." ema vicArI nIce utarIne te gRhastha munine potAne ghera laI jaIne siMhakesarIA modaka vahorAvyA. te laIne muni prabhu pAse gayA. prabhunA caraNane namIne muni bolyA ke "he svAmI ! Aje mAro abhigraha paripUrNa thayo." prabhu bolyA ke "he DhaMDhaNa ! e AhAra tArI labdhithI tane maLyo nathI, paNa harie tArI stuti karI tethI te vaNike tane pratilAbhita karyo che, mATe te harinI labdhithI maLyo che." A pramANe paramAtmAnuM vacana sAMbhaLIne hRSTatuSTa thayelA muni atyaMta prItibhAva pAmyA. ghaNe mAse AhAra maLyA chatAM paNa lolupatA ane utsukatAdika doSathI rahita, abhigrahamAM Asakta ane prabhunA paramabhakta evA te niHspRhamunie vicAryuM ke "paranI labdhithI maLelI A bhikSA tyAga karavA yogya che." ema vicArIne te muni IMTa pakavavAnA nIMbhADA pAse gayA ane tyAM zuddha aMDilamAM te modakanuM cUrNa karIne rAkhamAM nAkhatA-nAkhatA potAnA AtmAnI niMdA karavA lAgyA ke "aho ! abhigrahanI apekSA vinAno je AhAra tenA abhilASI thayelA mane dhikkAra che, ane aho ! bhagavAnanA jJAnane dhanya che ke jeNe mArA abhigrahanuM rakSaNa karyuM. sUkSma jJAna vinA aMtaramAM rahelA sUkSma bhAvane koNa jANI zake?" A pramANe zukladhyAnamAM ArUDha thayelA munie modakanuM cUrNa karavAnA miSathI sarva karmone cUrI nAMkhI tatkALa kevaLajJAna prApta karyuM. pachI devatAoe racelA suvarNakamaLa para besI te kevaLI munie potAnA ja aMtarAya karma saMbaMdhI dezanA ApIne kahyuM ke, "he bhavya prANIo ! A pramANe aMtarAya karmanuM phaLa jANIne koIe koIne paNa antarAya karavo nahIM." pachI zrI jinezvara pAse AvI prabhune pradakSiNA karI "namastIthaya' ema bolIne kevaLInI sabhAmAM beThA anukrame mokSapadane pAmyA. "karmanuM phaLa ahIM ja maLe to te sAruM che, kemake te karmane jItavA mATe teno pratikAra karanAra maLI zake; tethI ja DhaMDhaNaRSi jinendranA guNonuM dhyAna karIne sarva karmano kSaya karI kevaLajJAnane pAmyA." 326 cittanI ekAgratA tailapAtradharo yadvadrAdhAvedhodyato yathA / kriyAsvananyacittaH syAdbhavabhItastathA muniH // 1 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 165 bhAvArtha :- "jema telanA pAtrane dhAraNa karanAro, athavA jema rAdhAvedha karavAne taiyAra thayelo mANasa eka cittatAvALo thAya che, tema bhavathI bhaya pAmelA muni paNa kriyAne viSe ekAgra cittavALA thAya che." jema maraNanA bhayathI bhaya pAmelo mANasa telanA pAtrane dhAraNa karIne pramAdarahita rahe che, te ja pramANe muni AtmaguNanA ghAtathI bhaya pAmIne saMsAramAM apramAdI rahe che, koI rAjAe koI lakSaNopeta mANasane upadeza ApavA mATe gunhegAra TharAvIne teno vadha karavAnI AjJA ApI, te vakhate sabhAjanoe rAjAne vinaMtI karI ke "he svAmI! eno aparAdha mApha karo, tene mAro nahIM." tyAre rAjAe kahyuM ke "jo te telathI bharelA moTA thALane dhAraNa karIne sthAne sthAne aneka prakAranA nATaka ane vAjiMtrothI vyAkuLa thayelA AkhA nagaramAM bhramaNa karI telanuM eka biMdu paNa pADyA vinA ahIM Ave to huM tene mAruM nahIM; paNa jo telanuM eka biMdu paNa paDe to tatkALa tenA prANano nAza karIza." e vAta pelA mANase kabUla karI.. te ja pramANe aneka janothI vyApta thayelA mArgamAM nATaka vAjiMtrAdi tarapha dRSTi paNa karyA vinA mAthe telano thALa rAkhI eka citte cAlavAmAM upayoga rAkhIne telanuM biMdu paNa pADyA vinA AkhuM nagara pharIne Avyo. te ja pramANe muni paNa aneka prakAranA sukha-duHkhathI vyAkuLa evA A saMsAramAM Atmasiddhine mATe pramAdarahita thAya che. vaLI jema svayaMvaramAM kanyAne paraNavA mATe rAdhAvedha karavA taiyAra thayelo mANasa sthira cittavALo thAya, tema bhavathI bhaya pAmelA muni saMsAramAM bhramaNa karavAthI ane guNanA AvaraNAdika mahAduHkhathI bhaya pAmIne samiti guptirUpa kriyAomAM ekacitta thAya che. kahyuM che ke - amisaluddheNa vaNe, sIheNa ya dADhacakkasaMgahiyA / taha vi hu samAhipattA, saMvarajuttA muNivariMdA // 1 // bhAvArtha:- vanane viSe mAMsamAM lubdha thayelA siMhe dADharUpa cakrathI grahaNa karyA, to paNa saMvaramAM yukta evA munivaro samAdhine prApta thayA." A arthanuM samarthana karavA mATe sukozala munino saMbaMdha che te A pramANe - sukozalamuninI kathA ayodhyAnagarImAM kIrtidhara nAme rAjA rAjaya karato hato. tene sahadevI nAme paTTarANI hatI. anyadA rAjAe sukozala nAmano putra thaye sate tenI bAlyavayamAM ja dIkSA lIdhI. sukozala moTo thayo eTale dezanA adhipati thayo. keTaleka kALe kIrtidhara muni pRthvI para vihAra karatAM ayodhyAnagarImAM AvyA. madhyAhna samaye gaucarIne mATe temaNe nagarImAM praveza karyo. te vakhate sahadevI rANIe tene joIne vicAra karyo ke "jo kadAca sukozala A tenA pitA kIrtidharamunine
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 joze to te nakkI dIkSA leze." ema vicArIne teNe potAnA sevakane kahIne te munine nagara bahAra kADhI mUkAvyA. te joIne sukozalanI dhAtrI (dhAva mAtA) rudana karavA lAgI. sukozale tene pUchyuM ke, "he mAtA ! tame kema ruo cho ?" te bolI ke, "tamArA pitA kIrtidhara munine tamArI mAtAe nagara bahAra kaDhAvI mUkyA tethI huM rouM chuM." te sAMbhaLI rAjA sarva samRddhi sahita vAMdavA gayo. tyAM munine vAMdIne dharmadezanA sAMbhaLI. pachI rAjAe pUchyuM ke, "he svAmI ! mahAn upasarga prApta thayA chatAM paNa munijano potAnA nirbhayatA guNanuM rakSaNa zI rIte karatA haze ?" muni bolyA ke - viSaM viSasya vahnezca, vahnireva yadoSadham / tatsatyaM bhavabhItAnAmupasarge 'pi yanna bhIH // 1 // bhAvArtha :- "viSayanuM auSadha viSa che ane agninuM auSadha agni che; te satya che; kemake bhavathI bhaya pAmelAne upasargamAM paNa bhaya hoto nathI." jema koI mANasa viSathI pIDA pAmyo hoya te viSanuM auSadha viSa ja kare che, jema sarpathI DaMkhAyelo mANasa lIMbaDo vagere cAvavAthI bhaya pAmato nathI athavA koI agnithI dagdha thayelo mANasa agnidAhanI pIDAnuM nivAraNa karavA mATe pharIthI agnino tApa aMgIkAra kare che te satya che; kemake bhavathI bhaya pAmelA munio anAdi kALanA saMcaya karelA karmano kSaya karavAmAM udyamavaMta thayelA hovAthI upasargo vaDe ghaNA karmano kSaya thato mAnIne bhayabhIta thatA nathI; kemake mokSarUpa sAdhya kAryamAM nirbhayatA guNa sahAyakAraka che. sthairyaM bhavabhayAdeva, vyavahAre munirvrajet / svAtmArAmasamAdhau tu tadapyantarnimajjati // 2 // -- bhAvArtha :- 'bhavanA bhayathI ja eTale naraka tathA nigodAdimAM prApta thatAM duHkha udvegAdika bhaya pAmIne tattvajJAnI muni eSaNAdika vyavahArika kriyAmAM sthiratAne dhAraNa kare che, tethI te bhavano bhaya paNa jJAnAnaMdamaya AtmasamAdhimAM lIna thaI jAya che, eTale vinAza pAmI jAya che. arthAt AtmadhyAnamAM lIna thayelA sukhaduHkhamAM samAna avasthAvALA munione bhayano abhAva ja hoya che.'' * A saMsAramAM magna thayelA jIvone dharmanI IcchA ja thatI nathI. IndriyonA sukhano svAda levAmAM tallIna thayelA prANIo madonmattanI jema vivekarahitapaNe jyAM tyAM bhaTake che, duHkhathI udvega pAmIne te duHkhanA nAza mATe aneka upAyanA ciMtanathI vyAkuLa thaI bhuMDanI jema mahAmoharUpI bhavasAgaramAM paribhramaNa kare che. vadhAre zuM kahevuM ? sarva siddhine ApanArA zrImAn vItarAgane vaMdanAdika paNa karatA nathI ane Indriyo saMbaMdhI viSayasukha meLavavAne mATe janmaparyaMta karelA tapa, upavAsa vagere kaSTakArI anudAnane hArI jAya che. nidAnanA doSone paNa gaNatA nathI.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 167 mokSanA heturUpa jainazAsanane devAdika sukhanA heturUpa mAnIne moha pAme che tathA mithyAtvathI vAsita thayelA te jIvo aizvaryAdika meLavavAne mATe malyanI jema bhavasamudramAM bhaTake che. mATe he sukozala rAjA ! bhavane viSe niraMtara udvega (vairAgya) dhAraNa karavo te ja yogya che ane te ja moTA upasargomAM paNa sahAyakAraka che ema jANavuM." A pramANe gurunA mukhathI upadeza sAMbhaLIne pratibodha pAmelA sukozala rAjAe temanI pAse dIkSA lIdhI. pachI sahadevI rANI putranA viyogathI tathA patiparanA dveSathI mRtyu pAmIne koI vanamAM vAghaNa thaI. daivayoge vihAra karatA kIrtidhara tathA sukozala muni te ja vanamAM AvI cAturmAsika tapa karIne rahyA. tapane aMte pAraNAne divase bhikSA mATe jatAM vAghaNe te bannene joyA. eTale tenI sAme krodhathI doDI. tene AvatI joI ane munie prANAMta upasarga jANI kAyotsarga karyo. vAghaNe temane pADI dIdhA ne khAvA lAgI. te vAghaNathI bhakSaNa karAtA sukozala muni kSapakazreNI para ArUDha thaI kevaLajJAna pAmIne mokSe gayA pachI kIrtidhara muninuM bhakSaNa karatAM te muninA mukhamAM suvarNanI rekhAthI maDhelA dAMta teNe joyA. eTale uhApoha karatAM tene jAtismaraNa jJAna thayuM. potAnA patine oLakhIne tene atyaMta pazcAttApa thayo. eTale tarata ja te vAghaNe anazana aMgIkAra karyuM ane maraNa pAmIne AThamA sahastrAra devalokamAM gaI. kIrtidhara muni paNa zukla dhyAna vaDe kALa karIne ajarAmara (mokSa) padane pAmyA. "bhavathI udvega pAmelA sukozala munie upasarga pAmyA chatAM paNa tattvadaSTi rAkhIne dRDhatAno tyAga karyo nahIM. temaja kIrtidhara munie paNa sthiratAno tyAga karyo nahIM. tevI ja rIte bIjA munioe paNa tattvadRSTi ane upasargamAM sthiratA dhAraNa karavI." 320 lokasaMjJA nirvedI eTale bhavathI vairAgya pAmelo ane mokSanuM sAdhana karavAmAM udyamavaMta thayelo prANI lokasaMjJAmAM moha pAmato nathI, kemake lokasaMjJA dharmanA sAdhanano vyAghAta karanArI che, tethI tyAga karavA yogya ja che. kahyuM che ke - lokamAlaMbya kartavyaM, kRtaM bahubhireva cet / tadAmithyAdRzAM dharmo, na tyAjyaH syAt kadAcana // 1 // bhAvArtha:- "ghaNA mANasoe je karyuM te karavuM-ema jo lokanuM avalaMbana laIe, to pachI mithyAtvIno dharma kadApitajavA lAyaka thAya ja nahIM, kemakemithyA dharmanuM AcaraNa ghaNA loko kare che." u.bhA.-5-12
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 . upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 rAmAmA mAtra A jagatamAM pleccha AcAranuM AcaraNa karanArA ghaNA loko che. kahyuM che ke "anAryo karatAM Arya thoDA che, Aryo karatA jainadharmI thoDA che ane jainomAM paNa jaina dharmanI pariNativALA bahu thoDA che. mATe ghaNA lokonuM anusaraNa karavuM nahIM." vaLI : zreyo'rthino hi bhUyAMso, loke lokottare ca na / stokA hi ratnavaNijaH, stokAzca svAtmasAdhakAH // 1 // bhAvArtha:- "A duniyAmAM dhana, svajana ane zarIrAdikanA sukhanI prArthanA karanArAotene IcchanArAo ghaNA che, paNa amUrta AtmAnA svabhAvane pragaTa karavArUpa lakSaNavALA lokottara kAryamAM pravRtti karanArA tenA arthI ghaNA hotA nathI. te yogya che, kemake badhA vepArIomAM ratnanA vepArI thoDA ja hoya che, temaja jIvomAM AtmAnuM sAdhana karanArA-nirAvaraNapaNuM utpanna karanArA paNa thoDA ja hoya che." sarvatrApyadhigamyante, pApino netare janAH / bhUyAMso vAyasAH santi, stokA yaccASapakSiNaH // 2 // bhAvArtha - "sarva sthAne pApIjano maLI Ave che, paNa Itara eTale dharmI mANaso maLI AvatA nathI, kemake duniyAmAM kAgaDAo ghaNA che, paNa cASa pakSIo to thoDA ja che." A prasaMga upara eka kathA kahe che - zvetazyAma prAsAdanI kathA ekadA zreNika rAjAnI sabhAmAM zreSThi, senApati, sArthavAha, dUta, dvArapALa, maMDaLika rAjAo, yuvarAja, amAtya, mahAmAtya ane sevako vagere sarva beThA hatA. te vakhate dharmacarcA cAlatAM "A nagaramAM dharmI loko ghaNA che ke adharmI ghaNA che?" evo prazna thayo. te vakhate sarva sabhAsadoe kahyuM ke "pApI ghaNA che ane dharmiSTha thoDA che. tyAre rAjAe AgrahapUrvaka abhayakumAra maMtrIne pUchyuM, tyAre te bolyA ke "he svAmI ! dharmiSTha loko ghaNA che ane pApI thoDA che." te sAMbhaLIne rAjAe ati AgrahathI pUchyuM ke "te zI rIte ?" tyAre abhayakumAre kahyuM ke "huM batAvI ApIza." pachI teNe gAmanI bahAra eka zveta ane eka zyAma evAM be caityo karAvyAM ane trika, catvara, rAjamArga ane bIjA moTA mArga vagere AkhA nagaramAM paDaha vagaDAvyo ke Aje sarva lokoe gAma bahAra javuM, temAM jeo dharmI hoya teoe zveta prAsAdamAM javuM, ane jeo pApI hoya teoe zyAma prAsAdamAM javuM." AvI udghoSaNA sAMbhaLIne sarva loko potapotAnI saMpatti anusAra vastrAdika paherIne zveta caityamAM gayA. mAtra koI mAmo bhANeja be ja jaNa zyAma caityamAM gayAM. 1. A artha TIkAne anusAra karyo che.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 169 pachI abhayamaMtrInI preraNAthI sarva parivAra sahita zreNika rAjA gAma bahAra pelA caitya pAse AvyA. tyAM sarva lokone zveta prAsAdamAM joIne rAjAe pUchyuM ke, "he paurajano ! tame sarve zveta prAsAdamAM kema peThA cho ?" te sarve bolyA ke, "he mahArAjA ! ame sarve potapotAnA kuLakramathI AvatA dharmanuM AcaraNa karanArA hovAthI dharmI chIe, tethI A prAsAdamAM AvyA chIe." te sAMbhaLIne "aho ! prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, parastrIgamana ane dyuta vagere sAte vyasananA doSanI khANarUpa A sarva loko potAne dharmavALA kahe che. A pramANe hovAthI abhayamaMtrInuM vacana satya thayuM." ema mAnato rAjA zyAma prAsAdamAM gayo. tyAM mAtra mAmA bhANejane joIne temane rAjAe pUchyuM ke, "tame be A caityamAM kema AvyA ?'" teo bolyA ke, "he svAmI ! ame pahelAM zrI sudharmAsvAmInI pAse mAMsa ane madirAno niyama lIdho hato, te niyamano ame bhaMga karyo, tethI ame mahApApI chIe; kemake 'vratalopI mahApApI' vratano lopa karanAra mahApApI kahevAya che; tethI ame A prAsAdamAM AvyA chIe." bIjI koI kathAmAM ema kaheluM saMbhaLAya che ke - sudarzana zreSThi ke jeNe rAjagRhInagarInA loko para arjunamALIthI thatAM upasarganuM nivAraNa karyuM hatuM te zreSThi potAnI strI sahita manamAM vicAra karIne te zyAma caityamAM gayA hatAM ane bIjA sarve zveta caityamAM gayA hatA. zveta caityamAM upara pramANe sarva lokone pUchIne rAjA zreNike zyAma caityamAM pesatAM ja sudarzana zreSThine joI abhayakumArane pUchyuM ke, "jenuM dharmIpaNuM bALagopALa sarvamAM prasiddha che, ane jenA dharmanI kIrti traNa lokamAM vikhyAta che, evA A zreSThi A pApaprAsAdamAM kema peThelA che ?" maMtrIe kahyuM ke "Apa tyAM jaIne tene pUcho. jethI ApanA saMzayanI nivRtti thAya." te sAMbhaLIne rAjA parivAra sahita tyAM gayA. pAlakhImAMthI utarIne teNe zreSThine pUchyuM ke - "tame to mahAdharmiSTha cho, ane A zyAma prAsAdamAM kema peThA cho ?" zreSThi bolyA ke - "he svAmI ! zrI mahAvIrasvAmIe batAvelo zrAvaka dharma paNa huM yathAvidhi pALI zakato nathI; kemake niraMtara SaTkAya jIvanI hiMsA thAya che. mATe huM zI rIte dharmI kahevAuM ? gADarIyA pravAhanI jema lokasaMjJAno tyAga karIne je dharmarasika zrAvako zrI mahAvIranA vAkyane yathAsthita pALe che teo ja kharA dharmiSTha che, temAM paNa saMpUrNa dharmarasika to munio ja che. kemake - prAptaH SaSThaM guNasthAnaM, bhavadurgAdrilaMghanam / lokasaMjJArato na syAnmunirlokottara sthitiH // 1 // bhAvArtha :- "lokottara sthitivALA muni bhavarUpI viSama parvatane ullaMghana karanAruM, sarvaviratirUpa pramatta nAmanuM chaThThuM guNasthAnaka pAmIne lokasaMjJAmAM Asakta thatA nathI; arthAt sarva lokoe je karyuM te karavuM ema gatAnugatika nyAyamAM Asakta thatA nathI - temAM AgrahI thatA nathI; kemake muni lokanI maryAdA bahAra rahelA che. loka viSayamAM utsuka che ane muni to niSkAma
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 che. loka paudgalika saMpattine zreSTha mAne che ane muni jJAnAdika saMpattine zreSTha mAne che; mATe tevA munine lokasaMjJAthI zuM? kAMI ja nahIM." kahyuM che ke - AtmasAkSikasaddharmasiddhau kiM lokayAtrayA / tatra prasannacandrasya, bharatasya ca nidarzanam // 2 // bhAvArtha:- "AtmasAkSIe saddharmanI siddhi thAya che to pachI lokasaMjJAnI zI jarUra che? ahIM prasannacaMdramuni tathA bharatacakrInuM daSTAMta jANI levuM." lokasaMjJAno tyAga karIne AtmasvarUpamAM upayogarUpa bhogasukhamAM magna thayelA munio udaya pAmelA Indriyasukhane baLatA evA potAnA gharathI thatA prakAza jevuM mAne che; kemake temAM kAMI paNa kharuM sukha nathI." ItyAdika sudarzana zreSThie prakAza kareluM dharmanuM svarUpa sAMbhaLIne saMzayarahita zreNika rAjAe sudarzana zreSThine praNAma karIne sarva paurajanonI samakSa temane moTuM sanmAna ApatAM kahyuM ke - "aho ! mAruM nagara zreSTha che ke jemAM tamArA jevA pavitra ane dharmiSTha manuSyo rahe che." ItyAdi stuti karIne rAjA potAnA maMdira tarapha gayA ane paurajano paNa te zreSThinI ja prazaMsA karatA potapotAne sthAne gayA. lokasaMjJAno tyAga karIne jinendranA mArganA anubhavathI AnaMda pAmelA sanmativALA tattvajJa puruSa lokamAM pratiSThA pAmIne zuddha Atmadharmane vistAre che." 328 cakSu svarUpa carmacakSu taH sarve, devAzcAvadhicakSuSaH / sarvarakSartharA: sitA, sAthaa: zAradAvaSa: zA bhAvArtha- sarve loko carmacakSane dhAraNa karanArA hoya che, devatAo avadhijJAnarUpa cakSuvALA che, siddha jIvo sarvacakSu (kavaLajJAna)ne dhAraNa karanArA che ane sAdhuo zAstrarUpI cakSane dhAraNa karanArA che." syAdvAdanI rItie zAstra eTale je zAsana (upadeza) kare che. bhArata, rAmAyaNa vagere graMtho A loka saMbaMdhI zikSA mAtra ApanArA hovAthI te graMtho zAstranI saMjJA pAmatA nathI. jainAgama paNa jene samyam daSTipaNAnI pariNati hoya tevA zuddha prarUpakane ja mokSanuM kAraNa thAya che, paNa tenI mithyA prarUpaNA karI hoya to te bhavanuM kAraNa thAya che.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 (171 te viSe zrI nandIsUtramAM kahyuM che ke - "joyaM suvAsaM piDAM samattaparidiya samasugaM, machattaparidiyaM micchasugaM " A dvAdazAMgI gaNipiTaka samakitavaMte grahaNa karyuM hoya to te samyakazruta kahevAya che ane mithyAtvIe grahaNa karyuM hoya to te mithyAzruta thAya che. mULa zlokamAM "zAstra" zabda che te zAstra eTale anekAMta mata vyavasthApaka vAkyono samUha, te cakSu jemane hoya teone zAstra cakSuvALA nigraMtha sAdhuo jANavA. ahIM AryaralitasUrino saMbaMdha che te A pramANe - AryarakSitasUrinI kathA dazapura nAmanA nagaramAM somadeva nAme eka brAhmaNa raheto hato. tene somA nAmanI patnI hatI. te baMne jaina dharmamAM daDha hatA. temane AryarakSita ane phalyurakSita nAme be putro hatAM. temAM moTo putra AryarakSita pATalIputra jaIne sAMgopAMga vedAdi zAstrono abhyAsa karIne potAnA nagaramAM Avyo. te vakhate rAjAe moTA utsavapUrvaka tene hastI para besADI purapraveza karAvyo ane InAma vagere ApI sanmAna karyuM. pachI te rAjAe karelA satkAra sahita potAnI mAtAne vaMdana karavA ghera gayo. tene joI tenI mAtA "he putra ! tuM sAro che?" eTaluM ja bolIne mauna rahI. mAtAne udAsIna dekhIne AryarakSita bolyo ke "he mAtA ! mArI sAthe kema bolatA nathI ? ane sarva lokane pUjya evA sarva zAstranA pArane pAmelA mane joIne tame kema AnaMda pAmatA nathI?" te sAMbhaLIne tenI mAtA bolI ke "he putra ! svaparano nAza karanArAM, hiMsAno upadeza karanArA ane narakane ApanArA A zAstro bhaNavAthI zuM? A zAstronA prabhAvathI tuM ghora duHkha samudramAM paDIza, evuM jANavAthI mane zI rIte AnaMda thAya? mATe jo tuM dRSTivAdano abhyAsa kare to mAro AtmA prasanna thAya." vinIta putre vivekathI mAtAne pUchyuM ke - "te zAstra kyAM bhaNAya che?" mAtA bolI ke "tosaliputra nAmanA guru pAse." pachI AryarakSita mAtAnuM vacana aMgIkAra karI prAtaHkALe mAtAnI rajA laI bhaNavA cAlyA. tevAmAM tene maLavA mATe Avato tenA pitAno mitra brAhmaNa sADAnava zeraDInA sAMThA laIne sAmo maLyo. te brAhmaNa premathI AryarakSitane maLIne bolyo ke "tamAre mATe huM A zeraDInA sAMThA lAvyo chuM te lyo." te bolyo ke "e sAMThA mArI mAtAne Apajo, huM kArya mATe jAuM chuM." eTale te brAhmaNe tenI mAtA pAse jaIne sADAnava sAMThA ApI AryarakSita sAthe thayelI vAta kahI. te sAMbhaLIne mAtAe vicAryuM ke "jarUra A zukanathI evuM sUcavana thAya che ke mAro putra sADAnava pUrvano abhyAsa karaze." ahIM AryarakSita pote gurune vaMdanAdika karavAnI rItithI ajJAta hovAthI daDharatha nAmanA zrAvakane sAthe laIne guru pAse gayo ane zrAvakanI vidhi pramANe gurune vAMdIne beTho. pachI te daDharathe gurune AryarakSitanI jAti, kuLa, vagere kahIne vizeSamAM eTaluM kahyuM ke "A cauda vidyAno
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 pAragAmI thayo che ane tene gaI kAle rAjAe hastI para besADIne purapraveza karAvyo che." pachI AryarakSite gurune kahyuM ke "he guru! huM daSTivAda bhaNavA mATe Apa pUjayane Azraye Avyo chuM. te bhaNAvIne mArA para kRpA karo." te sAMbhaLIne guru bolyA ke "jo ema hoya to tuM dIkSA grahaNa kara, jethI anukrame tane dRSTivAdano ame abhyAsa karAvIe." te sAMbhaLIne AryarakSite guru pAse dIkSA lIdhI. pachI teNe gurune kahyuM ke "mArA ahIM rahevAthI rAjA, svajano tathA pauraloko rAgane lIdhe baLAtkAre mane cAritrathI bhraSTa karaze." te sAMbhaLIne guru gaccha sahita AryarakSitane laIne anya sthAne gayA. A ziSyanI corI prathama ja zrI mahAvIrasvAmInA zAsanamAM thaI. pachI tosalIputra gurune jeTaluM jJAna hatuM te sarva AryarakSite grahaNa karyuM. pachI gurunI AjJAthI vadhAre bhaNavA mATe te zrI vajasvAmI pAse javA nIkaLyA. mArgamAM koI gAmamAM zrI bhadragupta nAmanA sUri hatA. temane jaIne AryarakSite vaMdanA karI. AryarakSitane sarva guNa yukta joI oLakhIne harSathI AliMgana ApI sUri bolyA ke "he vatsa! mAruM jIvita alpa rahyuM che, tethI huM anazana karavA IcchuM chuM." mATe tuM mAro nirdhAmaka thA, ema huM yAcanA karuM chuM." AryarakSite temanuM vacana aMgIkAra karyuM. pachI bhadraguptasUrie anazana laIne AryarakSitane kahyuM ke "he vatsa ! tuM vajasvAmInI sAthe eka upAzrayamAM rahIza nahIM, paNa bhinna sthAne rahIne temanI pAse zrutano abhyAsa karaje; kemake je sopakrama AyuSyavALo jIva vajasvAmInI sAthe eka rAtrI paNa rahe te vajasvAmI sAthe mRtyu pAme ema che." A pramANenuM temanuM vacana aMgIkAra karI temanI nirdhAmaNA karIne temanA mRtyu pAmyA bAda AryarakSita vajasvAmIe alaMkRta karelI nagarIe gayA. prathama rAtrI gAmanI bahAra rahyA. te rAtrIne pAchale pahore vajasvAmIne svapna AvyuM ke "mArA pAtramAM raheluM sarva dUdha koI atithi pI gayo." prAtaHkALe AryarakSita muni vajasUri pAse AvI temane vidhipUrvaka vaMdanA karIne temanI pAse beThA; eTale sUrie temanuM svAgata karIne kahyuM ke "kayA upAzrayamAM tuM rahyo che?" te bolyA ke "huM gAmanI bahAra rahyo chuM." tyAre vajasUri bolyA ke "he to lIputranA ziSya somaputra ! tuM bahAra rahIne zI rIte abhyAsa karI zakIza?" AryarakSite kahyuM ke "he svAmI ! zrI bhadraguptasUrinI zikSAthI meM bhinna upAzrayano Azraya karyo che. te sAMbhaLIne vajasvAmIe upayoga Apyo, eTale te nimitta jANIne bolyA ke "jJAnanA sAgara samAna te pUjya sUrie tane yukta ja kahyuM che." pachI zrI vajasvAmIe tene pUrvanI vAcanA ApavA mAMDI ane AryarakSita grahaNa karavA mAMDI. anukrame thoDA samayamAM ja teNe nava pUrvano abhyAsa karI lIdho. pachI dazamuM pUrva bhaNavAne pravartelA AryarakSita munine gurue kahyuM ke "have dazamA pUrvanA yamakane jaldI bhaNa." eTale AryarakSita te kaThInatAvALA yamakane paNa zIdhra bhaNavA lAgyA. ahIM ArakSitanA viyogathI pIDA pAmatA tenA mAtA-pitAe tene bolAvavA mATe phallurakSitane mokalyo; eTale te nAno bhAI moTA bhAI pAse AvIne bolyo ke "he bhAI ! tame
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 ApaNA kuTuMbane pratibodha Apo, mArI sAthe ghera cAlo ane mane paNa tamArI dIkSA Apo." te sAMbhaLIne teNe nAnA bhAIne dIkSA ApIne gurune vinaMtI karI ke "he svAmI ! ApanI AjJA hoya to huM mArA mA-bApane pratibodha karavA mATe mAre gAma jAuM." guru bolyA ke "he vatsa ! tuM abhyAsa kara. ghera jA nahIM." yamakanI viSamatAthI kheda pAmelA teNe pharIthI gurune pUchyuM ke "he svAmI! meM dazamA pUrvamAM keTalo abhyAsa karyo?" guru hasIne bolyA ke "he vatsa ! dazamA pUrvanuM eka biMdumAtra te grahaNa karyuM che, ane samudra jeTaluM bAkI rahyuM che; paraMtu te kheda kema kare che? tuM udyamI cho, vaLI buddhizALI cho, tethI jaldI pAra pAmI jaIza." A pramANe gurue tene abhyAsa karavAne mATe utsAhita karyo, to paNa te nAnA bhAI sahita vAraMvAra guru pAse jaIne kahevA lAgyo ke "A mAro bhAI mane bolAvavA mATe ahIM Avyo che, mATe Apa mane tyAM javAnI AjJA Apo." tyAre gurue zrutano upayoga Apyo. te uparathI temane jaNAyuM ke "A AryarakSita gayA pachI zIdhra pAcho Avaze nahIM ane mAruM AyuSya bahu thoDuM rahyuM che, tethI dazamuM pUrva to mArAmAM ja raheze, koI grahaNa karaze nahIM." A bhAvibhAva jANIne zrI vajasvAmIe tene javAnI rajA ApI. pachI AryarakSita muni potAnA bhAI phalyurakSitanI sAthe dazapuranagare AvyA. tyAM dharmadezanA ApIne potAnA samagra kuTuMbane pratibodha pamADyo ane rAjA paNa samakita pAmyo. ekadA zrI saudharmendra mahAvideha kSetramAM vicaratA zrI sImaMdhara jinezvarane vaMdanA karavA gayA. tyAM prabhunA mukhathI sUkSma nigodanuM svarUpa sAMbhaLIne teNe prabhune pUchyuM ke "he svAmI ! bharatakSetramAM AvuM sUkSma nigodanuM svarUpa kahenAra koI che?" prabhue kahyuM ke "AryarakSita che." te sAMbhaLIne Indra bharatakSetramAM AvyA. tyAM AryarakSitasUrine vaMdanA karIne sUkSma nigodanuM svarUpa pUchyuM, eTale sUrie sUkSma nigodanuM svarUpa yathAsthita kahI batAvyuM. te sAMbhaLIne harSa pAmelA Indra svasthAne gayA. tyAra pachI zrI AryarakSitasvAmIe anuyoga pRthaka pRthaka sthApana karyA ane prAMte AyuSya pUrNa thatAM anazana karIne svarge gayA. kAmakrIDA saMbaMdhI sukhanA sthAnabhUta evI navoDhA strIno tyAga karIne navIna zAstrArtha grahaNa karavAmAM udyamI thayelA AryarakSitasUri devendrane paNa vaMdanA karavA yogya thayA; mATe bIjA bhavya prANIoe paNa tevI rIte vartavuM."
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 329 mUcchI tajavI mUrchAcchannadhiyAM sarvaM, jagadeva parigrahaH / mUrchAyA rahitAnAM tu, jagadevAparigrahaH // 1 // bhAvArtha:- mUrchAthI jenI buddhi AcchAdita thayelI che evA mANasone AkhuM jagata parigraharUpa che ane mUcchathI rahita thayelAne jagata ja aparigraharUpa che." mUcchamAM magna thayelA jIvone sarva jagata potAnuM thayuM nathI, to paNa tenA parigraharUpa ja che; kemake te huM sarva jagatano svAmI thAuM, teno bhoktA thAuM evI IcchAthI yukta che ane mUrchAe karIne rahita thayelA prANIne "paudgalika sarva vastu AtmAthI bhinna che ane agrAhya che." ema vicArIne sarvano tyAga karavAthI jagata parigraharUpe nathI. ahIM koIne saMdeha thAya ke "jIva ane pudgala (zarIra) eka kSetra avagAhIne rahelA hovAthI jIvane te pugalano parigraha kema na kahevAya?" teno uttara kahe che ke "jIvane te pugala upara rAga-dveSanI pariNati thAya, to ja te parigrahapaNAne pAme che ane rAgadveSanI pariNatino tyAga karavAthI zramaNa guNa pragaTa thAya che. A prasaMga upara saMyatamunino saMbaMdha che te A pramANe - saMyatamuninI kathA kAMpilyapura nAmanA nagaramAM saMyata nAme rAjA rAjya karato hato. te ekadA mRgayA ramavA vanamAM gayo. mAMsanA svAdamAM lubdha thayelo te rAjA azva upara caDhIne trAsa pAmelA mRgonI pAchaLa temano vadha karavA doDyo. te vananA koI eka pradezamAM eka muni dharmadhyAnamAM magna rahetA hatA. te muninI pAse AvatAM mRgone te haNavA lAgyo. tevAmAM munine joIne te bhaya pAmyo, eTale tene vaMdanA karIne rAjA bolyo ke "he pUjya! A mRganA vadhathI thayelo mAro aparAdha mApha karo." muni to dhyAnamAM hovAthI mauna rahelA hatA tethI temaNe rAjAne kAMI javAba Apyo nahIM, eTale to rAjA adhika bhayabrAMta thayo ane vicAra karavA lAgyo ke "krodha pAmelA A muni koNa jANe zuM karaze?" pharIthI te hAtha joDIne bhayathI bolyo ke "huM saMyata nAme rAjA chuM, mATe mArA para kRpA karI mArI sAthe bolo. tame krodha pAmelA jaNAo cho. tethI teja vaDe koTI manuSyone bhasma karavA samartha cho." A pramANe sAMbhaLIne muni bolyA ke "he rAjanuM! tane abhaya che. tene koI bALIne bhasma karatuM nathI." e rIte rAjAne AzvAsana ApIne munie tene dharmopadeza Apyo ke "he rAjA! A saMsAra anitya che, to tuM hiMsAmAM kema Asakta thAya che? narakanA hetubhUta hiMsA
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 175 karavI tane yogya nathI. jema tane mRtyuno bhaya che tema bIjA prANIone paNa maraNano bhaya che, mATe paralokanA hitanuM kArya kara. strI, putro ane A deha paNa jIvatAnI pAchaLa jIve che, arthAt teNe meLavelA dravyAdikano upabhoga kare che. paNa te jIva mRtyu pAme che tyAre te srI putrAdika tenI pAchaLa jatA nathI. mATe teo zI rIte A jIvanA sahAyabhUta thAya ? tethI te sarva kRtaghnIo u52 AsthA karavI yogya nathI. mATe tuM sarva parigrahano tyAga karIne cAritrane aMgIkAra kara." ItyAdi dharmopadeza sAMbhaLIne rAjAe tatkALa rAjyaRddhino tyAga karIne te gardabhAli muninI pAse pravrajyA grahaNa karI. have te saMyatamuni samAcArImAM Asakta thaIne apratibaddhapaNe vihAra karatA koI gAmamAM gayA. tyAM koi eka muni svargathI cyavIne kSatriya rAjA thayA hatA, tene kAMIka nimitta maLavAthI jAtismaraNa jJAna thayuM hatuM, tethI vairAgya pAmIne teNe paNa dIkSA lIdhI hatI. te munie vihAra karatAM saMyata munine joyA. eTale tenI parIkSA karavA mATe teNe pUchyuM ke "he muni ! tamAruM nAma zuM ? gotra zuM ? ane zA mATe tame A pravrajyA aMgIkAra karI che ?'" te sAMbhaLIne saMyatamunie javAba Apyo ke "mAruM nAma saMyatamuni che, mAruM gautra gautama che, gardabhAli nAmanA AcArye mane upadeza ApIne jIvahiMsAthI nivRtti pamADyo che ane muktirUpa phaLa batAvIne tenI prApti mATe mane dIkSA ApI che." te sAMbhaLIne saMyatamuninA guNathI jenuM citta harSita thayuM che evA te kSatriya munie pharIthI kahyuM ke "kriyAvAdI pramukha sarve eka eka aMzanuM grahaNa karavAthI yathArtha vastusvarUpane jANI zakatA nathI ane kahI paNa zakatA nathI. tethI asatprarUpaNAno tyAga karIne tamAre saddharmazIla thavuM. (syAdvAda dharmamAM dRDha thavuM). vaLI parigrahagrahAvezA-hurbhASitarajaH kirAH 1 zrayante vitA: ni, pratApA iizanAmapi // // bhAvArtha :- "parigraharUpI graha (bhUtAdika)nA AvezathI utsUtra bhASaNarUpa raja vaDe vyApta thayelA ane doSarUpa vikAravALA jaina veSaviDaMbakonA paNa pralApo (asaMbaddha vacana vyUho) zuM nathI saMbhaLAtA ? arthAt saMbhaLAya che." parigraharUpa je graha tenA AvezathI grasta ne parigrahamAM Asakta thayelA muniveSadhArI paNa jJAnapUjanAdikano upadeza karIne parigraha meLavavAnI IcchAthI utsUtra prarUpaNA kare che. pharIthI paNa kSatriya munie mahApuruSonA dRSTAMta vaDe sthira karavA mATe saMyata munine kahyuM. zrI uttarAdhyayananA aDhAramA adhyayanamAM kahyuM che ke - eyaM puNyapayaM soccA, atthadhammovasohiyaM / bharo va bhArahaM vAsaM, ciccA kAmAi pavva // 1 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 * upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 bhAvArtha:- "A pramANe artha ane dharmathI upazobhita evuM puNyapada sAMbhaLIne bharatacakrIe paNa bharatakSetrano ane kAmAdikano tyAga karIne pravajayA grahaNa karI." A pramANe te kSatriya munie bharatAdikathI mAMDIne mahAbaLa muni paryata aneka mahApuruSonA dRSTAntathI "parigraha rahita munione jJAnapUrvaka kriyAo phaLadAyI che." ema upadeza karIne pharIthI kahyuM ke "jema bharatAdike syAdvAda tattvano Azraya karyo hato, tevI rIte tamAre paNa te ja dharmamAM deDha cittavALA thavuM." e pramANe sAMbhaLIne saMyatamunie harSa pAmI te munino upadeza aMgIkAra karyo. pachI cirakALa vihAra karIne anukrame kevaLajJAna pAmI te saMyatamuni mokSe gayA. "hiMsAne tathA mamatA (parigraha)ne tajIne tathA kSatriya sAdhue kahelA eka ja vacanane sAMbhaLIne saMyatamuni cAritra pALavAmAM vizeSa AdaravALA thayA. te pramANe bIjA vidvAnoe paNa anusaravuM." 330 - anubhava vyApAraH sarvazAstrANAM, dikpradarzana eva hi / pAraM tu prApayayatyeko'nubhavo bhavavAridheH // 1 // bhAvArtha:- "sarva zAstrono vyApAra to diggadarzana mAtra ja che, paraMtu bhavasamudranA pArane to eka anubhava ja pamADe che." sarva zAstrono tathA anuyoga kathAdikano (dharma vyAkhyAnAdikano) je vyApAra eTale abhyAsa zravaNa vagere che te mAtra digdarzana ja che. jema koI vaTemArga koI mANasane koI gAmano mArga pUche che to te mANasa tene mAtra mArga ja batAve che; paNa gAmanI prApti to potAnA paga calAvavAthI ja thAya che. e pramANe zAstrano abhyAsa mAtra tattvasAdhananA vidhine ja batAve che; paNa saMsArasAgaranA pArane to eka anubhava ja pamADe che. zrI suyagaDAMga vagere sUtromAM adhyAtmabhAve karIne ja siddhi kahelI che. tethI sadgurunA caraNanI sevA karanAre AtmasvarUpanA bhAsanamAM tanmayapaNuM upajAvavuM. A prasaMga upara AbhIrIne ThaganAra vaNikanI kathA che te A pramANe - AbhIrIvaMcaka vaNikanI kathA koI gAmamAM eka vaNika hato, te dukAne besIne hamezAM vepAra karato hato. ekadA tenI dukAne koI ati sarala svabhAvanI AbhIrI be rUpiyA laIne kapAsa levA AvI. teNe vaNikanA
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 hAthamAM be rUpiyA ApI tene kapAsa ApavA kahyuM, eTale te vaNike "hAlamAM kapAsa bahu moMgho che" ema kahIne aDadhA aDadhA rUpiyAnI be dhAraNa toLIne tene eka rUpiyAno kapAsa Apyo. te ati sarala svabhAvavALI AbhIrI "be vakhata jokhI ApavAthI be rUpiyAno mane kapAsa Apyo." ema jANIne te kapAsa laIne jaladI potAne ghera gaI. pachI te vaNike vicAryuM ke "Aje eka rUpiyo phogaTano maLyo che, mATe Aja to huM tenuM uttama bhojana jamuM.' ema vicArIne te rUpiyAnuM ghI, khAMDa, ghauM vagere kharIdIne ghera mokalyuM ane potAnI strIne tenA ghebara karavAnuM kahevarAvyuM. te strIe ghebara taiyAra karyA tevAmAM bIjA koI gAmamAM raheto teno jamAI potAnA mitra sahita kAMI kAma sAru tyAM Avyo. tene joIne harSita thayelI pelA vaNikanI strIe te bannene ghebara jamADyA. "strIone jamAI upara ati sneha hoya che." teo jamIne gayA pachI te vaNika bhojanane mATe ghera Avyo, tyAre hamezAMnI jevuM svAbhAvika bhojana joIne teNe potAnI strIne pUchyuM ke "he priyA ! teM Aje ghebara kema karyA nahIM?" strIe javAba Apyo ke "he svAmI ! ghebara to karyA hatA, paNa te satpAtrane jamADyA che. Aje kAMI kAma mATe ApaNA jamAI temanA mitra sahita ahIM AvyA hatA, tene javAnI utAvaLa hatI, tethI tene te ghebara jamADyA che." te sAMbhaLIne vaNika khedayukta thaI vicAra karavA lAgyo ke "meM bIjAne mATe thaIne bicArI AbhIrIne nakAmI chetarI, tene chetaravAnuM pApa mane lAgyuM, ane ghebara to bIjAe khAdhAM, mUrNa puruSo strI, putrAdikane mATe atyaMta pApakarma kare che, paNa te phaLa to potAne ja bhogavavuM paDe che" ema vicArI gAma bahAra jaIne dehaciMtA karI pAcho vaLatAM sUryanA tApa vaDe glAnI pAmavAthI eka vRkSa nIce vizrAnti levA beTho. tevAmAM koI munine gaucarI jatA joIne teNe kahyuM ke "he pUjya ! ahIM Avo. jarA vizrAMti lyo ane mArI eka vAta sAMbhaLo." te sAMbhaLIne jJAnI munie kahyuM ke "huM mArA potAnA kArya mATe utAvaLe jAuM chuM, tethI huM rokAIza nahIM." vaNika bolyo ke "he mahArAja ! zuM bIjAne kAme paNa koI jatA haze ke jethI Apa evuM bolyA ke - huM mArA potAnA kArya mATe jAuM chuM?" muni bolyA ke "bIjAnA kArya mATe ghaNA jIvo kleza pAme che, temAM prathama to strIputrAdikane mATe kleza pAmato evo tuM ja daSTAMtarUpa che." A eka ja vAkyathI pratibodha pAmIne te vaNike munine kahyuM ke "Apa tapanuM pAraNuM vagere karo. pachI huM ApanI pAse AvIza." pachI muni nirdoSa AhAra vaDe dehane bhADuM ApIne svAdhyAya-dhyAna karavA lAgyA. te vakhate te vaNike temanI pAse jaI dharmanuM zravaNa karyuM, te A pramANe - atIndriyaM paraM brahma, vizuddhAnubhavaM vinA / zAstrayuktizatenApi, na gamyaM yadbudhA jaguH // 1 // bhAvArtha:- "utkRSTa evuM brahma Indriyone gaucara nathI, tethI vizuddha anubhava vinA
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 zAstranI seMkaDo yuktiothI-aneka Agama rahasyanA avabodhathI paNa te prApta thatuM nathI ema paMDito kahe che." na suSuptiramohatvA-nApi ca svApajAgarau / 'kalpanAzilpavizrAnte-sturyA cAnubhave dazA // 2 // bhAvArtha:- "Atmaanubhava avasthAmAM, moha nahi hovAthI suSupti avasthA hotI nathI, temaja saMkalpavikalpano paNa abhAva hovAthI svApa tathA jAgara avasthA paNa hotI nathI, paraMtu te traNe dazAthI bhinna evI turya (cothI) dazA hoya che." dazA cAra che. temAM ati zayana karavArUpa suSupti avasthA mithyAtvIne hoya che. zayanarUpa avasthA samyagdaSTine hoya che. jAgaradazA apramatta munine hoya che ane turtha dazA to uttarottara sayogI kevaLI paryata hoya che. graMthAMtaramAM tIvranidrAdhUrNita cittavALAne suSupti avasthA kahI che, te anubhava jJAnavALAne hotI nathI, kemake anubhavI mohathI rahita hoya che. temaja svApa tathA jAgaradazA paNa anubhavIne hotI nathI, kemake te kalpanAyukta che ane anubhavamAM kalpanAno abhAva hoya che, tethI saMpUrNa nayapakSane AdhAre anubhavamAM turya (ujAgara) dazA ja kahelI che." ItyAdi gurunA upadezathI pratibodha pAmelA vaNike gurune kahyuM ke "he guru ! baMdhuvarganI rajA laIne dIkSA levA mATe huM ahIM pAcho AvuM tyAM sudhI Apa ahIM ja rahejo." ema kahIne ghera jaI teNe sarva svajanone tathA potAnI strIne kahyuM ke "A dukAnanA vyApArathI mane ghaNo alpa lAbha maLe che, mATe ghaNo lAbha meLavavA sAru mAre paradeza vyApAra karavA javuM che, tene mATe ahIM be sArthavAha che. temAM eka sArthavAha evo che ke te potAnuM dhana ApIne Icchita nagaramAM laI jAya che ane meLavelA dhanamAM pote bhAga leto nathI ane bIjo sArthavAha evo che ke te potAnuM dhana Apato nathI ane tenI sevA karatA te prathamanuM upArjana kareluM sarva dhana paNa laI le che. to tame sarva kaho ke huM kayA sArthavAhanI sAthe jAuM?" tyAre sarva bolyA ke "tame pahelA sArthavAhanI sAthe jAo." te sAMbhaLIne te vaNika sarve baMdhuone laIne bahAra udyAnamAM Avyo. tyAM baMdhuoe "sArthavAha kyAM che?" ema pUchyuM. tyAre te bolyo ke "A vRkSanI nIce beThelA siddhipurInA sArthavAha A sAdhu che. te potAnA dharmarUpI dhanane ApIne hamezAM vyApAra karAve che ane temAM je lAbha maLe che temAMthI te lezamAtra paNa grahaNa karatA nathI. tethI AnI sAthe IzkelI evI muktipurIe huM jaIza. bIjo sArthavAha te strI, svajana vagere jANavA. te pUrvanuM dharmarUpI dhana laI le che ane navuM dhana bilakula ApatA nathI; mATe tame ja mane AnaMdathI kahyuM che ke pahelA sArthavAha joDe jAo, tethI huM tamArA sarvano saMbaMdha mUkIne A munino ja Azraya karuM chuM." 1. kalpanA te vikalpacetanA tenuM zilpa te vijJAna, temAM je vizrAMti te "kalpanA zilpa vizrAMti jANavI.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 ityudIrya sa vaNig munipArzve, bandhumohamapahAya mahAtmA / prApa sAnubhavadharmamudAraM, saukhyamatra paratra ca lebhe // 1 // bhAvArtha :- 'ema kahIne te mahAtmA vaNika baMdhu vagerenA mohano tyAga karIne muninI pAsethI anubhavavALA udAradharmane aMgIkAra karIne Aloka tathA paralokanuM sukha pAmyo." 331 yoga manovAkkAyayogAnAM cApalyaM duHkhadaM matam / tattyAgAnmokSayogAnAM prAptiH syAdujhjhitAdivat // 1 // ? 179 " bhAvArtha :- "mana, vacana ane kAyAnI capalatA duHkhadAyaka kahelI che. te capalatAno tyAga karavAthI ujjitamuni vagerenI jema mokSayoganI prApti thAya che." ujJitamuninI kathA naMdipuramAM ratnazekhara nAme rAjA rAjya karato hato. tene ratnamatI vagere rANIo hatI. temane 'mRtavatsA doSane lIdhe jeTalA bALako thatAM te sarva marI jatAM hatA. te doSanA nivAraNa mATe tene aneka upAyo karyA, paNa te sarva niSphaLa thayA. ekadA rANIne eka putrano prasava thayo. te putrane maraNa pAmelo ja dhA2Ine ukaraDAmAM nAMkhI dIdho. daivavaze te putra maraNa pAmyo nahIM tethI tene ukaraDAmAMthI pAcho laI lIdho tenuM nAma ujhitakumAra pADyuM. anukrame te yuvAvasthA pAmyo, paraMtu svabhAve ja manamAM atyaMta ahaMkArI thayo. zarIra vaDe paNa evo ahaMkArI thayo ke koIne mastaka paNa namAve nahIM, tema vANIthI paNa durvacana bolanAro thayo. AkhA jagatane tRNa samAna gaNato sato sthaMbhanI jema akkaDa rahIne potAnA mAtA-pitAne paNa name nahIM. ekadA te lekhazALAmAM gayo, tyAM bhaNAvanAra gurune UMce Asane beThelA joIne teNe kahyuM ke 'tuM amArA ane amArI raiyatanA ApelA dANAno khAnAra thaIne UMcA Asana para bese che ane mane nIce besADe che.' ema kahIne gurune lAta mArI nIce pADI dIdhA. te sAMbhaLIne "A kuputra che" ema jANI rAjAe potAnA dezamAMthI dUra karyo. ujjIitakumAra cAlato cAlato eka tApasanA AzramamAM gayo. tyAM paga upara paga caDhAvIne te tApasonI sAme beTho. eTale tApasoe tene zikhAmaNa ApI ke "he bhAgyazALI ! 1. marelA bALaka avatare tevo doSa.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 180 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 vinaya rAkha." te bolyo ke "mastaka para jaTAjuTa rAkhanArA ane AkhA zarIre bhasma coLanArA nagna bAvAone viSe vinaya zo?" tenuM tevuM garviSTa vacana sAMbhaLIne tApasoe tene tarata tyAMthI kADhI mUkyo, eTale te krodhathI bolyo ke "are ! mArA pitAnuM huM rAjaya pAmIza tyAre tamAro nigraha karIza." ema kahIne baDabaDato baDabaDato te AgaLa cAlyo. mArgamAM tene eka siMha maLyo. tene joIne hAthamAM tIkSNa khaga laI ahaMkArathI tenI sanmukha cAlyo. siMhanI sAthe yuddha thatAM siMha tene khAI gayo. te marIne gardabha thayo. tyAMthI marIne UMTa thayo. tyAMthI marIne pharIthI naMdipuramAM ja purohita putra thayo. bAlyAvasthAmAM ja te cauda vidyAno pAragAmI thayo. tyAM paNa ahaMkArathI ja mRtyu pAmIne te ja naMdipuramAM gAyana karanAro DuMba thayo. tene joIne purohitane tenA para ghaNo sneha thavA lAgyo. evAmAM koI kevaLajJAnI te gAme padhAryA. purohite temane namratAthI pUchyuM ke "he pUjaya! A DuMbanA para mane ghaNo prema thAya che tenuM zuM kAraNa?" tyAre kevaLIe tenA pUrvabhavanuM sarva vRttAnta kahyuM. te sAMbhaLIne te gAyakane jAtismaraNa jJAna thAyuM, tethI te kevaLI paramAtmAnA vacana sAMbhaLavAno rasika thayo. pachI gAyake potAnA uddhArano upAya pUchyo, tyAre zrI kevaLIe aneka syAdvAda pakSathI yukta evuM mana, vacana ane kAyArUpa traNa yoganI zuddhinuM svarUpa prakAzita karyuM, tathA mokSanA heturUpa pAMca yoganA svarUpanuM paNa nirUpaNa karyuM. te A pramANe - mokSeNa yojanAdyogaH sarvo'pyAcAra iSyate / viziSya sthAnavarNA -laMbanaikAgragocaraH // 1 // bhAvArtha:- "sarva AcAra mokSanI sAthe yoga karanAra hovAthI yogarUpa kahelA che. temAM paNa sthAna, varNa, artha, AlaMbana ane ekAgratA e pAMcane vizeSa karIne yogarUpa mAnelA che." ahIM mithyAtvAdikanA kAraNabhUta evA mana, vacana, kAyAnA yoga karmavRddhi karavAnA hetubhUta hovAthI grahaNa karavA nahIM, paNa mokSasAdhananA hetubhUta yoganuM ja grahaNa karavuM. samagra karmano je kSaya te mokSa che. mokSanI sAthe joDanAra hovAthI te yoga kahevAya che. jinazAsanamAM kahelo caraNasaptati, karaNasaptati rUpa sarva AcAra mokSanA upAyabhUta hovAthI yoga che. temAM paNa sthAna, varNa, artha, AlaMbana ane ekAgratA e pAMca prakAranA yogane vizeSe karIne mokSa sAdhananA upAyamAM hetu mAnelA che. anAdi kALathI parabhAvamAM Asakta thayelA prANIo bhavabhramaNa karanArA hovAthI pudgalanA bhogavilAsamAM magna thayelA hoya che, temane A yoga prApta thatA nathI. paraMtu amAre to eka mokSa ja sAdhya che ema dhArIne je prANI gurusmaraNa, tattvajijJAsA vagere yoga vaDe nirmaLa, niHsaMga ane paramAnaMdamaya AtmasvarUpane saMbhArIne tenI ja kathA 1. DuMba TeTanI eka jAti che.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 181 sAMbhaLavAmAM prIti rAkhe che te prANIne paraMparAe A yoga siddha thAya che, paNa marudevA mAtAnI jema sarva prANIone alpa prayAse siddhi prApta thatI nathI, kemake marudevA mAtAne to AzAtanAdika doSa atyaMta alpa hatA. tethI tene prayAsa vinA ja siddhi prApta thaI hatI ane bIjA jIvone to AzAtanAdi doSa atyaMta hoya che, tathA gADha karmanA baMdhanavALA hovAne lIdhe temane to sthAnAdika krame karIne ja siddhi prApta thAya che. temAM sthAna eTale vaMdanA karavI, kAyotsarge ubhA rahevuM, vIrAdika Asana vALavA tathA mudrAo karavI vagere. varNa eTale akSaronA zuddha uccAra karavA. artha eTale vAkyano bhAvArtha ciMtavavo. AlaMbana eTale arhat svarUpavAcya padArthamAM ja upayoga rAkhavo ane ekAgratA eTale zuddha svarUpamAM nizcalatA thavI. jyAM sudhI dhyAnanI ekatA na thAya tyAM sudhI aMganyAsa (Asana) mudrA ane varNanI zuddhipUrvaka Avazyaka caityavaMdana, paDilehaNa vagere kriyAo upayoganI capaLatAnA nivAraNa mATe avazya karavI, kemake te sarva jIvone atizaya hitakArI che ane sthAna, varNanA kramathI ja tattvanI prApti thAya che. have te pAMca yogamAM bAhya ane atyaMtara sAdhakapaNuM batAve che. yogapaMcakamAM sthAna ane varNa e be karmayoga bAhya che ane bAkInA traNa jJAnayoga te atyaMtara che. A pAMce prakAranA yoga dezavirati ane sarvaviratine viSe avazya hoya che. A pAMca yoga capaLatAnI nivRttimAM kAraNarUpa che. mArgAnusArI vageremAM A yoga bIja mAtra hoya che." A pramANe kevaLInA mukhathI dharmopadeza sAMbhaLIne saMsAranI anityatA jANI purohita ane DuMba banne zuddha dharmane aMgIkAra karI-pALIne svarge gayA. tyAMthI cyavIne anukrame muktine pAmaze. "sthAna vagere pAMca prakAranA suyoga mokSanI prAptimAM kAraNarUpa che. te yogane mana, vacana ane kAyAnI zuddhipUrvaka ujjita sAdhue dhAraNa karyA, te pramANe bIjA bhavya jIvoe paNa A yogane viSe Adara karavo." 332 yajJa brahmAdhyayananiSThAvAn, parabrahmasamAhitaH / brAhmaNo lipyate nAdhai- rniryAgapratipattimAn // 1 // bhAvArtha H- "brahma nAmanA adhyayanamAM niSThAvALo, parabrahmamAM sAvadhAna ane niraMtara yAga je karmadahana tenI pratipattivALo brAhmaNa eTale muni pApathI lepAto nathI."
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 AcArAMga sUtranA prathama zrutaskaMdhanA navamA brahma adhyayanamAM kahelI maryAdAmAM vartanAra, parabrahma eTale zuddha AtmasvarUpa jANavA vaDe karIne samAdhivALo ane karmadahana karavArUpa je bhAga tenI atyaMta niSpattivALo evo brAhmaNa eTale dravyabhAvathI brahmacaryanuM pAlana karanAra muni pApakarmathI lipta thato nathI. have yAga eTale yajJa tenuM varNana kare che." yajJa be prakArano che. dravyayajJa ane bhAvayajJa. temAM gomedha, naramadha, gajamedha vagere dravyayajJamAM avazya prANIno vadha thAya che. te dravyayajJanA karAvanArA AcAryo nirdayatAthI evA vAkyo bole che ke - yajJArthaM pazavaH sRSTAH svayameva svayabhuvA / yajJosya bhUtyai sarvasya, tasmAdyajJe vadho'vadhaH // ityAdi. "brahmAe pote yajJane mATe ja pazuo utpanna karyA che, ane yajJa A sarva jagatanA kalyANa mATe che, tethI yajJamAM je vadha thAya te vadha (hiMsA) kahevAya nahIM." auSadhio, pazuo, vRkSo, pakSIo ane tiryaMco yajJamAM maraNa pAmavAthI UMcI gati (svarga)ne pAme che. tala, vrIhi, java, aDada, jaLa, mULa ane phala vidhipUrvaka ApavAthI manuSyo para pitRdevatAo eka mAsa sudhI prasanna rahe che, matsyanuM mAMsa ApavAthI be mAsa sudhI prasanna rahe che, hariNanuM mAMsa ApavAthI traNa mAsa, gheTAnA mAMsathI cAra mAsa, pakSInA mAMsathI pAMca mAsa, bakarAnA mAMsathI cha mAsa, vRSa jAtinA mRganA mAMsathI sAta mAsa, eNa jAtinA mRganA mAMsathI ATha mAsa, ruru jAtinA mRganA mAMsathI nava mAsa, bhUMDa ane mahiSanA mAMsathI daza mAsa, sasalA ane kAcabAnA mAMsathI agiyAra mAsa, gAyanuM mAsa, dUdha athavA khIrathI eka varSa ane gharaDA bakarAnA mAMsathI bAra varSa sudhI pitRdevanI tRpti thAya che. A pramANe smRtimAM kahelI hakIkatane anusAre pitRnA tarpaNane mATe mUDha puruSo je hiMsA kare che te paNa durgatine mATe ja che. e pramANe yogazAstranA bIjA prakAzamAM kahyuM che. prabodha ciMtAmaNimAM smRtine anusaranArA smArlone zikSAvacana kahyuM che ke "jo brAhmaNo vedanA maMtro zaktivALA che ema kahetA hoya to haNavAno vyApAra karyA vinA ja mAtra maMtra bolavAthI ja bakarAonA prANa javA joIe. jo vedanA maMtronI zakti viSe kAMI paNa pramANa hoya to haNatA bakarAone vedanA na thavI joIe. jo vedanA maMtronI atizayavALI zakti hoya to zAMtine mATe homelA vAghathI devatAo kema prasanna thatA nathI? vaLI vedanA maMtrothI paraNelI strIone vidhavA thayelI joIne paMDita puruSa vedanI nirdoSatA zI rIte kaheze? paMcendriya prANIno vadha karatAM paNa jeonuM mana zaMkA pAmatuM nathI teone kuMthuvA, purA vagere jhINA jIvonI hiMsA karatAM to kyAMthI ja dayA Avaze? jeono hiMsA e dharma che, jaLa tIrtha che, gAya pUjaya che, guru
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ ~ 83 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 gRhasthAzramI che, agni deva che ane brAhmaNa pAtra che teone zuM kahevuM?" zrI dhanapALa paMDite dravya yAganI zlAghA paNa karI nahotI. te viSe evI kathA che ke - zrI bhojarAjAe yajJamAM vadha karavA mATe eka bokaDo Apyo hato. te bokaDo beM be zabda karato hato. te joIne bIjA sarva paMDitoe yajJanI zlAghA karI tyAre rAjAe dhanapALa paMDitane kahyuM ke "tuM paNa buddhi anusAra yajJanI stuti kara." te sAMbhaLIne zrAvakadharma pALanAra dhanapALa paMDite kahyuM ke " rAjanuM! A bakaro tamane ema kahe che ke - nAhaM svargaphalopabhogarasiko nAbhyarthitastvaM mayA / saMtuSTatRNabhakSaNena satataM sAdho na yuktaM tava // svarge yAnti yadi tvayA vinihatA yajJe dhruvaM prANino / yajJaM kiM na karoSi mAtRpitRbhiH putraistathA bAndhavaiH // 1 // bhAvArtha:- "huM svargaphaLanA upabhogamAM rasika nathI, meM kAMI tamArI pAse tenI yAcanA karI nathI, huM to tRNanuM bhakSaNa karIne niraMtara saMtuSTa chuM, mATe he bhalA mANasa! tamAre mane mAravo yogya nathI. je kadAca yajJamAM haNelA prANIo svargamAM ja jatA hoya, to tame mAtA, pitA, putra ane bAMdhavAdika vaDe kema yajJa karatA nathI?" A zloka sAMbhaLIne rAjAne krodha caDyo. paNa pharI samaya pAmIne dhanapALa paMDite tene prasanna karyA, paraMtu potAnA vrataniyamano bhaMga karyo nahIM. A prasaMga upara eka bIjo paNa saMbaMdha che. te nIce pramANe - raviguptabrAhmaNanI kathA avantinagarImAM ravigupta nAme eka brAhmaNa raheto hato. te hamezAM vedazAstranI yuktithI lokonI pAse yajJadharmano upadeza karato hato ane kaheto ke "vedamAM kahelI hiMsA karavAthI doSa nathI, paNa ulaTuM yajJAcAryane, yajJa karanArane tathA homelA bakarA vagerene moTuM phaLa prApta thAya che." ItyAdi upadeza karato te AyuSya pUrNa thatAM maraNa pAmIne trIjI narakamAM utpanna thayo. tyAMthI nIkaLyA pachI anaMta kALa sudhI bhavabhramaNa karIne kAMpilyapuramAM vAmadeva nAme brAhmaNa thayo. tyAM paNa azvameghAdika yajJono upadeza karavA lAgyo, tathA rAtrIbhojana vagere bAvIze abhakSyanuM bhakSaNa karavA lAgyo. tene sumitra nAme zrAvaka mitra thayo hato. te sumitra tene niraMtara zikhAmaNa Apato hato ke "dIna zabda karatA bakarAone haNIne dharma mAnanArA, nirdaya, napuMsaka jevA yajJa karanArA brAhmaNo kasAIthI paNa adhika pApI che. "hiMsAne paNa vedamAM ahiMsA kahelI che.' e pramANe AgamanA rAgathI mithyA kahenArA vicArazUnya hRdayavALA brAhmaNo cArvAkanI zA mATe niMdA kare u.bhA.-5-13
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 che ? arthAt te karatAM cArvAka ghaNA sArA che.' te sAMbhaLIne vAmadeva bolyo ke "he mitra ! jainoe tane chetaryo che, mATe tuM Ama bole che.' sumitre kahyuM ke "niHspRhI munio bIjAne zA mATe chetare che ? tethI tene zo lAbha meLavavo che ? tene kAMI spRhA to che nahIM." A pramANe sumitra tene vAraMvAra samajAvato hato, paNa te vAmadeve pratibodha pAmato nahoto. ekadA najIkanA koI gAme vivAha prasaMga hato te nimitte sumitra vAmadevane sAthe laIne tyAM javA cAlyo. mArgamAM koI gAma najIka AvyA eTale tyAM rokAyA. te vakhate saMdhyA samaya thayo hato. eTale sumitre to caturvidha AhAranuM pratyAkhyAna karyuM. vAmadeva to rAtrIe ja rasoI karIne jamavA beTho. te vakhate teNe mitrane bolAvyo ke "he mitra ! bhojana karavA cAla, haju ghaNI rAtrI gaI nathI, saMdhyA samaya ja che. ApaNe dIpakano sAro prakAza karIne jamavA besIe." sumitra bolyo ke "rAtrIbhojananA je doSo kahelA che te doSo aMdhakAramAM jamavAthI paNa lAge che ane sAMkaDA mukhavALA pAtramAM jamavAthI paNa lAge che, temaja dIvo karavAthI paNa bIjI bahu hiMsA lAge che, kemake rAtre dIvAnI jyotanA AkarSaNathI aneka pataMgIyA vagere jIvo AvI AvIne te dIvAnA pAtramAM paDe che ane tenI jyotamAM baLI jAya che. mATe mAre rAtrIbhojananA viSayamAM dvividha-trividhe karIne pratyAkhyAna che." te sAMbhaLIne te vAmadeva jainagurunI niMdA karato khAvA beTho. have rAMdhavAnI tapelImAM daivayoge ajANatAM sarpa raMdhAI gayo hato. tethI khAI rahyA pachI vAmadevane viSa caDhyuM. sumitre navakAra maMtra bhaNIne te viSa utAryuM. pachI sumitra tene kevaLI pAse laI gayo. tyAM vAmadeva potAno pUrvabhava sAMbhaLIne pratibodha pAmyo. pachI vAmadeve kevaLI gurune bhAvayajJanuM svarUpa pUchyuM. tyAre kevaLI bolyA ke indriyANi pazUn kRtvA, vedIM kRtvA tapomayIm / ahiMsA AhutIrdadyA - deSa yajJaH sanAtanaH // 1 // bhAvArtha :- "Indriyone pazurUpa karIne ane taparUpI vedI (kuMDa) karIne ahiMsArUpI Ahuti devI, e sanAtana bhAvayajJa kahelo che." kevaLInA vAkyathI pratibodha pAmelo vAmadeva bhAvayajJa karavAmAM rasika thayo. pachI teNe potAnA pitAne jaIne kahyuM ke "huM dIkSA lauM chuM." pitAe javAba Apyo ke "tuM putrarahita che, mATe '"aputrasya gati'sti" putrarahita mANasanI sadgati thatI nathI." te sAMbhaLIne vAmadeva bolyo ke - jAyamAno hared bhAryAM, vardhamAno hareddhanam / mriyamANo haret prANAn, nAsti putrasamo ripuH // 1 // bhAvArtha :- "putra, utpanna thatAM ja bhAryAnuM haraNa kare che, moTo thatAM dhananuM haraNa kare che ane kadI maraNa pAme to prANonuM haraNa kare che, mATe putra samAna bIjo koI zatru nathI."
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 185 yuktithI mAtA-pitAne pratibodha pamADIne vAmadeve dIkSA grahaNa karI AtmakArya sAdhyuM. kevaLInA vAkyathI dravyayajJano tyAga karIne bhAvayajJa karavAmAM rasika thayelA vAmadeve vakratAno tyAga karI zIvratAthI zivasukha prApta karyuM." dravyapUja-bhAvapUjA syAdbhedopAsanArupA, dravyArcA gahamedhinAm / abhedopAsanArupA, sAdhUnAM bhAvapUjanA // 1 // bhAvArtha :- gRhasthIone bhedaupAsanArUpa dravyapUjA hoya che ane sAdhuone abheda upAsanArUpa bhAvapUjA hoya che." bhedaupAsanArUpa eTale AtmAthI ahinuM paramezvara judA che, prApta thayelA AtmAnaMdanA vilAsI che. tenI upAsanA eTale nimitta AlaMbanarUpa sevA te rUpa dravyapUjA gRhasthIone yogya che ane sAdhuone to abheda upAsanA eTale paramAtmA thakI potAno AtmA abhinna che evA prakAranI bhAvapUjA yogya che. jo ke ahaMnuM bhagavAnanA guNanuM smaraNa karavuM, temanuM bahumAna karavuM, evA upayogarUpa savikalpa bhAvapUjA gRhasthIone paNa che, to paNa upayogavALI AtmasvarUpanA ekatvarUpa bhAvapUjA to munione ja yogya che. A prasaMga upara eka saMbaMdha che te nIce pramANe - dhanasAra vaNikanI kathA zrIpuranagaramAM jitArI nAme rAjA rAjya karato hato. te nagaramAM dhanasAra nAmano eka vaNika raheto hato. te atyaMta daridrI hovAthI koIpaNa sthAne Adara pAmato nahIM, paraMtu te svabhAve saraLa hato ane hamezAM saddaguru pAse dharmopadeza zravaNa karato hato. ekadA teNe vinayapUrvaka dIna vANIthI gurune pUchyuM ke "he svAmI ! huM daridrI, duHkhI ane nirdhana kema thayo?" gurue kahyuM ke "teM pUrva bhave zrI jinezvaranI pUjA karI nathI, tethI duHkhI thayo che. have A janmamAM tuM dravyapUjA tathA bhAvapUjA kara, jethI tArA duHkhano kSaya thAya. temAM bhAvapUjAnuM svarUpa pUrvAcAryoe evuM kahyuM che ke - dayAMbhasA kRtasnAnaH, santoSazubhavastrabhRt / vivekatilakabhrAjo, bhAvanApAvanAzayaH // 1 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 bhaktizraddhAnadhusRNonmizrapAraTIrajadravaiH / navabrahmAMgayugdevaM, zuddhamAtmAnamarcaya // 2 // bhAvArtha :- "he uttama ! dravya ane bhAvathI svaparanA prANarakSaNarUpa dayArUpI jaLa vaDe snAna karIne, paudgalika sukhanI IcchAnA abhAvarUpa saMtoSa-tadrupavasrane dhAraNa karIne, svaparanA vibhAvanuM je jJAna-tadrupa vivekanuM tilaka karIne tathA arihaMtanA guNagAnamAM ekAgratArUpa bhAvanA vaDe karIne pavitra aMtaHkaraNavALo thaI, bhakti ane zraddhArUpa caMdanathI mizra evA kesaranA dvave karIne nava prakAranA brahmacaryarUpa nava aMgone dhAraNa karanAra anaMta jJAnAdi paryAyavALA zuddha AtmArUpa devanI pUjA kara." pachI kSamArUpI puSpanI mALA arpaNa kara, be prakAranA dharmarUpa be aMgaluhaNA AgaLa dhara, dhyAnarUpI sAra alaMkArone tenA aMgamAM nivezana kara, ATha madasthAnanA tyAgarUpI aSTamaMgaLa tenA pAse Alekha; jJAnarUpI agnimAM zubha saMkalparUpI kAkatuMDa (agaru)no dhUpa kara, pUrve dharmarUpI lavaNa utArI dharmasaMnyAsarUpa vahni sthApana karIne temAM kSepana ka2 ane pachI AtmasAmarthyarUpa Arati utAra. ItyAdi bhAvapUjAnuM svarUpa bIjA graMthothI jANI levuM. - jinezvaranI pUjA, snAtra, guNasamUhanI stuti ane stavanA vagere ka2vAthI darzana rahita (mithyAtvI) jIvone darzana (samakita)nI prApti thAya che ane jene darzanaguNa prApta thayA hoya che tene kSAyikabhAvanI utpatti thAya che, tathA jinapUjA ratnatrayInI prAptinuM kAraNa thAya che. zrI gautamasvAmIe bhagavAnane pUchyuM che ke - "he bhagavAn ! jinezvaranI stuti, stavana ane maMgaLa bhaNavAthI jIvone zuM lAbha thAya ?'' bhagavAne kahyuM ke - "he gautama ! stuti, stavana ane maMgaLathI jIvone jJAna, darzana ane cAritrano lAbha thAya." vaLI jinezvaranI pUjA karavAthI paudgalika saMpatti paNa prApta thAya che, dhana, dhAnya, rAjya, cakravartIpaNuM tathA IndrapaNAnI lakSmI paNa prApta thAya che ane chevaTe cidAnaMda saMpatti (mukti) paNa prApta thAya che. e pramANe zrI jinezvaranI sevA banne prakAranI lakSmInI prAptimAM kAraNabhUta che." ItyAdi gurumukhathI dharmadezanA sAMbhaLIne dhanasAre gurune pUchIne "AjathI zrI arhantanI pUjA karyA vinA mukhamAM pANI paNa nAkhavuM nahIM." evo abhigraha grahaNa karyo. te divasathI ja AraMbhIne te zreSThi hamezAM jinapratimAnI kesara, caMdana, kapUra (barAsa) vagere sugaMdhI dravyothI ane sugaMdhI evA jAI, padma, caMpo, ketakI, mAlatI, macakuMda vagerenA tAjA puSpothI pUjA karavA lAgyo. e pramANe trikaraNa zuddhi vaDe niraMtara bahumAnathI zrI jinendranI prabhutAne jJAna dRSTirUpa mArgamAM utArIne pUjA karatAM te nasAre ghaNuM puNya upArjana karyuM. te puNyanA tAtkAlika udayathI tenA gharamAM aneka prakAranI lakSmI pragaTa thaI; eTale vizeSe karIne jinabhakti karatA evA te
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 187 zreSThie jinacaitya, jinabiMba, pustaka ane caturvidha saMgha e sAte kSetramAM ghaNuM dhana kharacyuM. e pramANe haMmezA dravyapUjA, bhAvapUjA karatAM dhanasAra zreSThi samakita pAmI, devanuM AyuSya bAMdhI manuSyabhavanuM AyuSya pUrNa thatAM prathama svargamAM devatA thayAM. tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM uttama kuLane viSe utpanna thaI sadguru samIpe dIkSA laI muktisukhane pAmaze. "A zrAddhadharmI dhanasAra zreSThie jinezvaranI pUjAnuM phaLa zIghrapaNe A bhavamAM ja meLavyuM ane pachInA bhavamAM cAritra laIne bhAvapUjAnI vizuddhi vaDe te muktine pAmyo. tenuM dRSTAMta sAMbhaLIne anya bhavya prANIoe paNa dravya tathA bhAva e banne prakAranI pUjA avazya karavI.' 334 dhyAna dhyAtA dhyAnaM dhyeya - mekatAvagataM trayam / tasya hyananyacittasya, sarvaduHkhakSayo bhavet // 1 // bhAvArtha H- "dhyAna karanAra, dhyAna ane dhyeya te dhyAtAne yogya - e traNenI ekyatArUpa dhyAna jene prApta thayeluM che te ekAgra cittavALAnA-tadrupa cetanAvALAnA arhatsvarUpa ne AtmasvarUpane tulya upayogapaNe grahaNa karanArA Atmika guNane AvaraNa karanArA-rokanArA sarva duHkhono (sarva karmono) kSaya thAya che." A prasaMgamAM kSapakamunino saMbaMdha che te A pramANe - kSapakamuninI kathA koI eka muni niraMtara mAsakSapaNAdika aneka duSkara tapasyAnuM AcaraNa karatA hatA. eka udyAnamAM rahIne AtmasvarUpanuM dhyAna karatA hatA. temanA guNathI prasanna thayelI koI devI hamezAM te munine vaMdana karI tathA stuti karIne kahetI ke 'he muni ! mArA para prasAda karIne mArA yogya kAMI kArya batAvazo.' ekadA te muni koI brAhmaNanA duSTa vacana sAMbhaLIne krodha pAmI tenI sAthe yuddha karavA lAgyA. muni tapasyA vaDe ati kRza thayelA hovAthI te brAhmaNe tene muSTi vagerenA prahArathI mArIne pRthvI para pADI nAkhyA. pharIthI muni krodha karIne yuddha karavA lAgyA, to paNa tene te brAhmaNe prahAra karI pADI nAkhyA. ema aneka vAra te brAhmaNe temane prahArAdika vaDe jarjarita karI nAkhyA, eTale te muni parAjaya pAmIne mAMDa mAMDa potAne sthAne AvyA. bIje divase prAtaHkALamAM haMmezanI jema te devIe AvIne munine vaMdanA karI, paNa munie devInI sAmuM paNa joyuM nahIM, tema kAMI bolyA paNa nahIM; tethI te devIe pUchyuM "he svAmI ! kayA aparAdhathI mArI sAthe Aje tame bolatA nathI ?" muni ucca svare bolyA ke "kAle pelA brAhmaNe mano mAryo to
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 6 . upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 paNa teM mAruM rakSaNa karyuM nahIM, temaja mArA te zatruno te kAMI apakAra paNa karyo nahIM; mATe mAtra mIThA vacana bolIne prIti batAvanArI evI tane have huM bolAvavA Icchato nathI." te sAMbhaLIne smitathI adharoSThane kAMtimAna karatI devI bolI ke "he muni ! jyAre tame banne ekabIjAne vaLagIne yuddha karatA hatA, te vakhate kautuka jovAnI IcchAvALI huM paNa tyAM ja hatI; paraMtu te vakhate meM tamane bannene samAna krodhavALA joyA. tethI A bemAM sAdhu koNa ane brAhmaNa koNa?' e jANI zakI nahIM." tethI karIne huM tamArI rakSA ane brAhmaNane zikSA karI zakI nahIM. te sAMbhaLIne jeno krodha zAMta thayo che evA muni bolyA ke "he devI! teM mane Aje bahu sArI preraNA karI, tethI have huM A krodharUpI aticAra doSanuM mithyAduSkata ApuM chuM. he devI! meM dhyAna saMbaMdhI zAsano ghaNA yatnathI abhyAsa karyo che, zravaNa karyuM che ane bIjAne zIkhavyuM paNa che, temaja tenuM anumodana paNa karyuM che. to paNa khare vakhate te mane smaraNamAM AvyuM nahIM. zUnyaM dhyAnopayogena, viMzatisthAnakAdyapi / kaSTamAtraM tvabhavyAnA-mapi no durlabhaM bhavet // 1 // bhAvArtha - "dhyAnanA upayoga vinA mAtra kAyaklezarUpa vizasthAnaka vagere tapa abhavya prANIone paNa durlabha nathI, arthAt ghaNA abhavya prANIo paNa tevuM tapa kare che." cittanI ekAgratArUpa je dhyAna-tenA upayogathI zUnya evA vizasthAnaka vagere tapasamUha mAtra kAyaklezarUpa ja che, te te abhavyone paNa durlabha nathI. bAhyAcaraNa to jainokta paNa ghaNA prakAre abhatroe pUrve karyA che. have dhyAna karavAnuM svarUpa kahe che - jitendriyasya dhIrasya, prazAntasya sthirAtmanaH / sthirAsanasya nAsAna-nyastanetrasya yoginaH // 1 // rUddhabAhyamanovRtte-rdhAraNAdhArayA syAt / prasannasyApramattasya, cidAnandasudhAlihaH // 2 // sAmrAjyapratidvaMdva-mantareva vitanvataH / dhyAnino nopamA loke sadevamanuje'pi hi // 3 // bhAvArtha:- "jeNe Indriyono jaya karelo che, je AtmavIryanA sAmarthya vaDe pariSaha ane upasargothI akaMpya che, jenA krodhAdika kaSAya zAMta thayelA che, jeno AtmA sAdhana pariNatimAM sukhamaya hovAthI sthira che, jeNe capaLatAnA nirodhane mATe Asana sthira karIne nAsikAnA agrabhAge dRSTine sthApanA karelI che (ratnatrayamAM magna che), dhyeyamAM cittane sthira karavuM te dhAraNA
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 189 tenA AdhArathI jeNe bAhya manovRttino rodha karelo che, je manamAM kaluSyathI rahita prasanna che, je ajJAnAdika ATha pramAdathI rahita apramatta che, jeNe cidAnaMdarUpa amRtano svAda lIdho che ane je antaHkaraNamAM ja advitIya sAmrAjayano eTale bAhyAbhyatara vipakSa rahita svaguNasaMpadArUpa svabhAva-parivAropeta ThakurAIno svAdhIna karavArUpa vistAra kare che, evA dhyAnI muninI upamA devatAomAM ke manuSyamAM kAMI paNa nathI. ahIM tiryaMca ne nAraka durgati hovAthI grahaNa karela nathI, arthAt tribhuvanamAM sahajAnaMdavilAsInI tulanA karI zakAya evuM sAdezya che ja nahIM." he devI! A pramANe aneka prakAranA dhyAnazAstranuM ullaMghana karIne meM ayogya karyuM, te ThIka karyuM nahIM." tyArapachIthI te muni niraMtara nizcala cittathI dhyAna karavA lAgyA. devAdike karelA upasargomAM paNa prathamanI jema capaLatA karI nahIM. merUnI jevuM nizcala dhyAna dhyAIne aMte svarge gayA. pachI te munine bhaktipUrvaka namana karIne pelI devI potAne sthAne gaI. dhyAnathI bhraSTa thayela muni ajJAnI jevA ja che; mATe kaSTamAM paNa munie dhyAnano tyAga karavo nahIM e A kathAno sAra che." 335 durgAnanA 63 sthAnonuM svarUpa triSaSTidhyAnasthAnAni, utpannAnyAtaraudrataH / tatsvarUpaM likhAmi dvi-tIyaprakIrNasUtrataH // 1 // bhAvArtha:- "ArtadhyAna ane raudradhyAnathI utpanna thayelA tresaTha dhyAnanA sthAnako che. tenuM svarUpa bIjA prakIrNa sUtrathI (AurapaccakakhANathI) atre lakhuM chuM." Atura pratyAkhyAna nAmanA prakIrNaka sUtra (pannA sUtra)mAM "annANa jhANe" ItyAdi pATha che. temAM durgAnanA tresaTha sthAnako gaNAvyAM che. ajJAnadhyAna :- "ajJAna ja kalyANakArI che; kemake temAM vyAkhyAna vAMcavuM, bhaNavuM, bhaNAvavuM vagere AyAsano abhAva che." ema manamAM vicAravuM, te ajJAnadhyAna kahevAya che. te dhyAna jJAnapaMcamInI kathAmAM kahelA vAsudevAcArye karyuM hatuM, mATe tevuM durgAna dhyAvavuM nahIM. anAcAradhyAna - anAcAra te duSTAcAra-doSayukta AcaraNa, te saMbaMdhI dhyAna te kokaNadezI sAdhue kSetramAM agni saLagAvavArUpa karyuM hatuM; tathA devatA thayelA ziSya kahevA nahi 2.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 AvavAthI cAritrano tyAga karavAne IcchatA aSADhAsUrie te dhyAna karyuM hatuM. kudarzanadhyAna :- bauddhAdika mithyAdarzananuM dhyAna surASTra zrAvake karyuM hatuM. krodhadhyAna :- kulavAluka, gozAlaka, pAlaka, namuci, zivabhUti vageree karyuM hatuM. mAnadhyAna`H- bAhubaLi, subhUmacakrI, parazurAma, haThathI AvelA saMgamadeva vageree karyuM hatuM. mAyAdhyAna H- anyane chetaravArUpa mAyAdhyAna, aSADhAbhUti munie lADu vahoravA mATe karyuM hatuM. lobhadhyAna :- siMhakesariyA lADunA Icchuka sAdhue karyuM hatuM. rAgadhyAna H- rAgane abhiSyaMgamAtra samajavo. tenA kAmarAga, sneharAga ane dRSTirAga ema traNa prakAra che. temAM viSNuzrInA upara vikramayaza rAjAne kAmarAga thayo hato. dAmantakanA sasarAnuM potAnA putranuM maraNa sAMbhaLIne sneharAgane lIdhe hRdaya phATI gayuM, ane kapilane dRSTirAga (darzanano rAga) thavAthI brahmadevalokamAMthI AvIne potAnA matanA rAgathI potAnA ziSyone "Asure ramase" ItyAdi kahyuM hatuM. A traNe prakAranA rAganuM dhyAna na karavuM. aprItidhyAna :- aprIti eTale anya upara drohano adhyavasAya athavA dveSa, te dhyAna yajJanI zarUAta karAvanArA madhupiMga ane pippala vagerene thayuM hatuM, tathA harivaMzanI utpattimAM vIrakadevane thayuM hatuM. 10. mohadhyAna :- vAsudevanA zabane upADIne cha mAsa sudhI pharanArA baLabhadrane thayuM hatuM. -- 11. IcchAdhyAna :- IcchA eTale manamAM dhArelo lAbha meLavavAnI utkaTa abhilASA, tenuM dhyAna te IcchAdhyAna. te be mASA suvarNanA arthI kapilane koTI suvarNanA lobhamAM paNa IcchAno aMta Avyo na hato tenI jema samajavuM. 12. mithyAdhyAna :- mithyA eTale viparyasta (avaLI) dRSTipaNuM, tenuM dhyAna te mithyAdhyAna. te jamAlI, goviMda vagerene thayuM hatuM. 13. mUrchAdhyAna :- mUrchA eTale prApta thayelA rAjyAdika upara atyaMta Asakti, tenuM dhyAna te mUrchAdhyAna. te putrone utpanna thatA ja mArI nAMkhanAra athavA khoDa khApaNavALA karanAra kanakadhvaja rAjAne thayuM hatuM. 14. zaMkAdhyAna H- zaMkana te zaMkA eTale saMzaya karavo - tenuM dhyAna te zaMkAdhyAna, te aSADhAsUrinA avyaktavAdI ziSyone thayuM hatuM.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 191 15. kAMkSAdhyAna - eTale anya anya darzanano athavA potAnA darzanano Agraha arthAt kAMkSA; tenuM dhyAna, te "he kapila ! tyAM paNa dharma che ane ahIM mArA matamAM paNa dharma che." ema bolanArA maricine thayuM hatuM. gRhidhyAna - eTale AhArAdikane viSe atyaMta AkAMkSAnuM dhyAna. te mathurAvAsI maMgusUrine tathA vratano tyAga karanAra kaMDarika rAjAne thayuM hatuM. 17. AzA dhyAna - eTale pArakI vastu meLavavAnI abhilASAnuM dhyAna. te nirdaya brAhmaNanA pAtheya pratye pAtheya vinAnA mUladevane thayuM hatuM. tuSAdhyAna :- tuSApariSadanA udayathI utpanna thayelI pIDA, te pIDAe karIne thayuM ke dhyAna te tRSAdhyAna. A dhyAna pitA sAdhunI sAthe jatAM mArgamAM tRSAthI pIDAyelA kSullaka sAdhune thayuM hatuM. 19. kSudhA dhyAnaH- zrudhAnA paravazapaNAthI thatuM dhyAna te sudhAdhyAna. te rAjagRhI nagarInA udyAnamAM AvelA lokone mAravA taiyAra thayelA dramakane thayuM hatuM. 20. pathidhyAna - eTale alpakALamAM ISTa sthAne pahoMcavAnuM dhyAna. te dhyAna potanapuranA mArgane zodhatA valkalacirIne thayuM hatuM. viSamamArgaththAna :- ghaNA vikaTa mArganuM dhyAna. sanaskumArane zodhanAra mahendrasiMhane athavA brahmadattane zodhanAra varadhenune thayuM hatuM. 22. nidrAdhyAna:- eTale nidrAne AdhIna thayelAnuM dhyAna. te dhyAna myAnaddhi nidrAe karIne pADAnuM mAMsa khAnAra, hastinA dAMta kheMcI kADhanAra tathA modakanA abhilASI sAdhune thayuM hatuM. 23. nidAnadhyAna :- eTale bIjA bhavamAM svarganI athavA manuSyapaNAnI samRddhi meLavavAnI IcchAthI nava prakAranA niyANAM karavA saMbaMdhIdhyAna. te naMdISeNa, saMbhUti ane draupadI vagerene thayuM hatuM. 24. snehadhyAna - sneha eTale mohanA udayathI putrAdikane viSe thatI prItivizeSarUpa dhyAna. te marudevA, sunaMdA ane annakanI mAtAne thayuM hatuM. 25. kAmadhyAna - kAma eTale viSayano abhilASa, tenuM dhyAna te kAmadhyAna. te hAsA ane prahAsAdevIe dekhADelA viSayasukhanA lobhathI kumAranaMdI sonIne thayuM hatuM tathA rAvaNane thayuM hatuM. 26. apamAnadhyAna :- apamAna eTale paraguNanI prazaMsA sAMbhaLIne thatI IrSyA athavA cittanI kAluSyatA (malinatA), tenuM dhyAna te apamAnadhyAna. te bAhu ane subAhunI
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 27. upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 prazaMsAne nahi sahana karanAra pITha ane mahApIThane tathA sthUlabhadranI prazaMsAne sahana nahi karI zakanAra siMhaguphAvAsI munine thayuM hatuM. kalahadhyAna :- eTale kleza karAvavAnuM dhyAna. te rukmiNI ane satyabhAmAnA saMbaMdhamAM tathA kamalAmelAnA dRSTAMtamAM nAradane thayuM hatuM. 28. yuddhadhyAna :- eTale zatrunA prANavyAparopaNanA adhyavasAyarUpa dhyAna. te halla tathA vihalla nAmanA baMdhunA vinAza mATe ceDArAjAnI sAthe yuddha karanArA koNikane thayuM hatuM. 29. niyuddhadhyAna :- prANanA apahArarUpa adhama, yuddha rahita yaSTi muSTi vagerethI je jaya meLavavo te niyuddha kahevAya che, tenuM dhyAna te niyukradhyAna. te dhyAna bAhubaLI tathA bharatarAjAne thayuM hatuM. 32. 30. saMgadhyAna :- saMga eTale tyAga karyA chatAM paNa pharIthI tenA saMyoganI abhilASA tenuM dhyAna te saMgadhyAna. te rAjImatI pratye rathanemine tathA nAgilA pratye bhavadevane thayuM hatuM. 31. saMgrahadhyAna :- atyaMta atRpti vaDe dhanAdikano saMgraha karavAnuM dhyAna te saMgrahadhyAna te mammaNazreSThine thayuM hatuM. vyavahAradhyAna H- potAnA kAryanA nirNaya mATe rAjAdika pAse nyAya karAvavo te vyavahAra kahevAya che. tenuM dhyAna te vyavahAradhyAna. te be sapatnIone potapotAno putra TharAvavA mATe thayuM hatuM. 33. krayavikrayadhyAna :- lAbhane mATe alpa mUlya vaDe vadhAre mUlyavALI vastu kharIda karavI te kraya kahevAya che ane ghaNuM mUlya laIne alpa mUlyavALI vastu vecavI te vikraya kahevAya che, te krayavikrayanuM dhyAna AbhIrIne kapAsa ApanAra vaNikane thayuM hatuM. 34. anarthadaMDadhyAna H- eTale prayojana vinA hiMsAdika karavAnuM dhyAna. te atyaMta unmattapaNAne lIdhe dvaipAyanamunine kaSTa ApanAra zAMba vagerene thayuM hatuM. 35. AbhogadhyAna :- Abhoga eTale jJAnapUrvaka vyApAra, tenuM dhyAna te AbhogadhyAna. te brAhmaNanAM netro dhArIne vaDaguMdAnuM mardana karanArA brahmadatta cakrIne thayuM hatuM. 36. anAbhogadhyAna :- eTale atyaMta vismaraNa, tethI thatuM dhyAna te anAbhogadhyAna. te prasannacaMdrane thayuM hatuM. 37. RNadhyAna :- RNa te devuM; te ApavA mATe thatuM dhyAna te RNadhyAna. te eka ghAMcIne potAnI benanuM devuM devA mATe thayuM hatuM. 38. vairadhyAna :- eTale mAtApitAdikanA vadhathI athavA rAjyanA apahArathI utpanna thatuM dhyAna. te parazurAma tathA subhUmane thayuM hatuM ane sudarzananA kAmarAgavALI vyaMtarI thayelI
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 193 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 abhayArANIne thayuM hatuM. 39. vitarkadhyAna - vitarka eTale rAjyAdika grahaNa karavAnI ciMtA tenuM dhyAna. te naMdarAjAnuM rAjya levAnI IcchAvALA cANakyane thayuM hatuM. hiMsAdhAna-eTale pADA vagerenI hiMsA karavAnuM dhyAna. te kUvAmAM nAMkhelA kAlasaukarikane thayuM hatuM. 41. hAsya dhyAna - hAsya karavAnuM dhyAna. te caMDarudra AcAryanuM hAsya karanAra mitra sahita ziSyane thayuM hatuM. 42. prahAsa dhyAna :- prahAsa te upahAsa. niMdA athavA stutirUpa tenuM dhyAna te prahAsa dhyAna. te " naimittika muni ! huM tamane vaMdana karuM chuM." e pramANe vArtikamuni pratye mazkarImAM bolatA caMDapradyota rAjAne thayuM hatuM. 43. pradveSa dhyAna - ati daiSavALuM dhyAna te prasveSadhyAna. te marubhUti tarapha kamaThane tathA zrI mahAvIrasvAmInA kAnamAM khIlA nAMkhanAra gopane thayuM hatuM. 44. parUSadhyAna - paruSa eTale ati niSphara karma. tenuM dhyAna te parUSa dhyAna. te brahmadatta putra upara calaNI rANIne tathA yugabAhu bhAI upara maNirathane thayuM hatuM. 45. bhayAna - bhaya e mohanI aMtargata rahelI nokaSAya prakRti che tenuM dhyAna. te gajasukumAlane upasarga karanArA somila sasarAne thayuM hatuM. rUpadhyAna - AdarzAdikamAM je jovuM te rUpa kahevAya che; tenuM dhyAna te rUpadhyAna. te be prakAranuM che. svarUpadhyAna ane pararUpadhyAna. temAM "mAruM rUpa sAruM che" ema je mAnavuM te svarUpadhyAna sanakumArane thayuM hatuM ane pararUpadhyAna zreNika rAjAnuM citra Alekhela phalaka (pATIyuM) joIne sujayeSThA ane celaNAne thayuM hatuM. 47. AtmaprazaMsAdhyAna:- potAnI prazaMsA karavAnuM dhyAna zaTAla maMtrInA mukhathI potAnI kavitAnI prazaMsA karAvavA IcchanArA vararUcine thayuM hatuM tathA kozA vezyAne potAnI kalAkuzaLatA batAvanAra rathakArane thayuM hatuM. 48. paraniMdA dhyAna - te kuragaDuka pratye cAra sAdhune thayuM hatuM. 49. paragaAMdhyAna - pArakI gaI eTale anya jano pAse paranA chatA achatA doSa pragaTa karavA te. A dhyAna saMghasamakSa durbalikA puSpamitranI gaha karanAra goSThAmAhilane thayuM hatuM. 50. parigrahaththAnaH- dhanadhAnyAdika parigraha navA meLavavAnuM dhyAna athavA gayelI samRddhine
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 pAchI meLavavAnuM dhyAna te parigrahadhyAna. te dhyAna cArUdattane thayuM hatuM. tathA muni pati sAdhu vihAra karatA teno rodha karanAra kuMcikazreSThine thayuM hatuM. 51. paraparivAdadhyAna - anyanA achatA doSo anya mATe pragaTa karavA te paraparivAda kahevAya che te paraparivAdadhyAna subhadrA pratye tenI sAsu tathA naNaMdane thayuM hatuM. para. paradUSaNadhyAna - pote karelA doSano bIjA nirdoSa prANI upara Aropa karavo te paradUSaNa kahevAya che. te saMbaMdhI dhyAna te paradUSaNadhyAna. te patinI hatyArUpa potAnA doSane bhadraka vRSabha upara AropaNa karanAra jinadAsanI strIne thayuM hatuM. 53. AraMbhadhyAna - AraMbha te bIjAne upadrava karavo, te saMbaMdhI dhyAna te AraMbhadhyAna te | kuruDa ane ukuDa munine tathA dIpAyana RSine thayuM hatuM. 54. saMraMbhaLAnaH-saMrabha te viSayAdikano tIvra abhilASa. te saMbaMdhI dhyAna te saMraMbha dhyAna. te mAtAnA uparodhathI vrata pALatAM chatAM paNa viSayanI abhilASAvALA kSullakakumArane thayuM hatuM. 55. pApaLAnaH- parasevana vagere pApakarmanuM anumodana eTale tene prasaMge "ANe A ThIka karyuM" ema je bolavuM te pApa kahevAya che. tenuM dhyAna te pApadhyAna. te "A bhogI bhramararAjAne dhanya che." ItyAdi anumodana karanArA lokone thayuM hatuM. adhikaraNa dhyAna - pApanI utpattinA kAraNarUpa je adhikaraNa te saMbaMdhI dhyAna te adhikaraNadhyAna. te vApI kUpAdika karAvavAmAM tatpara thayelA naMdamaNikArane thayuM hatuM. 57. asamAdhimaraNadhyAna :- "A samAdhi vaDe maraNa pAmo" evuM asamAdhimaraNadhyAna jIMdakAcArya pratye sulaka sAdhune pahelAM yaMtramAM pIlatA abhavya evA pAlaka purohitane thayuM hatuM. 58. karmodayapratyayadhyAna - karmanA udayane AzrIne thayeluM dhyAna te karmodaya pratyayadhyAna. te prathama zubha pariNAma chatAM pachIthI koIpaNa azubha karmanA udayathI azubha pariNAmavALA thayelA viSNune aMtakALe thayuM hatuM. 59. Rddhigaurava dhyAna - rAjya, aizvarya vagere samRddhi vaDe potAnI utkRSTatArUpa gauravatA (moTAI)nuM dhyAna te RddhigauravadhyAna. te darzArNabhadrane thayuM hatuM. 60. rasagaurava dhyAna - jihnA Indriya vaDe grahaNa karAtA rasa (bhojana)nI gauravatAnuM dhyAna te rasagaurava dhyAna, arthAta mArI rasavatI (bhojana)mAM jevo rasa che tevo bIjAnI rasavatImAM zuM hoya?" evuM abhimAnapUrvaka je dhyAna te. khAI saMbaMdhI jalanA daSTAMtamAM
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 195 kahelA jitazatru rAjAne subuddhi maMtrI pAse potAnI rasavatInA rasanI prazaMsA karatA thayuM hatuM. 61. sAtAgauravadhyAna H- sukhanA garvanuM dhyAna. eTale "huM ja sukhI chuM" evA abhimAnavALuM dhyAna ghaNA sukhI dekhAtA jIvone thAya che. 62. avirahadhyAna H- avirahadhyAna eTale putrAdikano viraha na thAo evuM ciMtavana. A dhyAna 'be putrano viraha na thAo' evI buddhithI 'A sAdhuo mAMsa khAya che mATe te rAkSasa jevA che, tethI tenI pAse javuM nahIM.' ema kahIne putrone chetaranAra bhRgu purohita tathA tenI strI yazAne thayuM hatuM. temaja devatAe pratibodha karyA chatAM paNa vAraMvAra vratano tyAga karanAra metAryane thayuM hatuM. 63. amuktimaraNadhyAna H- mukti te mokSagati, tethI rahita te amukti, eTale saMsAranA sukhanI abhilASA, teNe karIne maraNa pAmavAnuM je dhyAna te 'amukti maraNadhyAna' kahevAya che. te 'muktine vighna karanAruM A niyANuM na kara' ema citra nAmanA potAnA bhAI sAdhue vAraMvAra nivAraNa karyA chatAM paNa 'cakravartInI saMpattino anubhava karyA vinA huM muktinI paNa IcchA karato nathI." evA tIvra azubha bhAvathI niyANuM karanArA saMbhUtimunine thayuM hatuM. "mithyAduSkRta ApavA lAyaka A tresaTha duSNananAM svarUpane sAMbhaLIne vivekI puruSoe aneka prakAranA karmonuM baMdhana karAvanArA A sarva durdhyAnono tattvamArgamAM pravRtti karavA sarvathA tyAga karavo." 339 pa mUlottaraguNazreNiprAjyasAmrAjyasiddhaye / bAhyamAbhyantaraM cetthaM, tapaH kuryAnmahAmuniH // 1 // bhAvArtha :- "mUlaguNa tathA uttaraguNanA samUha vaDe mahAn sAmrAjyanI siddhine mATe mahAmunioe A bAhya tathA atyaMtara tapa karavuM." jJAna, cAritrAdika mULaguNo ane samiti, gupti vagere uttaraguNo kahevAya che, tenI zreNI eTale vizeSe karIne te guNono udbhava, teNe karIne pracUra evA sAmrAjyanI siddhine mATe eTale svakArya je guNaniSpattirUpa tene arthe paramanigraMtha evA mahAmunio bAhya tathA atyaMtara
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 tapa kare, temAM anya lokone ullAsanuM kAraNa tathA prabhAvanAnuM mULa hovAthI bAhyatapa karavAnI jarUra che ane bIjA lokothI jANI zakAya tevuM nahIM chatAM AtmaguNanI ekatArUpa hovAthI abhyataratapa karavAnI AvazyakatA che. A prasaMga upara naMdanaRSino saMbaMdha che te A pramANe - naMdanaRSinI kathA A bharatakSetramAM chatrikA nAmanI nagarImAM jitazatru nAme rAjA rAjya karato hato. tenI bhadrA nAmanI paTarANIe naMdana nAmanA putrane janma Apyo hato. te kumAra anukrame yuvAvasthA pAmyo, eTale tene pitAnuM rAjaya maLyuM. rAjyanuM pAlana karatAM te naMdanarAjAne janmathI AraMbhIne covIza lAkha varSa vyatIta thayAM. ekadA poThThila nAmanA AcArya vihAranA kramathI te nagarImAM samavasaryA. temane vaMdana karavA mATe naMdanarAjA udyAnamAM gayA. tyAM gurune vidhipUrvaka vaMdanA karI dharmazravaNa karavA beThA. gurue A pramANe upadeza Apyo ke - } jJAnameva vRthA: prada, varmA tApanA : tadAbhyantarameveSTaM, bAhyaM tadupavRMhakam // 1 // bhAvArtha - "AtmapradezanI sAthe saMzliSTa thaIne rahelAM karmone tapAvavAthI sUkSma jJAnane ja paMDita puruSo tapa kahe che. temAM prAyazcittAdika atyaMtara evuM tapa ISTa che, ane anazanAdika bAhyatapa te atyaMtaratapane vRddhi pamADanAra che, eTale dravyatapa bhAvatapanuM kAraNa che, tethI bAhyatapa paNa ISTa che." tadeva hi tapaH kArya, durdhyAnaM yatra no bhavet / yo na DhIyo, kSIyo nendriya ArA bhAvArtha - "je tapa karavAthI durthAna na thAya, mana, vacana ane kAyAnA yoganI hAni na thAya tathA Indriyo kSINa na thAya tevuM ja tapa karavuM." ItyAdi dharmadezanA sAMbhaLIne pratibodha pAmelA naMdanarAjAe vairAgyathI poTTilAcArya pAse dIkSA lIdhI. niraMtara mAsakSapaNe karIne cAritranA guNane vRddhi pamADanArA te naMdanamuni guru sAthe prAmAdikamAM vihAra karavA lAgyA. te munie be azubha dhyAna (Arta-raudra)no tyAga karyo hato. sarvadA traNa daMDa, traNa gArava ane traNa zalyathI rahita hatA. temanA cAra kaSAya kSINa thayA hatAM, cAra saMjJAno tyAga karyo hato, te cAra prakAranI vikathAthI vimukta hatAM, cAra prakAranA dharmamAM Asakta hatA tathA cAra prakAranA upasargothI temano dharma udyama alanA pAmato nahoto. te muni paMcamahAvratanuM dhAma hatA, pAMca prakAranA svAdhyAyanuM sthAna hatA, niraMtara pAMca samitine dhAraNa karatA hatA ane duHsaha pariSadonI paraMparAne sahana karatA hatA. A pramANe niHspRha evA te naMdanamunie eka lAkha varSa sudhI tapa karyuM. temAM temaNe agiyAra lAkha ne eMzI hajAra mAsakSapaNa
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 197 karyA temaja te ja bhavamAM ahadbhakti vagere vizasthAnakonA ArAdhana vaDe karIne te mahAtapasvIe duHkhe meLavI zakAya tevuM tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. mULathI ja aticArarUpa kalaMkarahita cAritranuM pAlana karIne AyuSyanA aMtasamaye temaNe nIce pramANe ArAdhanA karI. "avyavahAra rAzimAM anaMta jaMtuo sAthe athaDAvAthI je akAmanirjarA vaDe mAruM karma kapAyuM te pIDAnI paNa huM anumodanA karuM chuM. jinezvaranI pratimA, caitya, kalaza ane mukuTa vageremAM je mAro pRthvImaya deha thayo hoya tenuM huM anumodana karuM chuM. jinendranA snAtra karavAnA pAtramAM daivayoge je mAro jalamaya deha prApta thayo hoya tenuM huM anumodana karuM chuM. zrI jinezvaranI pAse dhUpa karavAnA aMgArAmAM tathA dIvAmAM je mAro agnimaya deha thayo hoya tene huM anumodanA ApuM chuM. arihaMta pAse dhUpane ukhevatAM tene prajvalita karavAmAM tathA mArgamAM zrAnta thayelA saMghanI zAMtine mATe je mAro vAyumaya deha vAyo hoya tene huM anumoduM chuM. munionA pAtra tathA daMDAdikamAM ane jinezvaranI pUjAnA puSpomAM je mAro vanaspati deha thayo hoya tenI huM anumodanA karuM chuM. koIpaNa sthAne satkarmane yoge jinadharmane upakAra karanAro mAro trasamaya deha thayo hoya tene huM anumodu chuM. kALa, vinaya vagere je ATha prakAre jJAnAcAra kahelo che, temAM kAMI paNa aticAra thayo hoya tene huM trividha (mana-vacana-kAyA vaDe) niMdu chuM. niHzaMkita vagere je ATha prakAre darzanAcAra kahelo che temAM mane je kAMI aticAra lAgyo hoya tene huM trividha vosirAvuM chuM. mohathI athavA lobhathI je meM sUkSma tathA bAdara prANIonI hiMsA karI hoya tene paNa huM trividhe vosirAvuM chuM. hAsya, bhaya, krodha ke lobhAdikanA vazathI meM je kAMI asatya bhASaNa karyuM hoya te sarva niMdA karavApUrvaka huM AlocanA karuM chuM. rAgathI athavA SathI thoDuM ke ghaNuM je kAMI adattaparadravyanuM meM grahaNa karyuM hoya te sarvano huM tyAga karuM chuM. meM pUrve tiryaMca, manuSya ke daiva saMbaMdhI maithunanuM manathI, vacanathI ke kAyAthI sevana karyuM hoya tene huM trividha tajuM chuM. lobhanA doSathI bahu prakAre meM dhana, dhAnya ane pazu vagereno je saMgraha karyo hoya tene huM trividha taju chuM. strI, putra, mitra, baMdhu, dhAnya, dhana, ghara ane bIjI koI paNa vastumAM meM je kAMI mamatA karI hoya teno huM trividhe-trividha tyAga karuM chuM.' IndriyothI parAbhava pAmIne rasendriyanA paravazapaNAthI meM je cAre prakArano AhAra rAtre vAparyo hoya (khAdho hoya) tene paNa huM trividha niMduM chuM. krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, kleza, cADI, paraniMdA, juThuM ALa ane bIjuM paNa je kAMI cAritrAcAra saMbaMdhI meM duSTa AcaraNa karyuM hoya te sarvane huM trividha tajuM chuM. bAhya tathA atyaMtaratapane viSe je kAMI aticAra lAgyo hoya tene huM trividhe-trividha niMduM chuM. dharmakriyA karavAmAM meM je kAMI chatA vIryane gopavyuM hoya te viryAcAra saMbaMdhi aticAranI paNa huM trividha niMdA karuM chuM. je koI mAro mitra hoya athavA amitra hoya ane svajana hoya athavA zatru hoya te sarve mArA aparAdhane khamo, huM te sarvane khamuM chuM ane sarvanI sAthe huM samAna chuM. meMtiyacanA bhavamAM tiryaMcone, nArakanA bhavamAM nArakIone, manuSyanA bhavamAM manuSyone
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 tathA devabhavamAM devatAone je kAMI duHkhamAM sthApana karyA hoya, duHkha ApyuM hoya te sarva mAro aparAdha kSamA karo, huM te sarvane khamAvuM chuM, ane mAro te sarvane viSe maitrIbhAva che. jIvita, yauvana, lakSmI, rUpa ane priyajanono samAgama, te sarva vAyue calita karelA samudranA taraMganI jevA capaLa che. A jagatamAM vyAdhi, janma, jarA ane mRtyuthI grasita thayelA prANIone jinezvare kahelA dharma vinA bIjuM koI zaraNa nathI. sarva jIvo svajana paNa thayelA che ane parajana paNa thayelA che, to temane viSe kayo paMDita puruSa jarA paNa pratibaMdha kare? koI na kare. arihaMta mAruM zaraNa ho, siddha mAruM zaraNa ho, sAdhu munirAjanuM mAre zaraNa ho ane kevaLIe kahelo dharma mane zaraNabhUta ho. atyArathI jIvanaparyata huM caturvidha AhArano tyAga karuM chuM ane chellA zvAsozvAse A dehane paNa huM tajuM chuM." A pramANe te naMdana munie duSkarmanI niMdA, sarva jIvonI kSamApanA, zubha bhAvanA, cAra zaraNa, namaskAranuM smaraNa ane anazana e chae prakAranI ArAdhanA karIne dharmagurune tathA sAdhu sAdhvIne khamAvyA. pachI samAdhimAM sthita thayelA te muni sAITha divasanuM anazana pALIne paccIsa lAkha varSanuM AyuSya saMpUrNa karI, mamatA rahitapaNe kALadharma pAmIne dazamA prANI nAmanA devalokamAM devapaNe utpanna thayA. tyAM vIsa sAgaropamanuM AyuSya temaNe pUrNa karyuM. AyuSyane aMte paNa teo adhika-adhika kAMti vaDe dedIpyamAna rahyA. bIjA devatAo cha mAsa AyuSya bAkI rahe tyAre atyaMta kAMtidIna thAya che ane vadhAre moha pAme che, paraMtu tIrthakarone to puNyano udaya najIka hovAthI cha mAsa avazeSa AyuSya rahe tyAre paNa dehakAMti vagere ghaTavAne badale ulaTI adhika vRddhimAna thAya che. te deva tyAMthI avIne zrI mahAvIrasvAmI nAme carama tIrthaMkarapaNe utpanna thayA. zrI vardhamAnasvAmInA jIve samakita pAmyA pachInA moTA paccIsamA bhave je tapa karyuM te tapa amArA jevAne mahAuttama bhAva maMgalarUpa thaI akSaya sukha saMpatti pratye Apo." 330 rohiNI tA. zrI vAsupUjyamAnabhya, tapo'tizayaprakAzakam / rohiNyAH sukathAyuktaM, rohiNIvratamucyate // 1 // bhAvArtha:- "zrI vAsupUjya svAmIne namaskAra karIne tapanA atizayane prakAza karanAruM ane rohiNInI sat kathAthI yukta evuM rohiNI vratanuM svarUpa kahIe chIe." rohiNInI kathA caMpApurImAM zrI vAsupUjayasvAmInA putra maghavA nAme rAjA rAjaya karatA hatA. tene lakSmI
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 199 nAme sadAcAravALI rANI hatI. rANIne ATha putra upara eka rohiNI nAme putrI thaI. rAjAe te putrInA janma vakhate moTo utsava karyo. anukrame te rUpa ane saubhAgyathI yukta evI te yuvAvasthA pAmI eTale rAjAe vicAryuM ke "A putrIne yogya vara maLe to sAruM." ema vicArIne rAjAe svayaMvaranI IcchAthI ghaNA rAjakumArone AmaMtraNa karyuM. tethI sarva dezanA rAjakumAro potapotAnA vaibhava sahita tyAM AvIne svayaMvara maMDapamAM beThA. rohiNI paNa snAna tathA vilepanAdi karI, sArA vastro paherI ane mukuTa, tilaka, kuMDaLa, kaMThAbharaNa, prAlaMbana, hAra, ardhahAra, bAjubaMdha kaDAM, vIMTI, kaTImekhalAM, jhAMjhara ane kiMkiNI vagere alaMkAro dhAraNa karIne sukhAsana (pAlakhI)mAM besI maMDapamAM AvI. tyAM pratihArIe dareka rAjakumAronA pRthak pRthak nAma gotra vagerenuM varNana karyuM, te sAMbhaLIne rohiNIe nAgapuranA rAjakumAra azokanA kaMThamAM varamALA AropaNa karI, eTale rAjAe bIjA sarva rAjakumArone vasrAdika vaDe sanmAna karIne rajA ApI. pachI vidhipUrvaka azokakumAra sAthe rohiNIno vivAha karyo. azokakumAra rohiNIne laIne nAgapura Avyo. keTaleka kALe azokanA pitAe azokane rAjya soMpI dIkSA grahaNa karI. azoka rAjAne rohiNI sAthe bhoga-vilAsa karatAM ATha putro tathA cAra putrIo thaI. ekadA patnInI sAthe rAjA gavAkSamAM beTho hato, te vakhate rohiNIe koI eka strIne putranA maraNathI rUdana karatI ane hRdaya tathA mAthuM kuTatI joIne harSathI rAjAne pUchyuM ke "he svAmI ! A kevI jAtanuM nATaka che ?" rAjAe kahyuM ke "he priyA ! garva na kara." rANI bolI ke "dhana, yauvana, pati, putra ane pitAmaha vagere saMbaMdhI sarva prakAranA sukhathI huM pUrNa chuM, tathApi huM garva karatI nathI, paraMtu AvuM nATaka meM koIpaNa vakhata joyuM nathI." rAjAe kahyuM ke "te strIno putra marI gayo che tethI te rUe che." rANI bolI ke "te AvuM nATaka kyAM zIkhI haze ?" rAjAe kahyuM ke "le huM tane zIkhavuM." ema kahIne rAjAe lokapAla nAmano sauthI nAno putra je rANInA utsaMgamAM hato tene laIne bArIthI paDato mUkyo. te putrane addharathI ja puradevIe jhIlI lIdho ane tene siMhAsana upara besADyo. putranA paDavAthI paNa rANIne rudana AvyuM nahi, tethI rAjAne Azcarya thayuM. tevAmAM te nagaramAM jinezvaranA rauppakuMbha ane suvarNakuMbha nAmanA be ziSyo parivAra sahita AvyA. te jANIne rAjA temanI pAse gayo ane temane vaMdanA karIne rAjAe namratAthI pUchyuM ke "he pUjya ! kayA karmathI mArI rANI duHkhanuM nAma paNa jANatI nathI ?" guru bolyA ke he rAjA ! sAMbhaLa - "A nagaramAM ja pUrve dhanamitra nAme eka zreSThi raheto hato. tene durgandhA nAmanI atidurbhAgI putrI hatI. te yuvAvasthA pAmI, to paNa tene koI puruSa paraNavAnI IcchA karato nahi. dhanamitra eka koDI dravya ApavAnuM kaheto, to paNa tene koI puruSa paraNyo nahi. ekadA koI corane prANAMta zikSA thaI, tene mAravA mATe rAjAnA sevako laI jatA hatA. te joIne zreSThie te corane bolAvI potAne ghera ANyo. te corane durgandhA ApI. rAtre durgandhAnA zarIranA tApathI pIDA pAmIne te cora nAsI gayo. u.bhA.-5-14
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 tyArapachI eka divasa te gAmamAM koI jJAnI guru padhAryA. temane dhanamitra zreSThie putrInA durbhAgyanuM kAraNa pUchyuM tyAre guru bolyA ke "ujjayaMta parvata pAse giripura nAmanA nagaramAM pRthvIpAla nAme rAjA rAjya karato hato. tene siddhamatI nAmanI rANI hatI. ekadA rAjA tathA rANI upavanamAM gayA hatA. tyAM mAsopavAsI zrI guNasAgara nAmanA munine gaucarI jatA temaNe joyA. rAjAe munine vaMdanA karI ane pachI rANIne kahyuM ke "he priyA ! A muni jaMgamatIrtha che, mATe tuM ghera jaIne prAsuka AhAra vaDe temane pratilAbha." rAjAnI AjJAthI IcchA vinA rANI pAchI vaLI ane ghera jaI krodhathI munine kaDavA tuMbaDAnuM zAka vahorAvyuM. munie tene kaDavuM jANIne paraThavavAno vicAra karyo, paNa tethI aneka jIvanI hiMsA thavAnuM dhArIne pote ja AhAra karI gayA ane zubha dhyAna vaDe kevaLajJAna pAmI muktisukhane varyA. rAjAe te vRttAMta sAMbhaLIne rANIne kADhI mUkI. te rANIne sAtame divase koDhano vyAdhi thayo. tenI vyathAthI ArtadhyAna vaDe maraNa pAmIne te chaThThI narake gaI. tyAMthI nIkaLI tiryaMcano bhava karI anukrame sarva narakamAM utpanna thaI pachI anukrame UMTaDI, kUtarI, ziyALaNI, bhuMDaNI, gho, UMdaraDI, jU, kAgaDI, cAMDALI ane chevaTe gadheDI thaI. te gadheDInA bhAvamAM mRtyu vakhate navakAra maMtra sAMbhaLyo. tenA puNyathI te marIne tamArI putrI thaI che. pUrvanuM pApakarma thoDuM bAkI rahevAthI A bhavamAM te durbhAgI thaI che." A pramANe potAno pUrvabhava sAMbhaLatAM durganyAne jAtismaraNa utpanna thayuM. potAnA pUrvabhavane joIne teNe gurune pUchyuM ke "he bhagavAna ! mane A duHkhasAgaramAMthI tAro." guru bolyA ke "tuM sAta varSa ane sAta mAsa sudhI rohiNInuM vrata kara. temAM je divasa rohiNI nakSatra hoya te divase upavAsa karIne zrI vAsupUjayasvAmInuM dhyAna karavuM, temanuM navuM caitya karAvavuM ane vrata pUrNa thAya tyAre udyApana karavuM. temAM azoka vRkSanI nIce azoka tathA rohiNI sahita zrI vAsupUjya svAmInuM ratnamaya biMba bharAvavuM. te tapanA mahimAthI tuM AvatA bhavamAM azoka rAjAnI rohiNI nAmanI strI thaIne te ja bhavamAM siddhipadane pAmIza ane A tapa karavAthI tene ghaNuM sukha prApta thaze. te uparanuM daSTAMta kahuM chuM, te sAMbhaLa - siMhapuramAM siMhasena nAme rAjA hato. tene durganyA nAme putra hato. te kumAra sarvane aniSTa hato, koIne gamato nahi. tethI rAjAe ekadA zrI padmaprabhusvAmIne pUchyuM ke "he bhagavAna kayA karmathI mArA putrane durgandhIpaNuM prApta thayuM che?" prabhu bolyA ke "he rAjA ! nAgapurathI bAra yojana dUra nIla nAme eka parvata che. tyAM eka zIlA che. tenA upara koI tapasvI sAdhu dhyAna karatA hatA. tenA prabhAvathI tyAM pAradhInA zastro jIvahiMsAmAM pravartI zakatAM nahi. tethI koI eka pAradhIne muni upara krodha caDyo. pachI jyAre muni bhikSAne mATe gAmamAM gayA, tyAre te zIlAnI nIce teNe ghAsa tathA lAkaDAM nAkhyA ane pote gupta rIte saMtAI gayo.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 A 201 thoDIvAre muni bhikSA laIne AvyA, ane AhAra karIne zIlA upara dhyAna dharIne beThA. te vakhate pelA pAradhIe te zIlA nIce agni mUkyo. tenA tApane sahana karatA te muni zubha dhyAnathI kevaLajJAna pAmI mokSe gayA. te pAradhI ghora pApakarmathI koDhIo thayo. tyAMthI ghaNA bhavamAM bhramaNa karIne koI zrAvakanA ghera pazupAla thayo. tyAM te navakAramaMtra zIkhyo. ekadA araNyamAM pazu cAravA gayo tyAM nidrAvaza thayo. teTalAmAM dAvAnala lAgavAthI te baLavA lAgyo, eTale navakAramaMtranuM dhyAna karyuM. tenA prabhAvathI te pazupAla maraNa pAmIne tAro putra thayo che. zeSa rahelA pApakarmanA doSathI A bhavamAM te durgandhapaNuM pAmyo che." te sAMbhaLIne kumArane jAtismaraNa thayuM. pachI zrI jinezvare tene rohiNI tapa karavAno upadeza Apyo. kumAra te tapa karIne zarIranuM sugaMdhIpaNuM pAmyo. mATe he durgandhA ! tuM paNa te tapanuM AcaraNa kara. A sAMbhaLIne durgandhAe vidhipUrvaka ughApana sahita rohiNI tapa karyuM. tenA prabhAvathI te ja bhavamAM te sugaMdhIpaNuM pAmIne svarge gaI. tyAMthI AvIne te maghavA rAjAnI putrI rohiNI nAme thaI. te tArI rANI thaI che. "he azoka rAjA ! te tapanA puNyathI janmathI AraMbhIne te duHkha ke rUdanane jANatI ja nathI." A pramANe zrI vAsupUjyasvAmInA ziSyanA mukhathI sarva hakIkata sAMbhaLIne azoka rAjAe pharIthI pUchyuM ke "he guru ! amAre bannene paraspara ati sneha thavAnuM zuM kAraNa?" guru bolyA ke "siMhasena rAjAe sugaMdhakumArane rAjya soMpI dIkSA grahaNa karI. pachI sugandha rAjA jaina dharmanuM pAlana karIne mahAvidehakSetramAM puSkarAvartavijayamAM puMDarikiNI nAmanI purImAM arkakIrti nAme cakravartI rAjA thayo tyAM sAdhunA saMyogathI dIkSA laIne anukrame mRtyu pAmI bAramA devaloke deva thayA. tyAMthI cyavIne tuM rohiNInA manane AnaMda ApanAro azoka rAjA thayo che. tame bannee pUrve samAnatapa karyuM hatuM, tethI tamAre paraspara atizaya prema che. vaLI he azoka rAjA ! tArA moTA sAta putro guNI thayA. tenuM kAraNa e che ke "mathurAnagarImAM agnizarmA nAmanA brAhmaNane sAta putro hatA. te sarva darIdrI hatA. ekadA teoe sarva alaMkArathI vibhUSita ane mahAbhAgyavAna rAjaputrone krIDA karatA joIne vicAryuM ke "ApaNe pUrve kAMI paNa pUNya karyuM nathI, jethI A bhavamAM svapnamAM paNa sukha joyuM nahi, mATe dIkSA grahaNa karIe." ema vicArIne te brAhmaNanA sAte putroe cAritra lIdhuM. tyAMthI mRtyu pAmIne deva thaI tyAMthI avIne te sAte tArA putro thayA che, ane sauthI nAno je AThamo putra che te pUrvabhave vaitADhya parvata para kSullaka nAme vidyAdhara hato. te zAzvata jinapratimAnI pUjA karIne te pUjAnA prabhAvathI saudharma devalokamAM gayo. tyAMthI cyavane A tAro AThamo putra thayo che. tene te bArIethI nAMkhI dIdho hato, paNa tene addharathI ja kSetradevatAe laI lIdho hato. vaLI tArI cAra putrIo che. teno vRttAMta evo che ke - vaitADhya parvata upara koI vidyAdharane cAra putrIo hatI. teoe ekadA jJAnI gurune pUchyuM ke "he pUjya! amAruM AyuSya have keTaluM bAkI che?" guru bolyA ke "tamAruM AyuSya ghaNuM thoDuM bAkI che, paraMtu tamAruM cArenuM
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 eka ja vakhate mRtyu thaze." te sAMbhaLIne teo bolI ke "thoDA AyuSyamAM ame zuM puNya karIe?" guru bolyA ke "aMtarmuhUrta mAtra paNa kareluM puNya niSphaLa thatuM nathI, to tamone paNa moTuM phaLa maLaze mATe tame paMcamI tapanuM ArAdhana karo." te sAMbhaLIne te cAree jIvanaparyata paMcamInuM tapa aMgIkAra karyuM. pachI gurue kahyuM ke "Aje ja zukla pakSanI paMcamI che." te sAMbhaLIne te cAree upavAsanuM paccakakhANa karI ghera jaIne devapUjAdika dharmakriyA karI. rAtre eka sAthe maLIne dharmajAgaraNa karavA lAgI. te prasaMge "A tapa pUrNa thaye ApaNe moTuM udyApana karazuM." evo te cAre vicAra karatI hatI, tevAmAM akasmAta te cArenA mastaka para vijaLI paDI, tethI mRtyu pAmIne tapanA prabhAvathI svarge gaI. tyAMthI AvIne te cAreya A tArI putrIo thaI che." A pramANe gunA mukhathI sAMbhaLIne azoka rAjA vagere sarva saMdeha rahita thaI zrAvaka dharma aMgIkAra karIne potAne ghera gayA. pachI keTaleka kALe zrI vAsupUjyasvAmI pAse ja rAjA rANI vagere dIkSA grahaNa karI ane ugra tapa vaDe karmano kSaya karI ane kevaLajJAnarUpa akSaya bhaMDAra meLavIne mokSapadane pAmyA. "he bhavya prANIo ! zrI vAsupUjya svAmInI stuti vaDe, pUjana vaDe ane trikAla devavaMdana vaDe rohiNItapamAM yatna karIne tame mahApuNyane upArjana karo." O 338 saptanaca dhAvanto'pi nayA sarve, syurbhAve kRtavizramAH / / cAritraguNalInaH syAditi sarvanayAzritaH // bhAvArtha:- "sarve nayo potapotAnA pakSanuM sthApana karavA mATe doDe che, to paNa te sarva bhAvamAM eTale zuddha AtmadharmamAM vizrAma pAme che arthAt sthira thAya che. tethI munirAja paNa sarva nayano Azraya karIne cAritra guNamAM lIna thAya che. cAritrano artha evo che ke - "caya' eTale ATha karmano saMcaya, tene rikta eTale khAlI karavuM - karma rahita thavuM te cAritra kahevAya che. te cAritrarUpa guNa temAM lIna thavuM-vadhatA paryAyavALuM thavuM; tenI aMdara sarve nayano Azraya evI rIte thAya che ke - dravyanayane kAraNapaNe grahaNa karavA ane bhAvanayane kAryapaNe grahaNa karavA. sAdhanamAM udyamarUpa kriyAnaya levA ane temAM vizrAMtirUpa jJAnanaya levAM, e pramANe sarvanayamAM Asakti rAkhavI. zrI anuyogadvAramAM kahyuM che ke -
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 savvesiM pi nayANaM, bahuvihavattavvayaM nisAmittA / taM savvanayavisuddhaM, jaM caraNaguNaTThio sAhU // 1 // bhAvArtha H- "sarvanayanI bahu prakAranI vaktavyatA sAMbhaLIne sarvanayathI vizuddha evo te cAritra guNa tene viSe sAdhu sthita thAya che." A prasaMga upara eka kathA che te nIce pramANe - eka popaTanI kathA 203 koI eka gacchamAM eka tapasvI AcArya vRddha hovAthI eka gAmamAM ja rahetA hatA. teno eka ziSya ati capaLa hovAthI kriyAmAM anAdaravALo hato. teNe ekadA gurune kahyuM ke "huM yuvAna chuM, tethI maithuna vinA rahI zakato nathI." te sAMbhaLIne gurue tene gacchathI bahAra karyo. te sAdhu bAlyAvasthAmAM ja samagra zAstro bhaNyo hato, tethI lokone AdhIna karIne prANavRtti karavA lAgyo. anukrame AyuSya pUrNa thatAM te ArtadhyAna vaDe mRtyu pAmIne eka vRkSanI koTaramAM popaTa thayo. tyAM ekadA koI sAdhunuM darzana thatAM tene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM, eTale teNe potAnA pUrva bhavanuM sarva svarUpa jANyuM, ane dharmanA sarva prabaMdha paNa samajyo. eka divasa te vanamAM eka bhIla pakSIo pakaDavA Avyo. keTalAka pakSIne pakaDIne te A popaTane paNa pakaDavA Avyo. teno eka paga hAthamAM Avyo. te kheMcIne mALAmAMthI bahAra kADhatAM tenuM eka netra kANuM thayuM. pachI te bhIla pakSIone vecavA mATe cauTAmAM gayo. tyAM bIjA pakSIone vecavA mATe jatAM pahelA popaTane eka jinadatta nAmanA zrAvakanI dukAne mUkI gayo. tyAM te popaTe manuSyavANIthI potAnuM sarva vRttAMta jinadattane kahyuM. te sAMbhaLIne tene sAdharmika jANI jinadatte tene vecAto lIdho ane eka pAMjarAmAM rAkhyo. pachI te popaTe jinadattanA AkhA kuTuMbane zrAddhadharmI karyuM; paNa jinadattano putra jinadAsa koI zreSThinI rUpavatI kanyAne joIne tenAmAM Asakta thayo hato. tethI te dharma zravaNa karato nahIM. tene ekadA popaTe kahyuM ke "kema tArA cittamAM zraddhA thatI nathI ?" tyAre te jinadAse potAnA hRdayanI sAcI vAta kahI saMbhaLAvI. te sAMbhaLI popaTa bolyo ke "tuM svastha thA. te zreSThiputrI huM tane paraNAvIza." ema kahIne te popaTa tyAMthI uDIne te zreSThine ghera gayo. tyAM jyAre te zreSThinI putrI vivAhanI IcchAthI durgAdevInuM pUjana karIne varanI prArthanA karavA lAgI, tyAre te popaTa pracchanna rahIne bolyo ke "jo tAre varanI IcchA hoya to tuM jinadattanA putrane vara." te sAMbhaLIne te putrIe harSathI potAnA pitAne devInuM vAkya kahI jinadattanA putrane paraNavAnI IcchA jaNAvI, tenA pitAe te vAta svIkArIne jinadAsa sAthe teno vivAha karyo. pachI te vahu bIjI vahuomAM 'huM devadattA' chuM.' ema kahI garva karatI ane viruddha dharmI hovAthI popaTano upadeza paNa sAMbhaLatI 1. devatAe ApelI.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 nahIM. tyAre popaTe sarva svajanonI samakSa hAsya karIne durgAdevInuM vRttAMta pragaTa karI batAvyuM. tyAre tenA svajano 'he vahu ! tame devadattA cho ke pakSidattA cho ?' ema kahIne tenuM hAsya karavA lAgyA; tethI te vahu popaTanA upara dveSa karavA lAgI. ekadA sarva svajano kAryamAM vyagna hatA teve vakhate popaTanuM eka pIchuM kheMcIne te bolI ke "he popaTa ! tuM to paMDita che !" te sAMbhaLIne popaTe manamAM vicAryuM ke - "are ! A mArI vANInA doSanuM phaLa che." kahyuM che ke - Atmano mukhadoSeNa, badhyante zukrasArikAH / bakAstatra na badhyante, maunaM sarvArthasAdhanam // 1 // bhAvArtha :- "potAnI vANInA doSathI popaTa ane sArikA baMdhAya che, paNa bagalA baMdhAtA nathI; mATe mauna ja sarva arthane sAdhanAra che." ema vicArIne popaTa bolyo ke "huM paMDita nathI, paMDita to dhanazreSThi che." vahue pUchyuM ke "te zI rIte ?" tyAre popaTa bolyo ke "koI eka gAmamAM ghaNA AMdhaLA mANaso hatA. te potapotAnA cokamAM besIne hAsya, gIta ane daMbhAdika vAto karIne divaso nirgamana karatA hatA. te gAmamAM koI zeTha raheto hato. te potAnI dukAne besI sonAmahoranI parIkSA karato. tenI pAse ekadA eka AMdhaLo AvIne Ubho rahyo ane vinayathI te zeThanI prazaMsA karIne bolyo ke "he zeThajI ! mane sparza karavA mATe mArA hAthamAM eka sonAmahora Apo." te sAMbhaLIne sarala svabhAvavALA te zeThe tenA hAthamAM eka sonAmahora ApI. te AMdhaLe sonAmahora laIne potAnA vastranA cheDe majabUta gAMTha bAMdhIne chupAvI dIdhI. thoDIvAre te zeThe sonAmahora mAgI, tyAre te aMdha bolyo ke "he puNyazALI zeTha ! meM mArI mahora tamane jovA mATe ApI hatI, te meM laIne mArI gAMThe bAMdhI che. huM te tamane ApIza nahIM, kemake mArI AjIvikAne mATe mArI pAse ATaluM ja dhana che; tenI tame kema IcchA karo cho ?' ema kahIne te aMdha pokAra karavA lAgyo ke "A zeTha mArI mahora laI jAya che." te sAMbhaLIne tyAM ghaNA loko bhegA thaI gayA ane te zeThanI niMdA karavA lAgyA; tethI te zeTha ulaTo jhaMkhavANo paDI gayo. pachI zeThe eka catura mANasane potAnI sarva hakIkata kahIne tenI salAha pUchI, tyAre te catura mANase tene kahyuM ke "haMmezA rAtre A gAmanA sarve AMdhaLA eka jagyAe ekaThA thAya che ane tyAM pote meLavelA dravya vagerene paraspara dekhADe che. tyAM tuM jaIne gupta rIte Ubho raheje ane jyAre te aMdha e mahora bIjAne dekhADavA kADhe tyAre tuM laI leje." te sAMbhaLIne te zeTha AMdhaLAone ekaThA maLavAnA sthAnake gayo. tyAM pelA AMdhaLAe harSathI potAnuM pAMDitya prakAza karIne gAMThe bAMdhelI sonAmahora choDI bIjA AMdhaLAne batAvavA mATe potAno hAtha lAMbo karyo, eTale tarata ja pelA zeThe te mahora laI lIdhI, bIjA AMdhaLAe kahyuM ke "kema nathI Apato ?" tyAre pelo AMdhaLo bolyo ke "ApI te zuM ?" ema bolatA te banne AMdhaLAone paraspara moTuM
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 yuddha thayuM ane zeTha to potAnI mahora maLI javAthI svastha thaI potAne sthAnake cAlyo gayo. tyArathI "aMdho aMdha pIlAya" evI lokamAM kahevata cAle che. A vAtano upanaya evo che ke "ekAMtavAdIne sarva nayo aMdha saMdeza che ane anekAMta pakSane jANanArane netravALA zeThanI tulya che. tattvane paNa te ja pAme che, bIjAo tattvane pAmatA nathI, A kathAmAM pelA zeThe mauna dhAraNa karIne potAnuM kArya sAthuM, mATe te paMDita che." A pramANe popaTanA mukhathI kathA sAMbhaLIne te vahu jatI rahI, pharIthI pAchI Ama tema jatAM te vahue popaTanuM bIjuM pAchuM kheMcIne kahyuM ke "he popaTa ! tuM to paMDita che!" te sAMbhaLIne popaTe hajAmanI strInI kathA kahI. e pramANe kathAo kahIne popaTe AkhI rAtri nirgamana karI. prAta:kALe tadana pAMkho vinAnA thaI gayelA te popaTane pAMjarAnI bahAra kADhyo. tevAmAM eka yenapakSIe tene mukhamAM grahaNa karyo. tevAmAM bIjo zyana pakSI Avyo; eTale te bannenuM yuddha thayuM. te vakhate pahelA zyananA mukhamAMthI popaTa paDI gayo. te azokavADImAM paDyo. tyAM tene paDatAM ja koI dAsa putre laIne tene ekAMtamAM rAkhI sAjo karyo. pachI te dAsaputre popaTane kahyuM ke "he popaTa ! mane A gAmanuM rAjaya apAva." popaTe kahyuM ke "prayatna karIza." have te gAmano rAjA vRddha hato ane aputrIo hato, paraMtu te bIjA koIne rAjya ApavAnI IcchA dharAvato hato; tethI rAjA kuLadevInuM dhyAna karIne rAtre sUto hato. te samaye pelo popaTa rAjAnA palaMgane mAthe rahelA krIDAmayUranA dehamAM praveza karIne bolyo ke "he rAjA ! tuM dAsaputrane rAjya Apaje, bIjAne ApIza to sAta divasamAM rAjya naSTa thaze." te sAMbhaLIne "A kuLadevInuM vAkya che" ema jANI rAjAe dAsaputrane rAjaya ApyuM. dAsaputre te popaTane ja rAjA karyo ane tenI AjJA badhe jAhera karI. pachI te popaTe dharmanA upadezathI jinadAsa zrAvakanA kuTuMbane tathA pelA mahezvarI (mezrI) zreSThInA kuTuMbane pratibodha pamADI zuddha zrAvaka karyA ane temane vairAgya upajAvyo. prAMte pote saMvega pAmIne anazana karyuM ane mRtyu pAmIne zubha dhyAnanA prabhAvathI sannAra nAmanA AThamA devalokamAM devapaNe utpanna thayo. devalokamAM paNa te parama zrAvaka hovAthI dharmakathA karavA lAgyo; tethI sarva devomAM te ati vidvAna gaNAyo. tyAMthI avIne mahAvideha kSetramAM manuSyapaNe utpanna thaI siddhipadane pAmaze. jJAnavAnuM manuSya avazya saMveganuM bhAjana thAya che; tethI karIne ja bhagavatI sUtramAM kahyuM che ke "jJAna AlokamAM, paralokamAM ane tethI paNa AgaLanA sarva bhavamAM hitakArI che. vaLI "jJAnakriyApyAM mokSaH sAta'-"jJAna ane kriyAthI mokSa thAya che." ema paNa kahyuM che, mATe jJAna ane kriyA banneno khapa karavo. | sarva nayanuM rahasya saMyama kaheluM che; mATe haMmezA jJAna ane kriyA vaDe Apta puruSoe tenuM sevana karavuM."
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 339 zIlanI dRDhatA strInI sAthe lAMbA vakhatano sahavAsa chatAM paNa uttama puruSo potAnI dRDhatAne choDatA nathI. kahyuM che ke - dinamekamapi sthAtuM, ko'laM strIsannidho tathA / caturmAsIM yathA'tiSThat, sthUlabhadro'kSatavratam // 1 // bhAvArtha :- "jevI rIte sthUlabhadra muni vratano bhaMga karyA vinA cAre mAsa sudhI strI samIpe rahyA, tevI rIte bIjo kayo puruSa eka divasa paNa rahevAne samartha che ? koI ja nathI." sthUlabhadra muninI kathA ekadA varSARtu AvatAM zrI saMbhUtavijayasUrine vaMdanA karIne traNa munioe judA judA abhigraha lIdhA. temAM pahelA munie kahyuM ke "huM cAra mAsa sudhI siMhanI guphAne moDhe upavAsa karIne kAyotsarge rahIza." bIjA munie kahyuM ke "huM cAra mAsa sudhI dRSTiviSa sarpanA bIlane moDhe kAyotsarga dhAraNa karIne upoSita rahIza" ane trIjAe kahyuM ke "huM cAra mAsa sudhI kUvAnA bhAravaTa upara kAyotsarga karIne upoSita rahIza." te traNe munione yogya jANIne gurue temane AjJA ApI. pachI sthUlabhadra munie uThIne gurune vijJapti karI ke "huM cAra mAsa sudhI ugra tapa karyA vinA SaDresavALA bhojanano AhAra karIne kozA vezyAnA gharamAM rahIza." gurue upayoga daIne tene yogya dhArIne tema karavAnI AjJA ApI. pachI sarve munio pote aMgIkAra karelA sthAne gayA. te vakhate samatA guNavALA ane ugra tapane dhAraNa karanArA te munivarone joIne te siMha, sarpa ane kUvAno reMTa phe2vanAra e traNe zAMta thaI gayA. sthUlabhadra paNa kozAne ghera gayA. tyAM temane AvatA joIne kozAe vicAryuM ke "A sthUlabhadra cAritrathI udvega pAmI vratano bhaMga karIne AvyA jaNAya che, mATe haju sudhI mAruM bhAgya jAgatuM che." ema vicArIne kozA ekadama uThI. munine motIthI vadhAvI be hAtha joDI ubhI rahIne bolI ke "pUjya svAmI ! Apa bhale padhAryA. ApanA AgamanathI Aje aMtarAya kSaya thavAne lIdhe mAruM puNya pragaTa thayuM che. Aje mArA upara ciMtAmaNi, kAmadhenu, kalpavRkSa tathA kAmadeva vagere devatAo prasanna thayA ema huM mAnuM chuM. have he nAtha ! prasanna thaIne mane jaladIthI AzA Apo. A mAruM citta, vitta, zarIra ane ghara e sarva ApanuM ja che, mAruM yauvana prathama Ape ja saphaLa karyuM che. hamaNAM hImathI baLI gayelI kamalinInI jema ApanA virahathI dagdha thayelA A mArA zarIrane niraMtara ApanA darzana tathA sparza vaDe AnaMdita karo."
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 207 te sAMbhaLIne sthUlabhadra bolyA ke "A kAmazAstrane anusAre banAvelI tArI citrazALA mane cAra mAsa sudhI rahevA Apa." te sAMbhaLIne kozAe tarata ja citrazALA sApha karIne rahevA ApI. tyAM muni samAdhi dhAraNa karIne rahyA. kozAe Apelo kAmadevane pradIpta karanAra SaTrasayukta AhAra karIne paNa muni sthira mana rAkhIne rahyA. kozA vastrAbhUSaNa paherIne aneka prakAranA hAvabhAva karatI munine kSobha pamADavA temanI pAse AvI. te vakhate munie kahyuM ke "sADA traNa hAtha dUra rahIne tAre nRtya vagere je karavuM hoya te karavuM." pachI te kozA sADA traNa hAtha dUra rahIne kaTAkSathI muni sAmuM jovA lAgI. lajjAno tyAga karIne pUrve karelI krIDAnuM smaraNa karAvavA lAgI ane gAtrane vALavAnI caturAIthI trivaLI vaDe suMdara evo madhya bhAga dekhADatI tathA vastranI gAMTha bAMdhavAnA miSathI gaMbhIra nAbhirUpI kUpane pragaTa karatI kozA temanI samakSa vizvane moha pamADanAruM nATaka karavA lAgI; to paNa sthUlabhadra jarA paNa kSobha pAmyA nahIM. pachI te kozA potAnI sakhIone laIne AvI. temAMthI eka nipuNa sakhI bolI ke "he pUjaya ! kaThinatAno tyAga karIne uttara Apo kemake munionuM mana haMmezA karuNAe karIne komaLa hoya che, bhAgyahIna puruSo ja prApta thayelA bhogane gumAve che. mATe he pAparahita muni! ApanA viyogathI kRza thayelI ane Apane ja mATe maravAne taiyAra thayelI A tamArI kAmAtura priyAnA manorathane saphaLa karo. pharIthI A tapasyA to sukha prApta thaze, paNa AvI premI yuvatI pharIthI maLaze nahIM." te sAMbhaLIne munie kozAne kahyuM ke "anaMtIvAra aneka bhavamAM kAmakrIDAdi karela che, to paNa haju sudhI zuM tenI ja IcchA kare che? zuM haju tane tRpti thaI nathI ke jethI mArI sanmukha A nRtyAdika prayatno kare che? jo kadAca AvuM nRtya prazasta bhAva vaDe paramAtmAnI stutipUrvaka temanI pAse karyuM hoya to sarva saphaLa thAya; paraMtu tuM to bhoganI IcchAthI dInavANI bole che ane sakhIone lAvIne bhogaprAptine mATe prayatna kare che, paraMtu tuM zA mATe A janma tathA jIvanane vRthA gumAve che? he buddhizALI kozA ! te sarva prayatna potAnA AtmAnA hitane viSe ja kara." A pramANenA sthUlabhadra muninA vacano sAMbhaLIne kozAe vicAryuM ke "A muninuM jitendriyapaNuM mArA jevI asaMkhya catura nAyikAthI paNa jItI zakAya tevuM nathI." ema vicArIne te bolI ke "he munirAja! meM ajJAnatAne lIdhe ApanI sAthe pUrve karelI krIDAnA lobhathI Aje paNa krIDAnI IcchA vaDe Apane kSobha pamADavA mATe aneka upAyo karyA che, have te mAro aparAdha kSamA karo." pachI munie tene yogya jANIne zrAvakadharmano upadeza karyo. te paNa pratibodha pAmIne zrAvikA thaI ane "naMdarAjAe mokalelA puruSa vinA bIjA sarva mAre baMdhu samAna che." evo abhigraha lIdho. have varSARtu pUrNa thaI tyAre pelA traNe sAdhuo potapotAnA abhigrahanuM yathAvidhi pratipAlana karIne guru pAse AvyA. temAM prathama siMhanI guphA pAse rahenAra sAdhune AvatA joIne guru kAMIka uThIne bolyA ke "he vatsa ! duSkara kArya karanAra ! tuM bhale Avyo, tane sAtA.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 che?" te ja pramANe bIjA be sAdhuo AvyA, tyAre temane te ja rIte gurue AvakAra Apyo. pachI sthUlabhadrane AvatA joine guru UbhA thaIne bolyA ke "he mahAtmA ! he duSkara kAryanA karanAra ! tuM bhale Avyo." te sAMbhaLIne pelA traNe sAdhuoe IrSAthI vicAryuM ke "A sthUlabhadra maMtrIno putra hovAthI ja temane guru bahumAnathI bolAve che. citrazALAmAM rahelA, SaTrasa bhojanano AhAra karanArA ane strIonA saMgamAM vaselA A sthUlabhadrane gurue ati duSkara kArya karanAra kahyo, to have ame paNa AvatA cAturmAsamAM tevo ja abhigraha karazuM." ema vicArIne mahA kaSTa ATha mAsa vyatIta karyA. pachI varSAkALa Avyo tyAre siMhaguphAvAsI abhimAnI sAdhue sUrine kahyuM ke "A cAturmAsa huM sthUlabhadranI jema kozAnA gharamAM rahIza." gurue vicAryuM ke "jarUra A sAdhu sthUlabhadranI spardhAthI Avo abhigraha kare che. pachI gurue upayoga ApIne tene kahyuM ke he vatsa ! e abhigraha tuM na le, te abhigrahanuM pAlana karavAmAM to sthUlabhadra eka ja samartha che, bIjo koI samartha nathI. kemake - api svayaMbhUramaNastarItuM zakyate sukham / / ayaM tvabhigraho dhartuM, duSkarebhyo'pi duSkaraH // 1 // "kadAca svayaMbhUramaNa samudra paNa sukhethI karI zakAya, paNa A abhigraha dhAraNa karavo te to duSkarathI paNa duSkara che." A pramANe gurue kahelA vacananI avagaNanA karIne te abhimAnI sAdhu kozAne ghera gayA. kozAe tene joIne vicAryuM ke "jarUra A sAdhu mArA dharmagurunI spardhAthI ja ahIM AvyA jaNAya che." ema vicArIne teNe te munine vaMdanA karI, munie cAturmAsa rahevA mATe citrazALA mAgI, te teNe ApI. pachI kAmadevane udIpana karanAra Sasa bhojana kozAe munine vahorAvyuM, munie teno AhAra karyo. pachI madhyAhna samaye prathamanI ja jema vastrAbhUSaNa paherIne kozA muninI parIkSA karavA AvI. tenA hAvabhAva, kaTAkSa tathA nRtyAdika joIne muni kSaNavAramAM ja kSobha pAmyA. agni pAse rahela lAkha, ghI ane mINanI jema te munie kAmAvezane AdhIna thaIne bhoganI yAcanA karI. tyAre kozAe tene kahyuM ke "he svAmI! ame vezyAo Indrano paNa dravya vinA svIkAra karatA nathI." tyAre muni bolyA ke mane kAmavarathI pIDA pAmelAne bhogasukha ApIne prathama zAMta kara. pachI dravya meLavavAnuM sthAna paNa tuM batAvIza to tyAM jaIne te paNa huM tane meLavI ApIza !" te sAMbhaLIne tene bodha karavA mATe kozAe tene kahyuM ke "nepAla dezano rAjA navIna : sAdhune lakSa mUlyavALuM ratnakaMbala Ape che, te tame mAre mATe laI Avo; pachI bIjI vAta karo." te sAMbhaLIne akALe varSARtumAM ja muni nepAla tarapha cAlyA. tyAM jaI tyAMnA rAjA pAsethI ratnakaMbala meLavIne kozAnuM dhyAna karatA te muni tarata pAchA pharyA. mArgamAM cora loko rahetA hatA.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 209 temane tenA pALelA pakSIe kahyuM ke "lakSa dhana Ave che." ema vAraMvAra te pakSIe kahyuM. tevAmAM muni paNa te coranI najIka AvyA; eTale tene pakaDIne cora lokoe sarva joyuM, paNa kAMI dravya jovAmAM AvyuM nahIM, tethI munine choDI mUkyA. pharIthI te pakSIe kahyuM ke "lakSa dravya jAya che." te sAMbhaLIne pharIthI sAdhune pAchA bolAvIne coranA rAjAe kahyuM ke "ame tane abhaya ApyuM, paNa satya bola, tArI pAse zuM che ?" tyAre sAdhu bolyA ke "he coro ! satya vAta sAMbhaLo. A vAMsanI polI lAkaDImAM meM vezyAne ApavA mATe ratnakaMbala rAkheluM che." te sAMbhaLIne coroe tene rajA ApI. sAdhue AvIne kozAne te ratnakaMbala ApyuM. te laIne kozAe paga lUchI tene gharanI khALanA kAdavamAM nAkhI dIdhuM. te joIne sAdhue khedayukta thaI kahyuM ke "he suMdarI ! ghaNI muzkelIthI ANeluM A mahAmUlyavALuM ratnakaMbala teM kAdavamAM kema nAkhI dIdhuM ?" kozAe kahyuM ke "he muni! jyAre tame ema jANo cho, tyAre guNaratnavALA A tamArA AtmAne tame narakarUpI kAdavamAM kema nAMkho cho ? traNa bhuvanamAM durlabha evA ratnatrayane nagaranI khALa jevA mArA aMgamAM kema phogaTa nAMkhI do cho ? ane ekavAra vamana karelA saMsAranA bhogane pharIne khAvAnI icchA kema karo cho?" ItyAdi kozAnA upadezavALA vAkyo sAMbhaLIne pratibodha pAmelA munie vairAgyathI kozAne kahyuM ke "he pApa rahita suzIlA ! teM saMsArasAgaramAM paDatAM mane bacAvyo. teM bahu sAruM karyuM. have huM aticArathI utpanna thayelA duSkarmarUpa melane dhovAne mATe jJAnarUpa jalathI bharelA gururUpI drahano Azraya karIza." kozAe paNa temane kahyuM ke "tamAre viSe mAruM mithyAduSkRta ho; kemake huM zIlavratamAM sthita hatI chatAM tamane meM kAmotpAdaka kriyA vaDe kheda pamADyo che; paraMtu tamane bodha karavA mATe ja meM tamArI AzAtanA karI che te kSamA karajo ane haMmezA gurunI AjJAne mastaka para caDhAvajo." te sAMbhaLIne 'IcchAmi' ema kahI siMhaguphAvAsI muni guru pAse AvyA. guru vagerene vaMdanA karIne "huM mArA AtmAne niMduM chuM." ema kahI te muni bolyA ke "sarva sAdhuomAM eka sthUlabhadra ja ati duSkara kAryanA karanAra che, ema gurue je kahyuM hatuM te yogya che. puSpaphaLanA rasane (svAdane), madyanA rasane, mAMsanA rasane ane srIvilAsanA rasane jANIne jeo tenAthI virakta thAya che te ati duSkara kAryanA karanArA che. tene huM vaMdanA karuM chuM. vaLI sattva vinAno huM kyAM ane dhIra buddhivALA sthUlabhadra kyAM ? sarasavano kaNa kyAM ane hemAdri parvata kyAM ? khaghot kyAM ane sUrya kyAM ?" A pramANe kahIne te muni AlocanA laI duSkara tapa karavA lAgyA. ahIM kozA potAnA sthUlabhadra gurunI nIce pramANe stuti karavA lAgI - sArdhadvAdazakoTInAM, svarNe yo mAmadAd gRhe / sa dvAdazavratAnyevaM, sAdhutve'pi dadAvo // 1 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 bhAvArtha :- "jeNe sADAbAra karoDa sonAmahoro mArA gharamAM AvIne mane ApI hatI teNe ja sAdhu avasthAmAM paNa mAre tyAM AvIne mane bAra vrata ApyA." 210 yena dattaM purA dAnaM tenaiva dIyate punaH / cAtako raTate nityaM, dAnaM yacchet payomucaH // 2 // bhAvArtha :- "jeNe prathama dAna ApyuM hoya che te ja pharIthI paNa dAna Ape che. juo ! cAtaka pakSI jaLane mATe niraMtara yAcanA kare che ane megha niraMtara dAna Ape che. dhanadAnAdayAcitvamAjanmanirmitaM sukham / vratadAnAdbhave'nante, saukhyado mama sarvadA // 3 // bhAvArtha :- "sthUlabhadre dhananuM dAna ApIne A janmaparyaMta ayAcaka vRttinuM mane sukha ApyuM ane vratanuM dAna ApIne anaMta bhavanuM sukha mane ApyuM. eTale sarvadA te to mane sukha ApanArA ja thayA.' A sthUlabhadra munIndranA guNanuM varNana corAzI covizI sudhI sarva tIrthaMkaro karaze. ghaNA divasa sudhI strIonA saMgamAM rahyA chatAM paNa sthUlabhadramunie potAnA zIlano bhaMga karyo nahIM. te joIne bIjA sAdhuoe paNa siMhaguphAvAsI muninA jevuM srInA saMbaMdhamAM niHzaMka mana karavuM nahIM." J(c)el 340 manuSyabhavanI durlabhatA saMbandhairdazabhirjJeyo manuSyabhavadurlabhaH / tanmadhye pAzakajJAtaM, likhyate pUrvazAstrataH // 1 // -- bhAvArtha :- daza dRSTAMte karIne manuSyabhava durlabha che ema jANavuM. te daza dRSTAMtamAMthI A sthaLe pUrva zAstrane anusAre pAzAnuM dRSTAMta lakhIe chIe. pAzAnuM dRSTAMta (cANAkyanI kathA) golladezamAM caNaka nAmano jaina brAhmaNa raheto hato. tene caNezvarI nAmanI patnI hatI. te srIthI cANAkya nAmano janmathI ja dAMtavALo putra thayo hato. ekadA tene ghera koI jJAnImuni AhAra mATe AvyA. te vakhate munine namIne te daMpatIe pUchyuM ke "he pUjya ! A putra dAMta
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 211 sahita janmyo che tenuM zuM phaLa?" muni bolyA ke "e bALaka rAjA thaze." te sAMbhaLI caNakane kheda thayo, ane "mAro putra rAjyanA AraMbhathI adhogati na pAmo" ema vicArIne teNe te bALakanA dAMta ghasI nAkhyA. pachI te vAta caNake pharIne pAchI te ja munine kahI. tyAre muni bolyA ke "have te bALaka pradhAnazreSTha thaze." anukrame vRddhi pAmato cANAkya sakala kaLAmAM kuzaLa thayo. te yuvAna thayo tyAre eka brAhmaNanI kanyA sAthe paraNyo. te nirdhana hato; to paNa saMtoSI hovAthI dhanane mATe bahu prayatna karato nahIM. anyadA tenI strI potAnA bhAInA lagna hovAthI pitAne ghera gaI, paNa nirdhanatAne lIdhe tenA bhAIonI strIo vageree tene AdaramAna ApyuM nahIM ane bhojanAdikamAM paNa paMktibheda karyo. te joI potAnA ati durbhAgyathI lajajA pAmIne te patine ghera AvI. tene atyaMta zokAtura joIne cANAkya AgrahathI zokanuM kAraNa pUchayuM. tyAre azrunI vRSTi karatI teNe potAnA parAbhavanI vAta kahI saMbhaLAvI. te sAMbhaLIne cANAkya vicAryuM ke - kalAvAn kulavAn dAtA, yazasvI rUpavAnapi / vinA zriyaM bhavenmayo, nistejAH kSINacandravat // 1 // "kaLAvAna, kuLavAna, dAtAra ane yazasvI ane rUpavAna chatAM paNa manuSya jo lakSmI vinAno hoya to te kSaya pAmatA caMdranI jema teja rahita dekhAya che." mATe nandarAjA brAhmaNone ghaNuM dhana Ape che tethI tyAM jAuM ema vicArIne cANAkya tarata ja pATalIputra gayo. tyAM rAjasabhAmAM jaIne rAjAnA ja siMhAsana para beTho. thoDIvAre eka nimitta jANanAra siddhaputranI sAthe nandarAjA sabhAmAM AvyA. tyAM siMhAsana para beThelA cANAkyane joIne te siddhaputra bolyo ke "A brAhmaNa naMdavaMzanI chAyA (maryAdA)ullaMghana karIne siMhAsana para beTho. che." te sAMbhaLIne rAjAnI dAsIe cANAkyane kahyuM ke - "he pUjya ! A bIjA siMhAsana para beso." te bolyo ke - "A bIjA Asana para mAruM kamaMDalu raheze." ema kahIne te bIjA Asana para kamaMDalu mUkyuM ane pote te siMhAsana parathI ukyo nahIM. tyAre dAsI trIjuM siMhAsana lAvI. tenA para cANAkya daMDa mUkyA, dAsI cothuM Asana lAvI, tenA para teNe akSayamALA mUkI ane pAMcamA Asana para teNe brahmasUtra mUkyuM. tyAre dAsI bolI ke "aho, A brAhmaNa kevo dhRSTa ane mUrkha che?" te sAMbhaLIne krodha pAmelo cANakya dAsIne paganI lAta mArIne sarva loka sAMbhaLatA bolyo ke - kozaizca bhRtyaizca nibaddhamUlaM, putraizca mitraizca vivRddhazAkham / utpATya nandaM parivartayAmi, mahAdrumaM vAyurivogavegaH // 1 // bhAvArtha:- "bhaMDAra ane bRtyo vaDe jenuM mULa majabUta thayeluM che ane putro mitro vaDe jenI
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 zAkhAo vRddhi pAmelI che evA nandarUpI mahAvRkSane ugra vegavALA vAyunI jema huM mULathI ukheDIne bhamAvIza." te sAMbhaLIne "A bhikSuka brAhmaNathI zuM thavAnuM che." ema dhArI rAjAe paNa tenI upekSA karI. eTale te cANAkya tyAMthI nIkaLIne bhamato bhamato naMdarAjAnA mayUra-poSakanA gAmamAM Avyo. tyAM te parivrAjakano veSa dhAraNa karIne rahyo. te gAmanA grAmaNI (gAmetI)nI putrIne caMdra pIvAno dohada thayo hato, te dohadane pUrNa karavA koI samartha thayuM nahotuM, tethI tenA pitAe cANAkyane kahyuM, tyAre te bolyo ke "jo te putrInA garbhamAM rahelo putra mane ApavAnuM kabUla karo to huM teno dohada pUrNa karuM" te sAMbhaLIne 'garbhavatI putrI dohada pUrNa na thavAthI marI na jAo." ema dhArI teoe cANAkyanuM vacana kabUla karyuM. pachI cANAkya eka chidravALo vasrano maMDapa karAvyo, te maMDapanI upara chAnI rIte te chidrane dhIre dhIre DhAMkavA mATe eka gupta mANasane rAkhyo ne te chidranI nIce maMDapamAM dUdhathI bharelo eka thALa mUkyo. kArtikI pUrNimAnI rAtre caMdranuM pratibiMba te thALamAM paDyuM. te pratibiMba te garbhiNIne batAvIne cANAkya bolyo ke "A caMdranuM pAna kara." pachI prasanna thayelI te strIe caMdrapAnanI buddhithI thALamAM dUdha pIvAno AraMbha karyo. jema jema strI thALamAMthI dUdha pItI gaI, tema tema maMDapa upara gupta rahelA puruSe dhIre dhIre te chidra DhAMkavA mAMDyuM. evI rIte badhuM dUdha pUrNa thayuM tyAre te AkhuM chidra DhAMkI dIdhuM. e pramANe teno dohada cANAkye pUrNa karyo. pUrNa samaye te strIe putrane janma Apyo. tenuM caMdragupta evuM nAma pADyuM. cANAkya to aneka prayatno karIne dravya upArjana karavA lAgyo. ahIM caMdragupta prauDha vayano thayo, eTale samAna vayavALA bALakonI sAthe rAjAnI jema krIDA karavA lAgyo. temAM deza, pura, gokuLa, hAthI, ghoDA ane amAtya vagerenI sthApanA karato hato ane temAMthI aneka prakAranuM dAna Apato hato. tevAmAM bhamato-bhamato cANAkya tyAM Avyo. te bolyo ke "he bALaka ! mane paNa kAMIka Apa." caMdragupte kahyuM ke "A gAyo laI le." cANAkye kahyuM ke "e gAyo letAM mane bIka lAge che." tyAre caMdragupta bolyo ke "bIza nahIM, A pRthvI vI2 puruSane ja bhogavavA lAyaka che." te sAMbhaLIne harSa pAmelA cANAkyuM bIjA bALaka pAsethI tenuM nAma tathA gotrAdika jANIne e potAno ja bALaka che, ema nizcaya karI tene kahyuM ke "he vatsa ! cAla, huM tane sAcuM rAjya ApuM." te sAMbhaLIne tarata ja te tenI sAthe javA taiyAra thayo, eTale tene laIne cANAkya nAsI gayo. pachI teNe sainya taiyAra karIne prathama pATalIputrane ja ghero ghAlyo. naMdarAjAe kSaNavAramAM tenA thoDA sainyane jItI lIdhuM. eTale cANAkya caMdraguptane laIne nAsI gayo. tenI pAchaLa naMdarAjAnA svAro doDyA. temAMthI eka svAra dUrathI cANAkya ane caMdraguptanA jovAmAM Avyo.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 213 tethI cANakya caMdraguptane pAsenA sarovaramAM saMtADIne pote dhobInuM kAma karavA lAgyo. tevAmAM te ghoDesvAra pAse AvIne tene pUchyuM ke - "caMdragupta ahIMthI jato hato, tene teM joyo che?" te bolyo ke "te A sarovaramAM peTho che." te sAMbhaLIne te svAra mAtra laMgoTI mArIne te sarovaranA jaLamAM peTho eTale cANakya tenuM ja khaga laIne tenuM mAthuM chedI nAkhyuM. pachI tenA ghoDA upara caMdraguptane besADIne cANAkya AgaLa cAlyo, cAlatAM-cAlatAM teNe caMdraguptane pUchyuM ke "he vatsa! jayAre meM te ghoDesvArane sarovaramAM mokalyo tyAre te zuM dhAryuM?" te bolyo ke, "je uttama puruSo kare che te uttama ja hoya che, ema meM dhAryuM hatuM." A pramANenA tenA vinayavALA vAkyathI cANakya ghaNo khuzI thayo. thoDe dUra jatAM caMdraguptane kSadhita jANIne cANAkya bhojanane mATe jatA mArgamAM koI brAhmaNane taratano ja karaMbo khAIne Avato joI tenuM peTa cIrI temAMthI te bhojana laI te caMdraguptane jamADyo. caMdragupta bhUkhyo hovAthI bhojananA rasano viparyaya jANI zakyo nahIM. pachI te mauryavaMzI caMdraguptanI sAthe saMdhyAsamaye eka gAmamAM Avyo. tyAM bhikSAne mATe bhamatAM te eka daridrIne ghera gayo. te vakhate eka DozIe potAnA bALakane unI unI rAba pIrasI hatI. temAMthI eka vadhAre bhUkhyA bALake vacamAM hAtha nAMkhyo. tenI AMgaLIo dAjhI eTale te rovA lAgyo. tene pelI DozIe kahyuM ke - are mUDha! tuM paNa cANakyanA jevo jaDa jaNAya che." te sAMbhaLIne bhikSurUpa cANAkya DozIne pUchyuM ke "he mAtA ! tame ahIM cANAkyanuM daSTAMta kema ApyuM?" DosI bolI ke "jema cANAkya AjubAjuno deza sAdhyA vinA pahelA pATalIputrane ja saMdhyuM, tethI te mUrkha niMdAne pAtra thayo, tema A bALake paNa prathama dhIme dhIme aDakhe paDakhethI rAba cATyA vinA vacamAM ja hAtha nAMkhyo, tethI te cANakyanI upamAne pAmyo." te sAMbhaLIne cANakya DosInI zikSA satya mAnI. pachI anukrame cANAkya parvata nAmanA eka rAjAnI sAthe gADha mitrAI bAMdhI. ekadA teNe parvata rAjAne kahyuM ke "jo tamArI IcchA hoya to naMdarAjAnuM umUlana karIne tenuM rAjya ApaNe vaheMcI laIe." te vAta kabUla karIne potAnA sainya sahita parvatarAjA caMdraguptane sAthe rAkhIne naMdarAjAno deza sAdhavA lAgyo. chevaTe naMdanI rAjadhAnI pATalIputrane ghero ghAlyo, paNa te nagarI baLathI laI zakAya tevuM nathI, ema dhArIne bhikSuno veSa laI cANAkya te puramAM peTho. tyAM vAstuzAstrane anusAra sarva makAno jovA lAgyo. tevAmAM eka sthAne eka mahApratApI sAta devIo-IndranI kumArikAonI mUrtio teNe joI. pachI temanA prabhAvathI ja A purano bhaMga thato nathI, ema jANIne te devIone ukheDI nAMkhavAno upAya vicAravA lAgyo. tevAmAM puranA rodhathI kAyara thayelA paurajanoe te bhikSune pUchyuM ke "he pUjya ! A purano rola kyAre maTaze?" cANAkya javAba Apyo ke "jyAM sudhI A sAta devIonI pratimAo ahIM pratiSThita che, tyAM sudhI purano rodha zI rIte maTe ?" A pramANenA te dhUrtanA kahevAthI chetarAyelA lokoe te devIone tenA sthAnathI tarata ja
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 ukheDI nAMkhI. te ja vakhate caMdragupta tathA parvate te pura jItI lIdhuM. A pramANe teNe prathama niMdarAjAno deza sAdhIne pachI pATalIputra lIdhuM. te vakhate naMdanuM puNya kSINa thayeluM hovAthI teNe cANAkya pAse dharmadvAra mAMgyuM tyAre te bolyo ke "he naMdarAjA ! tuM eka rathamAM jeTaluM laI javAya teTaluM laIne nirbhayatAthI pura bahAra cAlyo jA." naMda paNa potAnI be strIo, eka kanyA ane sArabhUta dravya rathamAM laIne nagara bahAra nIkaLyo. te ja vakhate caMdragupta vagere sau nagaramAM peThA. sAmasAme maLatAM naMdanI kanyA anurAgathI caMdraguptanI sAmuM joI rahI. te joIne naMdarAjAe putrIne kahyuM ke "he vatsa ! jo A pati tane pasaMda hoya to khuzIthI tene aMgIkAra kara." pitAnI AjJA thavAthI te kanyA potAnA rathamAMthI utarIne caMdraguptanA ratha upara caDhavA lAgI. tenA caDhatAM ja caMdraguptanA rathanA cakranA nava ArA bhAMgI gayA. tethI "A strI amaMgala karanArI che" ema dhArIne caMdragupta tene aTakAvI. eTale cANAkya bolyo ke "he vatsa ! te strIno tuM niSedha na kara, A ArAnA bhaMgarUpa zukanathI tArI nava peDhI sudhI tAro vaMza raheze." te sAMbhaLIne caMdragupta te kanyAne potAnA rathamAM besADI ane naMdanA rAjakAramAM Avyo. rAjamahelamAM eka kanyA bahu rUpavatI hatI. tene janmathI ja naMdarAjAe dhIme dhIme mahA ugra viSa khavaDAvavA mAMDyuM hatuM. eTale te viSakanyA thaI gaI hatI. te viSakanyAne joIne parvatarAjAe viSayAMdha thaI teno saMga karyo. tethI te kanyAnuM viSa tatkALa parvatane caDyuM. teNe caMdraguptane kahyuM ke "mane viSa vyApyuM che, mATe teno jaladIthI kAMI upAya kara." te sAMbhaLI caMdragupta teno upAya karavA utsuka thayo. te vakhate cANakya netranI saMjJAthI caMdraguptane niSedha karyo ane zikhAmaNa ApI ke - tulyArthaM tulyasAmarthya, marmajJaM vyavasAyinam / ardharAjyaharaM mitraM, yo na hanyAtsa hanyate // 1 // "tulya saMpattivALA, samAna sAmarthyavALA, gupta vAta jANanAra, sarakho vyApAra karanAra ane ardhA rAjyano bhAgIdAra evA mitrane paNa je haNato nathI te pote ja haNAya che." pachI viSathI vyApta thayelo te parvata tarata ja mRtyu pAmyo, eTale tenuM rAjya paNa caMdraguptane AdhIna thayuM. have caMdraguptanA rAjyamAM naMdanA mANaso corI karavA lAgyA, tethI cANAkya koI bIjA rakSaka (koTavALA)nI zodha karavA lAgyo. zodhatAM-zodhatAM te nalada nAmanA taMtuvAyane ghera gayo. te vakhate taMtuvAya makoDAnA bIlamAM agni nAMkhato hato. te joIne cANAme tene pUchyuM ke "A tuM zuM kare che?" kuviMde javAba Apyo ke "A duSTa makoDA mArA putrane DaMkhe che. mATe sarva makoDAno uccheda karavA mATe tenA bIlamAM huM agni mUkuM chuM." A pramANe te kuviMdanI vANIthI tene udyamI
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 215 jANIne caMdragupta pAse tene puranA adhyakSanI jagyA apAvI, eTale maurya vaMzanuM sAmrAjya kaMTaka (zatru) rahita thayuM. ekadA "caMdragupta pAse dhana nathI.' ema jANIne cANAkya puranA lokonI sAthe madyapAnanI goSThI karI. madirAnA AvezathI puranA loko unmatta thaIne nAca karavA lAgyA ane paDavA lAgyA. te vakhate avasarane jANanAra cANAkya paNa gAMDo banIne bolyo ke "mAre dhAtunA raMgelA be vastro che, tridaMDa che ane suvarNanI kuMDI che, temaja rAjA mAre AdhIna che, mATe mArA nAmanI jhAjha pakhAja vagADo." te sAMbhaLIne jhAjha vagADanArAoe cANAkya maMtrInA nAmanI jhAjhA vagADI. te sAMbhaLIne eka gRhastha puruSe madirAnA unmattapaNAthI hAtha UMco karIne koIne paNa nahIM kahelI evI potAnI lakSmInuM varNana karatAM kahyuM ke "are ! eka hajAra yojana sudhI koI zeTha cAle tene pagale pagale lAkha-lAkha dravya ApuM, teTalA dhanano huM svAmI chuM, mATe mArA nAmanuM DholakuM vagADo." te sAMbhaLIne huM pahelo boluM "huM pahelo boluM evI caDasAcaDasIthI bIjo bolyo ke "eka ADhaka talane vAvIe ane te sArI rIte pALIne temAMthI jeTalA tala nIpaje teTalA lakSa dinAra mArA gharamAM che, tethI mArA nAmanuM DholakuM vagADo." trIjo bolyo ke "varSARtunI pahelI vRSTithI girinI nadImAM jeTaluM pUra Ave, te pUrane eka divasanA mAkhaNathI pALa bAMdhIne huM rokI zakuM teTaluM mAkhaNa dararoja mAre tyAM thAya che, mATe mArA nAmanuM DholakuM vagADo." cotho bolyo ke "mAre ghera eTalA badhA azvo che ke eka divase ja utpanna thayelA vacherAnI kezavALIthI AkhuM nagara vIMTAI jAya, mATe mArA nAmanuM DholakuM vagADo." pAMcamo bolyo ke "mArA gharamAM eka zAlI (DAMgara)no dANo evo che ke te judI judI jAtanI zAlInA bIjane utpanna kare che ane bIjo zAlIno dANo evo che, ke tene vAraMvAra laNIe chatAM vAraMvAra ugyA ja kare che. A be ratno mAre ghera che, mATe mArA nAmanuM DholakuM vagADo." A pramANe maghanA AvezathI sarva janoe potAnI samRddhi pragaTa karI. kahyuM che ke - kuviassa Aurassa ya, vassaNapattassa rAgarattassa / mattassa maraMtassa ya, sabhAvA pAyaDA huMti // 1 // bhAvArtha :- "kopamAM Avelo, mahAvyAdhivALo (Atura), duHkhamAM paDelo, rAgamAM Asakta thayelo, unmatta thayelo ane maravA taiyAra thayelo-ATalA mANaso potAnI satya vAta pragaTa kare che." u.bhA.-5-15.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 pachI cANAkya maMtrIe sarva svastha thayA tyAre temanI pAsethI yogyatA pramANe thoDuM thoDuM dhana lIdhuM. tyAra pachI pharIthI lokonuM dhana levA mATe teNe divya pAsA banAvyA. pachI sonAmoharono thALa bharIne cauTAmAM laI jaI mANaso pratye bolyo ke "je mANasa mane dyUtamAM jIte tene A sarva mahoro ApI dauM ane jo huM jItuM to mAtra eka ja sonAmahora lauM.' te sAMbhaLIne lobhane AdhIna thayelA loko tenI sAthe ramavA lAgyA, paraMtu ghRtakrIDAmAM hoMziyAra evo koI paNa mANasa te maMtrIne jItI zakyo nahIM. saMpattinA pAzarUpa ane potAnI IcchAnusAra paDanArA pAsAnA prabhAvathI lokone jItIne cANAkya maMtrIe caMdraguptano bhaMDAra suvarNathI bharI dIdho. 216 'kadAca divya prabhAva vagere baLathI koI mANasa A cANAkya jevA maMtrIne paNa jItI zake, paraMtu je mANasa pramAdathI manuSyajanmane hArI jAya te pharIthI manuSyabhavane pAmI zakato nathI.' 341 autpAtikI buddhi autpattikyAdibuddhijJo, rohako janatAsu yat / mahAmAnyo'bhUttathA dhAryo, dharmavadbhirguNottaraH // 1 // * - bhAvArtha :- autpAtikI vagere buddhino jANanAra rohaka jema lokomAM ati mAnya thayo tema dharmI mANasoe te zreSTha guNane dhAraNa karavo.' rohakanI kathA avantInagarInI pAse naTa nAmanA gAmamAM bharata nAme eka naTa raheto hato, tenI pahelI strI maraNa pAmI hatI, paNa te srIthI utpanna thayelo autpAtikI buddhivALo rohaka nAme eka putra hato. bharata bIjI strI sAthe paraNyo hato. te srI rohakane khAvA pIvAnuM barAbara ApatI nahIM. tethI eka vakhata roke tene kahyuM ke "he mA ! tuM mane sArI rIte rAkhatI nathI, tenuM phaLa huM tane batAvIza." tyAre te bolI ke "he zokyanA putra ! tuM mane zuM karavAno hato ?" te bolyo ke "huM evuM karIza ke jethI tuM mArA pagamAM paDIza." Ama kahyA chatAM paNa te rohakane gaNakAratI nahIM. eka divasa rAtre rohake ekadama uThIne tenA pitAne kahyuM ke "re re pitA ! A koI puruSa ApaNA gharamAMthI nIkaLIne nAsI jAya che, juo !" te sAMbhaLIne bharate zaMkA lAvIne vicAryuM ke "jarUra mArI srI kulaTA che." ema vahema lAvIne te tenA para prItirahita thayo. tenI sAthe
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 217 bolavuM paNa baMdha karyuM, tethI te strIe "A rohakanuM kAma che" ema jANIne putrane kahyuM ke "he putra! A teM zuM karyuM ke jethI tArA pitA ekadama mArAthI parAzamukha thayA? he putra ! mAro aparAdha kSamA kara." rohaka bolyo ke "tyAre ThIka che, have tuM kheda karIza nahIM. huM pAchuM ThekANe lAvIza." pachI te strI rohakanI marajI barAbara sAcavavA lAgI. pachI eka divasa rAtre tenA pitA cAMdanImAM beThA hatA, te vakhate tenI zaMkA dUra karavA mATe rohake bALaceSTAthI potAnA zarIranI chAyAne AMgaLIvatI batAvIne pitAne kahyuM ke "he pitA ! A koI mANasa jAya che, juo !" te sAMbhaLIne bharate hAthamAM khaga laIne pUchyuM ke "are kyAM jAya che? batAva." tyAre rohake AMgaLI vaDe potAnI chAyA batAvIne kahyuM ke "A rahyo, meM tene rokI rAkhyo che." te joIne bharate vicAryuM ke "kharekhara, pahelA paNa Avo ja mANasa dITho haze, tethI meM mArI suzIla priyA para zaMkA karI te ThIka karyuM nahIM." ema nizcaya karIne te pAcho potAnI strI para premI thayo. paNa roke vicAryuM ke "meM mArI aparamAnuM apriya karyuM che, tethI koI vakhata te mane viSa vagerethI mArI nAMkhaze. mATe tenAthI cetatA rahevuM." ema vicArIne te haMmezA potAnA pitAnI sAthe ja jamavA lAgyo. ekadA rohaka tenA pitAnI sAthe avaMtInagarIe gayo, te nagarInI zobhA joIne te vismaya pAmyo. pachI pitAnI sAthe ghera javA te nagarI bahAra nIkaLyo. bahAra AvatAM kAMI cIja bhUlI javAthI rohakane tyAM kSiprAnadIne kAMThe mUkIne bhArata pAcho nagarImAM gayo. rohake nadInI vAlukAmAM beThA beThA killA sahita AkhI avantInagarI AlekhI. tevAmAM azva upara caDhIne te ja nagarIno rAjA tyAM Avyo. te rohake citrelI nagarInI vacce thaIne cAlavA lAgyo. eTale rohake tene kahyuM ke "he rAjaputra! A mArge na cAlo." rAjAe tenuM kAraNa pUchyuM. tyAre te bolyo ke "are ! A rAjadarabArane tame jotA nathI?" rAjAe nIce utarIne AkhI nagarI yathArtha citralI joIne pUchyuM ke "re bALaka! pahelA te A nagarI joI hatI, ke Aje ja prathama joI?" te bolyo ke "nA, meM koI vakhata joI nathI, mAtra Aje ja naTagAmathI ahIM Avyo chuM." te sAMbhaLIne rAjAe Azcarya pAmIne vicAryuM ke "aho A bALakanI buddhi kevI tIvra che?" pachI rAjAe tenuM nAma pUchyuM tyAre te bolyo ke "mAruM nAma rohaka che." tevAmAM rohakano pitA gAmamAMthI Avyo, eTale tenI sAthe rohaka potAne gAma gayo. ahIM rAjAe vicAryuM ke "mAre cAraso ne navANuM maMtrIo che; paraMtu te sarvanI buddhi eka ja maMtrImAM hoya evo eka maMtrI joIe, jethI rAjyanuM teja vRddhi pAme." ema vicArIne rohakanI parIkSA karavA mATe rAjAe naTagAmanA mukhya mANasone uddezIne hukama karyo ke "tamArA gAmanI bahAra eka moTI zilA che, te zilAne upADyA vinA ja rAjAne besavA yogya eka maMDapa karI tenuM DhAMkaNa te zilAnuM karo." A pramANe rAjAnI AjJA sAMbhaLIne sarva loko aneka prakAranI ciMtA karavA lAgyA. vicAra karatAM madhyAhna samaya thayo; tevAmAM rohake AvIne tenA pitAne kahyuM
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 ke "he pitA ! mane bahu bhUkha lAgI che, tethI bhojana karavA mATe ghera cAlo." bharata bolyo ke "he vatsa! tuM to nizcita che, gAmanA kaSTane tuM kAMI jANato nathI." rohaka bolyo ke "zuM kaSTa che ?" tyAre bhArate rAjAnI AjJA karI dekhADI. te sAMbhaLIne rohaka bolyo ke "ciMtA na karo, tame rAjAne yogya maMDapa karavA mATe te zilAnI nIce khodo. pachI jyAM jyAM ghaTe tyAM tyAM tenI nIce thAMbhalAo goThavo ane te zilAne upADyA vinA ja bhoyarAnI jema pharatI bhIMta vagere karo." te sAMbhaLIne sarva loko harSa pAmI jamavA uThyA. pachI bhojana karIne rohakanA kahevA pramANe maMDapa taiyAra karyo. rAjA paNa te maMDapane joIne prasanna thayo. pachI teNe gAmanA lokone pUchyuM ke "A konI buddhithI maMDapa karyo?" loko bolyA ke "bharatanA putra rohakanI buddhithI." ekadA rAjAe te gAmamAM eka meMDho mokalIne hukama karyo ke "A meMDho atyAre jeTalo tolamAM che teTalo ja paMdara divase pAcho Apavo. tolamAM jarA paNa nyUnAdhika thavo na joIe." e pramANe rAjAno nirdeza sAMbhaLIne sarve jano gAma bahAra sabhA karI ekaThA thayA. pachI rohakane bolAvIne rAjAno hukama kahI batAvyo. tyAre rohaka bolyo ke "eka varU pakaDI lAvIne tenI pAse A meMDhAne bAMdhavo ane tene sAro khorAka ApI puSTa karavo." te sAMbhaLIne lokoe te pramANe karyuM. paMdara divase te meMDho rAjAne pAcho soMpyo. rAjAe tene toLyo to teTalo ja tolamAM thayo. pachI rAjAe eka kUkaDo mokalyo ane kahevarAvyuM ke "bIjA kUkaDA vinA A kUkaDAne yuddha karAvavuM." te sAMbhaLIne lokoe rohakanA kahevAthI te kUkaDAnI sAme eka arIso mUkyo. temAM te kUkaDAe potAnuM pratibiMba joIne bIjo kUkaDo che ema jANI te pratibiMba sAthe ahaMkArathI yuddha karavA mAMDyuM. te vAta rAjAne carapuruSoe kahI. te sAMbhaLI rAjA khuzI thayo. * pachI rAjAe AjJA karI ke "nadInI retInA doraDAM vaNIne ahIM mokalAvo." tyAre rohakanA kahevAthI lokoe pratyuttara kahevarAvyo ke "he rAjA ! tamArA bhaMDAramAM retInAM jUnAM doraDAM paDyAM haze, temAMthI eka doraDuM namunA mATe mokalo ke jethI tene anusAra ame doraDAM vaNIne mokalIe." te sAMbhaLIne rAjA mauna thaI gayo. ekadA rAjAe maravAnI taiyArIvALo, rogI ane vRddha hAthI naTa gAmamAM mokalAvIne kahevarAvyuM ke "A hAthI marI gayo ema kahyA vinA haMmezA tenA khabara mane mokalavA." ahIM to te ja rAtre hAthI mRtyu pAmyo. prAta:kALe rAjAne kevI rIte khabara ApavA teno vicAra na sUjhavAthI lokoe rohakane pUchyuM. eTale tenA kahevA pramANe gAmanA adhipatie rAjA pAse jaI nivedana karyuM ke "he deva ! Aje hAthI besato nathI, uThato nathI, AhAra ke nihAra karato nathI ane bIjI koI paNa ceSTA karato nathI." rAjAe pUchyuM ke "are, zuM hAthI marI gayo? teNe kahyuM ke "he rAjA ! Apa evuM bolo cho, ame ema bolatA nathI." te sAMbhaLIne rAjA mauna thayo.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 219 pachI pharIthI rAjAe naTagAmamAM hukama mokalyo ke "tamArA gAmanA kUvAnuM pANI ghaNuM sAruM che, mATe te kUvo ahIM jaladIthI mokalo." tyAre lokoe rohakanI buddhithI rAjAne vijJapti karI ke "he deva ! gAmaDIo kUvo svabhAvathI ja bIkaNa hoya che, mATe nagarano mArga batAvanAra eka ahIMno (nagarano) kUvo tyAM mokalo, ke jethI te kUvAnI sAthe amAro gAmaDIyo kUvo AvI zake." te sAMbhaLIne rAjA mauna rahyo. anyadA rAjAe Adeza karyo ke "agninA saMbaMdha vinA khIra rAMdhIne mokalo." tyAre lokonA pUchavAthI rohake temane kahyuM ke "cokhAne ghaNA jaLamAM palALIne sUryanA kiraNathI tapAvI karISa ane palAla vagere ghAsanI bAphamAM te cokhA ne dUdhathI bharelI tapelI mUko; jethI khIra thaI jaze.' lokoe te pramANe karIne khIra rAjAne mokalAvI. te joIne rAjA ati vismaya pAmyo. pachI rohakanI buddhinuM atizayapaNuM jANIne tene potAnI pAse AvavAnI AjJA karavA sAthe kahevarAvyuM ke "zuklapakSamAM ke kRSNapakSamAM AvavuM nahIM, rAtre athavA divase AvavuM nahIM, chAyAmAM athavA taDake AvavuM nahIM, addhara rahIne athavA page cAlIne AvavuM nahIM, mArge ke unmArge AvavuM nahIM ane snAna karIne ke snAna karyA vinA AvavuM nahIM." A pramANeno hukama sAMbhaLIne rohake kaMTha sudhI snAna karyuM ane gADAnA paiDAMnA be cIlAnA madhya bhAgane raste, nAnA gheTA upara besIne mAthe cAlaNInuM chatra dhAraNa karIne, saMdhyA samaye amAvAsyA uparAMta paDavAne divase te rAjAnI pAse gayo. tyAM "khAlI hAthe rAjAnuM devanuM ane gurunuM darzana karavuM nahIM" evI lokazruti jANIne mATIno eka piMDa hAthamAM rAkhIne rAjAne praNAma karI te piMDa rAjAnI pAse bheTa tarIke dharyo. rAjAe pUchyuM ke "he rohaka ! A tuM zuM lAvyo ?" teNe javAba Apyo ke "he deva tame pRthvInA pati cho, tethI huM pRthvI lAvyo chuM." te sAMbhaLIne rAjA prasanna thayo. - te rAtre rAjAe rohakane potAnI pAse suvADyo. rAtrIno pahelo prahara gayo tyAre rAjAe tene bolAvyo ke "are rohaka ! tuM jAge che ke UMghe che ?" te bolyo ke "deva jAguM chuM." rAjAe pUchyuM ke "zuM vicAra kare che ?" rohaka bolyo ke "he deva ! huM evo vicAra karato hato ke pIpaLAnA pAMdaDAnuM DIMTa moTuM ke tenI zikhA moTI ?' te sAMbhaLIne rAjAne paNa saMzaya thayo. tethI teNe kahyuM ke "teM ThIka vicAra karyo. paNa teno nirNaya zo karyo ?' te bolyo ke "jyAM sudhI zikhAno agra bhAga sUkAI na jAya tyAM sudhI banne sarakhAM hoya che." pachI bIjo prahara pUrNa thatAM rAjAe pUchyuM ke "are jAge che ke UMdhe che ?'' rohaka bolyo ke "deva ! jAguM chuM." rAjAe pUchyuM ke "zuM vicAra kare che ?" tyAre te bolyo ke he deva ! bakarInA peTamAMthI jANe sarANe utArelI hoya tevI tenI lIMDIo barAbara goLa thaIne bahAra nIkaLe che, tenuM zuM kAraNa ?" rAjAe rohakane ja tenuM kAraNa pUchyuM, tyAre te bolyo ke "bakarInA udaramAM saMvartaka nAmano vAyu rahe che, tenA prabhAvathI lIMDIo evI goLa thAya che."
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 * pachI rohaka sUI gayo. rAjAe trIjA prahare rohakane bolAvyo ke "are jAge che ke UMdhe che?" te bolyo ke "jAgu chuM." rAjAe pUchyuM ke "zuM vicAra kare che?" te bolyo ke "he deva! khIsakolInuM jeTaluM moTuM pUMchaDuM che teTaluM ja tenuM zarIra paNa haze ke kAMI nyUnAdhika haze? rAjAe teno nirNaya tene ja pUchyo, tyAre te bolyo ke "he deva ! banne sarakhA hoya che." pachI rohaka sUI gayo. rAjA prAtaHkALe jAgyo, tyAre rohakane bolAvyo, paNa nidrAvaza hovAthI teNe javAba Apyo nahIM. tyAre rAjAe krIDAthI rohakane jarAka soTI lagADI. eTale rohaka jAgI gayo. rAjAe pUchyuM ke "are kema UMdhe che ke?" te bolyo ke "deva jAguM chuM.rAjAe kahyuM ke "tyAre kema ghaNIvAre bolyo?" rohake javAba Apyo ke "he deva! huM vicAra karato hato ke rAjA keTalA puruSathI utpanna thayo haze? (rAjAne keTalA bApa haze ?)" te sAMbhaLIne rAjA lajA pAmIne jarAvAra mauna rahyo. pachI thoDIvAre pUchyuM ke "are, bola ! huM keTalA puruSathI utpanna thayo chuM?" rohaka bolyo ke "pAMca puruSathI." pharIthI rAjAe pUchyuM ke "kayA kayA pAMcathI?" te bolyo ke "eka to kubera bhaMDArIthI, kemake kuberabhaMDArInA jevI tamArAmAM dAnazakti che. bIjA caMDALathI, kemake zatrunA samUha pratye tame caMDALanI jevo kopa karo cho. trIjA dhobIthI, kemake jema dhobI vastra nIcovIne pANI kADhI nAMkhe che tema tame paNa mANasone nIcovIne tenuM dhana laI lyo cho. cothA vIMchIthI, kemake tame bharanidrAmAM sUtelA bALakane paNa nirdaya vIMchInI jema soTI mArIne pIDA upajAvo cho ane pAMcamA tamArA pitAthI tame utpanna thayA cho, ke jeNe rAjayamAM ane nyAyamAM tamane sthApana karyA cho." te sAMbhaLIne rAjA bahu Azcarya pAmyo. pachI rAjAe potAnI mA pAse ekAMtamAM jaIne namana karI pUchyuM ke "he mAtA kaho, huM keTalA puruSathI utpanna thayo chuM?" mAtAe kahyuM ke "he vatsa! e tuM zuM pUche che? tArA pitAthI ja tuM utpanna thayo che." tyAre rAjAe rohake kahelI vAta karIne kahyuM ke "he mAtA ! te rohaka prAya khoTI buddhivALo nathI, mATe satya kaho." ema bahu AgrahathI rAjAe pUchyuM, tyAre tenI mAtAe kahyuM ke "he vatsa jyAre tuM garbhamAM hato tyAre eka divasa huM gAma bahAra udyAnamAM kuberadevanI pUjA karavA gaI hatI. te pratimAnuM atyaMta svarUpa joIne meM teno hAtha vaDe sparza karyo, tethI mane kAma vyApta thavAthI bhoganI IcchA thaI hatI. tyAMthI pAchA AvatAM mArgamAM eka svarUpavAna caMDALane joIne tenI sAthe bhoganI IcchA thaI hatI. AgaLa cAlatAM eka rUpavaMta dhobIne joIne paNa tevI ja IcchA thaI hatI. pachI ghera AvI tyAre utsava hovAthI khAvAne mATe loTano vIMchI karyo hato, meM tene hAthamAM lIdho. tenA sparzathI kAmoddIpana thavAne lIdhe tenI sAthe paNa bhoganI IcchA thaI hatI. e pramANe IcchA mAtrathI tAre bIjA cAra pitA thayA hatA. bAkI paramArthathI to eka tAro pitA ja satya pitA che," te sAMbhaLIne rAjA mAtAne namana karIne rohakanI buddhithI vismaya pAmyo, ane tene sarva maMtrIomAM prathama pada ApyuM.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 21 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 A kathAno upanaya evo che ke - pUrve pote nahi joyeluM, nahi sAMbhaLeluM ane manamAM paNa nahi ciMtaveluM gUDha kArya paNa buddhinA prabhAvathI jANI-samajI zakAya che. tevI rIte ja dharmakAryamAM paNa sUkSma arthane grahaNa karavAmAM buddhino upayoga karavo; jethI A lokamAM ne paralokamAM atyaMta hitakArI thAya." 342 be prakAranA AyuSya vartamAnabhavAyuSkaM, dvividhaM tacca kIrtitam / sopakramaM bhavedAdyaM, dvitIyaM nirupakramam // 1 // bhAvArtha:- "vartamAna bhavanuM AyuSya be prakAranuM kahevuM che, temAM paheluM sopakrama ane bIjuM nirupakrama." ghaNA kALa sudhI bhogavavA lAyaka AyuSya paNa AgaLa kahevAmAM Avaze evA adhyavasAnAdika upakramothI thoDA kALamAM bhogavI levAya te sopakrama AyuSya kahevAya che. jema lAMbI karelI dorIne eka cheDe agni saLagAvyo hoya to te dorI anukrame lAMbI mudate baLI rahe che ane te ja dorIne ekaThI karIne temAM agni mUkyo hoya to te ekadama jaladIthI baLI jAya che; tevI ja rIte sopakrama AyuSya thoDA kALamAM puruM thaI jAya che ane je AyuSya tenA baMdha samaye gADha nikAcita bAMdhyuM hoya te anukrame ja bhogavAya che. seMkaDo upakramathI paNa te kSINa thaI zakatuM nathI, tevuM AyuSya nirupakrama kahevAya che. - have upakrama kahe che - potAnA ja manamAM utpanna thayelA adhyavasAyAdika ane bIjAe utpanna karelA viSa tathA zastrAdikathI je potAnA jIvitano aMta Ave te sarva upakrama kahevAya che. pUrvasUrioe te upakramanA adhyavasAya vagere sAta bhedo kahelA che, te A pramANe - ajjhavasANa nimitte, AhAre veyaNA parAghAe / phAse ANApANU, sattavihaM jhijjhae Au // 1 // bhAvArtha:- "adhyavasAna, nimitta, AhAra, vedanA, parAghAta, sparza ane zvAso-zvAsa e sAta prakAre AyuSyano kSaya thAya che. vivecanaH - adhyavasAnanA traNa prakAra che - rAga, bhaya ane sneha. temAM rAgano adhyavasAna paNa maraNano hetu thAya che. jema koI eka ati rUpavAna yuvAna musAphara araNyamAM tRSAtura
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 2 2 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 thavAthI prapA (pANInA paraba)ne sthAne gayo. tyAM pANI pAnArI strIe jaLa lAvIne tene pAyuM. pachI musAphara pelI strIe nA kahyA chatAM paNa tyAMthI cAlato thayo, te strI tenI sAmuM ja joI rahI ane jyAre te musAphara adazya thayo, tyAre te strI tenI uparanA utkaTa rAganA adhyavasAyathI tarata ja mRtyu pAmI. bhayanA adhyavasAyathI kRSNa vAsudevane joIne somila brAhmaNa hRdayasphoTa thavA vaDe marI gayo; temaja mRgAvatIno svAmI zatAnikarAjA caMDapradyotarAjAne sainya sahita Avato sAMbhaLIne tenA bhayathI maraNa pAmyo. snehanA adhyavasAyathI maraNa pAmelAnuM dRSTAMta e che ke "turaMgapuramAM naravara nAme rAjA hato. tene bhAnu nAme maMtrI hato. te maMtrIne sarasvatI nAmanI patnI hatI. te daMpatIne paraspara atyaMta sneha hato, te vAta rAjAnA sAMbhaLavAmAM AvavAthI tenI parIkSA karavAno rAjAne vicAra thayo. ekadA rAjA maMtrI sahita mRgayA ramavA mATe vanamAM gayo, tyAM koI prANInuM rudhira maMtrInA vastra tathA azva para lagADIne rAjAe te azva gAmamAM tene ghera mokalI dIdho. potAnA priya svAmI vinA tenA vastra tathA azvane rudhiravALA joIne "hAya ! hAya ! mRgayA ramavA gayelA mArA patine koI hiMsAdike mArI nAMkhyA." ema dhArIne sarasvatI jANe vajathI haNAyelI hoya tema bhUmi para paDIne maraNa pAmI. te vAta jANIne rAjAne atyaMta kheda thayo. pachI te bhAnumaMtrI priyA viyoganA duHkhathI yogI thaIne gaMgA kinAre gayo, te sarasvatI mRtyu pAmIne gaMgA nadIne kinAre Avela mahArathapuranA rAjAnI putrI thaI. bhAnu maMtrI bAra varSa vyatIta thayA pachI bhikSAne mATe aTana karato te rAjamaMdire gayo. te kanyA tene joIne bhikSA laI tene ApavA AvI paNa te maMtrInA darzanathI jANe citramAM AlekhAyelI hoya tema te kanyA stabdha thaI. tenA hAthamAM raheluM anna kAgaDA laI gayA, paNa te yogIne ApI zakI nahIM. yogI to kAMIka joI vicArIne anyatra cAlyo gayo. pachI te kanyAe potAnI be sakhIo sAthe saMketa karyo ke "A bhavamAM to e yogI ja mArA pati che, bIjA koIne huM IcchatI nathI." te vRttAMta rAjAnA jANavAmAM AvavAthI teNe sarva yogIone ekaThA karyA. temAMthI te kanyAe te maMtrI yogIne oLakhI kADhyo. pachI te kanyAne jAtismaraNa thavAthI teNe potAnA pUrvabhavanI vAta kahI batAvI. te sAMbhaLIne rAjAnA kahevAthI yogIe te kanyAno svIkAra karyo, te vakhate avasarane jANanAra paMDito bolyA ke - bhAnuzca maMtrI dayitA sarasvatI, mRtyuM gatA sA nRpakaitavena / gaMgAgatastAM punareva lebhe, jIvannaro bhadrazatAni pazyati // 1 // bhAvArtha :- "bhAnamaMtrIne sarasvatI nAme strI hatI. te rAjAnA kapaTathI mRtyu pAmI hatI. te strIne gaMgAkinAre gayelo maMtrI pharIthI paNa pAmyo. mATe jIvato mANasa seMkaDo kalyANo jue che."
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 223 A daSTAMta strIne AzrIne kahyuM. have puruSane AzrIne bIjuM daSTAMta A pramANe che - "koI vaNikane rUpavatI yuvAna patni hatI. te bannene paraspara gADha sneha hato. ekadA vyApArane mATe paradeza javAnI IcchAthI teNe strInI rajA mAgI. te sAMbhaLIne ja te strI mUcha pAmI. tene zIta upacAra vaDe sajja karI, tyAre teNe patine kahyuM ke "jo tamAre avazya paradeza javuM ja hoya to tamArI eka pratimA karIne mane Apo, jethI tene AdhAre huM divaso nirgamana karuM." te sAMbhaLIne te zreSThi potAnI mUrti karIne priyAne ApI dezAMtara gayo. te strI te pratimAnuM niraMtara devathI paNa adhika ArAdhanA karavA lAgI. ekadA te gAmamAM cotarapha agnino upadrava thayo, te vakhate te strI potAnA patinI pratimA hAthamAM rAkhIne sthira besI rahI. potAnuM zarIra baLIne bhasma thaI gayuM, to paNa teNe hAthamAMthI pratimA mUkI nahIM. keTalAka divaso pachI te vaNika paradezathI ghera Avyo, te vakhate potAnI priyAne joI nahIM, eTale teNe tenI sakhIne pUchyuM ke - 'navasatazasisamavadani, harahArAhAravAhanAnayaNi / jalasutaripugatigamaNi, sA suMdari kattha he sayaNi // 1 // he sakhI ! soLa kaLAyukta caMdranA jevA mukhavALI, mRga sarakhAM netravALI ane haMsa jevI gativALI mArI manohara priyA kyAM che?" sakhIe javAba Apyo ke "he sakhInA nAtha ! sAMbhaLo, A nagaramAM cotaraphathI agni lAgyo hato, te vakhate bhayane lIdhe tamArI mUrtine jhAlIne te besI rahI hatI, temAM tenuM zarIra baLIne bhasma thaI gayuM, eTale tenA prANa chuTyA; paNa tamArI mUrtine vaLagelA tenA pANi eTale hAtha chuTyA nahIM." A pramANe sakhInI vANI sAMbhaLatAM ja te vaNikanA prANa cAlyA gayA. ahIM koIne zaMkA thAya ke rAga ane snehamAM zo taphAvata che? to teno javAba e che ke rUpAdika jovAthI je prIti utpanna thAya te rAga ane sAmAnya rIte strI putrAdika upara je prIti thAya te sneha kahevAya che. A pramANe traNa prakAranA adhyavasAyathI AyuSyano kSaya thAya che (1). bIjuM nimittathI eTale daMDa, zastra, raju, agni, jaLamAM patana, mUtrapUrISano rodha ane viSanuM bhakSaNa vagere kAraNothI paNa AyuSyano kSaya thAya che. (2). AhArathI eTale ghaNuM khAvAthI, thoDuM khAvAthI athavA bilakula AhAra nahi maLavAthI AyuSyano kSaya thAya che. saMpratirAjAnA pUrvabhavano jIva dramaka ke je sAdhu thayo hato te dIkSAne ja divase ati AhArathI mRtyu pAmyo hato (3). vedanAthI eTale zULa vagerethI tathA netrAdikanA vyAdhithI AyuSyano kSaya thAya che (4). parAghAtathI eTale bhIMta bhekhaDa vagere paDavAthI athavA vIjaLI vagerenA paDavAthI AyuSyano kSaya thAya che (5). sparzathI eTale tvaka viSAdinA 1. nava ne sAta soLa kaLAyukta caMdra. hara eTale ziva, teno hAra sarpa, teno AhAra pavana. tenuM vAhana haraNa ane jaLa eTale samudra tenA putra motI, tenA zatru-teno AhAra karanAra haMsa. A pramANe artha samajavo.
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 samudrabhAvathI tathA sarpa vagerenA sparzathI (daMzathI) AyuSyano kSaya thAya che. brahmadatta cakrInA mRtyu pachI tenA putre cakrInA strIratnane kahyuM ke "mArI sAthe bhogavilAsa kara." tyAre strIrane kahyuM "he vatsa ! mAro sparza paNa tuM sahana karI zakIza nahIM." te vAta teNe sAcI mAnI nahIM. tyAre te strIratna eka azvane tenA pRSTathI kaTI sudhI sparza karyo. eTale tarata ja te azva sarva vIryanA kSayathI tatkALa mRtyu pAmyo. e ja pramANe eka loDhAnA puruSane sparza karyo to te paNa laya pAmI gayo (gaLI gayo) (6). zvAsozvAsathI eTale dama vagerenA vyAdhine lIdhe ghaNA zvAsozvAsa levAthI athavA zvAsa rUMdhAvAthI AyuSyano kSaya thAya che. (7). A sAta prakAranA upakrama sopakramI AyuSyavALAne hoya che. tresaTha zalAkApuruSa vagere uttama puruSo, 'carama dehadhArI, asaMkhyAtA varSanA AyuSyavALA (jugalIyA) manuSya ane tiryaMco, devatAo tathA nArakI jIvo nirupakrama AyuSyavALA hoya che, te sivAya bIjA sarva jIvo sopakrama ane nirupakrama evA banne prakAranA AyuSyavALA hoya che. ahIM koIne zaMkA thAya ke "skandakAcAryanA pAMcaso ziSyo tathA arNikAputra AcArya, jhAMjhariyA muni vagere munio caramazarIrI hovAthI nirupakrama AyuSyavALA hovA joIe, chatAM teo upakramathI kema mRtyu pAmyA?" teno uttara e che ke "te munione je je upakramo thayA te mAtra temane kaSTane arthe samajavA; AyuSyanA kSayamAM kAraNabhUta samajavA nahIM, temanuM AyuSya to pUrNa ja thayuM hatuM, mATe temane nirupakrama AyuSyavALA ja jANavA." sopakrama AyuSyavALA jIvo potAnA AyuSyane trIje bhAge, navame bhAge ke sattAvIzame bhAge athavA chevaTa maraNa vakhate chellA aMtarmuhUrta AvatA bhavanuM AyuSya bAMdhe che. ahIM koI AcAryo sattAvIzamA bhAgathI upara paNa AvatA bhavanA AyuSyanA baMdhanI kalpanA kare che, temaja traNa traNa bhAganI kalpanA paNa chellA aMtarmuhUrta sudhI kare che nirupakrama AyuSyavALA jIvone mATe AyuSyanA baMdhano kALa evo che ke devatAo, nArakIo tathA asaMkhyAtA varSanA AyuSyavALA tiryaMca ane manuSyo (jugalIko) potAnuM AyuSya cha mAsa bAkI rahe tyAre AgAmI bhavanuM AyuSya bAMdhe che. te sivAyanA bIjA nirupakrama AyuSyavALA (caramazarIrI sivAyanA cakravartI, baLadevAdika zalAkA puruSo) jIvo potAnA AyuSyane trIje bhAge avazya AgAmI bhavanuM AyuSya bAMdhe che. ahIM sopakrama AyuSyanA viSaya para koI ziSya prazna kare che ke "jo koIpaNa karma teno kALa prApta thayA vinA bhogavAya, to kRtanAza ane akRtAgama e banne dUSaNo prApta thaze; kemake pUrve ghaNI sthitivALuM karma (AyuSyakarma) bAMdhyuM na hatuM te teTalI mudata sudhI bhogavAyuM nahIM 1. te ja bhavamAM mokSe javAvALA hovAthI chelle ja zarIra dharavAvALA. 2. karelAno nAza. 3. nahi karelAnI prApti.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 25 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 mATe kRtanAza nAmano doSa Avyo; tethI AtmAe alpa sthitivALuM karma (AyuSyakarma) bAMdhyuM nahotuM te bhogavyuM, mATe akRtAgama nAmano doSa prApta thayo." A praznano guru javAba Ape che ke "he ziSya! moTI sthitivALA karmano kAMI upakrame karIne nAza thato nathI, paraMtu adhyavasAya vizeSathI te karma utAvaLe thoDI mudatamAM bhogavI levAya che. ahIM yuktithI ema samajavAnuM che ke sopakrama AyuSyavALA jIva jema ghaNA kALa sudhI bhogavavA lAyaka AyuSya karmane ekaThuM karIne thoDA kALamAM bhogavI le che tema sarva karmone upakrama lAge che; kemake prAyaH sArAM mAThAM anikAcita evAM sarva karmonI zubhAzubha pariNAmAdinA vazathI apavartana thAya che, tathA nikAcita karmonI paNa tIvra tapa vaDe skurAyamAna tathA zubha pariNAmanA vazathI apavartana thAya che. te viSe pUjayapAda zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe kahyuM che ke : savvapagaiNamevaM, pariNAmavasAduvakkamo hojjaa| pAyamanikAiyANaM, tavasAo nikAiyANaM pi // 1 // bhAvArtha:- "prAye karIne anikAcita evo sarva karmaprakRtino e ja pramANe pariNAmanA vazathI upakrama thAya che ane nikAcita prakRtino paNa ugra tapathI upakrama thAya che." jema ghaNA kALa sudhI cAle teTaluM ghaNuM dhAnya paNa koI mANasa bhasmaka vAtanA vyAdhithI thoDA kALamAM ja khAI jAya che, eTale te dhAnyanI vartamAna sthitino nAza thaI gayo ema dhAravuM nahIM; paraMtu vyAdhinA baLathI ghaNuM dhAnya thoDA kALamAM khavAI gayuM; tevI ja rIte lAMbI mudata sudhI bhogavavA lAyaka karma thoDI mudatamAM bhogavI lIdhuM tema jANavuM; athavA jema AmraphaLa vagerene khADAmAM nAkhI upara ghAsa vagere DhAMkI rAkhIe to te phala thoDI mudatamAM pAkI jAya che, tevI rIte tevAM anikAcita karma paNa thoDI mudatamAM bhogavAI jAya che." vaLI ziSya prazna kare che ke "apavartana karavAthI thoDA kALamAM athavA apavartanA na kare to jeTalI sthitivALuM hoya teTalA cirakALe paNa je karma bAMdhyuM hoya te sarva jo ApanA kahevA pramANe avazya bhogavavuM ja paDatuM hoya to prasannacaMdra vageree sAtamI narakane yogya karma bAMdhyuM hatuM. tene tevA prakAranA duHkhavipAkano bhoga to sAMbhaLavAmAM Avato nathI. te to zubhabhAvathI thoDA kALamAM ja kevaLajJAna pAmyA che, to "sarva karma vedavuM ja paDe che' ema je Ape kahyuM te vyartha thaze." A praznanuM gurumahArAja samAdhAna Ape che ke "je karma bAMdheluM che te karmapradezathI to sarva jIvo avazya bhogave che ja, paNa rasanA anubhAvathI to koIka karma bhogavAya che ane koIka karma nathI bhogavAtuM. tenuM kAraNa e che ke zubha pariNAmanA vazathI te karmanA rasanI apavartanA (kSaya) thAya che, tethI prasannacaMdrAdike sAtamI naraka yogya karmonA pradezo nIrasa (rasa vinAnA) bhogavyA che, paNa vipAka udayathI bhogavyA nathI."
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 ~ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 vaLI ziSya kahe che ke "jyAre prasannacaMdrAdike je karma rasavALuM bAMdhyuM hatuM te karmane nIrasapaNe bhogavyuM tyAre to pUrvanI ja jema kRtanAza ane akRtAgama nAmanA bane doSo prApta thayA." guru teno khulAso Ape che ke - "tathA prakAranA uttama pariNAmathI jo karmanA rasa kSaya pAme to temAM zuM aniSTa thayuM? jema sUryanA ugra tApathI IzunA sAMThAmAM rahelo rasa sUkAI jAya, to temAM kRtano nAza ne akRtano Agama zuM thayo? he buddhimAn ! te tuM kahe. vaLI jo kadAca je karma jevI rIte bAMdhyuM tevI ja rIte avazya bhogavavuM paDatuM hoya to pApano kSaya nahIM thato hovAthI sarva tapano vidhi vyartha thaze, temaja te ja bhavamAM siddhi pAmanArA jIvone paNa karma avazeSa raheze eTale koInI paNa mukti thaze nahIM, mATe koDAkoDI sAgaropamanI sthitivALuM karma paNa pradeza karIne nIrasapaNe bhogavAya che ema mAnavuM." vaLI he ziSya ! asaMkhya bhavamAM bAMdheluM bhinna bhinna gatine ApanAruM karma te bhave paNa sattAmAM hoya che, tethI jo sarva karmano vipAka vaDe anubhava levo paDato hoya to te eka bhavamAM bhinna bhinna bhAvanA anubhavano saMbhava thavo joIe. paraMtu tema thatuM nathI. vaLI auSadhathI sAdhya rogano jema nAza thAya che tema je karma bAMdhatI vakhate tevA prakAranA pariNAma vaDe bAMdhyuM hoya te karma upakramathI sAdhya thAya che ane asAdhya roga jema auSadhathI jato nathI tema tevA prakAranA tIvra adhyavasAya (pariNAma)thI je karma bAMdhyuM hoya te yogya kALe vipAka vaDe bhogavavAthI ja nAza pAme che, kemake karmabaMdhanA adhyavasAyasthAnako vicitra che ane asaMkhya lokAkAzanA pradeza pramANa che. te sthAnakomAM keTalAMeka sopakrama karmane utpanna karanArA che ane keTalAMeka nirupakrama karmanA baMdhane utpanna karanArAM che tethI jevA adhyavasAyathI je karma bAMdhyuM hoya te karma tevI rIte bhogavavuM paDe che. A pramANe hovAthI teM kahelA doSano ahIM jarA paNa avakAza nathI. vaLI jema ghaNA ziSyo eka ja zAstra sAthe ja bhaNatA hoya temAM buddhinI taratamatAthI bheda paDe che, tathA jema amuka yojana lAMbA mArgamAM ghaNA mANaso eka sAthe cAlyA hoya chatAM temanI gatinI taratamatAthI javAne sthAne pahoMcavAnA kALamAM bheda dekhAya che. (koI vahelA pahoMce che, koI vilaMbe pahoMce che), tevI ja rIte eka sarakhI sthitivALuM karma ghaNA jIvoe bAMdhyuM hoya, temAM paNa pariNAmanA bhedathI teno bhogakALa bhinna bhinna thAya che. lokaprakAzamAM kahyuM che ke - piMDIbhUtaH paTaH klinazcirakAlena zuSyati / prasAritaH sa evAzu, tathA karmApyupakramaiH // 1 // bhAvArtha:- "jema bhInuM vastra piMDarUpa karIne mUkyuM hoya to te lAMbI mudate sUkAya che ane
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 2 27 te ja vastra lAMbuM karyuM hoya to jaladI sUkAI jAya che, tevI ja rIte karma paNa upakramothI jaladI kSaya pAme che." A sarva hakIkata uparathI samajavAnuM e che ke je bhavamAM prathama kahelA sAta upakramo niraMtara AyuSyalayanA heturUpa upasthita che, ane tethI te AyuSyano vizvAsa nathI ke te kyAre puruM thaze? mATe kAmAdikano tyAga karIne eka dharma ja sArabhUta che ema samajI tenuM avalaMbana grahaNa karavuM, e A gUDha vyAkhyAnanuM rahasya che. graMthakAra kahe che ke - yasminnAyuSi susneha, pratyahaM dhAryate naraH / pratikSaNaM kSayaM tasya, matvA mA muMca sanmatim // 1 // bhAvArtha - "manuSya je AyuSyanA upara niraMtara sneha rAkhe che te AyuSya pratikSaNe kSaya pAme che ema jANIne he bhavya prANI ! tuM sArI patine choDIza nahIM." A saMbaMdhamAM pUrvAcAryuM paNa kahyuM che ke - kSaNayAmadivasamAsacchalena, gacchanti jIvitadalAni / iti vidvannapi kathamiha, gacchasi nidrAvazaM rAtrau // 1 // bhAvArtha - "kSaNa, prahara, divasa ane mAsanA miSathI AyuSyanA daLiyA (bhAgo) cAlyA ja jAya che, ema jANatA chatAMpaNa rAtrie nidrAne vaza kema thAya che?" brahmadatta cakrIne AyuSyanI caMcaLatAno pratibodha karavA mATe munie kahyuM hatuM ke - iha jIvie rAya asAsayaMmi, ghaNiyaM tu puNNAi akuvvamANo / se soai maccumuhovaNIe, dhammaM akAUNa paraMmi loe // 1 // bhAvArtha:- "he rAjA ! A jIvita azAzvata che. temAM eka ghaDI paNa jeNe puNyAdika kArya karyuM nathI te mRtyunA mukhane pAmIne dharma nahi karavAthI paralokamAM jaI zoka kare che." A pramANe zAstranA vacanothI AyuSya kSaNabhaMgUra che ema jANIne bhavya prANIoe dharmakAryamAM pravRtti karavI. zAsakAroe AyuSya kSINa thavAnA sAta upakramo kahelA che, te pramANe Aje paNa jovAmAM Ave che. tethI vijaLI, dhvajA ane zaradaRtunA vAdaLA jevuM caMcaLa AyuSya jANIne uttama jIvoe niraMtara sanmati dhAraNa karavI." 6 -
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 28 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 bIjI azaraNa bhAvanA pitRmAtRkalatrAyurvaidyamaMtrasurAdikAH / naiva trAyanti jIvAnAM, kRtAntabhayamutthite // 1 // bhAvArtha - "jyAre yamarAjAno bhaya prApta thAya che, arthAta mRtyu Ave che tyAre prANIonuM mAtA, pitA, strI, Ayu, vaidya, maMtra ke devAdika paNa rakSaNa karI zakatA nathI." uparanA zlokamAM kahyA pramANe devo paNa mRtyuthI rakSaNa karI zakatA nathI. te viSe kahyuM snehAdAzliSya zakreNArdhAsane'dhyAsyate sma yaH / zreNikaH so'pyazaraNo, 'zrotavyAM prApa tAM dazAm // 1 // bhAvArtha - "Indra snehathI AliMgana karIne jene potAnA ardhA Asana para besADyA hatA tevA zreNikarAjA paNa zaraNa rahita thaIne na sAMbhaLI zakAya tevI te (mRtyu)dazAne pAmyA." vaLI - vairAdAskandakAcArya, munipaMcazatI nataH / na kazcidabhavatrAtA, pAlakAdantakAdiva // 2 // bhAvArtha :- "jIMdakAcArya sahita pAMcaso munine haNanArA yamarAja jevA pAlaka purohitathI tenuM rakSaNa karavAne koI paNa samartha thayuM nahIM." SaSTiputrasahastrANi, sagarasyApi cakriNaH / tRNavatrANarahitAnyadahajjvalanaprabhaH // 3 // bhAvArtha:- sagaracakrInA paNa zaraNa rahita sATha hajAra putrone tRNanI jema jvalana pratye (bhavanapatinA Indra) bALI nAkhyA hatA." te kathA A pramANe - sagaracakrInA putronI kathA ayodhyAnagarImAM jitazatru nAme rAjA hato. tene vijayA nAme patnI hatI. te thakI ajitanAthasvAmI utpanna thayA hatA. jitazatru rAjAno nAno bhAI sumitravijaya nAme hato. tene yazomatI nAmanI strIthI sagara nAme putra utpanna thayo hato. te sagara cakravartI thayA hatA. tene sATha hajAra putro hatA. temAM sauthI moTo jahanukumAra nAme hato. teNe ekadA cakrIne prasanna karyA,
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 229 tyAre cakrIe tene varadAna ApyuM. eTale janukumAra bolyo ke "ApanI kRpAthI sarva bhAIo sahita daMDAdika ratnane laIne samagra pRthvI jovAnI mArI IcchA thaI che." te sAMbhaLIne cakrIe sainya sahita tene javAnI rajA ApI. jasnukumAra AgaLa jatAM cAra yojana vistAravALA ane ATha yojana UMcA aSTApada parvatane joIne bhAIo sahita tenA upara caDyo. tyAM teNe be koza pahoLuM, traNa koza UMcuM ane cAra koza lAMbu, cA2 dvAravALuM ratnamaya caitya joyuM. temAM rahelI potapotAnA deha sarakhA pramANavALA RSabhadeva vagere covIze tIrthaMkaronI pratimAnuM pUjana karIne bharata vagere so bhAIonA so stUpone vaMdanA karI. pachI te parvatanI zobhA joIne sagarano putra jasnukumAra ghaNo harSa pAmyo. pachI 'A caitya koNe karAveluM che ?' teNe maMtrIne pUchyuM. maMtrIe kahyuM ke 'he kumAra ! tamArA pUrvaja bharatacakrIe A caitya karAvyuM che.' te sAMbhaLIne jannue sevakone AjJA karI ke 'A bharatakSetramAM Avo bIjo parvata tame zIghra zodhI lAvo ke jethI ApaNe paNa tenA upara AvuM caitya karAvIe.' tenI AjJA thatAM aneka sevakoe cAre dizAmAM joI joIne pAchA AvI kahyuM ke 'he kumAra ! Avo parvata bIje kyAMya paNa nathI.' jyAre janukumAra bolyo ke 'ThIka che. tyAre ApaNe A parvatanI ja rakSA karIe. AgaLa upara kALanA anubhAvathI loko lubdha thaze. tethI teo ahIM AvIne upadrava ka2ze, mATe AnI rakSA karavI te mahAphaLadAyI che.' ema kahIne janukumAre daMDaratna vaDe te parvatanI pharatI eka hajAra yojana UMDI khAI kSaNavAramAM khodI. te daMDaratna vaDe pRthvI khodatI vakhate nAgakumAronA krIDAgRho mATInA vAsaNanI mAphaka bhAMgI gayA. te joIne upadravathI bhaya pAmelA nAgadevoe potAnA Indra jvalanaprabha pAse jaIne te vRttAMta kahyo. te sAMbhaLIne kopAyamAna thayelA jvalanaprabhe sagaracakrInA putro pAse AvIne kahyuM ke 'he mUrkhe ! A pRthvIne zA mATe khodI nAMkhI ? nAgakumAra devo krodha pAmaze to tamane sarvene haNI nAMkhaze.' te sAMbhaLIne janukumAra bolyo ke 'tIrthanI rakSA karavA mATe ame A kAma karyuM che, mATe he sarvendra ! ajJAnathI thayelA A aparAdhane Apa kSamA karo.' te sAMbhaLIne have AvuM kAma karazo nahIM.' ema kahIne sarvendra svasthAne gayo. IndranA gayA pachI janukumAre potAnA bhAIo sAthe vicAra karyo ke "A khAI pANI vinA kALe karIne dhULathI bharAI jaze. mATe tene gaMgAnadInA jaLathI bharI daIe to ThIka." te vAta sarvee svIkArI. eTale jasnukumAre daMDaratna vaDe kheMcIne gaMgAnadIno pravAha lAvI te khAImAM nAMkhyo. tethI tenA jaLa vaDe sarpanA gharomAM pharIthI vizeSa upadrava thayo. pharIthI sarva devone kSobha pAmelA joIne krodhAyamAna thayelA jvalanaprabhe temanA vadhane mATe moTA dRSTiviSa sarpone mokalyA. teoe bahAra AvIne sagaranA putro sAmuM viSanI vRSTi karanArI dRSTi vaDe joyuM ke tarata ja te sagaranA sarve putro bhasmIbhUta thaI gayA. te joIne zoka karatA sainyane zAttvana ApIne maMtrI bolyA ke 'have zoka karavAthI saryuM ! koI paNa bhAvibhAvane ullaMghana karI zakatuM nathI.'
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 pachI te sarve sAmantAdika sainya sahita ayodhyA tarapha AvatAM temaNe vicAryuM ke "svAmInA sarve putro bhasma thayA ane ApaNe akSata zarIravALA AvyA te ghaNuM ja lajajAspada che, tethI cakrInI pAse ApaNAthI A vAta zI rIte kahevAze ?' ema vicArIne teo niraMtara zokAtura rahetA hatA. te vRttAMta jANIne koI eka brAhmaNe temane te hakIkata pUchI, eTale teoe sarva vAta kahI batAvI. te sAMbhaLIne pelA brAhmaNe temane kahyuM ke tamAre kAMI phikara karavI nahIM, huM rAjAne e vAta nivedana karIza." pachI te brAhmaNa koI anAtha maDaduM upADIne rAjamaMdira pAse laI gayo. tyAM te zabane mUkIne moTe svare vilApa karavA lAgyo. te sAMbhaLIne cakrIe tene rovAnuM kAraNa pUchyuM, tyAre te brAhmaNa bolyo ke "mAre A eka ja putra che. tene moTo sarpa Dasyo che. tethI te nizreSTa thaI gayo che. mATe he deva! tame tene jIvADo." te sAMbhaLIne rAjAe viSavaidyone bolAvI teno upAya karavA pharamAvyuM. tevAmAM koI mANase tyAM AvIne kahyuM ke "jenA gharamAM Aja sudhI koI mANasa maraNa pAmyuM na hoya tenA gharamAMthI bhasma lAvo, to huM Ane jIvato karuM." te sAMbhaLIne rAjAe AkhA nagaramAM sarve ghera tenI bhasma lAvavAne mATe mANaso mokalyA. teo pAchA AvIne bolyA ke "he svAmI! ame AkhI nagarI joI, paNa jyAM koI mANasa maraNa pAmyuM na hoya evuM eka paNa ghara maLyuM nahIMte sAMbhaLI cakrI paNa bolyA ke "amArA gharamAM paNa ghaNA pUrvajo maraNa pAmelA che, to sarvane viSe sAmAnya rIte pravartanAruM je mRtyu tenI prAptithI he brAhmaNa ! tuM zA mATe kheda kare che? marelA putrano tuM zA mATe zoka kare che? zoka tajI daIne kAMIka AtmasAdhana kara, kemake tuM paNa ajarAmara nathI." te sAMbhaLI pelo brAhmaNa bolyo ke "he deva ! te sarve huM jANuM chuM, paNa A putra vinA Aje ja mArA kuLano kSaya thaze, mATe te svAmI! koIpaNa prakAre Ane jIvADIne mane putrabhikSA Apo." rAjA bolyo ke "he brAhmaNa ! maMtra, taMtra tathA zAstrone agocara ane adazya zatrurUpa vidhinA upara kayo paMDita puruSa paNa parAkrama karI zake? koI na karI zake, mATe tuM zokane tajI de." brAhmaNa bolyo ke "svAmI ! sarva vastuno viraha sahana thaI zake che, paNa kuLano udyota karanAra putrano viraha koI sahana karI zakatuM nathI." cakrIe kahyuM ke "anantA bhavomAM anaMtA putro thayA che. pote paNa anaMtIvAra anaMta kuLomAM putrapaNe utpanna thayo che. temAM konuM kuLa dIpAvyuM ane konuM nahIM ? mATe he brAhmaNa ! phogaTa zA mATe zoka kare che? kahyuM che ke - azaraNyamaho vizvamarAjakamanAyakam / yadetadapratIkAraM grasyate yamarakSasA // 1 // 1. A brAhmaNanuM rUpa laIne Avela saudharmendra hatA ema anyatra kaheluM che.
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 231 "aho ! A vizva zaraNa vinAnuM, rAjA vinAnuM ane nAyaka vinAnuM che. kemake jeno kAMI upAya ja nathI, evI rIte A vizvane yamarUpI rAkSasa gaLI jAya che." yo'pi dharmapratIkAro, na so'pi maraNaM prati / zubhAM gatiM dadAnastu, pratikarteti kIrtyate // 2 // je dharmarUpa upAya che te paNa maraNano upAya nathI; paraMtu te zubha gatine ApanAra che mATe tenI prazaMsA thAya che." te sAMbhaLIne brAhmaNa bolyo ke "he svAmI ! bIjAne duHkhI joIne ghaNA loko vairAgyanuM varNana kare che, paNa jyAre tevuM duHkha potAne ja prApta thAya tyAre jenuM citta sthiratA na mUke te ja prazasya kahevAya." cakrIe kahyuM ke "jeo potAnuM vacana pALe nahIM teone mAyAvI ja jANavA." brAhmaNa bolyo ke "tyAre te rAjA ! tamArA sATha hajAra putro eka ja samaye mRtyu pAmyA che, mATe tame paNa zoka karazo nahIM." te sAMbhaLIne ekadama brAMtimAM paDelo rAjA kAMIka vicAra kare che, teTalAmAM to prathamathI saMketa karI rAkhelA te sAmantAdike AvIne sarva vRttAMta kahyuM. te sAMbhaLIne cakrI jANe vajathI haNAyo hoya tema tatkALa mUcha pAmIne pRthvI para paDyo. pachI sevakonA karelA aneka upacArothI sAvadha thayo chatAM aneka prakAre vilApa karavA lAgyo. tyAre te brAhmaNa bolyo ke "he svAmI ! mane zoka' karavAno niSedha karIne atyAre Apa ja kema zoka karo cho? viyoga kone dusaha na hoya? paraMtu jema vaDavAgnine samudra sahana kare che tema dhIra puruSa tevA virahanA duHkhane sahana kare che. bIjAne zikhAmaNa ApavI tyAre ja zobhe che ke jyAre samaya Ave tyAre potAnA AtmAne paNa zikhAmaNa Ape." A pramANenA te brAhmaNanA vAkyothI bahuvAre cakrIe pairya lAvIne te putronI urdhvadehI kriyA karI. evA avasare aSTApada pAsenA pradezomAM rahenArA manuSyoe AvIne cakrIne vijJapti karI ke "he svAmI ! ApanA putroe je gaMgAnadIno pravAha aSTApadanI khAImAM lAvIne nAkhyo che te khAIne pUrNa karIne have gAmone DUbADavA lAgyo che. mATe tenuM nivAraNa karI amAruM rakSaNa karo." te sAMbhaLIne rAjAe jahUnunA putra bhagIrathane te kArya mATe AjJA karI; tethI bhagIrathe tyAM jaIne aThThama tapa karavA vaDe sarparAjane prasanna karI tenI AjJAthI daMDa vaDe kheMcIne te pravAhane gaMgAnadImAM pAcho laI jaI pUrva taraphanA samudramAM utAryo. tyArathI gaMgA ane sAgaranA saMgamanuM te sthaLa tIrtharUpa thayuM ane gaMgA nadI paNa jahununA laI jaI javAthI jAhnavI ane bhagIrathe tene samudramAM utArI, tethI bhAgIrathI evA nAmathI prasiddha thaI. pachI bhagIrathe pAchA AvIne moTA utsavathI ayodhyAmAM praveza karyo. tyAra pachI cakrIe zatruMjayagirino sAtamo uddhAra karI ajitanAtha svAmI pAse dIkSA laI ugra tapa karyuM. anukrame kevaLajJAna pAmIne botera lAkha pUrvanuM AyuSya pUrNa karI mokSapadane pAmyA. u.bhA.5-16
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 anyadA bhagIratha rAjAe zrI jinezvarane pUchyuM ke "he svAmI! janukumAra vagere sAThe hajAra bhAIo sarve samAna AyuSyavALA kema thayA?" svAmIe kahyuM ke "pUrve koI moTo saMgha yAtrAne mATe saMmetAdri tarapha jatAM mArgamAM koI nAnA gAmaDA pAse Avyo. tyAM sATha hajAra coro rahetA hatA. temane koI eka kuMbhAre ghaNA vAya, to paNa teoe te saMghane lUMTyo. tyAMthI saMgha mahAkaSTa AgaLa gayo. te vakhate e sATha hajAra luMTArAoe eka sAthe nikAcita pApakarma bAMdhyuM. - ekadA te gAmanA rahIza koI core bIjA gAmamAM jaIne corI karI. te corane pagale pagale gAmanA rakSako te coranA gAma sudhI AvyA. pachI A gAmamAM badhA cora ja vase che, ema nizcaya thavAthI temaNe te gAmanA daravAjA baMdha karIne cotaraphathI agni saLagAvyo. te divase pelo kuMbhAra kArya mATe bIje gAma gayo hato, tethI tenA vinA bIjA sarve mRtyu pAmyA. tyAMthI marIne te sarve araNyamAM cuDelanA guccharUpe utpanna thayA. tyAM sarve ekatra thaIne paDelA hatA, tevAmAM koI hastIe AvIne temane paga vaDe cAMpI nAMkhyA. tethI maraNa pAmIne aneka kuyonimAM cirakALa sudhI paribhramaNa karyuM. chevaTe A bhavanA AgalA bhavamAM kAMIka puNya upArjana karyuM, tenA prabhAvathI te sATha hajAra cakrInA putra thayA. paraMtu pUrve karelA pApakarmanA kAMIka avazeSa rahevAthI teo eka sAthe ja maraNa pAmyA. pelo je kuMbhAra hato teno jIva aneka bhavo pharIne A tuM bhagIratha thayo che." A pramANe anukumArAdino tathA potAno pUrvabhava sAMbhaLIne bhagIrathe pratibodha pAmI zrAvakadharma aMgIkAra karyo. tenuM pratipAlana karIne anukrame te sadgatine pAmyo. traNa lokane bhayaMkara evo yamarUpI rAkSasa A anAtha jagatane haNavA mATe niraMtara IcchA ryA kare che. tethI tenA bhayanA nivAraNa mATe sarvadA azaraNabhAvanA bhAvavI ke jethI sukhanA sthAnarUpa vairAgyanI prApti thAya." 344 saMsAranI asAratA saMsArAsAratAM vIkSya, kecitsulabhabodhinaH / zIghraM gRhNanti sAmyatvaM, zrIdattazreSThivadyathA // 1 // bhAvArtha. "keTalAeka sulabhabodhI jIvo saMsAranI asAratAne joIne zrIdata zreSThinI jema tatkALa samatAne dhAraNa kare che." te kathA A pramANe :- " 1. mAtRvAhaka nAmanA beIndriya jIvo.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 233 zrI dattazreSThinI kathA maMdirapuramAM surakAMta nAme rAjA hato. te gAmamAM somazreSThi nAme naga2zeTha hato. rAjAno mAnIto hato. tene somazrI nAmanI patnI hatI. tenAthI utpanna thayelo zrIdatta nAme temane putra hato. ekadA somazreSThi potAnI bhAryA sAthe vanamAM krIDA karavA gayo hato. tyAM pAchaLathI surakAMta rAjA paNa Avyo. rAjA somazrIne joIne tenA para Asakta thayo. tethI tene baLAtkArathI laI jaIne potAnA aMtaHpuramAM rAkhI. somazreSThi priyAnA virahathI pArAvAra kheda pAmIne ghera Avyo. pachI teNe pradhAnamaMDaLa pAse te vRttAMta kahI rAjAne samajAvavAnuM kahyuM. te pradhAnoe paNa rAjAne ghaNI rIte samajAvyo, paraMtu rAjAe mAnyuM nahIM. tethI pradhAnoe AvI zeThane kahyuM ke - mAtA yadi viSaM dadyAt, pitA vikrayate sutam / rAjA harati sarvasvaM, kA tatra prativedanA // 1 // bhAvArtha H- "jyAre mAtA ja putrane viSa Ape, pitA ja tene vece ane rAjA ja sarvasva harI le, tyAre teno zo IlAja ? kAMI nahIM." pachI zreSie ghera AvIne potAnA putrane kahyuM ke "vatsa ! ApaNA gharamAM cha lAkha dravya che temAMthI sADA pAMca lAkha dravya laIne huM jAuM chuM. te koI baLavAna rAjAne sevIne te rAjAnA baLathI tArI mAtAne huM choDAvIza." ema kahIne zreSThi teTaluM dhana laI koI dizAmAM cAlyo. zrIdatta ghare rahyA. tene keTaleka kALe eka putrI thaI. te vakhate teNe vicAra karyo ke "mAtA-pitAno viraha, dhanano nAza, putrIno janma ane gAmano rAjA viruddha-aho daiva ! avaLuM hoya tyAre zuM zuM na thAya ?" pachI putrI jyAre daza divasanI thaI tyAre zrIdatta zaMkhadatta nAmanA mitranI sAthe vepAra karavA mATe vahANamAM besIne paradeza cAlyo. krame karIne banne mitro siMhaladvIpa AvyA. tyAM nava varSa sudhI vepAra karIne vizeSa lAbhanI IcchAthI te banne mitro kaTAhnIpe gayA. tyAM paNa be varSa rahyA. ekaMdara ATha karoDa dravya upArjana karIne ghaNI jAtanAM karIyANAM, hAthI, ghoDA vagere laIne potAnA deza tarapha cAlyA. mArgamAM eka vakhata te banne mitro vahANanI upalI bhUmi para beThA beThA samudranI zobhA jotA hatA, tevAmAM samudranA jaLamAM taratI eka peTI temaNe joI. te joIne banne bolyA ke "A peTImAM je kAMI hoya te ApaNe bannee vaheMcI levuM." pachI teNe potAnA sevako pAse te kaDhAvIne ughADI, to temAM liMbaDAnA pAMdaDAmAM bhArelI kAMIka zyAma varNavALI eka acetana thaI gayelI kanyA dIThI. tene joIne "A zuM ?" ema sarve bolyA. tyAre zaMkhadatte kahyuM ke "kharekhara A bALAne sarpadaMza thavAthI marelI dhArIne koIe peTImAM nAMkhI, samudramAM mUkI dIdhI che, paNa juo ! huM tene hamaNAM ja jIvatI karuM chuM." ema kahIne jaLa maMtrIne tenA para chAMTyuM ke tarata
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 ja te kanyAne cetana AvyuM. pachI tene khAna, pAna, snAna ane aMgalepana vagere upacAro karyA, eTale te sarva aMge suMdara dekhAvA lAgI. ekadA zaMkhadatte zrIdattane kahyuM ke "meM Ane jIvatI karI che, mATe huM tene paraNIza." tyAre zrIdatta bolyo ke "ema bola nahIM, emAM ApaNA banneno bhAga che, mATe tuM mArI pAsethI tenuM je mUlya thAya tenA ardhA nANA le. tene to huM ja paraNIza. teM to tene jIvitadAna ApyuM che, mATe tuM to tenA pitAtulya thayo." e pramANe te banne mitro vivAda karavA lAgyA. kahyuM che ke : hA ! nA nirmitA sena, siddhivinA : 97 yatra skhalanti te mUDhAH, surA api narA api // 1 // bhAvArtha:- "aho ! mokSanI ane svarganI argalArUpa strIone koNe banAvI ke jyAM devatAo ane mANaso mUrkha banIne alanAne pAme che?" te banneno vivAda joIne vahANanA mAlike kahyuM ke "he zeThiyAo ! A vahANa AjathI be divase suvarNapurane kAMThe pahoMcaze, tyAM DAhyA mANaso tamArA vivAdano nirNaya karI Apaze, mATe tyAM sudhI jhaghaDo baMdha rAkho." te sAMbhaLIne banne jaNa mauna rahyA. pachI zrIdate vicAryuM ke "A mArA mitre A kanyAne jIvitadAna ApyuM che. mATe loko tene ja te kanyA ApavAnuM kaheze, tethI huM atyArathI ja te kanyAne meLavavAno upAya karuM." ema vicArIne nAvanI upalI bhUmi para besIne teNe ekadama mitrane bolAvyo ke "he mitra! jaladI ahIM Ava, moTuM kautuka jovAnuM che. be mukhavALo matsya vahANanI nIce jAya che." te sAMbhaLIne zaMkhadatta AvIne nIce jue che, teTalAmAM tene zrIdatte samudramAM nAMkhI dIdho. pachI nAvanA lokone vizvAsa pamADavA mATe te phogaTano pokAra karavA lAgyo. anukrame tenA vahANo kSemakuzaLa suvarNapure pahoMcyA. tyAM zrIdatta te kanyAne laIne rahyo. pachI tyAMnA rAjA pAse jaIne teNe moTI bheTa karI, eTale rAjAe tenuM ghaNuM sanmAna karyuM. pachI zrIdatta te kanyAnI sAthe lagna karavA mATe sAruM muhUrta zodhavA lAgyo. have te haMmezAM rAjasabhAmAM jato hato; tyAM ekadA teNe rAjAnI cAmaradhAriNIne joI, eTale tenA saundaryathI moha pAmIne teNe koI mANasane tenuM svarUpa pUchyuM. tyAre te mANasa bolyo ke "A suvarNarekhA nAmanI vezyA che. A vezyAnI sAme ekavAra vAta paNa te karI zake che ke je tene eka sAthe pacAsa hajAra dravya Ape che." te sAMbhaLIne tenA para Asakta thayelA zrIdatta pacAsa hajAra dravya mokalIne te suvarNarekhAne potAne tyAM bolAvI. pachI pelI kanyAne tathA vezyAne bannene eka rathamAM besADIne te zrIdatta kriDA karavA mATe vanamAM gayo. tyAM eka vAnara ghaNI vAnarIo sAthe krIDA karato karato te vanamAM Avyo. tene joIne zrIdatta bolyo ke :
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 235 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 nagu dhigjanma pazujantUnAM, yatra nAsti vivekatA / kRtyAkRtyavibhAgena, vinA janma nirarthakam // 1 // bhAvArtha :- "pazuonA janmane dhikkAra che ke jenAmAM bilakula viveka rahelo nathI. kArya ane akAryanA vivecana vinA teno janma nirarthaka che." aho ! mAtA, bahena vagerenA viveka rahita evo A pazuono janma zA kAmano ?" te sAMbhaLIne krodhAyamAna thayela te vAnara dAMta pIsIne bolyo ke "re durAcArI! tuM dUra saLagatA parvatane jue che paNa paganI nIce rahelA agnine joto nathI? sUI ane sarasava jevaDAM paranAM chidrone jue che paNa potAnA moTAM bIlAM jevaDAM doSone joto nathI ? are adhamamAM paNa adhama ! mitrane samudramAM nAkhIne bhogane mATe potAnI ja mAtAne tathA putrIne paDakhAmAM rAkhI beTho che ane mArI niMdA kare che ?" e pramANe te vAnara tenI nirbhatsanA karIne kUdakA mArato potAnA yuthamAM dAkhala thaI gayo. zrIdatta vicAra karavA lAgyo ke "A vezyA mArI mAtA zI rIte ? ane A kanyA mArI putrI zI rIte ? te to samudramAMthI maLI che ane mArI mAtA to kAMIka zyAma varNavALI ane zarIre UMcI hatI, ane A vezyA to gaura varNavALI ane zarIre nIcI che." ema vicArIne teNe vezyAne pUchyuM, tyAre te bolI ke "are zeTha ! huM to tamane oLakhatI e nathI. pazunA vacanathI tame kema bhrAMtimAM paDo cho ?" to paNa zrIdattanI zaMkA maTI nahIM. tethI te vAnarane zodhavA mATe Amatema pharavA lAgyo, tevAmAM tyAM teNe eka munine joyA. temane vaMdanA karIne zrIdatte potAno saMdeha pUchyo, eTale muni bolyA ke "huM avadhijJAnathI jANuM chuM tethI kahuM chuM ke vAnare je kahyuM che te satya che. prathama tArI putrInI vAta kahuM chuM - tuM tArI putrIne daza divasanI mUkIne vahANamAM besIne paradeza gayo hato. tyArapachI tArA gAmamAM zatrunA sainyano upadrava thayo te vakhate tArI strI putrIne laIne bhAgI, te gaMgAne kinAre AvelA siMhapuramAM potAnA bhAIne ghera gaI. tyAM te agiyAra varSa sudhI rahI. ekadA te kanyAne sarpa Dasyo. tenI mAtAe tathA mAmAe tenA aneka upAyo karyA, paNa viSa utaryuM nahIM, tethI tene marelI dhArIne mAtAe snehane lIdhe eka peTImAM nAMkhIne gaMgAnadImAM vahetI mUkI. te peTI tane maLI; tethI A kanyA tArI putrI che. have tArI mAtAnuM vRttAMta sAMbhaLasUrakAMta rAjAe tArI mAtAne aMtaHpuramAM rAkhI hatI. tene choDAvavA mATe tAro pitA sADA pAMca lAkha dravya laIne gupta rIte samara nAmanA pallIpati pAse jaI tenI sevA karavA lAgyo. tenA kahevAthI pallIpatie moTA sainya sAthe AvIne te gAma bhAMgyuM. sUrakAMta rAjA tyAMthI nAsI gayo. pachI tArA pitAne AgaLa karIne te pallIpati puramAM praveza karato hato, tevAmAM tArA pitAnA kapALamAM eka bANa vAgavAthI te tarata ja mRtyu pAmyo.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 236 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 anyathA ciMtitaM kArya, daivena kRtamanyathA / varSati jaladAH zaile, jalamanyatra gacchati // 1 // anyathA ciMtitaM kArya, daivena kRtamanyathA / priyAkRte hi prAraMbhaH, svAtmaghAtAya so'bhavat // 2 // anyathA prakAre ciMtaveluM kArya daivayoge anyathA (viparIta) thayuM. kemake varasAda to parvata para varase che, paNa pANI anya sthAne jatuM rahe che, tevI ja rIte je kArya judI rIte ciMtavyuM hatuM te kArya devayoge viparIta thayuM; kemake priyAne choDAvavA mATe karelo prAraMbha potAnA ja ghAtane mATe thayo." pachI tArI mAtA koI bhillanA hAthamAM pakaDAI. tyAMthI paNa nAsIne vanamAM bhaTakatAM teNe koI vRkSanA phaLanuM bhakSaNa karyuM. te phaLanA prabhAvathI tenuM zarIra kAMIka nIcuM ane gaura varNavALuM thayuM. "maNi, maMtra tathA auSadhino mahimA aciMtya che. tyAMthI koI deza tarapha vyApArArthe jatA koI vaNika lokoe tene joIne "A koI vanadevatA che." ema bhrAMti pAmIne "tuM koNa che?" ema pUchayuM, tyAre te bolI ke "huM koI devI nathI, paNa manuSyANI chuM." tethI te vaNika lokoe tene laIne suvarNapuramAM vecI. te rUpavAna hovAthI vizvamavatI nAmanI vezyAe eka lakSa dravya ApIne tene vecAtI lIdhI. pachI tene nRtya vagere zIkhavI tenuM suvarNarekhA evuM nAma rAkhyuM. te krame karI rAjAnI cAmara vIMjhanArI thaI. te A suvarNarekhA tArI mAtA che. teNe tane oLakhyo che, paNa lajjAthI tathA lobhathI teNe potApaNuM pragaTa karyuM nathI." te sAMbhaLIne zrIdatte pUchyuM ke "he svAmI ! ApanuM vacana satya che, paraMtu vAnarane A vAtanI kyAMthI khabara?" munie kahyuM ke "tAro pitA tArI mAtAnA dhyAnathI ja marIne vyaMtara thayo che. teNe ahIM bhamatAM tane tathA somazrIne joIne akArya karavA pravRtta thayelA evA tane vAnaranA zarIramAM praveza karIne te kAryano niSedha karyo che." te sAMbhaLIne zrIdare vicAryuM ke "aho ! karmanI kevI viSama gati che ! pharIthI muni bolyA ke "te vyaMtara pharIthI pAcho AvIne pUrvanA mohane lIdhe potAnI priyAne laI jaze." tevAmAM te ja vAnara AvIne somazrIne upADI bIjA vanamAM cAlyo gayo. te joI zrIdatta mAthuM dhUNAvato munine namI kanyA sahita svasthAne gayo. ahIM vRddha vezyAe dAsIne pUchyuM ke "suvarNarekhA kyAM che?" dAsIe kahyuM ke pacAsa hajAra dravya ApIne zrIdattazreSThi tene laI vanamAM gayo che." vRddha vezyAe kahyuM ke "tene bolAvI lAva." eTale dAsIe AvIne dukAne beThelAM zrIdattane pUchyuM ke "amArI svAminI kyAM che?" zrIdatta bolyo ke "huM jANato nathI."
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 237 te sAMbhaLIne dAsIe vRddha vezyAne te zrIdattanuM vacana jaNAvyuM. eTale vRddha vezyAe rAjA pAse jaI pokAra karIne kahyuM ke "he svAmI ! huM chetarANI chuM. zrIdatta suvarNarekhAne laI jaIne kyAMka saMtADI dIdhI che." te sAMbhaLIne rAjAe zrIdattane bolAvIne pUchyuM tyAre "huM satya vAta kahIza to koI mAnaze nahIM." ema jANIne teNe kAMIpaNa javAba Apyo nahIM. tethI rAjAe tene kArAgRhamAM nAMkhyo ane tenI putrIne dAsI karavAnA hetuthI potAne ghera rAkhI. pachI kArAgRhamAM rahelA zrIdatte vicAryuM ke "satya vAta kahevAthI ja koIpaNa rIte huM chUTI zakIza." ema dhArIne kArAgRhanA rakSaka dvArA teNe rAjAne vijJapti karI ke "he svAmI ! huM satya vAta kahuM chuM." tyAre rAjAe tene sabhAmAM bolAvyo. eTale tene vAnara upADI gayA saMbaMdhI vRttAMta kahI saMbhaLAvyuM. te sAMbhaLIne sarva jana hasavA lAgyA-aho ! kevuM satya bolyo? kahyuM che ke : asaMbhAvyaM na vaktavyaM, pratyakSaM yadI dRzyate / yathA vAnaragItAni, tathA tarati sA zilA // 1 // bhAvArtha - "jo ke pratyakSa joyela hoya to paNa asaMbhavita vAta bolavI nahIM. jevI rIte vanamAM vAnarAo gIta gAya che e asaMbhavita hatuM, tema jaLamAM zilA tare te paNa asaMbhavita che." A dAMta anya sthaLethI jANI levuM. pachI te sAMbhaLIne "A vaNika haju paNa satya bolato nathI." ema dhArIne krodha pAmelA rAjAe tene mAravAno hukama karyo eTale zrIdatte vicAryuM ke "pUrve karelA azubha karmano udaya thayo che. to have kheda karavAthI zuM thAya ?" te avasare udyAnapALe AvIne rAjAe kahyuM ke "he deva ! udyAnamAM municaMdra kevaLI padhAryA che." te sAMbhaLIne rAjA parivAra sahita udyAnamAM gayo. munine vAMdIne rAjAe dezanAnI yAcanA karI. tyAre kevaLI bolyA ke "he rAjA ! satyavAdI zrIdattane mAravAno te hukama Apyo che te tane dharmazravaNanI abhilASAvALAne yogya nathI." te sAMbhaLIne rAjA lajjA pAmyo. pachI zrIdattane bolAvI potAnI pAse besADIne rAjA tenuM svarUpa pUchato hato. tevAmAM te vAnara suvarNarekhAne pRSTha para rAkhIne tyAM Avyo ane pRSTha parathI tene utArIne te sabhAmAM beTho. te joIne sarva mANaso Azcarya pAmI zrIdattanI prazaMsA karavA lAgyA. pachI zrIdatte kevaLIne pUchayuM ke "he svAmI! kayA karmane lIdhe mane mAtA tathA putrI sAthe viSayanI abhilASA thaI?" muni bolyA ke "pUrvanA saMbaMdhathI thaI che, te hakIkata sAMbhaLakAMpilyapuramAM caitra nAmano eka brAhmaNa hato. tene gaurI ane gaMgA nAmanI be strIo hatI te ekadA maitra nAmanA mitranI sAthe bhikSAvRttine mATe kokaNa dezamAM gayo. tyAM banne mitroe ghaNuM dhana meLavyuM. ekadA caitrane sUtelo joIne maitre vicAryuM ke "Ane haNIne huM sarva dhana laI lauM."
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 238 pharIthI pAcho tene vicAra thayo ke "mane vizvAsaghAtIne dhikkAra che !" ema vicArIne te pAcho svastha thayo. pachI banne mitro lobhathI bhamatA bhamatA eka vanamAM peThA, te vanamAM vaitaraNI nadI hatI. tenI khabara nahIM hovAthI te banne tene utaravA lAgyA, eTale temAM bUDIne maraNa pAmyA. tyAMthI aneka bhavamAM bhramaNa karIne caitrano jIva tuM thayo, ane maitrano jIva zaMkhadatta thayo. te zaMkhadatte pUrvabhave tane mAravAnuM dhAryuM hatuM. te karmathI teM tene A janmamAM samudramAM nAkhyo. caitranI strIo je gaurI ane gaMgA hatI te patinA viyogathI vairAgya pAmIne tApasaNI thaI. ekadA gaurIe ati tRSA lAgavAthI sevA karanArI pAse pANI mAgyuM. te vakhate te dAsIne nidrA AvatI hatI. tethI ALasane lIdhe teNe uttara Apyo nahIM. tyAre gaurI krodhathI bolI ke 'are ! zuM tane sApa karaDyo che ke marelA jevI thaIne uttara paNa ApatI nathI ?' te vacana vaDe gaurIe dRDha pApakarma bAMdhyuM. gaMgAe paNa ekadA potAnI kAma karanArIne kAMI kArya mATe mokalI hatI, te bahuvAre pAchI AvI tyAre gaMgAe tene kahyuM ke "are ! ATalI vAra tane koIe baMdIkhAne nAMkhI hatI ?" ema bolatAM te gaMgAe paNa duSTa karma bAMdhyuM. tyArapachI eka divasa koI vezyAne ghaNA puruSo sAthe vilAsa karatI joIne gaMgAe vicAryuM ke "A vezyAne dhanya che ke je bhramarothI puSpalattAnI jema aneka kAmI puruSothI vIMTAyelI che, huM to maMdabhAgI chuM ke jeno pati paNa tajIne dUra deza gayo che." AvA vicArathI teNe duSTa karma upArjana karyuM. tyAMthI maraNa pAmIne te banne jyotiSI thaI. tyAMthI cyavIne gaurIno jIva tArI putrI thayo ane gaMgAno jIva tArI mAtApaNe utpanna thayo. temanI sAthe pUrvabhave patnIno saMbaMdha hovAthI tane tenA para kAmarAga utpanna thayo." A pramANenuM saMsAranuM svarUpa sAMbhaLIne vairAgya pAmelo zrIdatta bolyo ke "he svAmI! mane pApIne mArA mitrano meLApa thaze ke nahIM ?" gurue kahyuM ke "kheda na kara, eka kSaNavAramAM ja te ahIM Avaze." ema vAto kare che tevAmAM tyAM zaMkhadatta Avyo. zrIdattane tyAM beThelo joIne zaMkhadattanI AMkho krodhathI lAla thaI gaI. te joIne gurue zaMkhadattane kahyuM ke 'he bhadra ! kopa na kara, kemake krodharUpI agnithI guNarUpI ratno baLI jAya che. te agnine je upazamarUpI jaLa vaDe bUjhAvato nathI te seMkaDo du:kha sahana kare che, deharUpI gharamAM krodharUpI agni praveza kare che, tyAre traNa doSa (tridoSa) utpanna kare che. potAne tapAve, parane tapAve ane parasAthenA snehano nAza kare." te sAMbhaLIne zaMkhadatta kAMIka zAMtacitta thayo. pachI zrIdatte uThIne tene potAnI pAse besADI kevaLI pratye pUchyuM ke "A mAro mitra samudramAMthI zI rIte nIkaLIne ahIM Avyo ?" guru bolyA ke "samudramAM tene eka kASThanuM pATIyuM hAthamAM AvyuM tene AdhAre tarIne te sAta divase sArasvatanagara pAse nIkaLyo. tyAM tene teno mAmo maLyo. teNe tene svastha karyo. pachI teNe tenA
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 239 mAmAne "suvarNakULa ahIMthI keTaluM dUra che?!' ema pUchyuM. tyAre tenA mAmAe kahyuM ke "ahIMthI viza yojana dUra che, tyAM hAthIothI bharelAM vahANo AvyAM che ema saMbhaLAya che. te sAMbhaLIne mAmAnI rajA laIne te ahIM Avyo, ane ahIM tane joIne tene krodha utpanna thayo." A pramANe kahIne pachI gurue zaMkhadattane pharIthI pUrvabhava kahIne bodha pamADyo. A pramANe kevaLInI dezanA sAMbhaLIne rAjAe zrAvakanA bAra vrato grahaNa karyA. zrI datte zaMkhadattanI sAthe potAne ghera jaIne ardha dravya tathA potAnI putrI tene ApI ane potAnuM dhana jinabhavana, biMbapratiSThA, jJAnabhakti ItyAdi sAta kSetramAM kharacIne moTA utsavapUrvaka kevaLI pAse jaIne dIkSA grahaNa karI. anukrame niraticAra cAritra pALIne mokSapada prApta karyuM. 345 hutAzinI parva parva hutAzinIsaMjJaM, laukikaM pAparUpakam / heyaM lokottaradharmajJai-rbhavasaMtativardhakam // 1 // bhAvArtha:- "hutAzinI (hoLI) nAmanuM parva laukika ane pAparUpa hovAthI lokottara dharmane jANanArA uttama jIvoe bhavanI paraMparAne vadhAranAra te parvano tyAga karavo." A arthanuM samarthana karavA mATe hutAzinIno saMbaMdha jANavA yogya che te A pramANe - hutAzinI (hoLI)nI kathA A bharatakSetramAM jayapura nAmanuM eka nagara hatuM. temAM chatreSu daMDazcikureSu bandhaH, zArISu mArizca mado gajeSu / hAreSu vai chidravilokanAni, kanyAvivAhe karapIDanaM ca // 1 // chatrane viSe ja daMDa hato, strIonA kezapAzane viSe ja baMdha thato, krIDAnA sogaThAMne ja "mAra' ema kahevAmAM AvatuM, hastIone viSe ja mada raheto, muktAphaLanA hArane viSe ja chidra jovAmAM AvatAM, ane kanyAnA vivAhamAM ja karapIDana karavAmAM AvatuM (hAtha pakaDavAmAM Avato), paNa te nagaranA lokomAM daMDa, baMdhana, mArI, mada, chidra ke karapIDana hatuM nahIM." te nagaramAM aneka catura puruSo vasatA hatA. moTA moTA zikharavALA prAsAdo (maMdiro) ane moTA moTA mahelo jemAM hoya te kAMI nagara kahevAtuM nathI, paNa jyAM vidvAna loko ghaNA rahetA hoya te jo ke gAmaDuM hoya to paNa nagara kahevAya che. te nagaramAM koI mAgaNa dekhAto ja nahIM, chatAM kadAca koI dekhAto-to te lokone pratibodha karavA mATe ja bhamato hato. kahyuM che ke -
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 dvAraM dvAramanto hi, bhikSukAH pAtrapANayaH / kathayantyeva lokAnAmadattaphalamIdRzam // 1 // 'hAthamAM pAtra rAkhIne ghera ghera bhaTakatA bhikSuko lokone ema kahe che ke dAna nahi denArane AvuM (amArA jevuM) phaLa maLe che.' te nagaramAM jayavarmA nAme rAjA hato ane te rAjAne mAnavA lAyaka manoratha nAme zeTha hato. tene lakSmI nAmanI strI hatI. te strIthI zeTha bahu sukhI hato. kahyuM che ke - saMsArazrAntadehasya, tisro vizrAmabhUmayaH / apatyuM = tatraM ca, chatAM saMgatireva ca // 'saMsAramAM zrAMta thayelA dehane (manuSyane) traNa vizrAntinA sthAnaka che. putra, strI ane sajjanonI saMgati.' te zreSThine cAra putro hatA ane eka aneka devonI pUjAbhakti vagerethI prApta thayelI holikA nAmanI putrI hatI. te putrI yuvAvasthA pAmI tyAre tene tenA pitAe koI zreSThinA putra sAthe paraNAvI, paraMtu teno saMsAra saMbaMdha thayA agAu ja te zreSThiputra visUcikAnA vyAdhithI maraNa pAmyo. pUrva bhave jinezvaranI AjJAnuM ArAdhana kareluM na hovAthI bAlyAvasthAmAM ja holikAne vidhavApaNuM prApta thayuM. e banAvathI tenA mA-bApane paNa ghaNuM duHkha thayuM. kahyuM che ke - putrazca mUrkho vidhavA ca kanyA, zaThaM ca mitraM capalaM kalatram / vilAsakAle dhanahInatA ca, vinAgninA paMca dahanti kAyam // 1 // 'mUrkhaputra, vidhavA kanyA, zaThamitra, capaLa strI ane vilAsa karavAne vakhate (yuvAvasthAmAM) nirdhanatA - e pAMca agni vinA ja manuSyanA zarIrane bALI nAMkhe che.' bALavidhavApaNuM prApta thavAnA saMbaMdhamAM kahyuM che ke - kuraMDaraMDattaNa dohagAi, vaMjjhatta niMdU visakannagAi / jammaMtare khaMDiyabaMbhadhammA, nAUNa kujjA daDhasIlabhAvaM // 'kuziyaLapaNuM, bALavidhavApaNuM, durbhAgIpaNuM, vaMdhyApaNuM, 'kAkavaMdhyApaNuM ane viSakanyApaNuM ItyAdika janmAMtaramAM brahmacarya khaMDana karavAthI prApta thAya che, mATe zIlavratamAM dRDha bhAva rAkhavo.' 1. mRta putro prasare te.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 241 pachI te holikAne tenA mA-bApe potAne ghera lAvIne rAkhI. holikA niraMtara gharanI meDI upara gokhamAM besI rahetI hatI ane madonmattanI jema kAmavyathAthI pIDA pAmyA karatI hatI. kahyuM che ke - bAlaMraDA tapasvI ca, kIlabaddhazca ghoTakaH / anta:purAtA nArI, nityaM dhyAyanti maithunam // // bALavidhavA, tApasI, khIle bAMdhI rAkhelo azva ane rAjAnA antaHpuramAM rahelI strI niraMtara maithunanuM ja dhyAna kare che.' vaLI nara sAsare strI pIhare, yati kusaMgatavAsa / nadItIre taru mAla kahe, yadi tadi hoya viNAsa // 2 // puruSa sAsare rahevAthI, strI piyaramAM rahevAthI, yati kusaMgatamAM vasavAthI ane vRkSo nadIne kAMThe rahevAthI jyAre tyAre paNa vinAza pAme che ema mAla kavi kahe che.' zAstramAM kahyuM che ke - sIsA ya je saMjamajogajuttA, puttA ya je gehabhare niyukttA / viyArabuddhI kulabAliyavvA, houNa tesiM uvasaMtime // 1 // bhAvArtha :- 'jeo saMyamayogathI yukta hoya te ja ziSyo kahevAya che, jeo gRhabhAramAM joDAyelA hoya te ja putro kahevAya che ane je sadvicArayukta buddhivALI hoya te ja kuLabAlikA kahevAya che. temane kadi vikArabuddhi thAya che to paNa te upazAMtine pAme che.' mATe ziSyane, putrane tathA kuLavadhUne potapotAnA kAryamAM avalaMbana sahita eTale joDAyelA rAkhavA. A holikA to taddana AlaMbana rahita bIlakula navarI hatI, tethI tenA kAmavikAra kema vRddhi na pAme ? kahyuM che ke - yauvanaM dhanasaMpattiH, prabhutvamavivekitA / ekaikamapyanarthAya kimu yatra catuSTayam // 1 // " bhAvArtha :- 'yuvAvasthA, dhanasaMpatti, prabhutva (adhikArIpaNuM) ane avivekIpaNuM, AmAMnuM eka eka paNa anarthakArI che, to jyAM cAre bhegA hoya tyAM to zuM kahevuM ?' ekadA te holikA potAnA mahelanA gokhamAM beThI hatI te vakhate baMgadezanA rAjAno putra kAmapAla krIDA mATe jatAM azva para besIne tyAMthI nIkaLyo. tene joIne te holikAe tenA para kAmadevanA bANarUpa kaTAkSa nAMkhyA, eTale kAmapALa paNa tenA rUpathI moha pAmIne vAraMvAra tenI sAmuM jovA lAgyo. kahyuM che ke -
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 diTThi diTThapasaro, pasareNa rai raIi sabbhAvo / sabbhAveNa ya neho, paMca ya bANA aNaMgassa // 1 // bhAvArtha :- 'prathama jovuM, jovAthI dRSTino prasAra, dRSTiprasArathI rati, ratithI sadbhAva ane sadbhAvathI sneha utpanna thAya che, te pAMce kAmadevanA bANo che. A pramANe bannene paraspara sneha thavAthI potapotAne ghera paNa teo parasparanuM dhyAna karavA lAgyA. khAvAmAM, 5he2vAmAM ke bIjA koI padArthamAM teo prIti pAmyA nahIM. kahyuM che ke - hama karajo koi, gorasu nitu nitu ima bhaNe / neha pasArUM yoya, nima nahi~yaDo vinohita zA Ai phiro sahu koi, aNagamato AThe puhara / jo mana visamyo hoi, so mujha kime na visare // 2 // -- bhAvArtha :- 'koI paNa sneha karazo nahIM.' ema haMmezA gorasa kahe che. kemake sneha (mAkhaNa)nA vazathI dahIMne valovAvuM paDe che. 1. 'aNagamatA mANaso AThe pahora bhale Ave jAya, paNa jenA para mana vizrAma pAmyuM che temane te koI rIte visaratuM nathI.' 2. ekadA holikAne tenA pitAe pUchyuM ke 'he putrI ! tuM kema duHkhita, mlAna mukhavALI ane ati kRza dekhAya che ?' te sAMbhaLIne teNe kAMI uttara Apyo nahIM. tyAre pitAe vicAryuM ke 'A bicArI bALavidhavA zuM bole ? pUrva karmanA udayathI te ati duHkhiyArI thaI che, kemake hajAro gAyomAM paNa vAchaDA jema potAnI mAtAne oLakhI tenI pAse jAya che, tema pUrve kareluM karma paNa tenA kartAnI pAse ja jAya che. to paNa A putrIne huM kAMIka bhaNavA vagerenuM avalaMbana karI ApuM ke jethI tenA divaso nirgamana thAya.' have te nagaramAM eka caMdrarudra nAme brAhmaNa raheto hato. te dravyanA lobhathI bhAMDaceSTA karato hato, tethI te bhAMDanA nAme ja oLakhAto hato. tene DhuMDhA nAmanI eka putrI hatI. te yuvAvasthAmAM pAmI, to paNa tene koI brAhmaNa paraNyo nahIM. tethI caMdrarudre tene acaLabhUti nAmanA koI bhAMDa sAthe paraNAvI, eTale sarakhe sarakho yoga maLyo. jugArInI putrIne gaMThIcorano putra paraNyo. e jugate jugatI joDa maLI. jANe ratnAkaramAM ratna maLI gayuM ! UMTanA vivAhamAM gadheDA gIta gAnAra thayA, pachI parasparanA vakhANa kare. gadheDA kahe ke 'aho ! UMTabhAInuM kevuM suMdara rUpa che ?' tyAre UMTa kahe ke - aho ! gadheDAbhAInuM kevuM suMdara gAyana che ?' have te DhuMDhA paraNI ke tarata ja pitAnA tathA patinA bannenA kuLano kSaya thayo, tethI udaranirvAhane mATe te DhuMDhA parivrAjikAno veSa dhAraNa karIne kAmaNa, mAraNa, uccATana vagere pApakarmathI AjIvikA karavA lAgI. - =
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 ekadA te DhuMDhA bhikSAne mATe bhramaNa karatI manorathazreSThine ghera gaI. zreSThie tene besavA mATe Asana ApI kuzaLatA pUchI. tyAre te dharmanA akSaro bolI ke - kAlA kuzala kima pUchIe, nitu ugate bhANa / jarA Ave jobaNa khase, hANI vihANa vihANa // 1 // bhAvArtha - "he kAlA zeTha! tame kuzaLatA thI pUcho cho? haMmezA sUrya uge che ke yuvAvasthA ghaTe che ne jarAvasthA Ave che, vahANe vahANe hAni thatI jAya che tyAM kuzaLatAnI zI vAta ? kAyA pATaNa haMsa rAjA, pavaNu phire talAro / tiNa pATaNa vase jogI, jANe joga vicAro // 2 // bhAvArtha - kAyArUpI nagara che, tyAM haMsarUpI rAjA rahe che, temAM pavanarUpI koTavALa phare che, te nagaramAM eka jogI vase che, te joganA vicAro jANe che." ika kholaDi paMcahiM jaNa ruMdhI, tihna sagalahi jUjUi buddhi / kaha bhAu sA gharu kima naMde, jattha kuTuMbau appaNa chaMdai // 3 // bhAvArtha:- "eka jhuMpaDI pAMca jaNe saMdhI che. te pAMca jaNanI jUdI jUdI buddhi che to te bhAI ! kahe ke jayAM AkhuM kuTuMba svacchede cAle che te ghara zuM AnaMda Ape?" jara kutto jovaNa sasA, kAla AheDI mitta / bihu vayari vica jhuMpaDA, kuzala kiM pUche mitta // 4 // bhAvArtha :- "he mitra ! jarArUpI kUtaro che, jobana (yuvAvasthA)rUpI sasalo che ane kALarUpI ApeDI (zikArI) che. temAMnA be duzmananI vacce A zarIrarUpI jhuMpaDuM raheluM che. temAM he mitra ! tame zI kuzaLatA pUcho cho ?' tenAM AvAM vacano sAMbhaLIne zreSThie vicAryuM ke "aho ! yuvAvasthA chatAM paNa AnAmAM kevo vismaya utpanna kare tevo vairAgya che?' dhAtuSu kSIyamANeSu, zamaH kasya na jAyate / prathame vayasi yaH sAdhuH, sa sAdhuriti me matiH // 1 // bhAvArtha:- dhAtuo kSINa pAme tyAre to pachI kone samatA na utpanna thAya? saune thAya, paNa prathama vayamAM je sAdhu (vairAgyavAna) hoya te ja kharo sAdhu, ema huM to mAnuM chuM." pachI zreSTie tene vinaMtI karI ke he svAmInI ! mArI putrI bALavidhavA che, tene tame
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 dharmano abhyAsa karAvo, ke jethI tenA cittamAM vairAgya utpanna thAya, kemake je mANasa jevo saMga kare tevo te svalpa kALamAM thaI jAya che. puSpanI sAthe rahevAthI tala paNa sugaMdhI thAya che ane caMdananA vananA saMgathI bIjA vRkSo paNa caMdanarUpa thaI jAya che, mAtra jenA hRdayamAM gAMTha che evA vAMsa ja caMdanarUpa thatA nathI.' te sAMbhaLIne DhuMDhA bolI ke tapasvIone gRhasthIono saMga karavo guNakArI nathI. kahyuM che ke - dvAvimau puruSau loke, ziraH zUlakarau parau / gRhasthajI niAnaMvI, sAnaMvI ca yatimavet // bhAvArtha :- 'gRhastha AlaMbana rahita (daridrI) hoya ane yati AlaMbana sahita (mAyAvIdravyavAna) hoya to te be puruSo A duniyAmAM atyaMta mastakamAM zULa utpanna karanArA che.' daMbhI mANasone nakAra (nA kahevI te) guNakArI che. kemake - manamAMhi bhAve muMDa halAve, naM naM kahI kahI loka suNAve / manakI bAMta kabahu ko jANe, kapaTa cihna e mAla vakhANe // 1 // bhAvArtha :- 'manamAM gamatuM hoya paNa mAthuM halAve, nA nA kahIne lokone samajAve, paNa mananI vAta koNa jANe ? A pramANe mAla kavie kapaTanuM cihna kaheluM che.' pachI DhuMDhAe potAno abhiprAya jaNAvyo ke 'kRpaNa mANasano moTo dhavala mahela hoya to paNa te zA kAmano ? paNa jyAM paMthIjanone vizrAMti maLatI hoya tevuM jhUMpaDuM ghaNuM sAruM.' A pramANenA tenA niHspRhatAnA vacano sAMbhaLIne zreSThi tene mAnapUrvaka holikA pAse laI gayo ane tene kahyuM ke 'he putrI ! A tArI guruNI che. tenI pAse tuM abhyAsa karaje ane tenI sevA karaje.' tyArathI AraMbhIne te holikA DhuMDhA sAthe rahevA lAgI, paNa manamAM kAmapALanA saMganI IcchA hovAthI te bhaNatI nahIM. kahyuM che ke 'jene kAMI sahaja paNa bodha nathI tenI pAse ghaNI vAto karavAthI paNa zuM ? kUtarAnuM pUchaDuM niraMtara naLImAM rAkhyuM hoya to paNa te sarala thatuM nathI.' ekadA DhuMDhAe pUchyuM ke he putrI ! tuM sadA udvigna kema jaNAya che ?' tyAre holikAe potAnI satya vAta tene kahI. te sAMbhaLIne DhuMDhA bolI ke 'tuM jarA paNa udvega karIza nahIM. huM tAruM kAma thoDA kALamAM ja siddha karI ApIza.' ema kahIne DhuMDhAe kAmapALane ghera jaIne tene kahyuM ke 'tamArA cittane haraNa karanArI holikAne tamAro saMbaMdha nahi thAya to tamArA virahanI pIDAthI te maraNa pAmaze.' te sAMbhaLIne kAmapALa bolyo ke 'amArA banneno meLApa kaye sthAne thAya ?' te bolI ke 'sUryanA maMdiramAM tamAre AvavuM, tyAM te paNa Avaze.' te sAMbhaLIne kAmapALa harSa pAmyo, paNa te mUrkha vicAra na karyo ke parastrI sAthe prema rAkhatAM keTalI mudata kSemakuzaLa raheze ? kemake sApane sAthare sunArane kyAM sudhI kSema rahe ? parastrInA premathI ja toraNa sahita laMkAnagarI baLI gaI, ane vano zyAmavarNa thaI gayAM. mATe parastrI sAthe prema karanAranA zira upara kAna ja
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 nathI ema jANavuM. pachI kAmapALe potAnuM kArya sAdhavA mATe te suMDhAne sanmAnapUrvaka vidAya karI. kahyuM che ke - sata sAyara mi pharyA, jaMbUdIva paiTTha / kAraNa viNu jo nehaDo, so meM kahIM na dI // 1 // bhAvArtha:- "jabUdvIpanI pradakSiNA deto deto sAta sAgara huM pharyo paNa kAraNa vinAno sneha meM koI ThekANe joyo nahIM." pachI DhaMDhAe holikA pAse AvIne sarva vRttAMta tene kahyo. prAtaHkALe sUryanI pUjA mATe sarva sAmagrI laIne te holikA DhaMDhA guNI sAthe sUryanA caitye gaI. tyAM kAmapALa paNa Avyo. pachI ghaNA divasanI virahapIDAne lIdhe te kAmapALe tene gADha AliMgana karyuM, tyAre te mAyAvI holikA manamAM kAMIka vicAra karIne pokAra karavA lAgI ke "he loko ! doDo, doDo, A parastrInA zIlavatane bhaMga karanAra lubdha puruSane pakaDo, pakaDo." ema moTethI bUma pADavA lAgI. kahyuM che ke - nAmataM na viSaM kiMcidekAM maktvA nitaMbinIm / saivAmRtalatA raktA, viraktA viSavallarI // 1 // bhAvArthaH- "eka strI sivAya bIjuM kAMI paNa amRta nathI ke viSa paNa nathI, te strI ja jo rakta hoya to amRtalatA che, ane virakta hoya to te ja viSalatA che." holikAnI bUma sAMbhaLIne teno pitA doDI Avyo, ane teNe kAmapALane pUchyuM ke "are ! kema tuM parastrInA kaMThamAM vaLagI paDyo?" te sAMbhaLIne mahApUrti kAmapALe kahyuM ke "mArI strI tamArI putrInA jevI ja che, tethI meM jANyuM ke "A mArI strI che' ema dhArIne meM tene AliMgana karyuM.' ema kahIne te kAmapALa jato rahyo. pachI holikAe potAnA mAtApitAne kahyuM ke "aho ! satI strIomAM pradhAna evI mane parapuruSano sparza thayo, tethI huM duSita thaI. mATe have huM agnimAM praveza karIza. mAruM jIvita have adhanya che. tethI ahIM ja A sUrya caityanI pAse ja A dehane bhasmasAt karIza." royaMti ruyAvaMti ya, aliyaM jaMpati pattiyAvaMtI / kavaDeNa khayaMti visaM, maraMti navi deMti sabbhAvaM // 1 // bhAvArtha:- "pativratAno DoLa rAkhatI kulaTA strIo pote rue che, bIjAne rovarAve che, asatya bole che, vizvAsa pamADe che, kapaTathI viSa khAya che ane chevaTa marI paNa jAya che, paraMtu potAno sadbhAva (kharI vAta) koIne jaNAvatI nathI.'
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 holikAnAM AvA vacano sAMbhaLIne tenA mAtapitAe zikhAmaNa dIdhI ke he putrI ! tuM kema bahu Agraha kare che? teNe ajANatAM bhrAMtithI tAro sparza karyo che, tethI nirvikArIne doSa lAgato nathI. kahyuM che ke - gRhNAti dantaiH zizumAkhumotuH padmaM ca vaMzaM dazati dvirephaH / bhAryAM sutAM zliSyati vai manuSyastatrApi nityaM manasaH pramANam // 1 // bhAvArtha:- bilADI potAnA dAMta vaDe potAnA baccAne pakaDe che tathA UMdarane paNa pakaDe che, bhamaro kamaLane Dise che tathA vAMsane paNa Dase che ane puruSa potAnI strIne AliMgana kare che tathA putrIne paNa AzleSe che, paraMtu te sarvamAM mana ja pramANa che." ItyAdi upadeza ApI tene samajAvIne teno pitA tene ghera teDI gayo. A vRttAMta jAheramAM AvavAthI lokomAM te holikA mahAsatInA nAmathI prakhyAta thaI. pachI te prAtaHkALe, sAyaMkALe, rAtrIe, game te vakhate svecchAthI ja DhuMDhAne chetarI tene sAthe rAkhyA vinA sUryacaityamAM javA lAgI. kahyuM che ke - yAtrA-jAgara-dUravAribharaNaM mAturgRhe'vasthitivastrArtha-rajakopasarpaNamapi syAccarcikAmelanam / sthAnabhraMza-sakhInivAsagamanaM bhartuH pravAsAdikA, vyApArAH khalu zIlakhaMDanakarAH prAyaH satInAmapi // 1 // bhAvArtha:- "ekalA yAtrAe javuM, bIjI strIonI sAthe jAgaraNa karavuM, dUra pANI bharavA javuM, mAne ghera (piyara) vadhAre rahevuM, lugaDAM levA devA mATe dhobIne ghera javuM, garabe ramavA javuM, sthAnathI bhraSTa thavuM (pArake ghera javuM), sakhInA nivAsamAM javuM ane patinuM paradezagamana thavuM, ItyAdi vyApArI satI strIone paNa prAye zIlakhaMDana karanArA thAya che." ekadA phAgaNa mAsanI pUrNimAnI rAtrie holikA sUryanA caityamAM gaI. tyAM kAmapALa paNa Avyo hato. baMne jaNa krIDA karatA satA sukhe beThA hatA. DhuMDhA tApasI caityanI pAsenI parNakuTImAM sUtI hatI. te vakhate te bannee vicAra karyo ke "ApaNuM kArya to siddha thayuM, paNa A DhuMDhA ApaNo sarva marma jANe che. tethI te koivAra ApaNane duHkhadAyI thaze, mATe tene mArI nAMkhavA yogya che. kahyuM che ke - upAdhyAyazca vaidyazca, nartakyazca parastriyaH / sUtikA dUtikA caiva, siddhe kArye tRNopamAH // 1 // bhAvArtha - "upAdhyAya (mahetAjI), vaidya, nRtya karanArI, parastrI, sUtikA (suyANI) ane dUtI (saMdezo laI janArI) e badhAM kArya siddha thayA pachI tRNa samAna che."
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 maMtrabIjamidaM pakvaM, rakSaNIyaM yathA tathA / manAgapi na bhidyeta, tadbhinaM na prarohati // 2 // bhAvArtha:- "A maMtrarUpI paripakva bIjanuM evI rIte rakSaNa karavuM ke te jarA paNa bhedAya nahIM, kemake bheda pAmavAthI te ugatuM nathI." suguptasyApi daMbhasya, brahmApyantaM na gacchati / koliko viSNurUpeNa, rAjakanyAM niSevate // 3 // bhAvArthaH- "sArI rIte chupAvelA daMbhano pAra brahmA paNa pAmI zakatA nathI. juo eka koLI viSNunuM rUpa dhAraNa karIne rAjakanyA bhogavato hato." A daSTAMta paMcataMtrAdikathI jANI levAM. pachI holikAe te parNakuTInI pharatAM kASTha vagere goThavIne temAM eka manuSyanuM zaba nAMkhIne DhaMDhA sahita te jhuMpaDI bALI dIdhI. pachI holikA tathA kAmapALa tyAMthI nAsI dezAttara gayA. rAgAtura thayelI pApI nArI zuM nathI karatI? kahyuM che ke - mArai piyabhattAraM, haNai suyaM taha paNAsae atthaM / niyagehaMpi palivai, nArI rAgAurA pAvA // 1 // bhAvArtha:- "potAnA priya bhattarane mAre che, putrane haNe che, dravyano nAza kare che, ane potAnA gharane paNa bALI mUke che. rAgAtura pApI strI eTalA vAnAM kare che." pachI prAtaHkALe te caitya pAsenI jhuMpaDI baLelI joIne loko paraspara pUchavA lAgyA ke "are ! A zuM thayuM?" tevAmAM bhadraka manorathazreSThi potAnA gharamAM DhaMDhA tApasIne tathA holikAne nahi jovAthI kheda pAmIne bolyo ke "jarUra eka citAmAM e banne jaNI baLI marI. prathama meM mahAprayatne tene agnipraveza karatAM aTakAvI hatI, paraMtu potAnA pApanI nivRtti mATe teNe potAnuM satIpaNuM satya karI batAvyuM. tApasI paNa tenI sAthenA snehane lIdhe baLI muI." te sAMbhaLIne - "aho ! A holikA satInI bhasma mahApavitra che, tenuM aMga para vilepana karyAthI jarUra sarva duHkhano nAza thaze." ema bolatA loko tenI citAne page lAgavA lAgyA ane tenI bhasma laIne mAthe caDhAvavA lAgyA. tyArapachI dara varSe phAlgana zudi pUrNimAnI rAtrie te sthAne sarva loko Indhana, chANA vagereno Dhagalo karIne hutAzinI saLagAvavA lAgyA. e pramANe sarvatra hoLInuM parva prakhyAta thayuM. ekadA kAmapALe holikAne kahyuM ke "dhana vinA manoratha pUrNa thatA nathI; mATe huM dravyane mATe paradeza jAuM." te sAMbhaLIne holikA bolI ke "he svAmI! tamAre mATe meM jAti-kuLAdikano 1. gupta hakIkata-chAnuM kareluM kArya. u.bhA.-5-10,
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248, upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 tyAga karyo che. tamAro viraha eka kSaNa paNa huM sahana karI zakuM tema nathI." te sAMbhaLIne kAma pALe mohane lIdhe tenuM vacana satya mAnyuM ane javAno vicAra baMdha rAkhyo; kemake "lIlAvALI strIonA svAbhAvika vilAso paNa mUDha puruSanA hRdayamAM spharasAyamAna thayA kare che. kamaLa upara svAbhAvika rAga hovAthI tyAM bhamarAo vRthA bhramaNa karyA kare che." anyadA holikAe kahyuM ke "he priya ! meM sarva vicAra karyo, paNa mArA pitAnA ghara sivAya bIjo koI sthAne dhanano lAbha jaNAto nathI." tyAre kAmapALa bolyo ke "ApaNe moTuM akArya karIne nIkaLI gayA, tethI have pAchuM tyAM zI rIte javAya ?" te bolI ke "huM evI daMbharacanA karIza ke jethI pitA vagere sarvajano anukULa thaze. ApaNe nIkaLyA pachI te gAmamAM mahApUjya ane mAnya evuM holInuM parva lokomAM prasaryuM che, mATe tyAM ja javuM yogya che." ema vicArIne te banne jayapura gAmanI najIka AvyA. pachI holikAe kAmapALane kahyuM ke "tame mArA bApanI dukAne jaIne ema kaho ke "he zeTha! mArI strIne mATe eka sADI mUlya laIne Apo." te sAMbhaLIne kAmapALa manoratha zeThanI dukAne jaIne tenI pAsethI mUlya ApIne eka sADI laI holikA pAse Avyo. te sADI joIne holikAe kahyuM ke "AvI sADI zuM kAmanI? bIjI sArI laI Avo." eTale kAmapALe pharIthI jaIne bIjI sADI lAvI batAvI, te sADI paNa holikAe pAchI mokalI. tyAre manoratha zeThe kahyuM ke "tame vAraMvAra jAva-Ava karo cho te karatAM tamArI strIne ja ahIM lAvo, eTale tene game tevI sADI laI le." te sAMbhaLIne kAmapALe holikAne jaIne te zeThane vAkya kahyuM, eTale tarata ja holikA zeThane hATe gaI. tyAM te bIjI bIjI sADIo jovA lAgI. te vakhate zeTha animeSa dRSTie te holikAnI sAmuM vAraMvAra jovA lAgyo. eTale prathamathI zikhavI rAkhyA pramANe kAmapALa bolyo ke "he zeTha! tame supAtra thaIne parastrInA sAmuM kema joyA karo cho ?" zeThe kahyuM ke "huM kAmanA vikArathI joto nathI, paNa mArI putrInA jevuM AnuM rUpa lAvaNya joIne mane vicAra thayo ke zuM te ja mArI putrI pharIthI manuSyarUpe ahIM AvI che? kemake te to agnimAM praveza karIne satI thaI che." kAmapALa bolyo ke "A strInuM nAma paNa holikA ja che paNa A to mArI patnI che." A pramANenA bhramathI ja pUrve meM paNa sUryacaityamAM mArI patnI dhArIne tamArI putrIne AliMgana karyuM hatuM. Aje tamane paNa mArI patnI upara potAnI putrIno bhrama thayo, paNa sarakhAM rUpa-lAvaNyavALAM ghaNA strI-puruSo A duniyAmAM hoya che, temAM tamAro kAMI doSa nathI," te sAMbhaLIne zeThe snehathI te bannene putrI tathA jamAI karIne ghera rAkhyA. aho ! strIonI gUDhamati hoya che ! kahyuM che ke labbhai vArihi pAraM, labbhai pAraM ca savvasatthANaM / mahilAcariyANaM puNo, pAraM na lahei baMbhA vi // 1 //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 249 bhAvArtha :- "samudrano pAra pAmI zakAya, tathA sarva zAstrono pAra paNa pAmI zakAya, paraMtu strIcaritranA pArane brahmA paNa pAmI zakatA nathI." have pelI DhaMDhA tApasI ke je parNakuTimAM baLI gaI hatI te zubha adhyavasAye marIne vyaMtara jAtimAM devI thaI hatI. teNe virbhAgajJAnathI potAno pUrvabhava jANIne jayapuranA loko upara kopa karIne vicAryuM ke "aho ! A loko mahA asatI ane jIvatI holikAne pUje che ane tenI stuti kare che, paNa mane to koI saMbhAratuM paNa nathI." ema vicArIne te gAma upara eka moTI zIlA vikarvIne te bolI ke "mane saMtoSa ApanAra eka manorathazreSThi vinA bIjA sarvane hamaNAM ja A zIlAthI cUrNa karI nAMkhIza." te sAMbhaLIne rAjA vagere sarva loka manorathazreSThine zaraNe gayA, tyAre te zreSTie pUjA balidAna vagere karIne kahyuM ke "deva ke dAnava je koI hoya te pragaTa thaIne je IcchA hoya te kaho, ame nagaranA sarva loko te pramANe karazuM." te sAMbhaLIne sUMDhA vyaMtarI pUrvano sarva vRttAMta kahIne bolI ke "hoLInuM parva Ave tyAre sarva paurajano bhAMDaceSTA kare; paraspara gALo de, dhULa uchALe, zarIre kAdava coLe ItyAdi kare to A upadrava huM zAMta karuM." te sAMbhaLIne lokoe te pramANe aMgIkAra karyuM. tyArathI dhULeTInuM parva sarvatra prasaryuM. "loka gADariyA pravAha jevo che, te paramArthane samajato nathI." ahIM upadezavacana A pramANenA dhArI rAkhavA ke "eka asaMbaMdha vAkya bolavAthI, gALI pradAnAdi karavAthI jIva aneka bhavamAM bhogavavuM paDe tevuM pApakarma bAMdhe che, mATe azubha pralApano tyAga karIne dravyathI hutAzinI parvane sarvathA tajavuM ane bhAvathI buddhipUrvaka zubha vAkyane aMgIkAra karavuM. svaparane hitakArI vAkyo bolavAM." "duSTa vAkyanA vistAravALuM, mithyAtvathI bhareluM ane saMsArasAgaramAM DubAvanAruM A hoLI ane rajanuM laukika parva zrI jinendra AgamanA tattvanI IcchAvALA lokoe avazya tyAga karavuM." 346 yazobhadrasUri ane balabhadramuni tapasvI rUpavAn dhIraH, kulInaH zIladADhayayuk / SaTtriMzadguNADyo'bhujchrIyazobhadrasUrirAT // 1 // bhAvArtha :- "tapasvI rUpavAnuM, dhIra ane kulIna ane zIla pALavAmAM daDhatAvALA zrI yazobhadrasUri AcAryanA chatrIza guNothI yukta thayA." tenI kathA A pramANe -
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 yazobhadrasUrinI kathA pallIpurImAM jyAre zrI yazobhadramunine AcAryapadavI maLI, te vakhate teNe jIvita paryaMta hamezAM ATha kavaLa vaDe ja AyaMbila karavAno abhigraha lIdho. evo niyama dhAraNa karIne IryAsamitipUrvaka mArgamAM vicaratA te sUrine eka mahimAvALI sUryanI pratimAe joIne manamAM vicAryuM ke "aho ! A sUri jo mArA bhavanamAM padhAre to mAro janma saphaLa thAya." ema vicArIne sUrya AkAzamAM vAdaLAM vikurtIne jaLanI vRSTi karavA mAMDI. te vakhate 'mArAthI aplAyanI virAdhanA na thAo.' ema dhArIne sUrie samIpa hovAthI te sUryanA ja caityamAM praveza karyo. te sUrinA tapanA prabhAvathI sUrye pratyakSa thaIne varadAna mAgavAnuM kahyuM, kemake devanuM darzana niSphaLa hotuM nathI; to paNa IcchArahita sUri kAMIpaNa mAgyA vinA ja potAnA upAzraye gayA. tyAre sUrye brAhmaNanuM rUpa laIne svarga-narakAdikamAM rahelA sarva jIvone joI zakAya tevI eka aMjananI zIzI tathA eka divya pustaka sUrine ApyuM. te pustaka mAtra vAMcavAthI sUrine sarva vidyAo pAThasiddha thaI gaI. pachI 'A vidyAo pAzcAtya munione ayogya che' ema vicArIne sUrie potAnA ziSya balabhadramunine bolAvIne kahyuM ke 'A pustakane ughADyA vinA ja ema ne ema sUryanA caityamAM jaIne tene ApI Ava. kaheje ke mArA gurune tame je thApaNa ApI hatI te pAchI lyo.' e pramANe kahIne gurue balabhadramunine mokalyA. gurue te pustaka ughADavAnI sakhata manA karI hatI, to paNa teNe tyAM jaIne caityanI bahAra te pothI choDIne temAMthI maMtronI AmnAyanA traNa pAnA corIne gupta rAkhyAM. pachI caityamAM jaIne sUryanI pratimAne gurunuM vacana kahI te pustaka ApyuM. eTale te pratimAe paNa hAtha lAMbo karIne te laI lIdhuM. pachI baLabhadramuni caityanI bahAra AvIne jue che to saMtADelAM pAnA joyAM nahIM; tethI te potAnA AtmAne upAlaMbha devA lAgyAM ke "mane dhikkAra che, kemake meM gurunI AjJA ullaMghI ane saMtADelA patra paNa koNa jANe kyAM gayAM?" ema kheda karatAM tenA netromAM azru bharAI gayA. te joIne sUrye tene kahyuM ke "he muni! zA mATe kheda karo cho ? lyo A traNa patro, te vaDe zAsananI unnati vadhArajo.' te laIne teNe te traNa patromAM rahelI vidyAne pAThamAtrathI ja siddha karI lIdhI. ekadA guru bahirbhUmi (sthaMDila) gayA hatA ane prAsuka jaLane tene mATe rahelA kALathI kAMIka adhika kALa sudhI prAsuka rAkhavA mATe bakarAnI lIMDIo ANI rAkhelI pAse paDI hatI. te vakhate balabhadramunie bhUlI na javAya teTalA mATe saMjIvanI vidyAnI AvRtti karI. te vidyAnA prabhAvathI jeTalI lIMDIo hatI teTalA bakarA-bakarIo thaI gayAM; tevAmAM guru bahirbhUmithI AvyA. upAzrayamAM bakarAMono dhUtkAra zabda sAMbhaLIne gurue baLabhadra munine upAlaMbha Apyo. tyAre te munie kahyuM ke "he guru ! thayuM na thayuM thavAnuM nathI. have huM zuM karuM ? Apa AjJA Apo."
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5__ 351 guru bolyA ke "jIvarakSAne mATe ajApALa (govALa)nuM svarUpa dhAraNa karIne tathA sAdhuveSane gupta karIne be vADA bhinna bhinna karI ekamAM bakarIo ane ekamAM bakarAMo rAkhavAM. temanI saMtatinI vRddhi na thavA devA mATe bakarAM tathA bakarIno meLApa thavA devo nahIM. teone bhakSaNa paNa acitta ApavuM. A pramANe te sarva jIve tyAM sudhI yatnathI temanuM rakSaNa karavuM." A pramANe te bakarAnI rakSAno upadeza karIne sUrie anya sthAne vihAra karyo.. pachI balabhadramuni gurumahArAjanI AjJAno svIkAra karIne koI girinI guphAmAM rahI avyakta veSe bakarAnA ToLAne auSadhi (sukuM ghAsa) carAvavA lAgyA ane tenI lIMDIo vaDe homa karavA lAgyA. tyAM anukrame teNe ghaNI vidyAo siddha karI. ekadA raivatagirinuM tIrtha bauddha lokoe dabAvyuM ane rAyakheMgAra rAjAne tathA tenI rANIne teoe potAnA upAsaka bauddhadharmI karyA; tethI evuM thayuM ke zvetAMbarono te tIrthamAM praveza paNa baMdha thayo. ekadA tyAM zvetAMbaranA corAzI saMgho ekaThA thayA. temaNe darzana karavA javAnI mAgaNI karI, te vakhate rAjAe AjJA karI ke "bauddha dharmano aMgIkAra karIne vaMdana karavA jAo." te sAMbhaLIne sarva atyaMta kheda pAmyA. pachI koI kanyAnA dehamAM aMbAdevIne utArIne tene zvetAMbaroe kahyuM ke "he devI! saMghanA vidhvanuM nivAraNa karavAmAM sahAyabhUta thAo." devIe kahyuM ke "bauddhanA vyaMtaroe tIrtha saMdhyuM che, tethI bIjA sahAyakAraka vinA ekalI mArI zakti tenI sAme cAle tema nathI. zAsanano udyota karavAmAM sUrya samAna ane jIvana paryaMta tapamAM Asakta evA zrI yazobhadrasvAmI to svarge gayA che; paraMtu eka balabhadra muni amuka sthAne birAje che, te munine jo tame lAvo to te tIrtha pAchuM vaLe." te sAMbhaLIne saMghapatioe te munine bolAvavA mATe eka sAMDhaNI mokalI, tenA para besIne keTalAka mANaso baLabhadramunivALA vanamAM gayA. tyAM eka mANasa bakarAM cArato hato, tene teoe pUchyuM ke "ahIM baLabhadra muni kyAM rahe che?" te sAMbhaLIne ajApAlano veSa dhAraNa karanAra te balabhadramuni ja bolyA ke "amuka guphAmAM jAo, tyAM te beThA che." ema kahIne te mANaso te sthAne pahoMcyA pahelAM balabhadramuni tyAM jaIne sAdhuveSe beThA. pachI te UMTa para besIne AvelA zrAvakoe tyAM AvIne temane saMghanI kahevarAvelI vijJapti kahI saMbhaLAvI. te sAMbhaLIne baLabhadramuni bolyA ke "tame tyAM jAo, huM jaldIthI AvuM chuM." ema kahIne teone rajA ApI, pachI pote AkAzamArge saMghanI bhakti karavA tyAM gayA, ane jIrNadurga (junAgaDha)nA rAjA kheMgAra pAse jaIne tene kahyuM ke "he rAjA ! saMghanI yAtrAmAM aMtarAya na kara. A tIrtha bauddha lokonuM nathI." rAjA bolyo ke "bauddha dharma aMgIkAra kare to ja devane vaMdana thavAnuM che, te sivAya thavAnuM nathI." te sAMbhaLIne munie rAjAnA zarIra upara maMtrelA akSata chAMTavA vagerethI tene 1. A rAyakheMgAra siddharAja jayasiMhanA vakhatamAM thai gayA che, te na samajavA.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 vedanA utpanna karI. pachI saMghamAM AvIne vidyAbaLathI saMghanI pharato agnino killo ane tene pharatI jaLanI khAI banAvIne aMdara sukhethI rahyA. ahIM asahya vyAdhinI pIDAthI aSTamAna thayelA rAjAe saMghano saMhAra karavA mATe sainya sahita senApatine mokalyo. te senApati saMghanA paDAva pAse Avyo, paNa tenI pharato agnino prAkAra tathA jaLanI khAI joIne bhaya pAmyo; eTale teNe dUrathI vinaMtIpUrvaka kahyuM ke "he muni! rAjAne kopAyamAna na karo." te sAMbhaLIne potAno atizaya (zakti) batAvavA mATe munie te senApati athavA maMtrIne kahyuM ke "mAruM baLa keTaluM che te juo." ema kahIne rAtA kaNeranA vRkSanI eka soTI "saMhAranI rIte cotarapha pheravI, eTale samIpe rahelA sarva vRkSonA zikharo pRthvI para paDI gayA. te joIne maMtrIe munine kahyuM ke "UMdara mAtra uparanI DhAMkaNI pADI nAkhavAne samartha hoya che. paNa te pAchI DhAMkavAne samartha hoto nathI." te sAMbhaLIne baLabhadramunie zveta kaNeranA vRkSanI soTI laIne tene sRSTAnI rIte pheravI, eTale te vRkSonA zikharo hatA tevA pAchA joDAI gayA. te joIne camatkAra pAmelA maMtrIe rAjA pAse jaIne rAjAne muninuM sAmarthya jaNAvyuM. tethI bhaya pAmelA rAjA muni pAse AvI tene vaMdanA karIne bolyo ke "he mahArAjA ! mAro aparAdha kSamA karo. bALaka pitAnI avajJA kare che, paNa pitA tenA para krodha karatA nathI." muni bolyA ke "jo tuM jainadharma aMgIkAra karIza to tene ArAma thaze." te sAMbhaLIne muninA vacanathI rAjAe jainadharma aMgIkAra karyo. pachI zrI saMghe moTA utsavathI zrI raivatagiri tIrthanA adhipati zrI neminAthajInI yAtrA karI. yazobhadrasUri tathA balabhadramuni jainazAsananA prabhAvaka thayA. temane huM bhaktiguNa dhAraNa karIne niraMtara vaMdanA karuM chuM ane temanI stuti karuM chuM." 347 sulabhabodhinuM svarUpa lobhitA bahabhirbhogaiH, pitrAdibhirnirantaram / dharmaprApti samIhanti, te syuH sulabhabodhinaH // 1 // gAthArtha - "pitA vageree niraMtara ghaNA prakAranA bhogathI lobha pamADyA chatAM paNa * A saMhAra ne sUTyA banne prakAranI vizeSa samajaNa gurugamathI meLavavI.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 253 jeo dharmanI prAptine ja Icche teo sulabhabodhi kahevAya che." A zlokano bhAvArtha nIce jaNAvelA dRSTAMtathI jANavo. cha munionI kathA citta ane saMbhUtimuninA jIva pUrva bhave kSitipratiSTha nAmanA puramAM be gopa hatA. te paraspara ati prItivALA hatA. anyadA te banne gopo sAdhunA saMgathI cAritra laI tenuM pratipAlana karI devatA thayA. tyAMthI cyavIne pRthvIpuranagaramAM koI eka zreSThinA sahodara putro thayA. te bannene bIjA cAra maharSika zreSThiputro mitra thayA. te chae mitroe cirakALa sudhI saMsAranA sukhabhoga bhogavIne ekadA guru pAse dharmopadeza sAMbhaLI IndriyonuM damana karI harSathI cAritra grahaNa karyuM. pachI teo vividha prakAranA zAstro bhaNIne chevaTa anazana karI prathama svargamAM nalinIgulma nAmanA vimAnamAM cAra palyopamanA AyuSyavALA devo thayA. tyAMthI AyuSya pUrNa thatAM be gopanA jIvo vinA bIjA cAre jIvo prathama cavyA. temAM eka kurudezamAM IpukArapurano rAjA ISakAra nAme thayo, ane bIjo deva te rAjAnI rANI thayo, trIjo te ja rAjAno bhRgu nAmano purohita thayo ane cotho te bhRgu purohitanI yazA nAme patnI thayo. have te purohita vRddha uMmarano thavA Avyo, to paNa tene kAMI saMtati thaI nahIM; tyAre te putranI ciMtAthI manamAM atyaMta AkuLa-vyAkuLa thavA lAgyo. anyadA pelA be gopa devo avadhijJAnathI 'ame bhRgu purohitaputro thaIzuM,' ema jANIne sAdhunA veSe bhRgune ghera AvyA. temane joIne harSathI bhRgu tathA tenI strI temane namyA. pachI temanA upadezathI zrAvakadharma pAmIne bhRgue pUchyuM ke "he pUjya ! mAre putra thaze ke nahIM ?'' muni bolyA ke "tamAre be putro thaze, paNa te bAlyAvasthAmAM ja dIkSA grahaNa ka2ze, te vakhate tamAre tene aMtarAya karavo nahIM." te sAMbhaLIne daMpatIe temanuM vacana aMgIkAra karyuM. devo svasthAne gayA. anyadA te banne devo svargathI cyavIne yazAnI kukSimAM avataryA. tyAre bhRgue vicAryuM ke "mArA putro janmathI ja koIpaNa sAdhune jue nahIM to ThIka.' ema dhArIne te bhAryA sahita nAnA gAmamAM jaIne rahyo. pachI samaya pUrNa thaye yazAe be putrone janma Apyo. te putro vRddhi pAmatAM vidyA bhaNavAne yogya vayanA thayA. te vakhate tenA mAtA-pitAe temane zIkhavyuM ke "he putro ! je munio mAthe muMDana karelA, hAthamAM daMDa dhAraNa karanArA ane nIcI dRSTi rAkhIne daMbhathI bagalAnI jema cAlanArA hoya che teo bALakone pakaDIne mArI nAkhe che ane rAkSasonI jema temanuM mAMsa khAI jAya che. mATe tamAre te sAdhuonI pAse javuM nahIM. teo prathama vizvAsa utpanna karIne pachI mArI nAkhe che." A pramANe sAMbhaLIne te bALako sAdhune jovA paNa IcchatA nahIM. anyadA te banne bhAIo svecchAe krIDA karatA gAma bahAra gayA hatA, tevAmAM daivayoge gAmamAMthI bahAra nIkaLIne temanI sanmukha AvatA munione joIne te banne bhAIo trAsa pAmI
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254. upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 vana tarapha nAThA. mArgamAM eka moTo vaTavRkSa Avyo. tenA para te banne caDI gayA. sAdhuo paNa te ja vaTavRkSanI nIce AvyA ane pRthvI pramArjIne jayaNAthI jIvone dUra karI gAmamAMthI pAtramAM ANeluM bhojana khAvA beThA; te bhojanamAMthI eka dANo paNa pRthvI para paDavA dIdho nahIM, temaja jamatA bacakArAno zabda paNa karyo nahIM. e pramANe te sAdhuonuM cAlavuM, bolavuM, khAvuM tathA jovuM vagere samagra ceSTAne jIvarakSApUrvaka joIne vaTavRkSa upara rahelA te banne bhAIoe vicAra karyo ke "A munio to anna khAya che, mAMsa khAtA nathI, mATe ApaNA mAtA-pitAe ApaNane khoTA samajAvyA che ane tethI ApaNe atyAra sudhI khoTI bhrAMtimAM rahyA chIe; paraMtu AvA sAdhuo ApaNe pUrve koIpaNa sthAne joyA che kharA." ema dhyAna karatAM bannene jAtismaraNazAna thayuM; tethI pUrve grahaNa karelA cAritranuM smaraNa karIne pratibodha pAmelA te banne vicAra karavA lAgyA ke "aho ! mAtA-pitAe mohane vaza thaIne ApaNane mRSAvANIthI chetaryA che." ema vicArI banne bhAIoe vaTa uparathI nIce utarI munione vaMdana karyuM ane temanI stuti karI. pachI potAnA ghare AvI pitAne kahyuM ke - 'asAsayaM dRTumimaM vihAraM, bahu aMtarAyaM na hi dIhamAuM / tamhA gihami na raiM labhAmo, AmaMtayAmo carisAmu moNaM // 1 // bhAvArtha - "A pratyakSa vihAra eTale manuSyabhavanI sthiti azAzvata eTale anityakSaNabhaMgUra joIne tathA temAM rogAdika ghaNA vibo ane alpa AyuSya (kroDa pUrvanuM nahIM) joIne ame gRhasthAzramamAM kiMcit paNa prIti pAmatA nathI. mATe ame maunavrata eTale cAritra grahaNa karavA tamArI rajA mAgIe chIe." te sAMbhaLIne tenA pitA bolyA ke "he putro ! tame vedanuM vacana jANatA nathI. vedamAM kahyuM che ke " purI gatinAMti' putrarahita manuSyanI gati nathI; "pu gAyate nova' putrathI loka utpanna thAya che. e pramANe vedamAM kahyuM che. vaLI kai putrI puLa vatto phIyate' putrano paNa putra hoya to tethI te svargalokamAM pUjAya che. ema paNa kahyuM che. te mATe tame vedano abhyAsa karIne brAhmaNone saMtoSa pamADIne, putrone ghera mUkIne tathA strIonA vilAsa bhogavIne dIkSA grahaNa karajo." A pramANe sAMbhaLIne banne putro bolyA ke, "he pitA ! veda bhaNavAthI te veda zaraNa ke rakSaNa karI zakatA nathI; kemake tene bhaNavA mAtrathI te kAMI durgatimAM paDatAnuM rakSaNa karI zakatA nathI. smRtimAM kahyuM che ke : 1. zrI uttarAdhyayanasUtranA 14mA adhyayanamAM A gAthA che.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 akAraNamadhIyAno, brAhmaNastu yudhiSThira / 3:tenApyathIyo, zItaM tu mama rote prA bhAvArtha :- 'he yudhiSThira ! veda bhaNyo mATe te brAhmaNa che.' ema vedAdhyayana kAMI brAhmaNapaNAnuM kAraNa nathI; kemake veda to nIca kuLavALA paNa bhaNe che, paraMtu huM to zIlane ja pasaMda karuM chuM; eTale ke je sadAcAriNI che te ja brAhmaNa che.' vaLI zilpamadhyayanaM nAma, vrataM brAhmaNalakSaNam / vrattasthaM brAhmaNaM, prAhurnetarAn vedajIvakAn // 2 // bhAvArtha :- 'bhaNavuM te to eka jAtanI zilpakaLA che paNa brAhmaNanuM lakSaNa to sArAM AcaraNa che, mATe sadAcaraNamAM rahelA hoya te ja brAhmaNa kahevAya che; bIjA vedathI AjIvikAnA karanArA te kAMI brAhmaNa kahevAtA nathI." 255 vaLI he pitA ! Ape viprone saMtoSa pamADavAnuM je kahyuM te to narakamAM nAMkhavAno ja hetu che. kAraNa ke teo kumArganI prarUpaNA kare che, ane pazuvadhAdimAM pravarte che, temaja putrAdika paNa narakamAM paDatA jIvone zaraNarUpa thatA nathI. veda jANanAra paNa kahe che ke - yadi putrAdbhavetsvargo, dAnadharmo na vidyate / muSitastatra loko'yaM, dAnadharmo nirarthakaH // 1 // bhAvArtha :- "jo kadAca putrathI svarga maLatuM hoya ane dAnadharmanI jarUra na hoya to pachI sarva jagata chetarAyuM che ane dAnadharma nirarthaka jaNAya che." arthAt dAnadharmanuM zAstramAM zravaNa karIne temAM pravartatA loko chetarAyA che ema jaNAya che, paNa kharI rIte tema nathI, dAnAdi dharma ja svargane ApanAra che. putrathI svarga maLatuM nathI. juo : bahuputrA dulI godhA, tAmracUDastathaiva ca / teSAM ca prathamaM svargaH, pazcAlloko gamiSyati // 2 // bhAvArtha :- "jo putrathI ja svarganI prApti thatI hoya to garoLIne, godhAne tathA kUkaDA vagerene ghaNA putro hoya che; tethI prathama teo svarge jaze ane pachI bIjA loko jaze." paraMtu e vAta asatya che. vaLI tame srIvilAsanuM sukha bhogavavAnuM kahyuM, paNa te kSaNabhaMgura che. te viSe zrI uttarAdhyayanasUtranA caudamA adhyayanamAM paramAtmAe kahyuM che ke - khaNamittasukhA bahukAladukkhA, paggAmadukkhAM anigAmasukhA / saMsAramukkhassa vivakkhabhUyA, khANI aNatthANa u kAmabhogA // 1 //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 256 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 bhAvArtha:- sInA kAmabhoganuM sukha e kSaNa mAtranuM che ane temAM ghaNA kALanuM duHkha raheluM che, vaLI temAM duHkha ghaNuM che ane sukha svalpa che. saMsArathI mukta thavAnI IcchAvALAne te zatrubhUta che tathA anarthanI khANarUpa che." vaLI he pitA! niraMtara saMsAranA kAryo karyA karIe, to paNa jiMdagI paryata tenI samApti thatI nathI; mATe dharmamAM pramAda karavo e kema yogya kahevAya? je divasa gayA te pharIne AvatA nathI. tethI dharma nahi karanAranA divaso niSphala jAya che. vaLI adharmanuM mULa kAraNa gRhasthAzrama che, mATe teno tyAga karavo te ja kalyANakArI che." A pramANenA putronA vacanathI pratibodha pAmIne bhRgu purohita bolyo ke "he putro! tame kahyuM te satya che, paraMtu hAlamAM ApaNe gRhasthAzramamAM rahIne tame ane ame sarve sAthe dezavirati grahaNa karIe; pachI yauvanAvasthA vyatikramaze tyAre vRddhAvasthAmAM ApaNe sarve cAritra grahaNa karazuM." putro bolyA ke "he pitA! jene mRtyunI sAthe mitrAI hoya, athavA je mRtyunA paMjAmAMthI nAsI zake tema hoya athavA je ema jANe ke huM maravAno nathI tene tema karavuM yogya che; paNa tevuM to kAMI paNa nathI. tethI tevuM dhAranArane mUrkha jANavo; kemake mRtyune nahi AvavAno koIpaNa vakhata nathI. te to tene game tyAre Ave che, mATe ApaNe Aje ja dharmane aMgIkAra karIe. viSayAdikanA sukha to ApaNe anantIvAra pAmyA chIe." ItyAdi putronA vacana sAMbhaLIne vratanI IcchAvALo thayelo bhUgu potAnI strIne dharmamAM vighna karanAra jANIne tenA pratye bolyo ke "he vasiSThagotramAM utpanna thayelI strI ! A putro vinA mAre gRhasthAzramamAM rahevuM yogya nathI. jema zAkhA vinAnA vRkSa ane bhUtya vinAno rAjA zobhato nathI, tema huM paNa putrarahita zobhato nathI; mATe huM temanI sAthe dIkSA levA IcchuM chuM." te sAMbhaLIne yazA bolI ke "he svAmI ! A pratyakSa maLelA kAmabhogo tajavA yogya nathI. dIkSA grahaNa karavI te bIjA bhavamAM bhoga meLavavAnI IcchAthI che, te bhoga to A janmamAM ja prApta thayA che; to pachI dIkSA zA mATe grahaNa karavI?" tyAre bhRgu bolyo ke "he priyA ! huM asaMyamarUpa jIvitane mATe eTale ke paralokanA sukhane mATe dIkSA grahaNa karato nathI, paNa saMyama vinAnuM jIvita niSphaLa che, mATe ja huM bhogone tajuM chuM. vaLI jIvita, maraNa, lAbha, alAbha, sukha ane duHkha vageremAM samapaNAnI bhAvanA karIne mukti meLavavA mATe ja dIkSA levI yogya che." A pramANenA vAkyathI pratibodha pAmelI te bolI ke "ApaNA putrone dhanya che ke jeo ApaNI pahelA ja vrata levAnI IcchAvALA thayA. teonI sthiratA ja ApaNane paNa dharma ApanAra thaI che." A pramANe sarva pratibodha pAmavAthI cAra jaNAe sAthe dIkSA grahaNa karI. A vRttAMta sAMbhaLIne ISakAra rAjA bhRgue tyAga karelA tenA gRhAdikanuM grahaNa karavA mATe tene ghera Avyo. te vakhate tenI kamaLA nAmanI rANI rAjAne vAraMvAra kahevA lAgI ke "brAhmaNe vamana karelA gRhanA sArane tame khAvA Iccho cho; tethI tame vamananuM bhakSaNa karanArA
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 257 thAo cho, te tamArA jevAne ucita nathI. vaLI tamArI AvI utkaTa IcchA pUrNa thavA mATe samagra jagatanuM dhana tamAre AdhIna hoya to paNa te pUrNa thAya tema nathI, temaja te jarA maraNanA duHkhane aTakAvavA samartha nathI; kemake A jagatamAM janma dhAraNa karanArane avazya maraNa prApta thAya che." kahyuM che ke . kazcitsakhe tvayA dRSTaH, zrutaH saMbhAvito'thavA / kSitau vA yadi vA svarge, yo jAto na mariSyati // 1 // bhAvArtha :- "he mitra ! A pRthvI upara athavA svargamAM teM evo koI prANI joyo che, sAMbhaLyo che, athavA saMbhAvanA paNa karI che ke je janmelo mRtyu na pAme ? arthAt evo koI ja nathI.'' mATe he svAmI ! dharma vinA bIjuM koI rakSaNa karanAra nathI. A cAree A sarva anitya jANIne ja tene tajyuM che, ane huM paNa te jANIne parigraha AraMbhathI nivRtti pAmI chuM, mATe he nAtha ! huM vrata grahaNa karIza.' A pramANenI rANInI vANIthI te ja vakhate pratibodha pAmelo rAjA rANI sahita dusyaja kAmabhogane tathA moTA rAjyane tajIne nigraMtha thayo. A pramANe upara kahelA chae jIvo kahelA krama pramANe pratibodha pAmyA, ane sarva mohano tyAga karyo. teonA citta pUrva janmamAM karelA dharmanA abhyAsanI bhAvanAthI bhAvita thayelA hatA; tethI alpakALamAM ja teoe kevaLajJAna pAmIne ajarAmara padane prApta karyuM. "pUrva bhave arihaMtanA zAsanamAM te cha jIvonA citta dharmathI vAsita thayA hatA; tethI teone jaladIthI AtmatattvanI prApti thaI, AvA prANIo sulabhabodhi kahevAya che." 348 pratyekabuddha je cAra pratyekabuddha eka sAthe ja svargamAMthI cyavyA, sAthe ja dIkSA grahaNa karI, sAthe ja kevaLajJAna pAmyA ane sAthe ja mokSe gayA, temanuM svarUpa ahIM kahIe chIe - = tatrAdau vRSabhaM vIkSya, pratibuddhasya dhInidheH / karakaMDumahIjAnezcaritaM vacmI tadyathA // 1 // -- bhAvArtha :- "te cAra pratyeka buddhomAM prathama vRSabhane joIne pratibodha pAmelA buddhinA bhaMDArarUpa karakaMDurAjAnuM caritra kahIe chIe." te A pramANe -
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 karakaMDu rAjAnI kathA caMpApurImAM dadhivAhana nAme rAjA hato, tene padmAvatI nAme rANI hatI. te ekadA garbhiNI thaI, tyAre garbhanA prabhAvathI tene evo dohada thayo ke huM rAjAno veSa dhAraNa karIne, rAjAe jene mATe chatra dhAraNa karyuM che evA paTTahastI para besIne udyAnamAM vicaruM. te dohada pUrNa nahi thavAthI kRSNapakSanA caMdranI jema te pratidina kRza thavA lAgI. rAjAe tenuM kAraNa pUchyuM, tyAre rANIe dohadanI vAta kahI. tethI rAjAe teno dohada pUrNa karavA mATe tenI sAthe ja hAthI para besI rANIne mAthe chatra dhAraNa karyuM ane tevI rIte rAjA vanamAM gayo. te vakhate akasmAt jaLavRSTi thaI. te vRSTi prathama hovAthI pRthvImAMthI gandha pragaTa thayo, te gandha suMdhavAthI madonmatta thayelo hAthI vana tarapha doDyo. rAjAe tene aMkuza vagerethI ghaNo nivAryo, paNa te aTakayo nahIM; tethI kAyara thaIne rAjAe rANIne kahyuM ke "he priyA ! dUra pelo vaTavRkSa dekhAya che, tenI nIce thaIne A hAthI nIkaLaze, te vakhate tuM te vaTanI zAkhA majabUta rIte pakaDI leje, huM paNa pakaDI laIza. pachI hAthIne javA daIne ApaNe nagara tarapha jaIzuM." pachI jyAre te hAthI vaTanI nIce thaIne nIkaLyo, tyAre rAjAe to tatkALa tenI sAMkhA pakaDI lIdhI; paNa rANI te zAkhA pakaDI zakI nahIM, tethI priyAno viyoga thavAthI rAjA vilApa karato pAcho vaLIne te hAthInA ja pagalAne anusAre caMpAnagarImAM gayo. ahIM hAthI cAlatAM cAlatAM ati tRSAtura thayo; tethI te moTA araNyamAM eka taLAva AvyuM temAM peTho. te avasara jANIne rANI tenA parathI utarI taLAvanA pANIne tarIne kAMThe AvI. pachI teNe vicAryuM ke 'pUrvanA azubha karmane lIdhe mAre akasmAt Apatti AvI paDI che; paraMtu have rudana karavAthI to ulaTo sAta karmano dRDha baMdha thaze, mATe hamaNAM to A araNyanuM ullaMghana karuM tyAM sudhIne mATe sAgArI anazana ja aMgIkAra karuM.' pachI e pramANe abhigraha laIne te koIka dizAmAM cAlI. mArgamAM eka tApase tene dIThI; eTale pUchyuM ke "are tuM vanadevI che ke kinnarI che ?'' tyAre te bolI ke "huM jainadharmI ceTakarAjAnI putrI manuSyANI chuM." ema kahIne potAnuM sarva vRttAMta teNe te tApasane kahI saMbhaLAvyuM. te sAMbhaLIne tApasa bolyo ke "huM tArA pitAno bhAI chuM, mATe tuM bhaya pAmIza nahIM." ema kahIne te tApase tene AzvAsana ApI vana-phaLAdika vaDe teno satkAra karyo. pachI tene najIkanA koi nagaramAM te tApase pahoMcADI. te rANI kAmabhogathI nirveda pAmIne sAdhvIonI pAse jaI temane vAMdIne beThI. tyAre sAdhvIe tene pUchyuM ke "he zrAvikA ! tuM kyAMthI AvI che ?" tyAre rANIe dIkSA levAnI IcchAthI eka garbha vinA bIjI sarva vAta kahI saMbhaLAvI. te sAMbhaLIne sAdhvI bolyA ke "he uttama AzayavALI ! vidyut jevA capaLa sAMsArika sukhanI AzA choDIne cAritra grahaNa kara." te sAMbhaLIne virakta thayelI rANIe dIkSA grahaNa karI. pachI anukrame tenA garbhanI vRddhi thaI. te joIne sAdhvIoe pUchyuM, tyAre teNe satya vAta kahI.
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 ( 259 pachI sAdhvIoe tene gupta sthAne rAkhI. garbha samaya pUrNa thatA teNe zayyAtarane ghera eka putrane janma Apyo. pachI te putrane tenA pitAnA nAmavALI mudrikA paherAvI ratnakaMbalamAM vIMTIne teNe smazAnamAM mUkI dIdho ane teNe koNa laI jAya che te jovA mATe saMtAIne UbhI rahI. tevAmAM te smazAnano dhaNI tyAM Avyo. teNe te putrane joI upADI laIne potAnI strIne Apyo. te cAMDALanI pAchaLa jaI tenuM ghara joIne rANI upAzraye pAchI AvI. pachI hamezAM rANI tene ghera jaIne modaka vagere ApI mohathI tene lADa laDAvavA lAgI. te putranA zarIramAM janmathI ja kaMDu eTale kharajano vyAdhi thayo. ekadA te putra bIjA bALako sAthe krIDA karatAM bolyo ke "huM tamAro rAjA chuM, mATe tame mane kara Apo." bALako bolyA ke "zuM ApIe?" teNe kahyuM ke "tame tamArA karathI (hAthathI) mane khUba khajavALo, tethI huM prasanna thaIza." pachI bALako tene khajavALatA satA karaphaMDanA nAmathI bolAvavA lAgyA. anukrame te putra yuvAvasthA pAmyo tyAre te smazAnanI rakSA karavA lAgyo. ekadA be muni vihAra karatA karatA tyAM AvyA. temAM eka muni lakSaNazAstranA jANa hatA, teNe vAMsanI jALamAM eka daMDa joIne bIjA munine kahyuM ke "A daMDa haju cAra AMgaLa moTo thAya tyAM sudhI rAha joyA pachI tene je mANasa grahaNa kare te rAjA thAya" te vAkya karakaMDue ane eka brAhmaNe sAMbhaLyuM. pachI te daMDa jyAre cAra AMgaLa vadhyo tyAre te brAhmaNe tene khodIne kADhyo. te joIne karakaMDue tenI sAthe moTo kajIo karIne te daMDa laI lIdho. lokoe hasIne tene pUchyuM ke "tuM A daMDane zuM karIza?" tyAre te bolyo ke "AnA prabhAvathI huM rAjA thaIza." lokoe kahyuM ke "tuM rAjA thAya tyAre A brAhmaNane eka gAma Apaje." te vacana aMgIkAra karIne karakaMDu potAne ghera gayo. pelA brAhmaNe vicAryuM ke "karakaMDane haNIne paNa daMDa lauM." teno Avo abhiprAya jANIne bhaya pAmelo karakaMDu tyAMthI nAsIne kAMcanapure gayo. tyAM thAkI javAthI gAma bahAra udyAnamAM te sUto. te ja divase te gAmano rAjA putra vinA marI javAthI pradhAnoe pAMca divya pragaTa karyA. te divyothI karakaMDane rAjya maLyuM; eTale te hastI para ArUDha thaIne nagarapraveza karato hato; tevAmAM pelA brAhmaNe AvIne tene aTakAvyo ane bolyo ke "are cAMDAla ! tane rAjaya ghaTe nahIM." te sAMbhaLIne karakaMDue pelo daMDa hAthamAM laIne jamADyo, eTale bhaya pAmIne te brAhmaNa nAsI gayo. pachI pradhAnoe teno rAjyAbhiSeka karyo. pachI karakaMDa rAjAe sarva cAMDALone brAhmaNa karyA. kahyuM che ke - dadhivAhanaputreNa, rAjJA ca karakaMDunA / vATadhAnakavAstavyA-zcAMDAlA brAhmaNIkRtAH // 1 //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 bhAvArtha :- "dadhivAhanarAjAnA putra karakaMDurAjAe vATadhAnakanA rahIza cAMDALone brAhmaNa karyA." 260 ekadA pelA brAhmaNe AvIne karakaMDune kahyuM ke "he rAjA ! tame mane pUrve eka gAma ApavAnuM vacana ApyuM che te gAma Apo." rAjAe kahyuM ke "bola, tane kayuM gAma ApuM ?" tyAre te bolyo ke "mane caMpAnagarInI najIkamAM eka gAma Apo." te sAMbhaLIne kakuMDurAjAe caMpApurInA rAjA dadhivAhana upara lekha lakhI Apyo ke, "A brAhmaNane eka gAma Apajo' te brAhmaNe caMpApurI jaine dadhivAhana rAjAne te kAgaLa Apyo. te vAMcIne krodhathI rakta netravALo thayelo dadhivAhana rAjA bolyo ke "are brAhmaNa ! cAMDALanA hAthe lakhelA kAgaLanA sparza karavAthI huM malIna thayo chuM; mATe tuM satvara cAlyo jA, nahi to tuM paNa hamaNAM mArA kopAgnimAM pataMgarUpa thaI jaIza." te sAMbhaLIne brAhmaNe tyAMthI zIghrapaNe karakaMDa pAse jaIne te vRttAMta kahyuM; tethI krodha pAmelA karakaMDue moTuM sainya laIne caMpApurI gherI lIdhI. banne rAjAnA sainyonuM paraspara mahAyuddha thayuM. te vAta dadhivAhananI rANI je sAdhvI thayelA hatA temaNe sAMbhaLI, tethI te prathama karaThaMDu pAse AvyA; eTale karakaMThu uThIne sAmo jaI temane namyo. pachI sAdhvIe tene ekAMtamAM laI jaIne pUrvanI sarva hakIkata kahIne kahyuM ke "he putra ! potAnA pitA sAthe yuddha karavuM te yogya nathI. kadAca tane A vAtano vizvAsa na Avato hoya to janma vakhate tArA hAthamAM meM paherAvelI tArA pitAnA nAmavALI mudrikA jo." karakaMDu te joIne zaMkArahita thayo sato bolyo ke "he mAtA ! tame mArA pitAnI pAse jaIne A vAtano bodha karo." eTale te sAdhvI tyAMthI dadhivAhana pAse gayA, ane tene paNa pUrvanuM sarva vRttAMta kahyuM. rAjAe pUchyuM ke "te garbha kyAM gayo ?' sAdhvI bolyA ke "he rAjA ! jeNe tamAruM nagara gheryuM che te ja te garbha che.'' ItyAdi sarva vRttAMta sAMbhaLIne AnaMda pAmelo rAjA putrane maLavA utkaMThita thaI tenI sAmo cAlyo. temane AvatA joI karakaMDa paNa page cAlato sanmukha gayo, ane pitAnA caraNamAM paDyo. pitAe tene be hAthe pakaDI laIne AliMgana karyuM, pachI anukrame dadhivAhanarAjAe tene rAjya soMpIne dIkSA grahaNa karI. karakaMDurAjA nyAyathI banne rAjya calAvavA lAgyo. ekadA karakaMDurAjA gokuLa (gAyono vADo) jovA gayo. tyAM teNe rUpA jevo ati zveta eka vAcharaDo joyo. tene jotAM ja tenA para atiprema AvavAthI temaNe gAyo donArane kahyuM ke "A vAcharaDAne mAtra tenI mAnuM ja dUdha pAvuM ema nahIM, paNa bIjI gAyonuM dUdha paNa tene hamezAM pAvuM." te sAMbhaLIne te gopAlaka paNa te pramANe karavA lAgyo; eTale te vAcharaDo caMdranI kAMti sAthe paNa spardhA kare tevo ane atyaMta puSTa thayo. rAjA tene bIjA vRSabho sAthe yuddha karAvato, paNa koI sAMDha tene jItI zakato nahIM. pachI keTaloka kALa vyatIta thayA pachI ekadA rAjA gokuLa jovA gayo. tyAM nAnA vAcharaDAo jene lAta prahAra kare che evo eka vRSabha joIne rAjAe gopALane pUchyuM ke "pelo mahAvIryavALo puSTa vRSabha kyAM che ?'" gopALe kahyuM ke "he deva ! te ja A vRSabha che, paNa te vRddhAvasthAthI vyApta thayelo che."
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 261 te sAMbhaLIne rAjAe vicAryuM ke "aho ! sarva padArtho anitya che. pratyaMcAnA TaMkAra zabdathI pakSIonI jema jenA bhaMbhAravAthI (dhaDukavAthI) baLavAna vRSabho paNa nAsI jatA hatA te Aje nAnA vAcharaDAonI lAtonA prahArane sahana kare che. jenuM svarUpa joIne caMdranA darzananI paNa IcchA thatI nahIM te Aje tenI sAme jovAthI purISanI jema jugupsA utpanna kare che; tethI A parAkrama, A vaya, A rUpa, A rAjya ane A vaibhava vagere sarva dhvajAnA cheDAnI jevAM caMcaLa che ema pratyakSa bhAsa thAya che, tema chatAM paNa mANaso ajJAnane lIdhe te vAtane samajatA nathI, mATe huM to Atmatattvane prApta karanAra svabhAvadharmAnuyAyI dharmanuM sevana karI janmanuM sAphalya karuM." e pramANe vicAra karIne pote ja potAnA hAtha vaDe mastaka paranA kezano loca karIne devatAe ApelA muniveSane dhAraNa karI AtmadharmamAM rAgI thayelA te pratyekabuddha karakaMDamuni pRthvI para vihAra karavA lAgyA. 349 bIjA pratyekabuddha atha pratyekabuddhasya, buddhasyendradhvajekSaNAt / rAjJo dvimukhasaMjJasya, jJAtaM vakSyAmi tadyathA // 2 // bhAvArtha:- "have Indradhvaja jovAthI bodha pAmelA (bIjA) pratyekabuddha dvimukha nAmanA rAjAnuM caritra kahIe chIe." dvimukharAjAnI kathA kAMpilyapuramAM harivaMzI yava nAme rAjA rAjya karato hato. tene guNamALA nAmanI rANI hatI. ekadA sabhAmAM beThelA rAjAe dezAMtarathI AvelA dUtane pUchyuM ke "he dUta! bIjA rAjayamAM che evuM mArA rAjayamAM zuM nathI?" dUte kahyuM ke "he deva ! ApanA rAjyamAM eka citrasabhA nathI." te sAMbhaLIne rAjAe citrakArone tathA sutArone bolAvIne kahyuM ke "mAre mATe eka citrasabhA tAkIde taiyAra karo." teoe rAjAnI AjJAthI zubha samaye sabhAnuM khAtamuhUrta karIne pAyo khodavAno AraMbha karyo. khodatAM khodatAM pAMcame divase pRthvInA taLamAMthI kAMti vaDe atyaMta dedIpyamAna eka mukuTa pragaTa thayo. te ratnamaya mukuTa joIne harSa pAmelA rAjAe sarva kArIgarone vastrAdikanI paherAmaNI karIne khuza karyA. anukrame kArIgaroe suzobhita putaLIo vagerethI zobhAyamAna devasabhAnA jevI sabhA taiyAra karI. pachI zubha divase rAjA pelo divya mukuTa dhAraNa
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 262 karIne te navI sabhAmAM beTho. te vakhate navaratnavALA hAranA prabhAvathI jema rAvaNanA daza mastaka dekhAtA hatA, tema te mukuTanA prabhAvathI rAjAnA mukha be dekhAvA lAgyA; tethI lokamAM te rAjAnuM dvimukha evuM nAma prasiddha thayuM. te rAjAne anukrame sAta putro thayA, paNa eke putrI thaI nahIM. tethI koI yakSanI ArAdhanA karIne teNe eka putrI mAgI. tenA prabhAvathI madanamaMjarI nAmanI guNavAna ane rUpavAna eka putrI thaI. ekadA ujjayinInA rAjAe dUtanA mukhathI sAMbhaLyuM ke "kAMpilyapuranA rAjAne mukuTanA prabhAvathI be mukha thayAM che." te sAMbhaLIne lobhathI caMDapraghotarAjAe te mukuTane mATe eka catura dUtane tenI pAse mokalyo. te dUta dvimukha rAjA pAse AvI tene namIne bolyo ke "tamArA mastaka para rahelA mukuTaratnane amArA rAjA mATe satvara Apo, nahi to yuddha karavA mATe taiyAra thAo." te sAMbhaLIne dvimukha rAjA bolyo ke "jo tAro rAjA mane cAra vastuo Ape to huM A mukuTaratna ApuM. te cAra vastu A pramANe :- analagiri nAmano gandhahastI, agnibhIru 2tha, zivA nAmanI padminI rANI ane lohabaMdha nAmano dUta." te sAMbhaLIne dUte jaIne caMDapradyota rAjAne te vRttAMta kahyuM; tethI kopAgnithI prajvalita thayelA pradyotarAjAe tarata ja prayANa bherI vagaDAvI. ane sainya sahita te avaMtI (pAMcALa) deza tarapha cAlyo. tenA sainyamAM be lAkha hAthIo, pacAsa hajAra azvo, be hajAra azvaratho ane zatrune vipatti ApanArA sAta karoDa pattio (pAyadaLa) hatA. dvimukharAjA paNa caranA mukhathI pradyotane Avato sAMbhaLI sainya sahita sanmukha cAlyo. be sainya ekaThA maLyA eTale pradyote potAnA sainyamAM ati durbhedya garuDavyUha racyo ane dvimukhe potAnA sainyamAM vArdivyUha racyo. banne sainya vacce mahAyuddha thayuM; paNa divya mukuTanA prabhAvathI dvimukharAjA jItAyo nahIM; eTale zrAMta thayelo pradyota rAjA nATho. tene dvimukhe sasalAnI jema pakaDI lIdho ane krauMcabaMdhanathI bAMdhI pagamAM dRDha beDI nAMkhI keda karyo. kahyuM che ke - mahAnapi jano lobhAt, kAH kA Apada nAznute / "moTA mANaso paNa lobhane vaza thavAthI kaI kaI Apattio pAmatA nathI ? arthAt badhI Apattio pAme che." thoDA vakhata pachI anukrame tene baMdhanamukta karIne rAjAe mAnathI potAnA ardha Asana para besADyo. ekadA rAjaputrI madanamaMjarIne joIne tenA para gADha anurAga thavAthI pradyota atyaMta AkuLa-vyAkuLa thayo. kAmajvaranA dAhathI puSpazayyAmAM paNa te kiMcit zAMti pAmyo nahIM, varSa jevaDI moTI thaI paDelI te rAtrIne mahAkare nirgamana karIne prAtaHkALe te rAjA sabhAmAM Avyo, tene ati udvigna thayelo joIne dvimukharAjAe pUchyuM ke "he avantIpati ! tamArA manamAM zI ciMtA peThI che ke jethI himathI kamalinInI jema tamAruM mukha glAni pAmeluM jaNAya che? tenuM kAraNa jaNAvyA sivAya teno upAya zI rIte thaI zakaze ?" te sAMbhaLIne pradyota dIrgha
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 263 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 niHzvAsa mUkIne lajjAno tyAga karI bolyo ke "jo mAruM kuzaLa IcchatA ho to tamArI putrI mane Apo, nahi to huM agnimAM praveza karIza." te sAMbhaLIne putrIne yogya varanI prApti thayelI mAnI moTA utsavathI dvimukhe potAnI putrI tene paraNAvI. pachI pradyotarAjA potAnA janmanI saphaLatA mAnI dvimukhanI rajA laIne harSathI potAnI purIe gayo. ekadA Indrotsavano divasa AvavAthI dvimukharAjAe paurajanone Indradhvaja sthApana karavAnI AjJA karI; tethI paurajanoe IndradhvajanA sthaMbhane Ubho karIne tene zveta dhvajAo, puSpamALAo ane puSkaLa ghugharIothI zaNagAryo, pachI vAjiMtranA nAdapUrvaka tenI puSpaphaLAdika vaDe pUjA karI. pachI keTalAkaeka tenI pAse nRtya karavA lAgyA ane keTalAeka gIta gAvA lAgyA. e pramANe sAta divasa sudhI mahotsava pravaryo. AThame divase pUrNimAne roja rAjAe paNa moTI samRddhithI tyAM AvIne tenI pUjA karI. utsava pUrNa thayA pachI paurajano te Indradhvajane zobhAvavA mATe dharAvelA potapotAnA vastrAdika laI gayA, ane kASTa mAtra bAkI rahelA te sthaMbhane pADIne pRthvI para nAkhI dIdho. bIje divase viSTA ane mUtrathI lIMpAyelo, apavitra sthAne paDelo ane bALako jenA para caDIne krIDA karatA hatA evo te sthaMbha bahAra nIkaLelA rAjAe joyo. te joIne vairAgya pAmelA rAjAe vicAra karyo ke "je mahAdhvaja gaI kAle sarva lokothI pUjAto hato te ja mahAdhvaja Aje moTI viDaMbanAne pAme che, mATe lakSmInI zobhA sarva kSaNabhaMgUra che. kahyuM che ke - AyAti yAti ca kSipraM, yA saMpat sindhupUravat / pAMsulAyAmiva prAjJA-stasyAM ko nAma rajyate // 1 // bhAvArtha - je saMpatti nadInA pUranI jema athavA samudranI bharatInI jema jaladI Ave che ane jaladI jAya che te pAMsulI strInA jevI saMpatti upara che DAhyA puruSo ! koNa Asakti kare ?" mATe huM prAyaH viDaMbanAbhUta evI A rAjyasaMpadAne tajIne mukti ApanArI samatArUpa sAmrAjayasaMpadAno Azraya karuM." ema vicArI jeno mamatArUpI agni zAMta thayo che evA te dvimukharAjAe te ja vakhate pote ja kezano loca karIne devadatta muniveSane dhAraNa karI pRthvI para vihAra karyo. zrI uttarAdhyayana sUtranA navamA adhyayanamAM zrI vIrasvAmIe kahyuM che ke - karakaMDu kaliMgesu, pAMcAlesu ya dumuho / namirAyA videhesu, gaMdhAresu ca naggai // 1 // u.bhA.-5-18
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ Per cammin upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 bhAvArtha - "kaliMgadezamAM karakaMDurAjA, pAMcAladezamAM dvimukharAjA, videhadezamAM namirAjA ane gAMdhAradezamAM nagatirAjA thayA che." A cAre rAjAo puSpottara vimAnathI eka kALe avyA, eka kALe dIkSA lIdhI ane eka kALe mokSapadane pAmyA. A cAre rAjAo muni thayA pachI ekatra maLatAM temane paraspara saMvAda thayo hato. te hakIkta A pramANe che - A cAre munio vihAra karatA karatA ekadA kSitipratiSThapuramAM AvyA. tyAM gAmanI bahAra koI eka yakSanuM cAra dvAravALuM caitya hatuM. temAM pUrvAbhimukhe te vyaMtaranI pratimA rahelI hatI. temAM prathama pUrvanA dvArathI karakaMDa munie praveza karyo. pachI dakSiNa taraphanA dvArathI dvimukhamunie praveza karyo. te vakhate yakSe vicAryuM ke "huM sAdhuthI parAkramukha kema rahuM?" ema dhArIne teNe dakSiNa tarapha bIjuM mukha karyuM. pachI namimunie pazcimanA dvArathI praveza karyo, tyAre paNa te yakSa trIjuM mukha karIne sanmukha rahyo. pachI uttaranA dvArathI nagnatimunie praveza karyo, tyAre yakSe te tarapha cothuM mukha karyuM. A pramANe te yakSa muninI bhaktithI caturmukha thayo. - have karakaMDa munine sukhI kharaja haju sudhI paNa dehamAM hatI, tethI zarIre kharaja AvavAthI teNe kharaja khaNavAnuM adhikaraNa laIne kharaja khaNI, pachI tene saMtADatA joI dvimukhamuni bolyA ke "he karakaMDa muni ! tame rAjyAdika sarvano tyAga karyo che tyAre ATalI A kharaja khaNavAnI vastuno saMcaya zA mATe karo cho ?" te sAMbhaLIne karakaMDa muni to kAMI bolyA nahIM, paNa namirAjarSie dvimukhamunine kahyuM ke "he muni! tame rAjayAdika sarva kAryano tyAga karIne nigraMtha thayA cho, to paNa anyanA doSane jovArUpa kArya to haju karo cho, te have tamane niHsaMgane yogya nathI." te sAMbhaLIne durgatirahita thayelA nagnatimunie namimunine kahyuM ke "he muni ! tame emane kaho cho, paNa tame jyAre sarvano tyAga karIne mokSane mATe ja udyamI cho, tyAre zA mATe vRthA anyanI niMdA karo cho?" pachI karakaMDa muni sarvane uddezIne bolyA ke - "mokSanI IcchAvALA munione ahitathI rokanAra sAdhu, niMdaka zI rIte kahevAya?" kemake - yA roSAta paradoSoktiH , sA nindA khala kathyate / sA tu kasyApi no kAryA, mokSamArgAnusAribhiH // 1 // bhAvArtha :- "krodhathI parano doSa kahevo te niMdA kahevAya che. te niMdA mokSamArgane anusaranArA munioe koInI paNa karavI nahIM." hitabuddhyA tu yA zikSA, sA nindA nAbhidhIyate / ata eva ca sAnyasya, kupyato'pi pradIyate // 2 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 265 -- bhAvArtha :- "hitabuddhithI je zikhAmaNa ApavI te nindA kahevAtI nathI. mATe tevI zikSA sAmo mANasa kopa kare to paNa ApavI." AgamamAM kahyuM che ke - rusau vA paro mA vA, visaM vA pariattao / bhAsiavvA hi bhAsA, sapakkhaguNakAriyA // 1 // bhAvArtha :- "sAmo mANasa kopa karo athavA na karo athavA to viSa jevI kaDavI lAgo; paraMtu zatrune paNa guNa kare tevI hitakArI bhASA bolavI.' A pramANe zrI karakaMThumunie upadeza Apyo, te traNe munioe harSathI aMgIkAra karyo; ane karakaMThumuni zarIra khaNavAnI vastuno trividhe trividhe tyAga karIne saMpUrNa niHspRhI thayA. tyArathI kharaja Ave te vakhate paNa tene khaNavArUpa teno satkAra tajI dIdho. dvimukhamunie vicAryuM ke "meM sAdhu thaIne paNa kakaMThumunine khajavALatAM joI tenI niMdA karI, te meM yogya karyuM nahIM; mATe AjathI mAre samatA ja rAkhavI." A pramANe sarva munioe potapotAnA vacanane sAmya rahita ayogya mAnIne vizeSe samatA dhAraNa karI. pachI teoe yathAruci tyAMthI vihAra karyo. chevaTe te cAre sAthe ja kevaLajJAna pAmI mokSe gayA. lakhyuM che. A pramANe zamaguNathI zobhatA cAre pratyekabuddhonuM saMpradAyane anusAre TuMkuM caritra ahIM 350 pratyekabuddha naggatinuM caritra atha naggatisaMjJasya, saMbuddhasyAmmrapAdapAt / turyapratyekabuddhasya kathAM vakSyAmi tadyathA // 1 // bhAvArtha :- "have AmravRkSane joIne bodha pAmelA nagati nAmanA cothA pratyekabuddhanI kathA kahevAmAM Ave che." te A pramANe - gAMdhAradezamAM siMhastha nAme rAjA hato. tene ekadA viparIta zIkhavelA be ghoDAo bheTamAM AvyA. te azvanI gatinI parIkSA karavA mATe eka azva para caDIne rAjA krIDA karavA gayo. te viparIta zikSA pAmelo azva nadInA pUranI jema doDato bAra yojana dUra nIkaLI gayo ane eka mahAraNyamAM rAjAne lAvI mUkyo. rAjAe te azvanI lagAma kheMcI kheMcIne zrAMta thavAthI
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266) upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 tene mUkI dIdhI, eTale tarata ja te azva tyAM ubho rahyo. pachI rAjAe nIce utarIne azvane vRkSa sAthe bAMdhI phaLAdikathI prANavRtti karI. pachI rAtriyAso karavA mATe te pAsenA parvata para caDyo. tyAM eka sAtamALanuM maMdira joIne rAjA temAM peTho. te mahelamAM eka mRga sarakhA netravALI kanyA tenA jovAmAM AvI. te kanyAe rAjAne joIne tarata UbhA thaI tene Asana ApyuM. pachI tene pUchyuM ke "he subhagA ! tuM koNa che? ane ahIM ekalI kema rahe che?" te bolI ke "prathama tame mane gAndharvavivAhathI paraNo, pachI huM mAruM sarva vRttAMta tamane kahIza." te sAMbhaLIne rAjAe tenI sAthe gAndharvavivAha karyo. pachI te strI potAnuM vRttAMta kahevA lAgI ke "he svAmI ! A bharatakSetramAM kSitipura nAme nagaramAM jitazatru nAme rAjA hato. teNe ekadA citrazALA karavA mATe citrakArone bolAvIne AjJA karI ke "A zaheramAM tamArA jeTalA ghara hoya teTalA vibhAga karIne tame A sabhA citaro." citArAo te pramANe bhAga pADIne sabhA citaravA lAgyA. te citrakAromAM eka vRddha citrakAra hato. tene sahAyabhUta koI nahotuM. mAtra eka kanakamaMjarI nAme tene putrI hatI. te haMmezAM pitAne mATe tyAM khAvAnuM laIne AvatI. te vRddha citrakAra jayAre khAvAnuM AvatuM tyAre zauca mATe bahAra jato. ekadA kanakamaMjarI bhojana laIne rAjamArge AvatI hatI te vakhate rAjA ghoDesvAra thaIne ghoDo doDAvato tyAMthI nIkaLyo. tene joIne bhaya pAmelI kanakamaMjarI doDIne sabhAmaMDapamAM AvatI rahI. te samaye rAjA paNa sabhA jovA mATe tyAM Avyo. teNe citra jotAM-jotAM bhIMta para citreluM eka moranuM pIchuM levA mATe ekadama potAno hAtha tenA upara nAMkhyo; eTale te pIchuM to hAthamAM AvyuM nahIM, paNa ulaTo AMgaLIno nakha bhAMgI gayo; tethI lajjita thayelA rAjAne joIne kanakamaMjarI vilAsapUrvaka hAsya karIne bolI ke "have mAMco (khATalo) cAre pAyAthI pUrNa thayo." te sAMbhaLIne rAjAe AgrahathI tene pUchyuM ke "zI rIte pUrNa thayo?" tyAre te bolI ke "Aje khAvAnuM laIne huM ahIM AvatI hatI, tyAre rAjamArge meM koI mANasane azva doDAvato jato joyo, te pahelo mUrkha. tene mUrkhAIrUpa mAMcAno pahelo pAyo samajavo; kemake rAjamArga bALako, strIo ane vRddho vagerenA javA AvavAthI sAMkaDo thayelo hoya che; tethI DAhyA puruSo tyAM tvarAthI azva doDAvatA nathI. bIjo mUrkha ahIMno rAjA che; kemake teNe paranuM duHkha jANyA vinA ja bIjA yuvAna citrakAronI jeTalo ja bhAga citaravA mATe mArA vRddha ane putra vinAnA pitAne Apyo che. trIjo mUrkha mAro pitA che, kemake jyAre huM bhojana laIne AvuM chuM tyAre ja te dehaciMtA mATe bahAra jAya che, paNa AgaLa ke pAchaLa jatA nathI; ane cothA mUrkha tame; kemake bhIMta upara mayUra kyAMthI hoya ke jenuM pIchuM levA tame hAtha laMbAvyo? eTalI paNa khabara na paDI, mATe te cotho pAyo." A pramANe te kanyAnA vAkyo sAMbhaLIne tene satya mAnI rAjAe vicAryuM ke "AnI sAthe lagna karIne mAro janma saphaLa karuM." pachI rAjAnA kahevAthI maMtrIe tenA pitA pAse kanakamaMjarInI mAgaNI karI, tethI harSa pAmIne teNe potAnI putrI rAjAne paraNAvI.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5. 267 ekadA kanakamaMjarI potAno vAro hovAthI dAsInI sAthe rAjAnA zayanagRhamAM AvI. rAjA sUto, tyAre prathamathI saMketa karI rAkhelI dAsIe kanakamaMjarIne kahyuM ke "he devI! tamane adUbhUta kathAo ghaNI AvaDe che, mATe temAMthI eka Aje kaho." tyAre te bolI ke "rAjA uMdhI jaze tyAre kahIza." te sAMbhaLIne tenI vArtA sAMbhaLavAnI IcchAthI rAjAe khoTI nidrAno dekhAva karyo, eTale kanakamaMjarIe vArtA kahevA mAMDI ke "eka zreSThie eka hAthanuM caitya karAvyuM ane temAM cAra hAthanI devapratimA sthApana karI." te sAMbhaLI dAsIe pUchyuM ke "eka hAthanA caityamAM cAra hAthanI pratimA kema rahI zake ?" e mArA saMzayane dUra karo; tyAre rANI bolI ke "atyAre to nidrA Ave che, kAle kahIza." ema kahIne rANI sUI gaI. bIje divase tenuM samAdhAna sAMbhaLavAnI IcchAthI rAjAe tene ja vAro Apyo. pachI pahelI rAtrinI jema rAjA khoTI nidrA levA lAgyo, tyAre dAsIe pUchyuM ke "he svAminI ! kAlanI zaMkAno javAba Apo." tyAre rANI bolI ke cAra hAthanI pratimA eTale te pratimAne cAra bAhu hatA paNa te "cAra hAtha UMcI nahotI, arthAt UMcAImAM to eka hAthathI nAnI hatI, tethI eka hAtha UMcA caityamAM te rahI zakI." pachI dAsIe bIjI vArtA kahevAnuM kahyuM, tyAre rANI bolI ke "koI vanamAM rAto azoka vRkSa hato. tene seMkaDo zAkhAo hatI, paNa tenI chAyA pRthvI para bIlakula paDatI nahotI." tyAre dAsIe pUchyuM ke "evaDA moTA vRkSane chAyA kema na hoya? hovI ja joIe." rANI bolI ke "atyAre to nidrA Ave che; kAle javAba ApIza." ema kahI sUI gaI. trIje divase paNa rAjAe tene vAro Apyo. eTale rAtre pUrvanI jema dAsIe pUchyuM, tyAre rANIe teno khulAso Apyo ke "te vRkSa kUvA upara hatuM; tethI tenI chAyA kUvAmAM paDatI hatI, eTale te pRthvI para paDatI nahotI." A pramANe kanakamaMjarIe cha mAsa sudhI vArtAo kahIne rAjAne vaza karyo; tethI bIjI rANIo kanakamaMjarI upara kopAyamAna thaIne tenA chidro zodhavA lAgI. - have kanakamaMjarIne evo niyama hato ke te haMmezAM ekavAra oraDo baMdha karIne potAnA pitAnA gharanA lugaDAM paherI rAjAe ApelAM uttama vastro tathA AbhUSaNo kADhI nAMkhIne pUrvAvasthAnuM smaraNa karI potAnA AtmAnI niMdA karatI ke "are jIva! tuM mada karIza nahIM, Rddhigaurava karIza nahIM, kemake kadAcita rAjA kohelI kUtarInI jema tane gharamAMthI kADhI paNa mUke; mATe ahaMkAra na karIza." A pramANenI tenI ceSTA mAtra joIne bIjI rANIoe rAjAne kahyuM ke "he svAmI ! citArAnI dIkarI je tamArI mAnItI che te hamezAM kAMIka kAmaNa kare che, mATe te tame jAte pramAda mUkIne juo ane tamArI khAtrI karo; nahi to tenI uparanA mohathI tame kaMI paNa kAma karavA jevA rahezo nahIM (nakAmA thaI jazo)." te sAMbhaLIne rAjA pote pracchanna rIte jovA mATe gayo. te vakhate kanakamaMjarIne haMmezanI jema potAnA AtmAne zikhAmaNa ApatI joI. tenAM tevAM vacano sAMbhaLIne saMtuSTa thayelA rAjAe vicAra karyo ke -
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 madonmattA bhavatyanye, svalpAyAmapi saMpadi / aso tu saMpadutkarSa, saMprAptApi na mAdyati // "bIjI strIo thoDI saMpattimAM paNa madonmatta thayelI che, paraMtu A to moTI samRddhi pAmyA chatAM paNa garva karatI nathI." mArI bIjI rANIo IrSAthI AnA guNane paNa doSarUpe jue che; paraMtu durjanano evo svabhAva ja hoya che. kahyuM che ke - jADyaM hImati gaNyate vratarucau daMbhaH zucau kaitavaM / zUre ghRNatA Rjau vimatitA dainyaM priyAlApinI // tejasvinyavaliptatA mukharatA vaktaryazaktiH sthire / tatko nAma guNo bhavet sa guNinAM yo durjanai kitaH // 1 // bhAvArtha - "durjano lajajAvaMtane viSe jaDatA gaNe che, vratanI rucivALAne viSe daMbhano Aropa kare che, pavitrane viSe kapaTa kahe che, zUravIrane nirdaya kahe che, sarala svabhAvavALAne mUrkha kahe che, priya vacana bolanArane dIna kahe che, tejasvI hoya to garviSTha kahe che, vaktA hoya to vAcALa kahe che ane sthiratAvALo hoya to azaktimAna kahe che, mATe evo kayo guNa che ke jene durjanoe kalaMkita karyo nathI?" arthAta teNe sarva guNone kalaMka vaDe aMkita karelA che. A pramANe vicArIne rAjAe tene paTTarANI karI. ekadA rAjAe paTTarANI sAthe dharmopadeza sAMbhaLIne zrAvakadharma aMgIkAra karyo. pachI anukrame te citrakAranI putrI dharmanuM ArAdhana karIne svarga gaI, tyAMthI cyavIne te vaitADhya parvata upara daDhazakti rAjAnI putrI thaI. te putrI jyAre yuvAvasthA pAmI tyAre tene joIne moha pAmelo vAsava nAmano khecara tenuM haraNa karIne A parvata para lAvyo. ahIM vidyAnA baLathI A prAsAda banAvIne te paraNavAne taiyAra thayo. tevAmAM te kanyAno moTo bhAI ahIM Avyo eTale vAsavanuM ne tenuM yuddha thayuM. tene pariNAme banne jaNA mRtyu pAmyA. potAnA bhAInA maraNathI te kanyA zokAtura thaI ane atyaMta rudana karavA lAgI. tevAmAM koI vyaMtara deve AvIne kahyuM ke, "tuM kema rUdana kare che?" teno javAba te Ape che, teTalAmAM te kanyAno pitA tyAM Avyo. tene Avato joIne te deve te kanyAne zabarUpa karI nAMkhI. daDhazakti rAjAe putrane tathA putrIne marelA joIne udvega pAmI saMsAranI asAratA jANI potAne hAthe loca karI cAritra aMgIkAra karyuM. tyAra pachI te deve mAyAnuM haraNa karI te kanyAne sacetana karI ane te bannee munine vaMdanA karI. pachI muninA pUchavAthI te kanyAe potAnA bhAInuM vRttAMta kahyuM. tyAre muni bolyA ke "meM hamaNAM traNa zaba kema joyAM hatAM ?" eTale te deva bolyA ke "meM mArI mAyA tamane batAvI hatI." munie pUchyuM ke "zA mATe?" deva bolyo ke "A kanyA pUrve citrakAranI
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 putrI, jitazatru rAjAnI rANI ane parama zrAvikA hatI. teNe potAnA pitAnA mRtyu samaye paMca namaskArAdi vaDe tenI nirdhAmaNA karI hatI, tethI te citrakAra marIne vyaMtaradeva thayo te huM chuM, meM avadhijJAnathI A mArI pUrva bhavanI putrIne zokAtura joIne pUrva bhavanA premathI tenI AzvAsanA karI. te vakhate tamane AvatA joIne meM vicAryuM ke "have A putrI tenA pitA sAthe jatI raheze; tethI mane teno viraha thaze." ema jANIne ceSTArahita karI hatI. pachI tamane niHspRhI (muni) thayelA joIne meM mArI mAyA dUra karI. "he munirAja ! mArA te aparAdhane kSamA karo." muni bolyA ke "tame mane dharmaprAptimAM hetubhUta thavAthI mArA upakArI thayA cho." ema kahIne munie tyAMthI anyatra vihAra karyo. pachI te kanyAne jAtismaraNa thavAthI potAnA pUrvabhavanA pitA te devane oLakhIne teNe pUchyuM ke "he pitA ! mAro pati koNa thaze?" deve avadhijJAnathI jANIne kahyuM ke "he putrI ! tAro pUrvabhavano pati svargathI eNvIne siMharatha nAme rAjA thayo che. te azva vaDe haraNa karAIne ahIM Avaze ane te tAro pati thaze, mATe dhIraja rAkhIne tuM ahIM ja rahe." A pramANe priyAe kaheluM vRttAMta sAMbhaLIne siMharatharAjAne jAtismaraNa thavAthI te saMdeharahita thayo. pachI te strInI sAthe rAjA eka mAsa sudhI tyAM AnaMdathI rahyo. ekadA te strIe rAjAne kahyuM ke "he priya! tamAruM nagara ahIMthI ghaNe dUra che, mATe mArI pAsethI tame prajJapti vidyA grahaNa karo." rAjAe te vidyA grahaNa karIne vidhipUrvaka tenuM sAdhana karyuM. pachI vidyA siddha karIne rAjA AkAzamArge potAnA nagaramAM gayo, tyAMthI pAcho te parvata para Avyo. evI rIte te rAjA vAraMvAra parvata upara jato ane pAcho potAnA nagaramAM Avato; tethI lokoe naga eTale parvata para AnI gati che ema jANIne tenuM nagnati evuM sArthaka nAma pADyuM. te vidyAdharanI putrI kanakamaMjarI to te vyaMtaradevanA kahevAthI te parvata para ja rahI; tethI nagnatirAjAe tyAM navuM nagara vasAvyuM. ekadA kArtikI pUrNimAne divase rAjA sainya sahita nagara bahAra nIkaLIne ramavADIe javA cAlyo. tyAM navIna pallavothI rakta ane mAMjarothI pIta dekhAto eka sadA phaLavALo chatrAkAra AmravRkSa joyo; eTale te manohara vRkSanI eka mAMjara rAjAe mAMgalikane mATe grahaNa karI ane tyAMthI AgaLa cAlyo. pAchaLathI AkhA sainya tenA patra, pallava ane mAMjara laIne te vRkSane ThuThArUpa karI nAMkhyuM. thoDI vAre rAjA pAcho vaLI te ja jagyAe Avyo. tyAre teNe "pelo AMbo kyAM che?" ema maMtrIne pUchyuM. tyAre maMtrIe te ThuMThuM batAvyuM, te joIne pharIthI rAjAe pUchyuM ke "te Avo kema thaI gayo?" maMtrIe kahyuM ke "he svAmI ! A vRkSanI eka maMjarI prathama Ape grahaNa karI tyArapachI sainyanA sarva lokoe tenA patra, puSpa tathA phaLa vagere laIne jema cora loko dhanikane lakSmI vinAno karI nAkhe tema tene zobhArahita karI nAkhyo." te sAMbhaLIne rAjAe vicAra karyo ke "aho ! lakSmI (zobhA) kevI caMcaLa che? juo ! A
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27o upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 addabhUta lakSmIvALo AmravRkSa kSaNavAramAM lakSmIrahita thaI gayo. je prathama saMtoSa karanAra hoya te kSaNAMtaramAM ja vamana karelA bhojananI jema jovA yogya paNa rahetuM nathI. jema jaLanA budabudo (parapoTA) ane saMdhyA samayanI kAMti sthira rahetI nathI, tema sarva saMpattio paNa asthira che ema nizcaya thAya che." * A pramANe vicAra karIne potAnI meLe kezano loca karI devadatta muniveSa dhAraNa karIne gAndhAradezanA rAjA naggatie cAritra aMgIkAra karyuM ane tyAMthI te cothA pratyekabuddhe pRthvI para vihAra karyo. 351 keTalAka lajajAthI paNa grahaNa karelA vratane tajatA nathI lajjAto gRhItAM dIkSAM, nirvahati yadA nrH| tadA sattveSu yogyAtmA, lakSyate bhavadevavat // 1 // bhAvArtha:- "jyAre mANasa lajjAthI paNa grahaNa karelI dIkSAnuM pAlana kare che, tyAre te bhavadevanI jema pairyavAna puruSomAM yogya AtmA jaNAya che." A arthanuM samarthana karavA mATe saMpradAyAgata bhavadevano saMbaMdha kahevAmAM Ave che. bhavadevanI kathA sugrAma nAmanA gAmamAM rAThoDavaMzI AryavAna nAmano eka kauTuMbika (kaNabI) raheto hato. tene revatI nAme strI hatI, ane bhavadatta tathA bhavadeva nAme be putro hatA. temAMnA bhavadane saMsArathI virakta thaIne vairAgyathI susthita nAmanA AcArya pAse dIkSA lIdhI. gurunI sAthe vihAra karatAM te bhavadattamuni gItArtha thayA. ekadA koI sAdhu gurunI rajA laIne potAne gAma potAnA nAnA bhAIne pratibodha ApavA mATe gayA; paNa tyAM teno bhAI to vivAhanA kAryamAM vyagra hato, tethI teNe potAnA moTA bhAI-munine AvelA paNa jANyA nahIM; eTale khedayukta thaIne te munie guru pAse pAchA AvI sarva vRttAMta kahyuM, te sAMbhaLIne bhavadattamuni bolyA ke, "aho ! tamArA bhAInuM hRdaya to bahu kaThaNa lAge che ke jethI tamAro satkAra paNa teNe karyo nahIM." tyAre te muni bolyA ke "tyAre tame tamArA nAnA bhAIne dIkSA apAvo." te sAMbhaLI bhavadatta bolyA ke "jyAre guru te deza tarapha vihAra karaze tyAre te kautuka tamane batAvIza."
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 271 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 anyadA gurumahArAja vihAra karatAM karatAM bhavadattanA gAma tarapha gayA; tyAre gurunI AjJA laIne bhavadatta potAne ghera gayA. te vakhate bhavadeva nAgadattanI nAgilA nAmanI kanyAne taratamAM ja paraNyo hato. bhavadattamunie bhAIne ghera jaI dharmalAbha Apyo tyAre tenA svajanoe temane prAsuka annathI pratilAvyA. te samaye kuLAcArane lIdhe bhavadeva potAnI strIne zaNagAravAnA prAraMbhamAM tenA vakSa:sthaLa para caMdananA rasathI aMgarAga karato hato, tyAM teNe moTA bhAIne AvelA sAMbhaLyA; eTale tene ardhI zaNagArelI nAgilAne paDatI mUkIne tarata ja te munine vAMdavA Avyo. pachI bhavadattamunie tyAMthI pAchA vaLI guru pAse AvatAM nAnA bhAInA hAthamAM ghInuM pAtra ApyuM. temane vaLAvavA mATe AvelA sarva svajano thoDe dUra jaIne anukrame pAchA vaLyA; paNa bhavadava to bhavadattamunie karavA mAMDelI bAlyakrIDAnI vAto sAMbhaLato-sAMbhaLato bhAInI (muninI) sAthe ja cAlyo. anukrame potAnA bhAI sahita bhavadattamunine AvatA joIne sarva sAdhuo bahu vismaya pAmyA ane temanI prazaMsA karavA lAgyA ke "aho ! A bhavadeva zuM bAlyavayamAM ja dIkSA leze?" pachI bhavadatta muni gurune namIne bolyA ke "A mAro bhAI ApanI pAse dIkSA levA Avyo che." tyAre gurue bhavadevane pUchyuM ke "tAre dIkSA levI che?" te sAMbhaLI bhavadeve vicAryuM ke "mArA moTA bhAInuM vacana mithyA na thAo." ema vicArIne te bolyo ke "he guru ! huM dIkSA mATe ja Avyo chuM." te sAMbhaLIne gurue tene dIkSA ApI. anukrame te vRttAMta tenA svajanoe jANyo, eTale teo tyAM AvyA, paNa teNe dIkSA lIdhelI dekhIne pAchA gayA. have bhavadevamuni moTA bhAInA uparodhathI vratanuM pAlana karato hato, paNa yogInA hRdayamAM paramAtmAnI jema tenA hRdayamAM nAgilAnuM ciMtana thayA karatuM hatuM, keTalAka varSa pachI bhavadattamuni anazana grahaNa karIne saudharma devalokamAM devatA thayA. tyAre bhavadeve vicAryuM ke "aho bhavadatta to svarge gayA; have mAre vratano parizrama zA mATe karavo? mArA jIvitane dhikkAra che? kemake huM arthI zaNagArelI prANapriyAno tyAga karIne ahIM Avyo chuM, mATe have to ghera pAcho jAuM." ema vicArIne saMyamathI bhraSTa manavALo thaI te potAnA nagara tarapha cAlyo. tyAM nagaranI bahAranA upavanamAM eka vRddha strIne bIjI kaMIka jarA AvelI strI sAthe joIne teNe pUchyuM ke "he DozI ! A gAmamAM bhavadevanI strI nAgilA rahe che te kuzaLa che?" te sAMbhaLIne kAMIka jarA AvelI strI nAgilA ja hatI tethI teNe bhavadevane oLakhIne pUchyuM ke "he muni ! zuM tame ja nAgilAnA pati cho ?" bhavadeva bolyo ke "hA, te ja huM chuM. mArA moTA bhAI kALa karI svarge javAthI bhogamAM utsuka evo huM ahIM Avyo chuM, mATe tuM mane nAgilAnA khabara Apa." te sAMbhaLI nAgilA bolI ke "he mahAtmA ! huM ja te nAgilA chuM. mArA dehamAM tame zuM lAvaNya juo cho ?"
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 ItyAdi ghaNI sArI rIte tene upadeza karyo, to paNa bhavadevanI Asakti ochI thaI nahIM, tevAmAM nAgilAnI sAthe hatI te sakhInA putre tyAM AvIne kahyuM ke "he mAtA ! eka vAsaNa lAvo, eTale meM prathama khAdhelI khIra huM temAM okI kADhyuM. mAre Aja jamavAnuM notaruM AvyuM che, mATe huM tyAM jaIne jamI AvIza. pachI jyAre mane bhUkha lAgaze tyAre huM okI kADhelI khIra khAIza." te sAMbhaLIne te vRddhA bolI ke "he putra ! zvAnathI paNa adhika jugupsA karavA lAyaka A kArya karavuM te tane yogya nathI." bhavadeva paNa bolyo ke "he bALaka ! vamana karelI khIra khAvAnI IcchA karavAthI tuM zvAnathI halako gaNAIza." tyAre nAgilA bolI ke "he mahAtmA ! tame evuM jANo cho, chatAM prathama vamana (tyAga) karelI evI je huM tene have pAchA kema cAho cho? lAjatA nathI? durgadhI evA mArA dehamAM sAruM zuM juo cho?" ItyAdi nAgilAnI yuktiyukta vANIthI pratibodha pAmelo bhavadeva pharIthI guru pAse gayo ane pharIthI cAritra grahaNa karI gurue kahelA tapano svIkAra karI chevaTe anazanathI kALa karIne saudharma devalokamAM devatA thayo. tyAMthI avIne te zivakumAra thayo. tyAM dIkSA levA utsuka chatAM jyAre mAtApitAe tene dIkSAnI AjJA ApI nahIM tyAre ghera rahIne bhAvamuni thaI niraMtara chaThane pAraNe AyaMbila tapa karavA lAgyo. evI rIte bAra varSa sudhI tapa karIne te bhAvamuni kALa karIne brahmadevalokamAM adbhuta kAMtivALo vidyummAlI devatA thayo. "A pramANe bhavadeve prathama lajAnA vazathI dIkSA laIne tenuM dravyathI ghaNA varSa sudhI pAlana karyuM; pachI strInA vacanathI pratibodha pAmIne zuddha vrata dhAraNa karyuM ane tenuM pratipAlana karI sadgatinuM bhAjana thayo." 352 jabUravAmInuM astriA gaNAdhipe'tha saMprApte, paMcame paMcamI gatim / jaMbUrvikAsayAmAsa, zAsanaM pApanAzanam // 1 // bhAvArtha:- "pAMcamA gaNadhara sudharmAsvAmI pAMcamI gati (mokSa) pAme chate zrI jaMbUsvAmIe pApano nAza karanArA jainazAsanano vikAsa karyo." zrI jaMbUsvAmInI kathA ekadA vaibhAragiri upara zrI mahAvIrasvAmI samavasaryA. te sAMbhaLIne zreNika rAjA sarva
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 273 samRddhithI tyAM jaI prabhune vAMdI dezanA sAMbhaLavA beThA. te sabhAmAM cAra devIo sahita beThelA koI ati dedIpyamAna kAMtivALA devane joIne rAjAe prabhune pUchyuM ke "he svAmI! sarva devomAM A deva ati kAMtimAna che tenuM zuM kAraNa?" tyAre prabhu bolyA ke "pUrve tamArA ja dezamAM bhavadatta ane bhavadava nAmanA be bhAIo hatA. temAM moTA bhAI bhavadatte cAritra grahaNa karyuM hatuM, pachI keTaleka kALe bhavadattanA AgrahathI bhavadeve paNa arthI zaNagArelI nAgilA nAmanI patnIno tyAga karIne cAritra grahaNa karyuM. keTaleka varSe bhavadattamuni svarge gayA pachI bhavadava cAritrathI bhagna pariNAmavALo thayo, tene pharIthI nAgilAe ja sthira karyo. te bhavadeva mRtyu pAmIne saudharma devalokamAM devatA thayo. bhavadattano jIva svargathI eNvIne mahAvideha kSetramAM puMDarIkiNI nAmanI purImAM vajadatta nAmanA cakrInI yazodharA nAmanI rANIthI putrapaNe utpanna thayo. te kumAra anukrame yuvAvasthA pAmyo. tyAre pitAe tene ghaNI kanyAo paraNAvI. ekadA te rAjakumAra potAnI strIo sahita mahelanI agAzImAM beTho hato, te vakhate AkAzamAM vicitra varNavALA vAdaLAMo tathA megha joIne te AnaMda pAmyo. kSaNavAramAM pracaMDa vAyu vAvA lAgyo, eTale sarva vAdaLAMo ane megha vikharAIne jatA rahyAM. te joIne rAjakumAre vicAryuM ke "A vAdaLAMonI jema yauvana, dhana, saundarya vagere sarva anitya che." ema nizcaya karIne guru pAse jaI teNe dIkSA lIdhI. anukrame avadhijJAna pAmI pRthvI para vihAra karavA lAgyA. te ja videhakSetramAM vItazoka nAmanA puramAM bhavadevano jIva saudharma devalokamAMthI eNvIne zivakumAra nAme rAjaputra thayo. te ekadA potAnA mahelanA gavAkSamAM beTho hato, tevAmAM te muni ke je potAnA pUrvabhavanA bhAI hatA te tyAMthI nIkaLyA. tene joIne zivakumAra ati harSa pAmyo. pachI muni pAse jaI vaMdanA karIne teNe potAnA snehanuM kAraNa pUchyuM, tyAre te jJAnI munie pUrvanI sarva vAta kahI saMbhaLAvI, te sAMbhaLIne te dIkSA levA utsuka thayo, paraMtu mAtapitAnI AjJA nahIM maLavAthI te kheda pAmIne pauSadhazALAmAM jaI niraMtara chaThTha tapa karI pAraNAne divase AcArlI vrata karavA lAgyo. e pramANe bAra varSa sudhI tapa karI bhAvayatipaNuM svIkArI tyAMthI kALa karIne brahmalokamAM A vidyummAlI nAme deva thayo che." te sAMbhaLIne zreNikarAjAe tenuM bhAvi vRttAMta pUchyuM, tyAre zrI jinezvara bolyA ke "AjathI sAtame divase A deva avIne A ja nagarImAM RSabha nAmanA zreSThinI dhAriNI nAmanI strInA garbhathI jaMbU nAme putra thaze. te A avasarpiNImAM chellA kevaLI thaze." A pramANe bhagavAnanI dezanA sAMbhaLI sarvajano svasthAne gayA. pachI sAtame divase te deva svargathI cyavI dhAriNInI kukSithI putrarUpe utpanna thayA. tenuM mAtApitAe jaMbU nAma pADyuM. te anukrame yuvAvasthA pAmyA. ekadA vaibhAragiri upara zrI sudharmAsvAmI samavasaryA. tene namavA mATe jaMbUkumAra gayA. sudharmAsvAmIne vAMdIne yogya sthAne
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 besI amRta jevI ujjavala dezanA sAMbhaLIne te potAnA ghara tarapha pAchA vaLyA. gAmanA daravAjA pAse AvatAM te daravAje zatrune mAravA mATe cakra vagere goThavelAM hatAM te joI jebUkumAre vicAryuM ke "kadAca A mAraNacakrAdika mArA upara paDe, to huM dharma karyA vinA kevI gati pAmuM? mATe huM pAcho vaLIne gaNadhara pAse jaI jIvanaparyata brahmacaryanuM paccakakhANa to laI AvuM." ema vicArI gaNadhara pAse brahmacaryanuM paccakakhANa laIne te ghera Avyo. pachI mAtApitAne teNe kahyuM ke "huM ApanI AjJAthI zrI sudharmAsvAmI pAse dIkSA levA IcchuM chuM." A pramANenuM kAlakUTanA jevuM tenuM vacana sAMbhaLIne mAtApitAe putra paranA snehathI moha pAmIne saMyamanI duSkaratA vagerenuM varNana karyuM. tenA aneka uttaro ApIne jaMbUkumAre mAtapitAne niruttara karyA; eTale pharIthI te bolyA ke "he vatsa! tAre mATe prathamathI nakkI karI rAkhelI ATha kanyAone paraNIne amArA manoratha pUrNa kara, pachI tAre game te karaje." A pramANe kahevAmAM tenA mAtapitAe "strIonA premamAM paDavAthI pachI e jaI zakaze nahIM." evo nizcaya karIne tene paraNavAno Agraha karyo, pachI moTA utsavathI jebUkumAre ATha kanyAo sAthe pANigrahaNa karyuM. jaMbUkumAre paraNyA pahelAM te AThene potAno manoratha kahevarAvyo hato. tyAre te AThee kahyuM hatuM ke "A lokamAM athavA to paralokamAM paNa amAre to jaMbUkumAra ja svAmI che, zuM kumudinI caMdra vinA bIjA varane kadApi Icche che?" ema kahIne te jaMbUkumArane paraNI hatI. lagna thayA pachI spRhA rahita jaMbUkumAra vAsagRha (zayanagRha)mAM gayo. tyAM kAmadevathI pIDAtI te strIo sAthe vikAra rahita kumAra vAto karavA lAgyo. te vakhate te strIoe sneha vRddhi pAme tevI ATha vArtAo kahI. tenA uttaramAM kumAre vairAgya utpanna thAya tevI sAmI ATha vArtAo kahI. have te upadezane samaye ja pAMcaso coro sahita prabhava nAmano rAjaputra avasthApinI ane tAlodghATinI (tALAM ughADe tevI) vidyAnA prabhAvathI jaMbUkamAranA gharamAM AvIne corI karavA lAgyo hato. te vakhate koI devatAe te sarvane caMbhita karyA; eTale prabhave vicAryuM ke "A mahAtmAthI ja huM parivAra sahita sthaMbhita thayo chuM," ema vicArIne sarva strIone uttara pratyuttara ApIne samajAvatA jaMbukamArane teNe kahyuM ke "he mahAtmA! huM A duSTa vyApAra cauryakarmathI nivRtta thayo chuM, mATe mArI pAsethI A be vidyA lyo ane tamArI sthabhinI vidyA mane Apo." te sAMbhaLIne jaMbUkumAra bolyA ke, "huM to prAtaHkALamAM ja A gRhAdikanA baMdhanano tyAga karIne zrI sudharmAsvAmI pAse dIkSA levAno chuM, mAre tArI vidyAnI kAMI paNa jarUra nathI. vaLI he bhadra! meM kAMI tane caMbhita karyo nathI, paNa koI devatAe mArA paranI bhaktithI tane svaibhita karyo haze, temaja bhavanI vRddhi kare tevI vidyAo huM leto ke deto nathI; paNa samasta arthane sAdhI ApanArI zrI sarvajJabhASita jJAnAdika vidyAne ja grahaNa karavAne huM IcchuM chuM." ema kahIne teNe camatkAra pAme tevI dharmakathAo tene vistArathI kahI. te sAMbhaLIne prabhava bolyo ke "he bhadra ! puNyathI prApta thayelA bhogone tame zA mATe bhogavatA nathI?"
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 275 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 jaMbUkumAre javAba Apyo ke "kipAka vRkSanA phaLanI jema aMte dAruNa kaSTane ApanArA ane dekhItA ja mAtra manohara evA viSayone kayo DAhyo mANasa bhogave? koI na bhogave." ema kahI teNe prathama madhubiMdunuM dRSTAMta kahyuM. pharIthI prabhave kahyuM ke "tamAre putra thAya tyArapachI dIkSA levI yogya che. kemake piMDa ApanAra putrarahitane svarganI prApti thatI nathI." te sAMbhaLIne jaMbUkumAre hAsya karIne kahyuM ke, "jo ema hoya to sUkara, sarpa, zvAna, godhA vagerene ghaNA putro hoya che. tethI teo ja svarge jaze ane bAlyAvasthAthI ja brahmacarya pALanArA svarge nahi jAya." A prasaMga upara mahezvara vaNikanuM dRSTAMta kahI batAvyuM. pachI bUkumAranI AThe strIo anukrame bolI. temAM prathama moTI samudrazrI bolI ke "he svAmI! puNyathI prApta thayelI A lakSmIno tyAga karIne tame cAritra levA Iccho cho?" jaMbUkumAre javAba Apyo ke "vijaLInI jevI capaLa lakSmIno zo vizvAsa? mATe he priye ! te lakSmIne mUkIne huM dIkSA grahaNa karavA IcchuM chuM." pachI bIjI padmazrI bolI ke "chae darzanano mata evo che ke dAnAdika dharmathI upakArI hovAne lIdhe gRhasthAzramIno dharma zreSTha che. kahyuM che ke - hitaM bhavadvayasyApi, dharmametamagAriNAm / pAlayanti narA dhIrAstyajanti tu tataH pare // 1 // bhAvArtha:- "A dAnAdika gRhasthIono dharma banne bhavamAM hitakArI hovAthI tenuM dhIra puruSo pAlana kare che ane kAyara manuSyo tene tajI de che." jaMbUe kahyuM ke "sAvadyanuM pApayukta kriyAonuM sevana karavAthI gRhadharma zI rIte zreSTha kahevAya? kemake gRhI ane muninA dharmamAM meru. ane sarasava tathA sUrya ane khadyotanA jeTaluM aMtara che." pachI trIjI paghasenA bolI ke "kadalInA garbha jevuM komaLa tamAruM zarIra saMyamanAM kaSTo sahana karavAne yogya nathI." jaMbUe kahyuM ke "are ! kRtaghnI ane kSaNabhaMgUra evA A deha upara buddhimAna puruSa zI rIte prIti kare ?" pachI cothI kanakasenA bolI ke "pUrve jinezvaroe paNa prathama rAjyanuM pAlana karI saMsAranA bhoga bhogavIne pachI vrata aMgIkAra karyuM hatuM, to tame zuM koI navA mokSanI IcchAvALA thayA cho?" jaMbUe kahyuM ke "jinezvaro avadhijJAnavALA hovAthI teo potAnA vratayogya samayane jANI zake che; mATe hAthI sAthe gadheDAnI jema temanI sAthe ApaNI jevA sAmAnya manuSyonI zI spardhA? prANIonA jIvitarUpI mahAamUlya ratnane kALarUpa taskara aciMtyo AvIne mULamAMthI corI le che, tethI DAhyA puruSo saMyamarUpI pAtheya laIne tenA vaDe mokSapurane pAme che ke jyAM A kALarUpa corano jarA paNa bhaya hoto nathI." pachI pAMcamI nabhasenA bolI ke "he prANanAtha ! A pratyakSa ane svAdhIna evuM kuTuMbanuM sukha prApta thayuM che, tene choDIne deha vinAnA sukhanI (mokSasukhanI) zA mATe IcchA karo cho?"
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 jaMbUe javAba Apyo ke "he priyA ! kSudhA, tRSA, mUtra, purISa ane yogAdikathI pIDA pAmatA A manuSyadehamAM ISTa vastunA samAgamathI paNa zuM sukha che ? kAMI nathI." pachI chaThThI kanakazrI bolI ke "pratyakSa sukha pAmyA chatAM tene tajIne parokSa sukhanI vAto karavI te phogaTa che. bhoganI prApti mATe vrata grahaNa karavuM, to jyAre te bhoga ja prApta thayA hoya tyAre vratanA AcaraNathI zuM ? khetaramAM vRSTithI ja anna pAkyuM hoya to pachI kUvAmAMthI pANI kheMcIne pAvAno prayAsa koNa kare ?" kumAre tene javAba Apyo ke "he priyA ! tArI buddhi barobara rUDI rIte cAlatI nathI. vaLI AvuM bolavAthI tAruM adIrghadarzIpaNuM pragaTa thAya che, ane te anya janane hitakArI thatuM nathI, kemake svarga tathA mokSane ApanAra evA A manuSyadehane je mANaso bhogasukhamAM gumAve che, teo mUladhana khAnArAnI jema pariNAme atizaya duHkhane prApta thAya che, mATe he priyA ! jaladIthI nAza pAmanArA evA A manuSyajanmane pAmIne huM evI rIte karIza ke jethI koI paNa vakhata pazcAttApa karavo na paDe." pachI sAtamI kanakavatI bolI ke "he nAtha ! 'hAthamAM rahelA rasane DhoLI nAkhIne pAtranA kAMThA cATavA' e kahevatane tame satya karI batAvo cho." jaMbUe kahyuM ke "he gaura aMgavALI priyA ! bhogo hAthamAM AvyA chatAM paNa nAza pAmI jAya che, tethI temAM manuSyonuM svAdhInapaNuM che ja nahIM; chatAM tene hAthamAM AvelA mAne che teone bhUtanI jevo bhrama thayela che ema samajavuM. vivekI puruSo pote ja bhoganA saMyogono tyAga kare che ane je avivekI puruSo teno tyAga karatA nathI teono te bhogo ja tyAga kare che." pachI chellI (AThamI) jayazrI bolI ke "he svAmI ! tame satya kaho cho, paraMtu tame paropakArarUpa uttama dharmane aMgIkAra karanArA cho; mATe bhogane IchyA vinA paNa amArA para u5kA2 ka2vA mATe amane sevo. vRkSo manuSyonA tApane dUra karavArUpa upakArane mATe pote tApane sahana kare che, vaLI kSIrasamudranuM pANI paNa meghanA saMyogathI amRta samAna thAya che, tevI rIte tamArA saMyogathI prApta thayelA bhoga paNa amane sukhane mATe thaze... kumAre kahyuM ke "he priyA ! 'bhogathI kSaNa mAtra sukha thAya che, paNa cirakALa sudhI du:kha thAya che' evA paramAtmAnA vacanathI mAruM mana tenAthI nivRtti pAmyuM che, ane temAM tamAruM paNa kAMI kalyANa hoya ema mane bhAsatuM nathI. mATe he kamaLanA jevA netravALI priyA ! tevA prAMte ahitakArI bhogamAM Agraha karavo te kalyANane mATe nathI. kumanuSyomAM, kudevomAM, tiryaMcomAM ane narakamAM bhogI jano je duHkha pAme che te sarva jJAnI ja jANe che." A pramANenI kumAranI vANI sAMbhaLIne te AThe srIo vairAgya pAmI, eTale tatkALa hAtha joDIne bolI ke "he prANanAtha ! tame je mArgano Azraya karo te ja mArga amAre paNa sevya che."
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 277 te vakhate prabhava vicAra karavA lAgyo ke "aho ! A mahAtmAnuM vivekIpaNuM tathA paropakArIpaNuM kevuM che? ane mAruM pApiSTapaNuM tathA mUrNapaNuM kevuM che? A mahAtmA potAne AdhIna evI paNa lakSmIno tyAga kare che ane nirlajja evo huM te ja lakSmInI abhilASA karuM chuM paNa te prApta thatI nathI. mATe huM atyaMta niMdya chuM. mane adharmIne dhikkAra che !" AvA vicArathI parivAra sahita vairAgya pAmelo prabhAva bolyo ke "he mahAtmA ! mane AjJA Apo mAre zuM karavuM?" jaMbUkumAre javAba Apyo ke "je huM karuM te tuM paNa kara." pachI prAtaHkALe saMgha tathA caityanuM pUjana karIne svajanonuM sanmAna karIne kumAre snAna karI caMdananuM vilepana karyuM. pachI zveta vastro tathA sarva aMge alaMkAro dhAraNa karIne hajAra puruSoe vahana karAtI zibikAmAM ArUDha thayA. mArgamAM dIna puruSone dAna ApI raMjana karatA hatA, vAjiMtrothI AkAza zadita thatuM hatuM ane anAdata devatAe teno niSkramaNotsava karyo hato. evI rIte potAnI ATha patnIo tenA mA-bApo, potAnA mA-bApa ane pAMcaso coro sahita prabhava rAjaputra-e sarvanI sAthe jaMbUkumAra sudharmAsvAmIe pavitra karelA upavanamAM AvyA. tyAM zibikAthI utarIne namaskAra karI jaMbUkumAre vijJapti karI ke "kuTuMba sahita amane pAMcaso sattAvIza jaNane dIkSA tathA tapasyA ApIne anugraha karo." eTale sudharmAsvAmIe potAnA hAthathI tene parivAra sahita dIkSA ApI, ane prabhavamuni jebUmunine ziSya tarIke ApyA. "zrI vIrasvAmInA nirvANa pachI daza varSe sudharmAsvAmIe bUsvAmIne gaNadhara padavI ApI, ane zrI mahAvIranA nirvANa pachI cosaTha varSe jaMbUsvAmIe prabhavasvAmIne gaNadhara padavI ApI." O 353 bhAvavaMdanAnuM phaLa svasthAnastho'pi sadbhAvAt, sAMbaH zrIkRSNanandanaH / zrInemivaMdanAt prApa, phalaM muktiphalapradam // 1 // bhAvArtha - "zrI kRSNano putra sAMba potAne sthAne rahIne paNa sadbhAva vaDe zrI neminAthane vaMdana karavAthI muktiphaLane ApanAruM phaLa pAmyo."
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 sAMbakumAranI kathA dvArakAnagarImAM traNa khaMDanA svAmI zrIkRSNavAsudeva rAjya karatA hatA. tene rukimaNI vagere ghaNI strIo hatI. ekadA rukmiNIe svapnamAM vRSabhothI zobhatA vimAnamAM potAne beThelI joI. pachI te svapna teNe zrIkRSNane kahyuM, tyAre kRSNe 'tane putra thaze' ema kahyuM. te vAkya rukimaNIe satyabhAmAne kahyuM. te sAMbhaLIne krodhathI aruNa thayelI satyabhAmA kRSNa pAse jaIne bolI ke "meM paNa Aje svapnamAM moTo hastI joyo che." A vAkya tenI ceSTA parathI asatya jANIne kRSNe kahyuM ke "he priyA ! paranI IrSyAthI zA mATe kheda kare che ?" tyAre bIjAnI saMpattine nahi sahana karanArI satyabhAmA bolI ke "mAruM vAkya satya ja che." pachI te banne sapatnIne paraspara vivAda thayo, temAM chevaTa temaNe evI zarata karI ke "jeno putra pahelo paraNe tene bIjIe potAnA mastakanA sarva kezo utArIne ApavA." A vAtamAM kRSNa tathA baLarAmane sAkSI rAkhyA. daivayoge te banne sapatnIoe garbha dhAraNa karyo. samaya AvatAM rukimaNIe prathama putrane janma Apyo. te putra atyaMta kAMtimAna hovAthI kRSNe tenuM pradyumna evuM nAma pADyuM. bIje divase satyabhAmAe paNa putrane janma Apyo. tenuM nAma bhAnu rAkhavAmAM AvyuM. anyadA dhUmaketu nAmano asura pUrvanA vairathI rukmiNIne ghera AvIne tenA putrane vaitADhya parvata para laI gayo. tyAM eka zilA para te bALakane mUkIne te asura jato rahyo. tevAmAM kALasaMvara nAme koIka vidyAdharano rAjA tyAMthI nIkaLyo. teNe te bALaka joIne tene laI potAnI strIne Apyo, ane putra tarIke tenuM pAlana karavA mAMDyuM. ahIM zrIkRSNane putraharaNanI khabara thatAM tenA viyogathI tene pIDA thaI. te joIne nAradamuni zrI sImaMdharasvAmI pAse gayA. tyAM nAradanA pUchavAthI svAmIe dhUmaketunA haraNathI AraMbhIne pradyumnanuM sarva vRttAnta kahI batAvyuM. te sAMbhaLIne nArade, kRSNa ane rukimaNI pAse AvI pradyumnanuM sarva vRttAnta kahIne kahyuM ke "pUrva bhave rukmiNIe mayUrInAM IMDAMno soLa prahara sudhI viyoga karAvyo hato, te karmathI teno putra tene soLa varSe pAcho maLaze." te sAMbhaLIne rukimaNI harSita thaI. ahIM pradyumna yuvAvasthA pAmyo. anyadA tenA svarUpathI moha pAmelI te kALasaMvara vidyAdharanI srI kanakamALAe kAmajvarathI pIDA pAmIne pradyumnane kahyuM ke "he bhAgyavAn ! mArI sAthe bhoga bhogava." te sAMbhaLIne kheda pAmelo pradyumna bolyo ke "he mAtA ! AvuM bolavuM tamane ghaTatuM nathI." te bolI ke "huM tArI mAtA nathI. mArA patine tuM koI sthAnethI hAtha Avyo che,
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 279 meM to tane vRkSanI jema vRddhi pamADyo che; tethI huM tArI pAsethI bhogarUpa phaLa grahaNa karavA IcchuM chuM. mArI pAsethI tuM sarvatra vijaya ApanArI gaurI ane prajJapti nAmanI be vidyAo grahaNa kara." tyAre pradyumna hA pADIne tenI pAsethI banne vidyA grahaNa karI. pachI kanakamALA bolI ke "he prANapriya! have mArA dehamAM vyApta thayelA kAmavaranuM nivAraNa kara, ane potAnI vANIne satya kara." te sAMbhaLIne pradyumna bolyo ke "he mAtA ! tame mArA vidyAguru thaIne AvI ayogya mAgaNI kema karo cho ?" ema kahIne pradyumna nagaranI bahAra gayo. te vakhate potAnA nakha vaDe potAnA vakSasthaLAdikanuM krodhathI nirdaya rIte vidAraNa karIne kanakamALA pokAra karavA lAgI ane moTe svare bolI ke "are putro! doDo, doDo, A duSTa bhoganI IcchAthI mArI AvI kadarthanA karIne jato rahyo che." te sAMbhaLIne tenA putro pradyumnanI pAchaLa yuddha karavA doDyA. pradyumna vidyAbalathI te sarvane haNI nAkhyA. putrone haNAyelA sAMbhaLIne teno pitA jAte yuddha karavA gayo. tene paNa pradyumna krIDAmAtramAM jItIne bAMdhI lIdho. tyAre te bolyo ke "he putra ! zA mATe mArI kadarthanA kare che? satya bola." tyAre kumAra bolyo ke "he pitA! A tamArI strI sArI nathI. huM tenuM ceSTitA kahI zakuM tema nathI." A pramANe vAta thatI hatI tevAmAM akasmAt nArade tyAM AvIne pradyumnakumArane kahyuM ke "he kumAra ! tArA pitA kRSNa ane tArI mAtA rukimaNI tArA viyogathI pIDA pAme che. vaLI tArI oramAna mAtAno putra bhAnukumAra jo prathama paraNaze to zarata pramANe tArI mAtAne potAnI veNI kApIne tene ApavI paDaze, ane keza ApavAnA kaSTathI tathA tArA viyoganA zokathI duHkhI thayelI tArI mAtA tArA jevo putra chatAM paNa maraNa pAmaze." te sAMbhaLIne harSa pAmelo pradyumna vimAnamAM besIne nAradanI sAthe dvArakAnA upavanamAM Avyo. pachI vimAna sahita nAradane tyAM ja mUkIne pradyumna veSa parAvartana karI bhAnunA vivAha mATe ANelI kanyAnuM haraNa karyuM ane tene nArada pAse mUkI. pachI zrIkRSNanA udyAnane vidyAnA baLathI puSpa, phaLa ane patrarahita karI dIdhuM; tathA vivAhane mATe ekaThAM karelAM jaLa, ghAsa vagerene paNa vidyAnA baLathI adazya karyA. pachI eka mAyAvI azva banAvIne tene gAma bahAra khelAvavA lAgyo. te azvanA vegane jovAnI IcchAthI bhAnukumAra tenI pAsethI te azva mAgIne tenA para caDyo, ane tene khelAvavA lAgyo. eTale pradyumna vidyA vaDe tene azva parathI pADI nAkhyo, te joIne loko bhAnune hasavA lAgyA, pachI pradyumna brAhmaNano veSa dhAraNa karIne gAmamAM gayo. tyAM koI vepArInI dukAne ubhelI satyabhAmAnI kubbA dAsIne muSTi mArIne saraLa ane svarUpavALI karI dIdhI; eTale te dAsI tene bahumAnathI satyabhAmAne ghera teDI gaI ane satyabhAmAne potAnI vAta kahI saMbhaLAvI
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 te brAhmaNanI zlAghA karI. te sAMbhaLIne satyabhAmAe te brAhmaNane namIne kahyuM ke "he priya! mane rukimaNI karatAM adhika rUpavAna karo." tyAre te bolyo ke "tame prathama ziramuMDana karAvIne jIrNa vastro dhAraNa karI ekAMta sthaLe besI A maMtrano jApa karo, eTale tamAruM Icchita thaze." te sAMbhaLIne satyabhAmAe te pramANe karIne jApa japavA mAMDyA. pachI pradyumna rukimaNIne ghera jaIne kRSNanA siMhAsana para beTho. te joIne rukimaNI bolI ke - kRSNaM vA kRSNajAtaM vA, vinA siMhAsane'tra hi| anyaM pumAMsamAsInaM, sahate nahi devatAH // 1 // A siMhAsana para kRSNa athavA tenA putra sivAya bIjo koI bese to te devatAo sahana karI zakatA nathI." tyAre te bolyo ke "huM mahAtapasvI chuM. soLa varSe A ja pAraNAne mATe huM ahIM Avyo chuM; tethI tame mane pAraNuM karAvo, nahi to huM satyabhAmAne ghera jaIza." tyAre rukimaNIe tene khIra khAvA ApIne vijJapti karI ke, "he pUjaya ! mane devatAe kahyuM ke soLa varSe tAro putra tane maLaze, te haju sudhI Avyo nathI. mane putraviyoganuM bahu duHkha che." tyAre te bolyo ke, "mAre mArI mAtAno viyoga che paNa zuM karIe? paraMtu jyotiSazAstrane AdhAre huM kahuM chuM ke - ApaNA bannenuM viraha-duHkha thoDA ja kALamAM naSTa thaze. tame mane A khIra khAvA ApI che te mane bhAvatI nathI; tethI zrIkRSNane mATe karelA modaka mane Apo. "tyAre te bolI ke, "te modaka kRSNane ja khAvA lAyaka che. bIjAne te modaka jare tevA nathI." teNe kahyuM ke "tapasvIne zuM durjara che?" te sAMbhaLI zaMkA sahita rukimaNIe eka modaka tene Apyo. te khAIne teNe bIjo mAgyo. ema vAraMvAra mAgI mAgIne khAtAM sarva modakakhAI gayo. anukrame pAtra khAlI thaI gayeluM joIne te bolI ke, "he muni ! tame to ati baLavAna jaNAo cho, kemake ATalA badhA modaka khAdhA to paNa tRpta thayA nahIM." - ahIM satyabhAmA ekAMtamAM besIne japa karatI hatI. tenI pAse AvIne tenA sevakoe kahyuM ke "vivAhane mATe ekaThI karelI sarva sAmagrI tathA kanyAne koI deva haraNa karI gayo jaNAya che." te sAMbhaLIne te atyaMta kheda pAmI. pachI krodhathI teNe phimaNInA keza lAvavA mATe dAsIone TopalI ApIne rukimaNIne ghera mokalI. te dAsIoe AvIne rukimaNI pAse keza mAgyA tyAre te mAyA sAdhue mAyAthI dAsIonA mastakanA kezathI ja te TopalI bharI ApI. dAsIoe potAnA ziramuMDana thayAM te jANyuM nahIM. pachI te dAsIo keza laIne satyabhAmA pAse AvI. tyAM teone ja muMDita thayelI joIne ati kheda pAmelI satyabhAmA sAkSI rAkhelA kRSNa pAse jaIne krodhathI bolI ke "mane rukimaNInA keza apAvo." kRSNa kahyuM ke "prathama tuM ja muMDita thaI che, have
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 281 bIjIne zA mATe virUpa karavA Icche che?" te bolI ke "hAsya karavAthI sa, arthAt hAMsI na karo. mane tenA keza apAvo." tyAre kRSNa keza mATe baLarAmane rukimaNI pAse mokalyA. tyAM pradyumna kareluM kRSNanuM svarUpa siMhAsana para beThela joIne lajjA pAmI baLarAma pAchA pharyA. pAchA AvIne jue che to tyAM paNa kRSNane joyA; eTale baLarAme kahyuM ke "tame be rUpa karIne mane lajjita karyo." kRSNa bolyA ke "huM soganapUrvaka satya kahuM chuM ke huM tyAM gayo ja nathI." tyAre satyabhAmAe kahyuM ke "sarvatra tamAruM ceSTita jaNAya che." te sAMbhaLIne vilakhA thayelA kRSNa rukimaNIne ghera AvyA. te ja vakhate nArade AvIne kRSNa tathA rukimaNIne kahyuM ke "jeNe ahIM kRSNanuM rUpa karyuM hatuM te ja tamAro putra A pradyumna che." te sAMbhaLIne tarata ja pradyumna mAtApitAnA caraNamAM namIne hAtha joDI bolyo ke, "huM tamAro putra jayAM sudhI sarva yAdavone kAMIka apUrva camatkAra na batAvuM tyAM sudhI tame mauna rahejo." te sAMbhaLIne te bannee tene AliMgana karIne tenuM vacana svIkAryuM. pachI pradyumna potAnI mAtAne rathamAM besADIne cAlyo, ane zaMkha vagADIne yAdavone kSobha pamADato sato te bolyo ke "huM A phimaNInuM haraNa karuM chuM, tethI jo kRSNanuM baLa hoya to tenI rakSA karo. huM ekalo ja sarva vairIono nAza karavA samartha chuM." ema bolato te gAma bahAra nIkaLyo. te vakhate kRSNa vicAryuM ke, "jarUra A mAyAvI mane paNa chetarIne mArI patnInuM haraNa karI jAya che, mATe mAre tene haNavo joIe." ema vicArIne sarva Ayudho ane sainya sahita te tenI pAchaLa gayA, pradyumne tarata ja sarva sainyane bhagna karI daIne hAthIne dAMtarahita kare tema kRSNane zastrarahita kahI dIdhA, tethI kRSNa kheda pAmavA lAgyA; eTale te ja vakhate nArada AvIne teno saMzaya dUra karyo. pachI pradyumna AvIne pitAnA caraNamAM paDyo ane bolyo ke "he pitA ! mAro aparAdha kSamA karo, meM mAtra kautukane mATe ja A camatkAra batAvyo che." pachI kRSNa harSapUrvaka moTA utsavathI putrane purapraveza karAvyo. e avasare duryodhane AvIne kRSNane kahyuM "mArI putrI ane tamArA putra bhAnunI vahunuM koIe haraNa karyuM che, tethI tenI zodha karAvo." kRSNa kahyuM ke "zuM karIe? ghaNI zodhI paNa kAMI patto lAgato nathI." ema kahIne kheda pAmelA pitAne joIne pradyumna bolyo ke "huM hamaNA mArI vidyAthI tene zodhIne ahIM lAvuM chuM, tame kheda karazo nahIM." ema kahIne tarata ja te kanyAne te laI Avyo. pachI kRSNa tathA duryodhane kahyuM ke "he pradyumna ! tuM ja A kanyAne paraNa." te bolyo ke "te yogya nahIM. bhAnukumArane ja paraNAvo." A prakArano teno udAra Azaya joIne aneka vidyAdharoe tathA rAjAoe pradyumnane potapotAnI kanyAo ApI. ekadA satyabhAmAne ati kRza ane duHkhita joIne kRSNa tene pUchyuM ke "kema, tane zuM duHkha che?" tyAre te bolI ke "pradyumna jevA putrane huM IcchuM chuM." kRSNa kahyuM ke "tArI ciMtA huM dUra
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 karIza." pachI kRSNe caturtha tapa karIne hariNaigameSI devanuM ArAdhana karyuM; eTale teNe pragaTa thaIne Icchita putrane ApanAro hAra tene Apyo ane adRzya thayo, te hAraprAptinuM svarUpa pradyumnanA jANavAmAM AvyuM, eTale teNe mAyAthI jAMbUvatI mAtAne satyabhAmA jevI ka2Ine kRSNa pAse mokalI. hirae tenA kaMThamAM te hAra nAMkhIne tenI sAthe krIDA karI. te vakhate daivayoge svargamAMthI cyavIne koI devatA jAMbUvatInI kukSimAM avataryo. pachI harSa pAmatI jAMbUvatI potAnA mahelamAM gaI. thoDI vAre satyabhAmA bhogane mATe kRSNa pAse AvI. tyAre kRSNe vicAryuM ke "aho ! A strI haju tRpti pAmI nathI; tethI pharIne AvI jaNAya che. strIone kAmanI zAMti hotI nathI te vAta satya che !" ema vicArIne tenI sAthe paNa teNe krIDA karI. te vakhate samaya joIne pradyumne bhaMbhA vagADI, jethI kRSNa kSobha pAmyA. pachI teNe satyabhAmAne kahyuM ke, "tAre putra thaze." prAtaHkALe jAMbuvatInA kaMThamAM pelo hAra joIne kRSNe vicAryuM ke "kharekhara, gaI rAtre pradyumne ja A prapaMca racyo hoya ema jaNAya che." ema vicArI kRSNa mauna ja rahyA. anukrame samaya AvatAM jAMbUvatIe sAMba nAmanA putrane janma Apyo, ane satyabhAmAe bhIruka nAmanA putrane janma Apyo banne kumAro anukrame vRddhi pAmI bALakrIDA karavA lAgyA. temAM sAMba bhIrukane haMmezAM bdIvarAvato, tethI ekadA satyabhAmAe kRSNane kahyuM ke "mArA putrane sAMba niraMtara vhIvAve che." kRSNe te vAta jAMbUvatIne kahI ke "tAro putra anyAyI saMbhaLAya che." jAMbUvatI bolI ke, "nA, mAro putra to nyAyI che." kRSNe kahyuM ke, "ApaNe tenI khAtrI karazuM." pachI kRSNe AbhIranuM (bharavADanuM) rUpa lIdhuM ane jAMbUvatIne AbhIrInuM rUpa levarAvyuM, pachI dahIM vecavAnA miSathI cAlatA cAlatA te banne puranA daravAjA pAse AvyA. tyAM sAMbe temane joyA; eTale teNe AbhIrIne kahyuM ke, "ahIM Ava, mAre dahIM levuM che." ema kahIne tene eka zUnya gharamAM laI jaIne sAMba kAMika kahevA lAgyo, tyAre te bannee potAnuM svarUpa akasmAt pragaTa karyuM. te joIne sAMba lajjA pAmI jato rahyo. pachI kRSNe jAMbUvatIne kahyuM ke "tArA putranI ceSTA teM pratyakSa joI?" te bolI ke "mAro putra to bhoLo che, A to bALakrIDA che." kRSNe kahyuM ke "kharI vAta che, siMhaNa potAnA bALakane bhadra ne saumya ja mAne che." pachI bIje divase sAMba hAthamAM eka khIlo rAkhIne cauTAmAM jatAM kRSNa tathA sarva loko sAMbhaLe tema bolyo ke "gaIkAlanI mArI vAta je pragaTa karaze tenA mukhamAM A khIlI mAravI che." te sAMbhaLIne kRSNe tene gAma bahAra jatA rahevAno hukama karyo, tyAre sAMba pradyumna pAsethI keTalIka vidyA zIkhIne nIkaLI gayo. pachI bhIrukane pradyumna hamezAM pIDA karavA lAgyo; eTale tene satyabhAmAe kahyuM ke "he zaTha ! tuM paNa sAMbanI jema kema gAmamAMthI jato nathI ?" pradyumna bolyo ke "he mAtA ! kyAM jAuM ?" te bolI ke "smazAnamAM." pharIthI teNe pUchyuM ke "he mAtA ! huM pAcho kyAre AvuM ?" te bolI ke "jyAre huM sAMbane hAtha pakaDIne
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 283 gAmamAM lAvuM tyAre tAre AvavuM." te bolyo ke "bahu sAruM. ApanI AjJA mAre pramANa che." ema kahI pradyumna sAMbanI pAse gayo. pachI satyabhAmA atyaMta harSa pAmI ane potAnA putrane yogya evI navANuM kanyAo teNe ekaThI karI (meLavI); so kanyAo pUrI karavAnA vicArathI te ekane mATe zodha karavA lAgI. paNa kyAMya maLI nahIM, A vAta pradyumnanA jANavAmAM AvI. tethI te mAyA vaDe jitazatru nAmano rAjA banyo, sAMbane potAnI kanyA banAvI ane mAyAvI sainya banAvyuM. evI rIte te dvArakAnI bahAra AvI paDAva nAMkhIne rahyo. te vAta satyabhAmAe sAMbhaLI, eTale teNe te kanyAnI mAgaNI karI. tyAre jitazatru rAjAe kahyuM ke "jo mArI putrIne satyabhAmA pote hAthe pakaDIne gAmamAM laI jAya, ane vivAha vakhate mArI kanyAno hAtha bhIkanA hAtha upara rakhAve to huM mArI kanyA ApuM." te vAta satyabhAmAe kabUla karI. pachI te kanyAne hAthe pakaDIne satyabhAmA gAmamAM laI javA lAgI; te vakhate sarva paurajano sAMba ane pradyumnane joIne kahevA lAgyA ke "aho ! potAnA putrano vivAhotsava hovAthI satyabhAmA sAMba pradyumnane manAvIne ghera laI jAya che." pachI satyabhAmAne ghera jaIne catura buddhivALA sAMbe bhIrukano jamaNo hAtha potAnA DAbA hAtha upara rAkhIne pakaDyo ane navANuM kanyAonA jamaNA hAthane potAnA jamaNA hAthathI pakaDyA, evI rIte yuktithI navANuM kanyA sAthe pherA pharIne sarva kanyAone sAMba paraNyo. pachI te kanyAo sAthe sAMba vAsagRhamAM gayo; tenI pAchaLa bhIka Avyo. eTale sAMbe tenI pAse paNa potAnuM mULa svarUpa pragaTa karI bhUkuTI caDAvIne joyuM, tethI bhaya pAmIne bhIka bhAgyo ane mAtA pAse jaIne te vAta karI. eTale gAbharI banelI satyabhAmA vAsagRhamAM gaI. tene paNa sAMbe mULa rUpa batAvyuM; eTale te krodhathI bolI ke, "are dukha ! tane ahIM koNe ANyo?" tyAre sAMba bolyo ke, "he mAtA ! tame ja mane gAmamAM lAvyA cho ane A navANuM kanyAo sAthe paNa tame ja mane paraNAvyo che. te bAbatamAM A sarva paurajano sAkSI che." te sAMbhaLIne bhAmAe paurajanone pUchyuM, tyAre teoe sAMbanuM vacana satya kahyuM. AvI sAMbanI akalita mAyA joIne atyaMta roSAtura thayelI satyabhAmA lAcAra thaIne niHzvAsa mUkI potAnA gRhamAM gaI. AvI rIte chaLanA baLathI sAMba navANuM strIono pati thayo. sarve yAdavo sAMba tathA pradyumnane sarvotkRSTa mAnavA lAgyA. ekadA koI rAjAe zrIkRSNane eka jAtimAna azva bheTa tarIke mokalyo. te vakhate sAba ane pAlaka e be putroe AvIne pitA pAse te azvanI mAgaNI karI; eTale kRSNa kahyuM ke 1. satyabhAmA pradyumnane jitazatrurAjAnA rUpamAM tathA sAMbane kanyArUpe dekhatI hatI ane nagarajano tene sAMba, pradyumnane rUpe dekhatA hatA te tenI vidyAno camatkAra hato.
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 "kAle tamArA bemAMthI je zrI neminAthane prathama vaMdanA karaze tene A azva huM ApIza." pachI pAlakakumAre to rAtrinA pAchale pahore uThIne moTethI zabda karIne potAnA mRtyone uThADyA, ane temane taiyAra karI sAthe laIne prAtaHkALa thatAM sauthI prathama jaIne prabhune vaMdanA karI. pachI tyAMthI pAchA AvIne pitAne te vAta karIne azva mAgyo. tyAre kRSNa kahyuM ke "prabhune pUchIne pachI ApIza." ahIM madhya rAtri gayA pachI sAMba jAgyo hato, paNa te pApabhIru hovAthI potAne sthAne ja rahIne bhagavAnanuM dhyAna karI tene namyo. prAtaHkALe samaya thatAM sarve prabhunA samavasaraNamAM gayA. prabhune vaMdanA karIne kRSNa pUchyuM ke "he svAmI! Aje Apane prathama koNe vaMdanA karI ?" prabhu bolyA ke, "Aje dravyavaMdanathI pAlakakumAre prathama amane vAMdyA hatA ane sAMbakumAre bhAvavaMdanathI prathama vAMDyA hatA." te sAMbhaLIne kRSNa sAMbakumArane te azva Apyo. anyadA prabhunI dezanAthI pratibodha pAmIne sAMba tathA pradyumna dIkSA grahaNa karI ane anukrame giranAra parvata upara mukti pAmyA. sAMbe prabhunuM AMtaradhyAna karyuM tethI te vaMdananuM phaLa pAmyo ane pAlake sAkSAtu prabhune vAMghA chatAM paNa te phaLa pAmyo nahIM, mATe paMDita puruSo bAhya vidhi karatAM atyaMtara vidhine baLavAna mAne che." 354 bhavyaprANI prayatna vaDe pratibodha pAme che cillaNayA bahUpAyaiH, svasvAmI pratibodhitaH / samAnadharmazraddhAbhi-daMpatItvaM ca zobhate // 1 // bhAvArtha - "calaNA rANIe ghaNA upAyathI potAnA svAmIne pratibodha pamADyo hato, kemake samAna dharmanI zraddhAthI ja daMpatIpaNuM zobhe che." zreNikarAjAnI kathA rAjagRhI nagarImAM zreNikarAjA rAjya karato hato. te bauddhadharmano rAgI hovAthI bauddha sAdhuonI niraMtara upAsanA karato, haMmezAM bauddhAlayamAM jaIne zraddhApUrvaka teno dharmopadeza sAMbhaLato ane pachI ghera AvIne potAnI celaNArANI pAse bauddhadharmanI nitya prazaMsA karato. bauddhagurue potAnA ziSyavargane evuM samajAvI rAkhyuM hatuM ke "jayAre huM prabhAta samaye pracchanna 1. siddhAcala upara bhADavA DuMgare sADI ATha karoDa muni sAthe phAgaNa zudi 13 siddhipada pAmyAno zatruMjaya mahAbhyAdikamAM ullekha che.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 bhUmigraha (bhoMyarA)mAM jaIne besuM, tyAre mArA darzana mATe AvelA rAjAdika pratye kahevuM ke - guru to haMmezAM IndrAdikane upadeza karavA mATe svargamAM jAya che, ane pAchA tyAMthI ahIM Ave che." ekadA zreNikarAjA tyAM AvyA. tyAre teNe gurune dekhyA nahIM; eTale tenA ziSyone pUchyuM ke "guru kyAM che?" teo bolyA ke "guru to AkAzamArge IndranI pAse gayA che." te vArtA zreNikarAjAe celaNA pAse AvIne tene kahI, paNa zrAvakakuLamAM utpanna thayelI celaNA janmathI ja jainadharmI hovAthI rAjAnA vacana para tene bIlakula zraddhA AvI nahIM. eka divasa rAjA AgrahathI celaNAne paNa sAthe laIne bauddhagurunA makAne gayo. tyAM jatI vakhate celaNAe potAnA sevakone chAnI rIte zIkhavI rAkhyuM ke "jyAre ame bauddhAlayamAM besIe tyAre rAjA na jANe tema tamAre te bauddhAlayamAM pAchaLanA bhAgathI agni saLagAvavo." ahIM rAjA tathA rANI ziSyanA mukhathI gurunuM svargamAM gamana-Agamana sAMbhaLIne thoDIvAra tyAM beThA. tyAre rANIe rAjAne kahyuM ke "he svAmI ! Aja to ApaNe thoDIvAra vadhAre ahIM ja besIe ane svargathI utaratA gurune joIne pachI jaIe." te vAta aMgIkAra karIne rAjA rANI sahita tyAM beTho, tevAmAM to te makAnamAM agni lAgavAthI bhayabhrAMta thayelA te bauddhAcArya ekadama bhUmigRhamAMthI nIkaLIne bahAra AvyA. tyAM rAjA tathA rANIne joIne nIcuM mukha rAkhI lajjita thayA; eTale rAjAe pUchyuM ke "he guru! Aje tame svargamAM gayA hatA ke nahIM?" guru bolyA ke nA, Aje to huM svarge gayo nathI, paNa haMmezanA abhyAsathI ziSyoe tamane svarge gayAnuM kahyuM haze." pachI rAjA rANI sahita potAnA mahelamAM Avyo, paNa rAjAnA manamAM aneka tarkavitarka thavA lAgyA; tethI rAjAe rANIne pUchyuM ke "Aje thayuM zuM? akasmAtu agni kyAMthI pragaTI nIkaLyo? mane to teM agni mUkAvyo hoya ema jaNAya che." tyAre celaNA bolI - "he svAmI! eka vArtA kahuM te sAMbhaLo - "koI eka gAmamAM be vANiyA rahetA hatA. te bannenI strIo eka sAthe garbhiNI thaI. tyAre temaNe paraspara nirNaya karyo ke "ApaNI strIomAM ekane putra ane ekane putrI thAya to te banneno vivAha karavo. A pramANe nizcaya karIne paraspara te zarata lakhI lIdhI. pachI samaya AvatAM eka strIne putrI thaI ane bIjIne sarpa avataryo. te banne anukrame yuvAvasthA pAmyA, tyAre sarpanA pitAe rAjAnI samakSa potAno lekha batAvI nyAya karAvIne te sarpa sAthe pelAnI kanyAno vivAha karAvyo. rAtre te daMpatI zayanagRhamAM gayA. tyAM judA judA palaMga para sutA. tevAmAM te sarpanA zarIramAMthI eka divya kAMtimAna puruSa nIkaLyo. teNe te kanyA sAthe krIDA karI. pachI te pAcho te ja sarpanA zarIramAM samAI gayo. e pramANe haMmezAM thavA lAgyuM. te vAta te strIe potAnA svajanone kahI, tyAre eka labdhalakSa (buddhimAna puruSe kahyuM ke "jayAre te sarpanA klevarane mUkIne kanyAnI sAthe krIDA karavA jAya tyAre te sarpanA klevarane tatkALa agnithI bALI mUkavuM eTale te sarpanA klevara vinA zemAM
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 upadezaprAsAda mahAgraMthabhAga-5 praveza karaze? pachI te te ja divya svarUpe raheze." te sAMbhaLIne kanyAnA Aptajanoe te pramANe karyuM, tethI te devakumAra te ja svarUpe rahyo." A pramANe te svAmI! jyAre tamArA guru haMmezAM svarge jatA haze, tyAre te divya ane malAdika rahita evuM devanA jevuM navIna zarIra karIne jatA. haze, ane mULa dehane zabarUpe ahIM mUkI jatA haze, te vinA javAya nahIM, tethI meM evA hetuthI agni mUkAvyo hato ke jo tenuM mULa zarIra sarpanA klevaranI jema bhasma thaI jAya, to tenA divya svarUpanuM ja haMmezAM sarvane darzana thAya, eTale bahu zreSTha thAya; kemake lokottara rUpanuM darzana ati durlabha che. paNa te mAro abhiprAya pAra paDyo nahIM, ane agninI jvALAthI parAbhava pAmelA te to gharamAMthI ja vihvaLa vacana ane vajanavALA bahAra nIkaLyA. mATe he rAjan ! svarga gamanAgamananI sarva vAta asatya ja mAnavA yogya che," A pramANe rANIe kahela yukti sAMbhaLyA chatAM paNa dhUrtanA vacanathI vyakjhAhita thayelA cittavALAnI jema rAjAe jarA paNa bauddhaguruparanA daSTirAgano tyAga karyo nahIM. kahyuM che ke - kAmarAgasneharAgA-vISatkaranivAraNau / dRSTirAgastu pApIyAn, durucchedyaH satAmapi // 1 // kAmarAga ane sneharAga e bene nivAraNa karavAmAM bahu rthoDI mahenata paDe che, tenuM nivAraNa saheje thaI zake che; paNa pApiSTa evo daSTirAga to satpaSothI paNa duHkhe tajI zakAyachedAya tevo che." anyadA rAjAe bauddhagurune bhojana mATe nimaMtraNa karyuM, te jamavA AvyA tyAre rANIe temAM upAnaha (pagarakhAM) potAnA sevaka pAse gupta rIte maMgAvI tenA sUkSma kakaDA karI tenuM cUrNa zAka vageremAM khabara na paDe tema bheLavI dIdhuM. bhojana karatI vakhate gurue bhojananA svAdane lIdhe kAMI paNa jANyuM nahIM. bhojana karI rahyA pachI potAne sthAne jatI vakhate gurue cotarapha potAnAM upAnaha zodhyAM. paNa hAtha lAgyAM nahIM; tyAre celaNAe rAjAne kahyuM ke "he svAmI! tamArA guru. jJAnI che ke nahIM? jo jJAnI hoya to upAnahanI zodha zA mATe kare che? jJAnathI ja jANI le ke kyAM che? ane jo ajJAnI che, to hamaNAM jamelA bhojanane tenA nAmane paNa bhUlI jaze. mATe he rAjan ! A dAMbhika mANaso zuM jANI zake? samagra vicAramAM nipUNa to jaina munio ja hoya che." pachI guru to kheda pAmI potAne sthAne gayA. ghera pahoMcyA ke tarata kaMTha sudhI bhojana kareluM hovAthI temane vamana thayuM, temAM carmanA sUkSma kakaDAo nIkaLyA, eTale gurue rAjAne bolAvIne te vAta kahI. rAjAe kahyuM ke "amArA bhojanamAM evA koI jAtano doSa dhArazo nahIM." pachI te vAta rAjAe rANI pAse AvIne kahI; eTale rANI bolI ke "tamArA guru jJAnInA nAmathI pUjAya che, to eTaluM paNa jANI zakyA nahi ke mArA upAnaha mArA udaramAM ja che." te sAMbhaLIne rAjA mauna rahyo.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 287 have rAjAe celaNAne potAnA dharmanI aSiNI jANIne teno garva dUra karavA mATe ekadA potAnA sevakone kahyuM ke "tame smazAnamAM jaIne tyAMthI koI taratanuM mareluM bALakanuM zaba lAvIne rasoIyAne Apo." sevakoe te pramANe karyuM. eTale rAjAe te zabanA mAMsAdika yukta kSIra vagere bhojananI sAmagrI taiyAra karAvI. pachI anucarone jainamunine AmaMtraNa karavA mATe mokalyA, celaNAe anumAnathI kAMIka hakIkata jANIne rAjAne pUchyuM ke "he svAmI ! Aja tame caMcaLa cittavALA ane utsuka kema jaNAvo cho ? rAjAe kahyuM ke, "rAjyAdikanI ciMtAthI, bIjuM kAMI nathI." pachI rAjA rasoDAmAM jaIne beTho, ane rANI sAdhune AvavAnA mArge gokhamAM beThI. thoDIvAre rAjAnA sevake batAvelA mArge eka munine AvatA joyA. te vakhate rANIe vicAra karyo ke "A niHspRha muni mArI sAmuM paNa joze nahIM, kemake te IryAsamiti zodhavA mATe nIcuM joIne ja cAle che; tethI kAMIka yukti karuM ke jethI te mArA sAmuM jue ?" ema vicArIne jyAre muni te gokhanI nIce AvyA. tyAre rANIe UMcA hAtha karIne bArInA bAraNAM ekadama khakhaDAvyAM, eTale munie UMcuM joyuM. tene tatkALa namana karIne celaNAe prathama be AMgaLIo ane pachI traNa AMgaLIo dekhADI. te joIne munie eka AMgaLI dekhADI. A saMketanuM tAtparya e che ke - rANIe AMgaLInI saMjJAthI gurune pUchyuM ke "tamAre be jJAna che ke traNa ?" tenA javAbamAM munie eka AMgaLI batAvI, eTale 'traNa uparAMta eka jJAna vadhAre che arthAt cA2 jJAna che." ema sAdhue batAvyuM; tethI rANIe harSa pAmIne pharIthI phITTA vaMdana karyuM. pachI muni rAjAnI pAkazALAmAM gayA. rAjA bahumAnathI munine te bALakanA mAMsavALuM bhojana vahorAvavA lAgyo, eTale munie jJAnadRSTithI te bhojana abhakSya ane ayogya jANIne rAjAne kahyuM ke "he rAjan ! A bhojana amAre yogya nathI. ame munio nirdoSa AhAra grahaNa karIe chIe." rAjAe kahyuM ke "he pUjya ! A AhAra zI rIte dUSita che ? rAjAne ghera nipajelo hovAthI te zuddha ja che; jo kadAca dUSita hoya to teno doSa pragaTa karo." tyAre muni bolyA ke, "he rAjan ! tame karAveluM kAma tame pote pratyakSa jANo cho, chatAM zA mATe kapaTa karo cho ? tamane e yogya nathI. munione to acitta AhAra paNa jo doSavALo hoya to te kalpato nathI; to pachI niraMtara jemAM jIvo utpanna thAya tevo, bALakanA mAMsathI banelo AhAra to tene zI rIte kalpe?" A pramANe muninAM vacana sAMbhaLIne saMpUrNa vizvAsa AvavAthI rAjAe te jJAnI munine vaMdana karIne kahyuM ke "he pUjya ! tamAruM jJAna, tamAro dharma ane tamArI sarva kriyAo satya che." ItyAdi jainadharmanI prazaMsA karIne harSathI samyaktva sanmukha thayelo rAjA celaNA pAse AvIne bolyo ke "he priye ! tArA guru paramajJAnI che. meM Aje temanI parIkSA karI." ema kahIne celaNAnA pUchavAthI rAjAe sarva vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. te sAMbhaLIne celaNA bolI ke "he svAmI ! evA niHspRha jJAnIno aMta na levo; kemake
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 te munio bauddhanA sAdhu jevA nathI. bauddhAcArya to bhojanamAM AvelA sUkSma carmanA khaMDone khAtI veLAe mukhAdikanA sparzathI paNa jANI zakyA nahIM." pachI rAjAe te vakhatanuM svarUpa pUchyuM. tyAre rANIe badhI vAta kharekharI kahI dIdhI. A rIte aneka yuktithI rANIe bodha karIne rAjAne jainadharmamAM rasika banAvyo. pachI anukrame zrI mahAvIrasvAmInI dezanA vagerethI zreNikarAjA jainadharmamAM sthira thayo. A dRSTAMta jevuM sAMbhaLavAmAM AvyuM tevuM ja lakhI dIdhuM che. "A zreNikarAjAnI kathA sAMbhaLIne jainadharmanA tattvane jANanAra mANasoe bauddha, zAkya, vedAMtI ane kaNAdAdika ekAMtavAdInA kudharmano tyAga karavo." 355 tIrthastavanA zatruMjayAditIrthAnAM pratyUSe samaye'nizam / 1 vidadhyAt stavanAM jantuH, sarvAghaughapraNAzinIm // 1 // bhAvArtha :- "haMmezA prAtaHkALe dareka prANIe sarva pApanA samUhane nAza karanArI zatruMjayAdika tIrthonI stuti karavI." pUrvAcAryoe nIce pramANe zatruMjayAdi tIrthonI stuti karelI che - zrI tIrtharAjastavanA rAjAdanAdhastanabhUmibhAge, yugAdidevAMghrisarojapITham / devendravandyaM nararAjapUjyaM, siddhAcalAgrasthitamarcayAmi // 1 // AdiprabhordakSiNAdigvibhAge, sahasrakUTe jinarAjamUrtiH / saumyAkRtiH siddhatatInibhAzca, zatruJjayasthA: paripUjayAmi // 2 // AdiprabhorvaktrasarokahAcca, vinirgatAM zrItripadImavApya / yo dvAdazAMgIM vidadhe gaNezaH, sa puMDarIko jayatAcchivA // 3 // caudasANaM sayasaMkhagANaM, bAvanna sahiyANa gaNAhivANaM / supAuA jattha virAjamANA, sattuMjayaM taM paNamAmi niccaM // 4 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 288 zrIsUryadevena vinirmitasya, zrIsUryakuMDasya jalaprabhAvAt / kuSThAdirogAzca samehya nazyan, naro bhavet kurkuTatAM vihAya // 5 // vizvatrayodyotakarA guNAlayA, mahAya'mANikyasukukSidhArikA / mataMgajasthA marudevimAtRkA, virAjate yatra girau vizeSataH // 6 // yatraiva zaile khalu paJca pAMDavA, yudhiSThirAdyA vijitendriyAzca / / kuntAsamaM viMzatikoTisAdhubhiH, sArdhaM zivarddhi ca samAsasAdire // 7 // namivinamimunIndrAvAdisevAparau yau, gaganacarapatI tau prApaturmokSalakSmIm / vimalagirivare vai koTiyUgmarSibhizca, saha hi vimalabodhiprAptipuSTyekahetU // 8 // vimalaguNasamUhai: saMbhRtazcAntarAtmA, svapadaramaNabhoktA darzanajJAnadhartA / nikhilazamadhanAnAM tisRbhiH koTimizca, samamamRtapadarddhi prApnuyAdava rAmaH // 9 // saurASTradeze khalu ratnatulyaM, sattIrthayugmaM parivartate ca / zatruJjayAkhyaM girinArasaMjJaM, namAmyahaM tadbahumAnabhaktyA // 10 // aNaMtanANINa anaMtadaMsiNe, aNaMtasukkhANa aNaMtavIriNe / vIsaM jINA jattha sivaM pavannA, saMmeyaselaM tamahaM thuNAmi // 11 // prage'harnizaM saMstutaM vAsavAdyai-rjinaM nAbhibhUpAlavaMzAvataMsam / zraye'STApade prAptapUrNAtmatattvaM, susaubhAgyalakSmIpradaM dyotimaMtam // 12 // kalyANakandodbhavanaikameghaM, samastajIvoddharaNe kSamaM tam / sphuratpratApaM mahanIyamUrti, zrImArudevyaM vRSabhaM ca vande // 13 // / iti tIrtharAjastavanA / je siddhAcaLa upara rAyaNanA vRkSa nIce devendroe vaMdana kareluM tathA cakravartIe pUjeluM evuM yugAdideva zrI AdIzvaranuM caraNakamaLarUpa pITha raheluM che, tenuM huM arcana karuM chuM. 1. je zatruMjayagiri para AdIzvara prabhunI dakSiNa dizAmAM sahagnakUTanI aMdara saumya AkRtivALI 1024 tIrthakaronI mUrtio rahelI che, tenuM huM pUjana karuM chuM. 2. zrI RSabhasvAmInA mukhakamaLathI nIkaLelI tripadIne pAmIne jemaNe dvAdazAMgInI racanA karI evA zatruMjaya para rahelA zrI puMDarIka gaNadhara jayane pAmo. 3. jayAM (prabhunI DAbI bAjue) caudaso ne bAvana gaNadharonI pAdukAo virAjamAna che te zatruMjayagirine huM nitya praNAma karuM chuM. 4. je giri para sUryadeve nirmANa karelA
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 sUryakuMDanA jaLanA prabhAvathI kuSTAdika vyAdhiono samUha nAza pAme che, temaja kukaDApaNuM pAmelo jIva pAcho manuSyapaNAne pAme che, (caMdarAjAnI jema) te zatruMjayagirine huM praNAma karuM chuM. 5. je giri upara traNa vizvamAM udyotane karanArA, guNonA sthAnarUpa ane amUlya ratna (RSabhadeva)ne kukSimAM dhAraNa karanArA evA hAthI para beThelA marUdevI mAtA virAje che te girine huM namana karuM chuM. 6. je parvata para jitendriya evA yudhiSThira vagere pAMca pAMDavo kuMtA mAtAnI sAthe vIza karoDa sAdhuo sahita muktipadane pAmyA che te parvatane huM namuM chuM. 7. je giri upara nami ane vinami nAmanA munindro ke jeo vidyAdharanA rAjAo hatA tathA zrI AdinAthanI sevA karanArA hatA teo be karoDa sAdhuo sahita mokSanI lakSmIne pAmyA, te vimalagiri ane vimaLa (nirmaLa) bodhanI prApti ane puSTinA heturUpa thAo. 8. je giri para nirmaLa guNonA samUhathI jeno AtmA paripUrNa thayo che, ane je niraMtara Atmika sukhamAM ramaNa karanArA ane tenA bhoktA che, jJAnadarzanane dhAraNa karanArA che tathA samatArUpa dhanavALA che evA rAmacaMdra traNa karoDa munionI sAthe mokSasthAnanI samRddhine pAmyA che te adrine huM vaMdanA karuM chuM. 9. saurASTra dezamAM zatruMjaya ane giranAra e be tIrtha amUlya ratna tulya varte che, tene huM bahumAnapUrvaka bhaktithI praNAma karuM chuM. 10. jyAM anaMta jJAnavALA, anaMta darzanavALA, anaMta sukhavALA ane anaMta vIryavALA viza tIrthaMkaro zivapadane pAmyA che te sametagirinI huM stuti karuM chuM. 11. niraMtara prAtaHkALe devendroe stuti karelA, nAbhirAjAnA vaMzanA alaMkArarUpa zrI RSabhadeva je parvata para saubhAgya lakSmIne ApanArA ghotimAnuM pUrNa Atmatattvane (siddhipadane) pAmyA che te aSTApada parvatano huM Azraya karuM chuM. 12. kalyANarUpa kaMdane utpanna karavAmAM advitIya megha samAna, samasta jIvono uddhAra karavAmAM samartha, phuraNAyamAna pratApavALA ane pUjaya mUrtivALA marudevInA putra zrI RSabhasvAmIne huM vaMdanA karuM chuM." zatruMjaya tIrthanA prabhAva saMbaMdhI eka kathA che, te nIce pramANe - kSitipratiSTha nAmanA nagaramAM sAMtu nAme maMtrI hato. te ekadA hatI para besIne ravADIe gayo hato. tyAMthI pAchA vaLatAM pote karAvela sAMtvasahI nAmanA caityamAM devane vAMdavA mATe hAthI parathI nIce utarIne praveza karatAM teNe te caityamAM rahenArA eka zvetAMbara sAdhune koI vezyAnA skandha upara hAtha rAkhIne ubhelA dIThA, tema chatAM paNa maMtrIe uttarAsaMga karIne gautama gaNadharanI jema paMcAMga namaskArapUrvaka tene vaMdanA karI. pachI eka kSaNavAra rahIne pharIthI namana karI maMtrI potAnA ghara tarapha gayo. temanA gayA pachI te sAdhu potAnA durAcaraNathI lajjA pAmIne jANe pAtAlamAM pesavAnI IcchA karatA hoya tema atyaMta khinna thaI gayA. pachI te ja vakhate sarva vastu vagereno tyAga karIne zrI hemacaMdrasUri pAse jaI temaNe pharIthI dIkSA lIdhI. pachI vairAgyabhAvathI pUrNa thayelA te sAdhue zrI zatruMjayagiri upara jaIne bAra varSa sudhI tapa karyuM. ekadA te maMtrI zatruMjayanI
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 291 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 yAtrA karavA mATe gayo. tyAM te sAdhune joIne "Apane meM pUrve koI vakhata joyelA che." ema kahIne vaMdanA karI. pachI temanA pavitra cAritrathI prasanna thayelA maMtrIe te munine temanA guru, kuLa vagere pUchyuM; eTale temaNe maMtrIne kahyuM ke "tattvathI to tame ja mArA guru cho." te sAMbhaLIne ajANyo maMtrI kAna ADA hAtha rAkhIne bolyo ke "are pUjaya ! evuM na bolo." muni bolyA ke jo jeNa suddhadhammaMmi, ThAvio saMjaeNa gihiNA vaa| so ceva tassa joyai, dhammagurU dhammadANAo // 1 // "munie athavA gRhasthIe jeNe jene zuddha dharmamAM sthApana karyo hoya te ja tene dharmadAna ApavAthI teno dharmaguru jANavo." ema kahIne te munie potAnuM mULa vRttAMta kahI tene dharmamAM daDha karyo. cityanA bhaMga karanAre zuM karavuM? caityabhaMgAcca yaduHkhaM, labdhaM tasya kSayaH katham / bhUyazcaityavidhAnena, tatpApaM vilayaM vrajet // 1 // bhAvArtha:- "caityano eTale jinapratimAno athavA jinamaMdirano bhaMga karavAthI je duHkha (pApa) thAya te zI rIte kSaya pAme? A praznano javAba e che ke pharIne caitya karAvavAthI te pApa nAza pAme che." te upara daSTAMta che, te nIce pramANe - prahmAdanapura (pAlanapura)mAM prahmAdana nAme rAjA hato. te ekadA abudAcaLa (Abu parvata) jovA gayo. tyAM teNe kumArapALarAjAe karAvelo zrI pArzvanAthasvAmIno prAsAda joyo. te prAsAdamAM zrI pArzvanAthasvAmInI rUpAnI pratimA joIne rAjAe tene bhAMgI nakhAvI mahAdevano poThIyo karAvIne zivAlayamAM sthApana karyo. tyAMthI rAjA potAne ghera Avyo ke tarata ja rAjAnA zarIramAM galatkRSTa (jharato koDha)no vyAdhi utpanna thayo. te vyAdhithI rAjAnA dehamAM ghaNI vedanA thavA lAgI. rAjAne gaMgA vagerenA tIrthajaLathI snAna karAvyuM, to paNa vyAdhi zAMta thayo nahIM; tethI te atyaMta vyAkuLa thayo. ekadA rAjAe koI munine roganI zAMtino upAya pUchyo, tyAre munie kahyuM ke - svasti zriyAMdhAma guNAbhirAmaM, sutrAmasaMtAnanatAMhipadmam / jAgratpratApaM jagatitale'tra, zrIpArzvadevaM satataM zraya tvam // 1 // yadIyamUrtirbhavino samastaM, nihaMtyadhaM dRSTipathAvatIrNA / zaile'rbude sthApitatIrthanAthaM, zrIpArzvadevo vitanoti saukhyam // 2 //
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 rU he rAjanuM! kalyANa ane saMpattinA sthAnabhUta, sakaLa guNothI virAjamAna ane jenA caraNakamaLane Indrono samUha paNa praNAma kare che, tathA jeno pratApa jagatamAM niraMtara jAgRta che evA zrI pArzvanAtha prabhunuM tame niraMtara sevana karo. jenI mUrti mAtra dRSTimArgamAM AvavAthI paNa bhavya prANIonA samagra pApane haNe che, evA Abu parvata para sthApana karelA zrI pArzvanAtha prabhu sarva prANIone sukhanA ApanArA che." he rAjA ! tame A puramAM ja eka navIna caitya karAvIne temAM zrI pArzvanAthajInI mUrti sthApanA karI haMmezA daMbha rahita nirmaLa bhaktithI tenI pUjA karo, tethI tamArA roganI zAMti thaze. vaLI te rAjA ! pratimAdikanA bhaMganuM prAyazcitta sAMbhaLo - moTI pratimA baLI gaI hoya, nAza pAmI hoya athavA tenI koIe corI karI hoya, to mULa maMtrano eka lAkha jApa karIne bIjI pratimA sthApana karavAthI te pApanI zuddhi thAya che. eka hAtha UMcethI biMba paDe to mULa maMtrano daza hajAra jApa karIne pachI pUjA karavI. be hAtha UMcethI paDe ane aMgabhaMga na thayo hoya to eka lAkha jApa karIne pharIthI saMskAra karavAthI zuddha thAya. puruSapramANa UMcAIthI pratimA paDI hoya ane zalAkA sarvathI vizIrNa thaI hoya to tenuM prAyazcitta nathI, eTale ke zalAkAno bheda thAya to navI ja pratimA karAvavI paDe. spaMDilAdikamAM paNa devonuM AvAhana karyA pachI pUjAnuM kArya visarjana karyuM na hoya tyAM sudhImAM jo pramAdathI biMbane upaghAta thAya, to pUjAdika vaDe maMtrane saMharIne mULa maMtrano pAMca hajAra jApa karI pAtradAna ApI pharIthI sarva arcA-pUjA karavI. devanA upakaraNane paga vaDe sparza thayo hoya to pAMcaso vAra maMtra jApa karavo. pratikramaNanI kriyAno lopa thayo hoya to vyAdhi vinAnA e upavAsa karIne mULa maMtrano so vAra jApa karavo, ane vyAdhivALAe mAtra so vAra jApa ja karavo. eka divasa devapUjA na thaI hoya, to traNa upavAsa karIne traNa divasa traNaso traNaso vAra jApa karavo. ajANatAM nirmAlyanuM bhakSaNa thaI gayuM hoya to daza hajAra jApa karI vizeSa pUjA karavI, ane jANIne nirmAlyanuM bhakSaNa karyuM hoya to eka lakSa navakArano jApa karIne pAMca upavAsa karavA. nirmAlyanA pAMca bheda che. devasva, devadravya, naivedya, nivedita ane nirmAlyA. temAM devane mATe ApelA prAmAdika devasva kahevAya che, devasaMbaMdhI alaMkArAdi devadravya kahevAya che. devane mATe kalpala padArtha naivedya kahevAya che, devane mATe kalpIne temanI pAse dhareluM nivedita kahevAya che ane prabhu pAse dharyA pachI bahAra nAMkhI dIdheluM-upADI lIdheluM nirmAlya kahevAya che. te pAMce prakAranA nirmAlyane suMghavuM nahIM, oLaMgavuM nahIM, koIne ApavuM nahIM, temaja vecavuM nahIM. kemake koIne ApavAthI rAkSasajAtimAM janma thAya che. khAvAthI cAMDALa jAtimAM janma thAya che. sparza karavAthI strIpaNuM prApta thAya che ane vecavAthI bhillayonimAM janma thAya che. pUjAmAM dIpanuM avalokana karatAM tathA dhUpa annAdika dharatAM teno gaMdha Ave teno doSa nathI, temaja nadInA pravAhamAM nAMkhelA puSpAdika nirmAlyanA gaMdhathI paNa doSa lAgato nathI. 1. potAnA saMbaMdhIne ApavuM nahi ane pote dravya meLavavA vecavuM nahi ema samajavuM derAsaranA mALI bhojakane ApavAmAM temaja devadravyanI vRddhi mATe vecavAmAM bAdha samajavo nahIM.
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ ~ 293 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 maraNanA tathA janmanA sUtakavALAne ghera jamavuM nahIM. ajANatAM khavAyuM hoya to eka upavAsa karIne mULa maMtrano eka hajAra jApa karavo. jANIne bhojana karyuM hoya to traNa upavAsa karIne traNa hajAra jApa karavo. potAne ja ghera sUtaka AvyuM hoya to sUtakI mANasano sparza tajI devo ane judI rasoI karAvIne jamavuM, nahi to pratikramaNa, devapUjA vagere nityakarmanI hAni thAya che, dharmamAM sthita rahelA, kriyAmAM Asakta, jJAnavALA ane vratavALAe sUtakamAM paNa nityakarmanI hAni karavI nahIM, arthAtu pratikramaNa devapUjAdi karyA vinA rahevuM nahIM. koI mANasa nityakarma karato na hoya ane pramAdathI (ajANatAM) sUtakano sparza kare, athavA samudAya mATe rAMdhelA anAjanuM bhojana kare to eka upavAsa ane hajAra jApathI te zuddha thAya che; paNa jo jANIne spardhAdika karyuM hoya to tethI traNa gaNuM prAyazcitta karavuM. eka divasanI pUjAno lopa thayo hoya to mULa maMtrano daza hajAra jApa karavo athavA upavAsa karIne eka so vAra jApa karavo." A pramANe munie kahelo prAyazcittano vidhi sAMbhaLIne rAjAe tarata ja zrI pArzvanAthanuM caitya karAvI temAM zrI pArzvanAthasvAmInI kAMcanamaya mUrti sthApanA karI ane haMmezA tenI bhaktipUrvaka pUjA karavA mAMDI. tenA prabhAvathI anukrame rAjAno sarva vyAdhi naSTa thayo. pAlaNapuranA prahalAda nAmanA rAjAe bhakti vaDe je pArzvanAthanI mUrtinuM nirmApaNa karyuM te mUrtinA snAtranuM jaLa anya rAjAne paNa pAmA (khasa) vyAdhino nAza karanAra thayuM. pralAdana nAmanA caityamAM birAjelA praphlAdana nAmanA pArzvanAthasvAmI caMdranI jema prANIone praphlAda (harSa) karanArA thavAthI jagatamAM sArthaka nAmavALA thayA che." 356 dharmanuM mahAbhya jinadharma samArAdhya, bhUtvA vibhavabhAjanam / prAptAH siddhisukhaM ye te, zlAghyA maMgalakuMbhavat // 1 // bhAvArtha - "jinadharmanuM ArAdhana karIne sarva saMpattinuM sthAna thaI jeo siddhi sukhane pAmyA che teo maMgaLakaLazanI jema prazaMsA karavAne yogya che." maMgaLakuMbhanuM dRSTAMta ujjayinI nagarImAM vairisiMhanAme rAjA hato. te nagarImAM dhanadatta nAme dharmanI rucivALo eka zeTha hato. tene putrarahita satyabhAmA nAmanI strI hatI. ekadA putranI ciMtAthI plAna mukhavALA zeThane joIne satyabhAmAe tene pUchyuM ke "he nAtha ! tamAre ciMtAtura thavAnuM zuM kAraNa
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 che ? te kaho." tyAre zeThe putraciMtAnI vAta kahI. te sAMbhaLIne te bolI ke "he svAmI ! sukhane IcchanAra mANase evI ciMtA zA mATe karavI ? teNe to A lokamAM tathA paralokamAM sukhane ApanAra dharmanI ja sevA karavI." A pramANeno priyAno upadeza sAMbhaLIne tene satya mAnIne harSa pAmelo zreSThi puSpAdika vaDe devapUjA karavA vagere aneka dharmakAryo karavA lAgyo. dharmanA prabhAvathI tuSTamAna thayelI zAsanadevIe tene Icchita varadAna ApyuM; tethI satyabhAmAe garbha dhAraNa karyo, anukrame samaya pUrNa thatAM teNe eka putrane janma Apyo. te putranuM svapnane anusAre maMgaLakuMbha evuM nAma pADyuM. te putra anukrame vRddhi pAmI kaLAbhyAsa karavAmAM tatpara thayo. tenA pitA haMmezA devapUjAne mATe puSpAdika levA udyAnamAM jatA, teno niSedha karIne maMgaLakuMbha haMmezA puSpo lAvIne pitAne ApavA lAgyo. te puSpothI pitA ane putra banne pUjA karatA hatA. A pramANe dharmAbhyAsa karatA hatA tevAmAM je banyuM te sAMbhaLo - "caMpApurImAM mahAbAhu nAme rAjA hato. tene guNAvalI nAme rANI hatI. te rANIthI utpanna thayelI lAvaNyanA rasanI jANe peTI hoya tevI svarUpavAna trailokyasuMdarI nAme tene putrI hatI. te yuvAvasthA pAmI tyAre rAjAe vicAryuM ke "mArI putrIne yogya vara koNa maLaze ?'" pachI rAjAe potAnA subuddhi nAmanA pradhAnane bolAvIne kahyuM ke "meM tArA putrane mArI trailokyasuMdarI ApI che temAM tAre kAMI paNa bolavuM nahi.' te sAMbhaLI pradhAne ghera jaI vicAra karyo ke "rAjAnI putrI to sAkSAt ti jevI che, ane mAro putra to kuSTanA vyAdhivALo che. te jANatAM chatAM huM te banneno yoga zI rIte karuM ?" pachI potAnI buddhithI ja upAya zodhIne pradhAne gotradevInI ArAdhanA karI. tyAre devI paNa pratyakSa thaIne bolI ke "he pradhAna ! tArA putrane karmanA vipAkathI kuSTa roga thayo che, tethI te maTI zake tema nathI; kemake bhogya karma avazya bhogavavuM ja paDe che; to paNa tArA kAryanI siddhi mATe tArI bhaktithI prasanna thayelI huM A purIne daravAje rahenAra azvarakSakanI pAse TADhathI pIDA pAmato ane agninI IcchAvALo koIka bALaka lAvIne mUkIza. te bALakane tAre grahaNa karavo." ema kahIne devI antardhyAna thaI. pachI maMtrIe vivAhanI sAmagrI taiyAra karavA mAMDI, ane te azvarakSakane bolAvIne kahyuM ke "amuka divase je bALaka tArI pAse Ave tene gupta rIte mArI pAse lAvaje." ema kahIne azvarakSakane rajA ApI. have te gotradevIe paNa ujjayinI nagarImAM jaIne puSpo laIne ghara tarapha jatA te maMgaLakuMbhane uddezIne AkAzavANIthI kahyuM ke "A bALaka rAjAnI kanyAne bhADe paraNaze." te sAMbhaLIne maMgaLakuMbha vismaya pAmI ghera Avyo. bIje divase paNa te ja pramANe sAMbhaLyuM. tyAre teNe vicAra karyo ke "Aje ghera jaIne A AkAzavANInI vAta pitAne kahIza.' Ama vicAra kare che teTalAmAM to tene te devIe caMpApurI pAsenA vanamAM mUkyo, eTale te bhamato bhamato azvapALanI pAse gayo. azvapALe tene gupta rIte laIne maMtrIne soMpyo. maMtrIe tene devakumAra jevo rUpavAna joIne harSa pAmI ekAMtamAM rAkhyo. ekadA maMgaLakuMbhe sacivane pUchyuM ke "he
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 muzey pitA ! mane paradezIne zA mATe gupta sthAne rAkhyo che?" maMtrIe tene kapaTathI kahyuM ke "tane rAjAnI putrI kailokyasuMdarI sAthe paraNAvavo che, tene paraNIne pachI tuM mArA kuSTanA vyAdhivALA putrane te rAjaputrI Apaje. A kArya mATe tane ahIM lAvavAmAM Avyo che." te sAMbhaLIne maMgaLakuMbha bolyo ke "kuLane kalaMka lagADanAruM akRtya huM zI rIte karuM ? mugdhajanane kUvAmAM utArIne doraDuM kApI nAkhavA jevuM e akArya to huM nahi karuM." maMtrIe kahyuM ke "re mUrkha ! jo A kAma tuM nahi kare to huM mArA hAthathI ja tane mArI nAMkhIza." te sAMbhaLIne te bALaka buddhirUpa netrathI vicArIne bolyo ke "huM tamArA kahevA pramANe karuM, paNa rAjA hastameLApa vakhate je vastu Ape te badhI tamAre mane ApavI." maMtrIe te vAta kabUla rAkhI. pachI lagnanA divase zubha samaye moTA ADaMbarathI maMgaLakuMbha rAjaputrI sAthe paraNyo. tenA hastameLApa samaye rAjAe jAtivaMta pAMca azvo vagere paherAmaNImAM tene ApyAM. - vivAha thaI rahyA pachI maMtrI rAjaputrIne tathA maMgaLakuMbhane potAne ghera laI gayo. thoDIvAre maMgaLakuMbha dehaciMtAe javAnuM miSa karIne zayanagRhathI bahAra nIkaLyo. tenuM capaLa citta jANIne rAjaputrI paNa jaLapAtra laIne tenI pAchaLa gaI. dehaciMtAthI AvyA pachI maMgaLakuMbhane AmaNadumaNo caLacitta joIne rAjaputrIe pUchyuM ke "he nAtha ! zuM tamane sudhA bAdhA kare che?" teNe hA kahI; eTale rAjaputrIe dAsI pAse potAne gherathI modaka maMgAvIne tene ApyA. te khAtAM khAtAM potAnuM sthAna jaNAvavA mATe maMgaLakaLaza bolyo ke "ujjayinI nagarInA jaLa vinA A modaka svAdiSTa lAgatA nathI." te sAMbhaLIne rAjaputrIe Azcarya pAmIne vicAryuM ke "aho ! A aghaTamAna (asaMgata) vAkya kema bole che ?" ema vicArIne teNe patine sugaMdhI tAMbula ApyuM. pachI pharIthI te dehaciMtAnA miSe bahAra nIkaLIne azvo vagere laI avaMtI tarapha cAlyo. anukrame avaMtI pahoMcyo. tenA mA-bApa tene Avelo joI zokarahita thayA. pachI teNe potAnA mAtApitAne potAnuM sarva vRttAMta kahI saMbhaLAvyuM. ahIM maMtrIe maMgaLakuMbhano veSa paherAvIne potAnA putrane rAjaputrI pAse mokalyo. te koDhIo AvAsabhavanamAM jaIne zayyA para caDhI rAjaputrIne sparza karavA lAgyo. tene joIne tatkALa te rAjaputrI zayanagRhamAMthI bahAra nIkaLIne dAsIo pAse beThI, ane AkhI rAtri khedayukta citte tyAM ja nirgamana karI. prAtaHkALe maMtrIe rAjA pAse jaIne kahyuM ke "he svAmI! mAro putra ApanI putrInA sparzathI kuSTI thayo hoya ema jaNAya che. have zuM karavuM?" te sAMbhaLIne rAjA bolyo ke karmanI vicitra gati che. kahyuM che ke - cintayatyanyathA jIvo, harSapUritamAnasaH / vidhistaveSa mahAvairI, kurute kAryamanyathA // 1 // bhAvArtha - "harSathI pUrNa manavALo thaIne jIva je kArya karavAnuM ciMtave che te A mahAzatrurUpa vidhi anyathA kare che."
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 "he maMtrI ! AmAM mArI putrIno ja doSa che, tArA putrano doSa nathI." evI rIte rAjAe AzvAsana Apelo maMtrI potAne ghera gayo. rAjAe putrInA doSane lIdhe krodhathI tene potAnI pAse AvavAno niSedha karyo. 296 ekadA pitAno krodha zAMta thayo, tyAre te pitAnI pAse jaIne bolI ke "he pitA ! mane puruSano veSa Apo. huM ujjayinI gayelA mArA patine maLIne mAruM kalaMka dUra karIza." rAjAe tene anumati ApI, eTale te keTalAka sainya sahita siMha nAmanA sAmaMtanI sAthe ujjayinI gaI. ujjayinInA rAjAe caMpApurIno rAjaputra AvyAnA samAcAra jANI tene rahevA mATe mahela vagere ApI teno satkAra karyo. ekadA potAnA utArA pAsethI pANI pIvA jatA potAnA pitAnA nAmAMkita azvo joIne teNe potAnA sevakone tenI pAchaLa mokalI te azvanA svAmInuM nAma ThAma vagere pUchAvyuM. te mANasonA mukhathI tene haju jJAnano abhyAsI jANIne teNe sarva chAtro sahita tenA adhyApakane jamavAnuM niyaMtraNa karyuM, eTale adhyApaka sarva chAtrone laIne jamavA AvyA. tenI aMdara potAnA bhattarane joIne te rAjaputrI bahu harSa pAmI. pachI sarvanuM azana-vasanAdi vaDe sanmAna karIne te kumA2rUpa rAjaputrIe adhyApakane kahyuM ke "A chAtromAMthI koI paNa mAruM vRttAMta jANato hoya te tamArI AjJAthI kahI batAve tema karo." te sAMbhaLIne adhyApake tenuM vRttAMta je jANato hoya tene kahevAnI AjJA ApI; eTale maMgaLakuMbhe te puruSaveSane dhAraNa karanAra potAnI priyA che, ema oLakhIne siMhasAmaMta vagere sarvanA sAMbhaLatAM potAnA vivAha vagerenuM pUrva vRttAMta kahyuM. te sAMbhaLIne rAjaputrIe siMhasAmaMtane kahyuM ke "A ja mAro pati che, ane tene zodhavA mATe ja huM puruSano veSa dhAraNa karIne ahIM AvI chuM." siMhasAmaMte kahyuM ke "jo te ja tAro pati hoya to tuM niHzaMkapaNe tenI sevA kara." pachI e vAta rAjAne jaNAvIne tenI AjJAthI trailokyasuMdarI strIno veSa dhAraNa karI potAne sAsare gaI, ane tenI sAthe maMgaLakuMbha vilAsa karavA lAgyo. ekadA trailokyasuMdarInI preraNAthI maMgaLakaLaza rAjAnI AjJA laIne caMpAnagarIe gayo. tyAMno rAjA paNa potAnI putrInA mukhathI tenuM sarva vRttAMta sAMbhaLIne harSita thaI bolyo ke 'he putrI ! teM tAruM kalaMka dUra karyuM.' pachI rAjAe pelA duSTa kArya karanAra maMtrIne mAravAno hukama karyo. te vakhate maMgaLakaLaze vinaMtI karIne tene choDAvyo. pachI putrarahita evA te rAjAe maMgaLakaLazane rAjya para besADI pote yazobhadrasUri pAse dIkSA grahaNa karI. maMgaLakaLazane rAjyanuM pratipAlana karatAM jayazekhara nAmano putra thayo. ekadA jayasiMha nAmanA AcAryane udyAnamAM AvelA sAMbhaLIne maMgaLakaLaze priyA sahita guru pAse jaI temane vaMdanA karI. temanI dezanA sAMbhaLyA pachI maMgaLakaLaze pUchyuM ke "guru ! huM kayA karmathI AvAM prakAranI vivAhaviDaMbanA pAmyo ? tathA kayA karmathI mArI priyAne dUSaNa prApta thayuM ?"
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 297 "" sUrie kahyuM ke "pUrve kSitipratiSThapuramAM somacaMdra nAme eka kuLaputra raheto hato. tene zrIdevI nAmanI patnI hatI, ane jinadeva nAmano eka zrAvaka mitra hato. ekadA dhanakAMkSI jinadeva dhana upArjana karavAnA hetuthI dezAMtara javA taiyAra thayo; te vakhate teNe potAnA mitra somacaMdrane potAnuM dhana sAta kSetramAM vAparavA mATe ApyuM. tenA gayA pachI somacaMdre mitranA kahevA pramANe tenuM dravya sAta kSetramAM kharyuM. te ja puramAM zrIdevInI eka bahenapaNI bhadrA nAmanI hatI. teno pati koIka karmathI kuSTI thayo. te vAta bhadrAe eka vakhata potAnI sakhI zrIdevIne kahI. tyAre zrIdevIe hAsya karIne kahyuM ke "he sakhI ! tArA saMgathI tAro pati kuSTI thayo. sAMbhaLIne bhadrA potAnA manamAM ati duHkhI thaI. te jANIne thoDI vAre zrIdevI bolI ke "he sakhI ! kheda na karIza, meM to tane mazkarImAM kahyuM che." ema kahIne teNe bhadrAne AnaMdita karI. pachI sAdhunA saMgathI tame daMpatI zrAddhadharma pAmI tenuM pAlana karI samAdhi vaDe kALa karIne saudharma devalokamAM utpanna thayA. tyAMthI AyuSya pUrNa thatAM cyavIne somacaMdrano jIva tuM rAjA thayo ane zrIdevIno jIva trailokyasuMdarI thayo, teM pUrvabhave paradravyathI puNya upArjana karyuM hatuM tethI A bhavamAM bhADA vaDe tuM rAjaputrIne paraNyo, ane A trailokyasuMdarIe hAsyathI paNa sakhIne kalaMka ApyuM hatuM, tethI A bhave kalaMka prApta thayuM. ', A pramANe gurunA mukhathI potAno pUrvabhava sAMbhaLIne virakta thayelA te daMpatIe potAnA putrane rAjya soMpIne guru pAse dIkSA lIdhI. pachI aticAra rahita cAritranuM pAlana karIne aMte te banne kALa karIne brahma devalokamAM devatA thayA. tyAMthI cyavIne anukrame avyaya, ajara, abhaya ane samagra AtmasaMpattinA AvirbhAvarUpa mokSapadane pAmaze. 350 guru paTTAvaLI SaTtriMzadguNaratnADhyaH, saudharmAdiparaMparaH / gurupaTTakramo dhyeyaH surAsuranaraiH stutaH // 1 // bhAvArtha :- "sura, asura ane manuSyoe stuti karelo tathA chatrIza guNarUpI ratnothI Atmya evo zrI sudharmAdika gaNadharonI paraMparAvALo gurupaTTano krama dhyAna karavA yogya che." guru (AcArya) paraMparAno krama hIrasaubhAgya kAvyamAM kahelo che. te pramANe ahIM lakhIe chIe.
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 2 zrI vIrajinezvarane IndrabhUti vagere agiyAra uttama gaNadharo hatA. teo jANe prathama zive dagdha karelo kAmadeva pArvatinA lagnamAM pharIthI pragaTa thayo tene haNavAnI IcchA rAkhanAra agiyAra rudra (ziva) pragaTa thayA hoya tevA zobhatA hatA. te gaNadharomAM zrI vardhamAnasvAmInA paTTane dhAraNa karavAmAM dhUrya evA zrI sudharmAsvAmI thayA. "jagatamAM vRSabha vinA bIjo koNa dhUsarInA sthAnane avalaMbana Ape?" te sudharmAsvAmInA paTTa upara yazalakSmI vaDe kuMdapuSpane tathA zaMkhane paNa tiraskAra karanAra jaMbUsvAmI thayA. bALaka evA paNa jenAthI parAbhava pAmelo kAmadeva jANe lajjA pAmyo hoya tema adazya thaI gayo. te ja jaMbUsvAmInA paTTanI lakSmIne caMdramukhI strIne jema tilaka zobhAve tema prabhavasvAmIe zobhAvI, ke je prabhasvAmIe corarUpa thaIne paNa sArthavAhanI jema prANIone kalyANakArI evI mokSalakSmI prApta karavI te ati Azcarya che. tyAra pachI te prabhavasvAmInA paTTane pitAnA siMhAsanane jema rAjA zobhAve tema zaabhavasvAmI zobhAvatA hatA, jemanA kaMThapIThamAM muktAmaNinI mALAnI jema sarva vidyAo spharasAyamAna thaIne zobhI rahI hatI. tyArapachI siMha jema parvatanA zikharane zobhAve tema temanA paTTane kIrtirUpI AkAzagaMgA vaDe dizAone pUrNa karatA evA zrI yazobhadrasUri zobhAvatA hatA. tyAra pachI jema zrAvaNa mAsano megha jaLavRSTithI kadaMba, jaMbU ane kuTaja vRkSonA vanane pallavita kare tema zrI yazobhadrasvAmInA paTTane zrI saMbhUtivijaya AcArye potAnI zobhAthI alaMkRta karyuM. tyAra pachI te saMbhUtivijayanA satIrthya (gurubhAI) bhadrabAhu AcArya samagra AgamanA pAradarzI thayA, jemaNe vajaratnanI khANamAMthI vajaratnanI jema dazAzrutaskandamAMthI kalpasUtra uddharyuM. tyAra pachI te saMbhUtivijaya tathA bhadrabAhusvAmInI paTTalakSmIne potAnA vaMzarUpI samudramAM kaustubhamaNi jevA zrI sthUlabhadrasvAmIe yazathI traNa lokanI jema zobhAvI. tyAra pachI sArathinA rathane vahana karavAmAM be vRSabha hoya tema te sthUlabhadranA paTTa upara anukrame dharmadhurAne dhAraNa karanArA AryamahAgiri tathA Aryasuhasti thayA. tyAra pachI te Aryasuhasti munIndranA paTTane viSNunA pAdakramarUpa AkAzane sUryacaMdranI jema zrI susthitasUri tathA supratibaddhasUri nAmanA temanA be ziSyoe suzobhita karyuM. pUrve sudharmAsvAmIthI AraMbhIne suhastisUri thayA tyAM sudhI sAdhuonuM nirgatha nAma hatuM, eTale nirgastha gaccha kahevAto, ane A be susthita tathA supratibaddhasUrinA vakhatathI bIjuM koTigaNa evuM nAma thayuM. teno hetu e che ke te sUrie sUrimaMtrano eka karoDa vAra jApa karyo hato. tyAra pachI te susthita ane supratibaddhasUrinI paTTalakSmInA tilakarUpa muniomAM cakravartI samAna zrI Indradina AcArya thayA. temaNe baLarAme yamunAno parAbhava karyo tema dAMbhikapaNAno
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 muninnlee parAbhava karyo hato. tyAra pachI aMgirA tApasathI bRhaspatinI jema te Indradina AcAryathI ghaNA guNavAna zrI dinnasUri thayA. temaNe jema nArAyaNe kAlanemi asurano nAza karyo tema rAgano nAza karyo hato. tyAra pachI krame karIne jinezvaranA pAdane mastaka vaDe sparza karatI evI te dintasUrinI paTTalakSmIne dhvajAno samUha jema prAsAdasamUhane zobhAve tema siMhagiri nAmanA sUrIzvare zobhAvI. tyAra pachI temanA paTTane mastakane mANikyano mukuTa zobhAve tema ajJAna tathA pApanA samUharUpa parvatanuM dalana karavAmAM IndranA vaja jevA zrI vajaprabhu utkRSTa zobhA pamADatA hatA. tyAra pachI zrIvajaprabhunA padarUpI udayAcaLa parvatanI cUlikA upara sUrya samAna zrI vajasenasUri thayA. tyAra pachI caMdrakuLanA mULa kAraNabhUta zrI caMdrasUri thayA. ahIMthI caMdragaccha evuM trIjuM nAma thayuM. tyAra pachI jema sarovaranA madhya bhAgane praphullita kamaLa zobhAve tema taraMgita karuNa rasavALA te caMdrasUrinA paTTane sAmantabhadrasUrie zobhAvyuM, A sUri prAye vanamAM rahetA hatA, tethI temanAthI A gacchanuM vanavAsIgaccha evuM cothuM nAma thayuM. tyAra pachI sAmantasUrinA paTTa upara vRddhadevasUri thayA. temaNe koraMTaka nAmanA nagaramAM bhavya prANIonA netrarUpI pAMthanI AjIvikA (vizrAmasthAna) samAna tathA puNyanA pAka (udaya)ne karanArI jANe satrazALA (dAnazALA) hoya tevI zrI mahAvIrasvAmInI mUrti sthApanA karI hatI. tyAra pachI aurasa putra vaDe jema pitAno vaMza utkRSTa zobhA pAme tema vRddha devasUrinuM paTTa railokyanI lakSmInA tilaka samAna zrI pradyotana nAmanA sUri vaDe utkRSTa zobhA pAmyuM. tyAra pachI gaMgAnA taraMga jevo jemano vAgvilAsa che evA ane buddhithI bRhaspatine paNa jItanArA zrImAnadevasUrie sabhAmaMDapane sabhyajananI jema te pradyotanasUrinA sthAnane alaMkRta karyuM. A zrImAnadevasUrine AcAryapada ApatI vakhate temanA skandha para sAkSAt sarasvatI tathA lakSmIdevIne joIne "aho ! anyAyAdika pramAdane sevanAra rAjAno jema rAjyathI bhraza thAya che tema A mAnadeva rAjAdikano satkAra pAmIne cAritrathI bhraSTa thaze." evI zaMkAthI jemanuM mana kheda pAmatuM hatuM evA potAnA guru zrI pradyotanasUrine joIne narendra, nAgendra ane devendro paNa jemanI kirtinuM gAna karatA hatA evA te mAnadevasUrie jANe kAma-krodhAdika cha atyaMtara zatrane jItavA IcchatA hoya te vRtAdika cha vigayano yAvajIvita tyAga karyo hato. A sUri saMghanA upadravano nAza karavA mATe laghuzAMtinA racanArA jANavA. tyAra pachI te mAnadevasUrinA paTTarUpa AkAzamAM sUrya samAna zrImAnatuMga nAme sUrIndra thayA. temaNe pRthvI paranA aneka rAjAone jema cakravartI AjJA manAve tema sarva sAdhuone potAnI AjJA grahaNa karAvI hatI. A sUrie potAne bAMdhelA aDatAlIza baMdhanone "bhaktAmara stotra racIne te vaDe toDI nAkhyA hatA, tathA saMghane vyaMtarAdike 1. jinezvaranuM AdipaNuM hovAthI paraMparA vaDe A paTTa jinezvaranA pAdarUpa thayo ane A paTTalakSmI Adi hovAthI tenuM mastaka thayuM.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 karelA upasargo dUra karavA mATe 'nimaUNa paNayasuragaNa' ItyAdi sarva bhayanuM haraNa karanAra stotra banAvI ApyuM hatuM. tyAra pachI zrIkRSNanI jema zukladhyAnarUpa sarvendra te rUpa manthanarajju tenA vaDe ane samatArUpI maMdarAcaLa parvata vaDe madarUpI samudranuM maMthana karIne zrI vIra nAmanA AcArya te mAnatuMgasUrinI paTTalakSmIne varyA. tyAra pachI jemaNe samagra kuvAdIonA samUhane dUra karyA che evA zrI jayadevasUri thayA, ke jenI vANInA vilAsathI jenA mAdhuryano tiraskAra thayo che evI sudhA (amRta) jANe kSIrasAgaramAM DUbI gaI hoya nahi zuM ? tyAra pachI svarganI apsarAoe jemanI kIrtinuM gAna karyuM che ane jemanuM mana sadA cidAnaMda (AtmAnaMda)mAM ja magna che evA zrI devAnaMdasUrie yuvAvasthA jema caMdramukhI srIne zobhA pamADe tema te jayadevasUrinI paTTalakSmIne zobhA pamADI. tyAra pachI jANe ajJAnarUpa aMdhakAranA sainyane haNavAnI IcchAvALA parAkrame zarIrano svIkAra karyo hoya tevA ane devAnaMdasUrinA paTTarUpI samudrane ullAsa karavAmAM caMdra samAna zrI vikrama nAmanA sUrIzvara thayA. tyAra pachI siddhAntasamudranA pArane jonArA evA zrI narasiMhasUri thayA. temaNe jema sUrya jagane nidrAno tyAga karAve tema eka yakSane mAMsa khAvAno tyAga karAvyo hato. tyAra pachI jema amUlya mANikya aMgulIne zobhAve tema khUmANarAjAnA kuLamAM dIpaka samAna samudrasUri nAmanA AcArye zrI narasiMhasUrinI paTTalakSmIne alaMkRta karI. tyAra pachI te samudrasUrinA paTTa u52 zrI mAnadeva nAmanA (bIjA) sUri thayA, ke jemanA mukhakamaLamAM vAsa karanArI sarasvatI devI amRtanA bhojana vaDe kaMTha sudhI tRpta thayelI hovAthI, A AcAryanA manohara vAvilAsanA miSathI jANe pIdhelA amRtanA udgAra kADhatI hoya evo bhAsa thato hato. tyAra pachI temanA paTTa upara vibudha samAna zrI vibudhaprabha nAmanA AcAryendra thayA, jemanAthI parAbhava pAmelo puSparUpa AyudhavALo kAmadeva pharIthI yuddha karavAnI IcchA vaDe tIkSNa AyudhavALo thayo. tyAra pachI temanA paTTarUpI kamaLamAM haMsa samAna zrImAn jayAnaMdasUri thayA, jemanA hRdayamAM agastyamuninI aMjalImAM samudranI jema samagra siddhAnta samAI gayA hatA. tyAra pachI temanA sthAna para raviprabha nAmanA muniMdra thayA, temanuM mukha caMdrasamAna AcaraNa karatuM hatuM, temanA dAMtanI kAMti caMdranI jyotsnAnuM AcaraNa karatI hatI. temanI bhUkuTInI vakratA caMdramAM rahelI vakratAnuM AcaraNa karatI hatI ane vANIno vilAsa amRta zravavAnuM AcaraNa karato hato. tyArapachI te raviprabhasUrinA paTTa upara zrI yazodevasUri thayA, temanA vRddhi pAmatA kIrtirUpI kSIrasAgare karIne jagatmAM arhatanA mahimAe karIne Itio (upadravo)nI jema kRSNanIlAdika asita padArthoe potAnA nAmano paNa lopa karyo hato, arthAt A AcAryanI kIrtithI sarva vizva zveta thayuM hatuM, tethI kRSNa-nIlAdika varNo jovAmAM paNa AvatA nahotA. tyAra pachI temanA paTTa upara alaukika pradyumnadeva (kAmadeva) samAna pradyumnadeva nAme AcArya thayA, kAraNa ke te AcArye bhavane (saMsArane) bhedI nAMkhyo hato, ane kAmadeva to bhavathI (zivathI) bhedAyo
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 301 hato. vaLI te AcArya rati (strI vagerenI prIti)no tyAga (nAza) karyo hato ane kAmadeva to ritino pati hovAthI teno svIkAranAra hato, te AcArya madhu madha athavA madya)thI dUra rahelA hatA, ane kAmadeva to madhu (vasaMta)nA sahAyano Icchaka hato, temaja te AcAryanI mUrti samagra vizvane Adara karavA yogya manohara hatI, ane kAmadeva to anaMga hovAthI mUrtirahita hato, mATe te AcArya navIna kAmadevarUpa thayA hatA. tyAra pachI potAnI kIrtirUpa caMdrajyotmA vaDe jemaNe trilokane dhavalita karyuM che evA zrI mAnadevasUrie prabhu, maMtra ane utsAha e traNa prakAranI zakti vaDe rAjAnI lakSmInI jema te pradyumnasUrinA paTTanI lakSmIne zobhA pamADI. (A trIjA mAnadevasUri jANavA). tyAra pachI jemanA caraNakamaLamAM Indro tathA candro bhramararUpa thayA che evA vimalacaMdra nAmanA sUrIzvarathI zatrune tApa pamADanAra pratApI rAjAnI jema te mAnadevasUrinuM paTTa lakSmIne bhogavatuM thayuM. tyAra pachI temanA paTTa upara kAmadeva samAna prazasta rUpavAna ane AcAryone viSe caMdra samAna udyotana nAmanA sUri virAjamAna thayA, ke jenA paTTane dhAraNa karanArA diggajonI jevA ATha sUrindro thayA. A sUrie moTA vaTavRkSanI nIce ATha munione sUripada ApyuM hatuM tethI temanA vakhatathI A gacchanuM vaDagaccha athavA bRhadragaccha evuM pAMcamu nAma paDyuM. tyAra pachI temanA paTTa upara jemaNe potAnA mAhAsya vaDe sarva devone namra karelA che evA sarvadeva nAmanA AcArya thayA, ke je tArAnI zreNI vaDe caMdranI jema guNonI zreNI vaDe Azraya karAyelA hatA. tyAra pachI tenA paTTa upara gone viSe nivAsa karanAra, gaurava vaDe zobhAvALA, vANInA adhipati ane vibudhoe sevAtA evA devasUri (bRhaspati)nA jevA zrIdevasUri nAmanA AcArya thayA. tyAra pachI maMdirane dIvo zobhAve tema tenA paTTane doSonA udayathI pragaTa thayelA tama (ajJAna athavA pApapaTTanA vistArano nAza karavArUpa vyApAramAM ja tatpara thayelA evA zrI sarvadavasUrie zobhAvyuM. (A bIjA sarvadevasUri jANavA.) tyAra pachI temanA paTTArUpa AmravRkSane sevanArA popaTa ane koyalanI jevA zrImAnuM yazobhadrasUri tathA munione viSe zreSTha evA zrI nemicaMdrasUri thayA. tyAra pachI te banne sUrinA paTTa upara aneka zAstronA racanArA zrI municaMdra nAmanA sUri thayA. vAyunI asmalita gatinI jema temanI buddhi koI paNa zAstramAM alanA pAmatI nahotI. cAritra levAne IcchatA cakravartI jema cha khaMDa pRthvIno tyAga kare tema A sUrie cha vigayano tyAga karyo hato. te sUri koIpaNa vakhata potAnA zarIra upara paNa mamatA karatA nahIM, ane haMmezA eka ja vAra chAzanI parAza mAtrano AhAra karatA hatA. tyAra pachI temanA paTTa upara devoe upasarga karyA chatAM paNa A koI vakhata jitAya tevA nathI, e hetuthI ja jANe tevA nAmathI prasiddha pRthvI para thayA hoya ema ajitadeva nAmanA sUri thayA. 1. sUrinA vizeSaNamAM go eTale pRthvI ane bRhaspatinA vizeSaNamAM svarga. 2. sUrinA pakSamAM gaurava eTale mAhAbhya, bIjA pakSamAM IndrAdika devone bhaNAvavAthI gurupaNuM. 3. pahelA pakSamAM paMDito bIjAmAM devo. 4. dIvAnA pakSamAM doSA eTale rAtri ane tama eTale aMdhakAra.
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 - tyAra pachI jagane pavitra karanAra devanadI (gaMgA)no pravAha caMdramauli (ziva)nI jaTAno Azraya kare tema te ajitadevasUrinA paTTano tapasvIone viSe siMha samAna ane jagatane pavitra karanAra evA zrI vijayasiMhasUrie Azraya karyo. tyAra pachI IkvAku vaMzane zrI RSabhasvAmInA putro bharata ane bAhubaLIe jema zobhAvyo, tema te vijayasiMhasUrinA paTTane zrI somaprabha tathA zrI maNiratnasUrie zobhA pamADI. tyAra pachI zrImatajagacaMdrasUri thayA. temaNe te banne sUrinA paTTarUpI lakSmInA tilakanI lIlAne vistArI. te sUrie jema rAjahaMsa meghathI malina thayelA taLAvano tyAga kare, tema kaLikALanA prabhAvathI thayelI cAritranI zithilatAno tyAga karyo hato. te AcArya vAda karavA AvelA batrIza digaMbarAcAryo sAthe vAda karavAmAM hIrakamaNi (vajamaNi)nI jevA abhedya thayA hatA, tathA AghATanagaranA rAjAe temanuM hIralAjagacaMdrasUri evuM nAma prasiddha karyuM hatuM. vaLI jema koI rAjA moTA yuddhoe karIne zatruono parAbhava karyA pachI jitakAzInI saMjJA pAme, tema te AcArya bAra varSa sudhI AyaMbilano tapa karIne tapAnuM biruda pAmyA hatA. tyArathI AraMbhIne jema atri RSinA netrathI caMdralekhA pragaTa thaI, tema A AcAryathI tapAgaccha evuM chaThThuM nAma pragaTa thayuM; ane jema vasaMta mAsathI sUryanI kAMti adhika dedIpyamAna thAya tema A AcAryathI mumukSu puruSonI lakSmI adhika dIpta thaI. 358 tapAgaccha nAma paDyA pachInA AcAryanI paTTAvaLI tyAra pachI zrI jagacaMdrasUrinA paTTa upara viSNunA vakSa:sthaLa upara kaustubhamaNinI jema devendranA karNomAM AbharaNarUpa thatAM yazo vaDe trijagatane ulkAsana karanAra devendra nAmanA sUri zobhatA hatA. (A sUri karmagraMthAdikanA kartA jANavA). tyAra pachI tenA paTTa upara dharmaghoSasUri thayA. te jANe nAgaNIoe gAyana karelI te AcAryanI kIrtine sAMbhaLavAmAM rasika thayelA nAgAdhirAje (zeSanAge) te mATe ja be hajAra cakSuo' dhAraNa karyA hoya nahIM evA thayA. te AcAryanA upadezathI bAdazAhanA maMtrI pRthvIdhare jANe potAnI corAzI jJAtiono uddhAra karavA mATe ja hoya nahi ema tIrthakaronA corAzI prAsAdo karAvyA. tyAra pachI temanA paTTa upara manuSyonI dRSTirUpa cakorIne AhalAda karavAmAM caMdranI kAMtisamAna somaprabha nAmanA sUri thayA. te sUrinA saMgathI zaraRtunA saMgathI caMdrayojJAnI jema cAritralakSmI zobhatI hatI. 1. sarpo cakSu vaDe ja sAMbhaLe che. temane kAna judA hotA nathI. ahIM sAMbhaLavA mATe cakSu karyAnuM samajavuM.
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 303 tyAra pachI te somaprabhasUrie potAnA paTTa upara munionI lakSmInA dedIpyamAna tilaka samAna somatilaka nAmanA sUrine sthApana karyA. te sUrie vAdamAM anya vAdIonA samUhanA mukhamAM pratipadA tithinI jema anadhyAyatA mUkI dIdhI hatI, arthAt temane bolatA baMdha karyA hatA. tyAra pachI te somatilaka gurue potAnA sthAna upara deva samAna suMdara zobhAvALA zrI devasuMdarasUrine sthApana karyA. te AcArye prAtaHkALa jema aMdhakAra sahita rAtrino nAza kare tema ATha mada sahita mAyAno nAza karyo hato. tyAra pachI temanA paTTane zrImAn somasuMdara gurue sevana karyuM. koI eka puruSa ke jene AcAryane mAravA mATe mokalyo hato. te puruSa AcAryane mAravA mATe tenA upAzraye gayo, tyAM caMdranI kAMti vaDe chidramAMthI teNe joyuM to sUri sUtA sUtA paNa jIvaghAtAdika pramAdathI rahita che ema dIThuM, eTale ke potAnA saMthArAne tathA tenI AsapAsa rajoharaNa vaDe pUMjatA joyA; te joIne te puruSe pazcAttApa karatA satA guru pAse pragaTa thaI temane khamAvIne potAnuM vRttAMta kahyuM; ane pachI gurunA upadezathI pratibodha pAmI dIkSA lIdhI. tyAra pachI jema utpala kamaLano vikAsa karavAmAM catura evA zaraRtunA caMdrabiMbamAM prApta thayelI sUryanI kAMti vaDe lokonA netrone atyaMta prIti utpanna thAya che, tema pRthvIvalayane pratibodha karavAmAM catura evA munisuMdara nAmanA sUrIndrane viSe prApta thayelI somasuMdarasUrinI paTTalakSmIe bhavyajanonA netrone atyaMta prIti utpanna karI. A sUrie 'saMtikaraM' vagere stotro banAvIne vyaMtarono upadrava zAMta karyo hato. tyAra pachI RSabhadeva thakI jema zrI puMDarIka gaNadhara thayA, tema te munisuMdarasUri thakI ratnazekharasUri thayA. te sUrine khaMbhAtamAM koI bAbI nAmanA zreSTha brAhmaNe bAlasarasvatI kahIne bolAvyA, tyArathI temane bAlasarasvatInuM biruda maLyuM hatuM. zrAddhavidhisUtravRtti vagere aneka graMthonA racanAra e ratnazekharasUrinA paTTane lakSmIsAgarasUrie alaMkRta karyuM. temanA paTTa upara moTA guNavAna sumatisAdhusUri thayA. temanA paTTa upara zrI hemavimalasUri thayA. A sUrinA vakhatamAM duHSamA kALanA doSathI ghaNA munio prAye pramAdI, mamatAvALA ane cAritranuM pAlana karavAmAM zithila thavA lAgyA. te joIne samagra pApane dUra karanAra te hemavimalasUrie sUrinA guNothI virAjamAna, saubhAgya ne bhAgyathI pUrNa ane saMvegarUpa taraMganA samudra samAna evA AnaMdavimalasUrine yogya jANIne tarata ja dharmanA abhyudayanI siddhine mATe potAnA paTTa para sthApana karyA. te sUrie vikrama saMvata 1582 mA saMveganA vegavALA munione zaraNabhUta evo cAritrakriyAno uddhAra karyo. zarIra upara paNa mamatva vinAnA evA temaNe potAnA pApanI AlocanA karIne je duSkara tapa karyuM te A pramANe-arihaMtAdika vIza sthAnakonuM dhyAna karatAM te nirvikArasUrie cAraso upavAsa vaDe vIzasthAnaka tapa karyo, pachI variSTha (zreSTha) evA cAraso chaThTha vaDe tenuM ArAdhana karyuM. viharamAna jinano Azraya karIne vIza chaThTha pachI baso ne ogaNatrIza chadma zrI vIraprabhune AzrIne karyA, tathA pAkhI vagere parvamAM paNa bIjA ghaNA chaDha karyA.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ S04 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 pachI jJAnAvaraNIya karmanA nAza mATe pAMca dvAdazama (pAMca pAMca upavAsa) karyA ane teTalA ja dvAdazama aMtarAya karmanA nAza mATe karyA. darzanAvaraNIya karmanA nAza mATe nava dazama (cAra cAra upavAsa) karyA. mohanIya karmanA nAza mATe aDhAvIza aTTama karyA. te ja pramANe vedanIya, gotra ane AyuSya karmanA nAza mATe paNa ghaNA aThThama tathA dazama karyA. mAtra eka nAmakarma saMbaMdhI tapa te AcArya karI zakyA nahIM. prAMte AyuSya pUrNa thatAM anazana grahaNa karIne te AnaMdavimalasUri cittamAM catuHzaraNanuM smaraNa karatAM svargasukhane pAmyA. tyAra pachI te sUrinA paTTa upara sarvatra vijayavAna, nayavAna (nyAyI) ane samayavAna (siddhAMtonA jANanAra) zrI vijayadAnasUri thayA. tyAra pachI temanA paTTa upara akhaMDa vijayavALA zrI hIravijayasUri thayA. A vartamAna kALamAM paNa te sUrinA mahimAne devasamudAye gAyo hato. A sUrinA upadezathI pratibodha pAmelA akabara bAdazAhe dayAnuM dhyAna dharatAM AkhI pRthvIne jainadharmamaya karI dIdhI hatI. tyAra pachI temanA paTTane udayAcaLa parvatanA zikharane zaradaRtunA pradIpta sUryanI jema vijayasenasUrie zobhAvyuM. tyAra pachI temanA paTTane ajJAnarUpa andhakArano nAza karanAra, lokonA manarUpI padmano vikAsa karanAra, kutarkarUpI hImano nAza karanAra, mahAdoSarUpI rAtrinuM ucchedana karanAra ane jJAnarUpa divasanI lakSmIno udaya karanAra, evA vijayatilaka nAmanA sUrie AkAzane sUrya alaMkRta kare tema alaMkRta karyuM. tyAra pachI temanA paTTa upara caMdrakiraNanA samUha jevA ujvala arthavAdano pracAra karanAra rAjasabhAomAM vijayalakSmIne prApta karanAra, jANe gautamasvAmInA pratinidhi hoya evA hIravijayasUrinA ziSya vijayAnaMdasUri thayA. te bodhinA nidhi samAna sUri potAnA gacchamAM moTI khyAtine pAmyA. temanA paTTa upara zrI vijayarAjasUri thayA. temanA cAritrarUpI mahAsAgara vaDe jJAnano nidhi vRddhi pAmyo ane tethI zAsanarUpI gRhano udyota karavAmAM teo dIpa samAna thayA. tyAra pachI tribhuvanezvara prabhunuM dhyAna karavAnA lAlacu zrI vijayamAnasUri thayA. temanI vANInI mIThAzathI parAbhava pAmelI drAkSa jANe lajjAthI saMkoca pAmI hoya ema lAgatuM hatuM. tyAra pachI temanA paTTa upara siddhAntavANI bolavAmAM catura ane mArI jevAne prathama Agamano upadeza karanAra evA vijayaRddhi nAme AcArya thayA, temaNe aneka lokone nyAyamArge calAvyA. tyAra pachI temanA paTTa upara amArA guru zrI vijayasaubhAgyasUri thayA. temanA prabhAvathI guNaratnanA pAtra samAna syAdvAda tattva amArI samIpe AvyuM. arthAt amane syAdvAdatattvanI prApti thaI. te vijayasaubhAgya gurunA paTTa para zrI vijayalakSmIsUri thayA. temaNe A sukhane ApanArI guru paTTAvaLI harSathI lakhI che, mArA gurunA ziSya guNavAna ane pairyavAna evA jayavaMta zrI premavijaya nAmanA mArA gurubhAIne mATe A udyama meM karelo che. 1, zrI dvivijayanA praziSya lakSamIvijaya.
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 305 305 359 zrI hIravijayasUrinuM saMkSipta caritra vairAgyapUrNahRdayA-styaktamUrchA jagRhazcAritram / suvihitasAdhuprabhavaH, zrIhIravijayasUrIndrAH // 1 // bhAvArtha :- "vairAgyathI pUrNa hRdayavALA suvihita muninA guru zrI hIravijayasUrie mUchano tyAga karIne dIkSA grahaNa karI hatI." zrI gurjaradezamAM tAraMgagiri vagere tIrtho che. temAM kailAsa parvata jevA UMcA tAraMgagiri upara koTizilA che. te zilA jANe muktirUpI strInA pANigrahaNamAM karoDo munione mATe racelI svayaMvaranI bhUmi hoya tevI zobhe che. vaLI te dezamAM jANe vidhAtAe jagatanA lokono manoratha siddha karavA mATe meruparvata uparathI kalpavRkSane lAvIne sthApana karela hoya tema nAgendrathI sevAtA zrI zaMkhezvara pArzvanAtha virAje che. A pArzvanAthanA biMbanuM prathama nami ane vinami nAmanA vidyAdhara rAjAe arcana karyuM hatuM; tyAra pachI jANe potAnA sthAnanI sthiratA mATe ja hoya tema svargamAM Indra pUjA karI hatI. pachI Indra te biMbane ujjayaMta (giranAra) giri para mUkyuM hatuM. tyAMthI laIne sUrya tathA canTe potAnA sthAnamAM rAkhIne arcana karyuM hatuM. temaNe pAchuM giranAranA zaMga upara sthApana karyuM hatuM. tyAMthI dharaNendra potAnA dhAmamAM laI gayA hatA. tyAra pachI zrI neminAthanA vacanathI zrIkRSNa te biMbane lAvyA hatA. vaLI te dezamAM khaMbhAtanagaramAM jeno apUrva mahimA che ane je biMbanA prabhAvathI dhanvantarInI jema zrI abhayadevasUrino kuSTha roga nAza pAmyo hato evA sthaMbhana pArzvanAtha virAje che. A pramANe aneka puNyanA sthAno jemAM rahelAM che evA te gujarAta dezamAM zrI prahalAdanapura (pAlaNapura) nAme nagara che. temAM osavALavaMzI karAzAha nAme zeTha hatA. tene nAthI nAme patnI hatI. teNe saMvata 1583 nA mArgazIrSa mAsanI zukla navamIne divase gajanA svapnathI sUcita hIrakumAra nAmanA putrane janma Apyo hato. te kumAra krame vRddhi pAmatAM yuvAvasthA pAmyo. ekadA te kumAre zrI vijayadAnasUrinA mukhathI dezanA sAMbhaLI ke, "jIvita saMdhyAnA raMga jevuM capaLa che, nadInA vega jevuM yauvana asthira che ane lakSmI vidyutanA jevI kSaNika che, mATe te bhavya prANIo ! niraMtara jinadharmanuM sevana karavAmAM tvarA karo." A pramANenI dezanA sAMbhaLIne hIrakumAra harSa pAmI potAne ghera gayo. pachI anukrame potAnA mAtA-pitA svarge gayA, tyAre kumAre vimalA nAmanI bahena pAse dIkSAnI rajA mAgI. te sAMbhaLIne bahena bolI ke "he bhAI ! tuM vRddhAvasthAmAM dIkSA leje. hAla to tArI strInA mukhAmRtanuM pAna karavA vaDe mArA netrarUpa cakora pakSIne AhvAda ApavA mATe caMdra jevo thaIne capaLatA tajI tuM gRhasthAzramamAM cirakALa rahe." te sAMbhaLIne kumAre kahyuM ke "he
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 | upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 bahena ! A jIvita darbhanA agra bhAga para rahelA jaLabiMdu samAna che, lakSmI paNa kulaTA strI jevI che, IzunA agra bhAga jevuM yauvana paNa nIrasa che ane nATakanA samaya jevo A svajanano saMbaMdha paNa kSaNika che. mArI bAlyAvasthA jaze, ane yauvana lakSmI mArA zarIrane zobhAvaze ane pachI amAtyanI jema vRddhAvasthA prApta thaze. evuM (cokkasa) koNa jANI zake che ?" A pramANe aneka yuktithI uttara-pratyuttara karavA vaDe zrAMta thayelA svajanoe temane dIkSA levAnI rajA ApI. eTale saMvata 1596 nA kArtika kRSNa dvitIyAne divase guru pAse dIkSA grahaNa karI. gurue tenuM hIraharSa evuM nAma pADyuM. - guru pAse abhyAsa karIne teo jainadharma saMbaMdhI sarva zAstramAM nipUNa thayA. pachI paradezanI bhASA tathA paradharmanA zAstro jANavAnI IcchAthI teo dakSiNa dezamAM gayA. te dezamAM zrI mANikyanAtha RSabhadeva virAje che, tathA tyAM antarikSa pAdava paNa che. te antarikSa nAmanA pAzvadeva jamInathI UMcA rahelA hovAthI jANe bhavya prANIono mahA udaya karavAnA hetuthI ja UMcA rahyA hoya nahi ema jaNAvatA hatA. vaLI karaDeTaka gAmamAM moTA prabhAvavALA karadTaka nAmanA pArzvanAtha svAmI birAje che. je dizAmAM teo rahelA che te sthAnane te prabhunI ja vAMchAthI jANe hoya nahi tema zeSanAga kadApi tajato nahIM, temaja jANe A pArzvanAtha, devonA paNa deva che ema kahevAne mATe ja AvatI hoya tema- vasanta vagere Rtuo vaibhava sahita prativarSe AvIne te prabhunI sevA karatI hatI. vaLI te dezamAM sopAraka nAmanA puramAM jANe bharatacakranA puNyanidhi hoya tevA jIvasvAmI zrI AdIzvara prabhunI pratimA birAjamAna che. e dezamAM devagiri nAmanA killAmAM zaheramAM) koI brAhmaNa pAse tarkazAstrAdikano abhyAsa karIne zrI haramuni guru pAse AvyA. gurue tatkALa temane vAcaka (upAdhyAya) pada ApyuM. pachI gurue sUrimaMtranA adhiSThAyaka devatAnI AjJAthI saMvata 1610 nA poSa zukla paMcamIne divase haraharSamunine sUripade sthApana karyA. pachI guru anyatra vihAra karavA lAgyA. - ahIM akabara bAdazAhanI sabhAmAM aneka jAtinA loko AvIne beThelA hatA, te vakhate saue potapotAnA dharmanuM varNana karyuM, temAM eka vidvAna puruSe zrI hIrasUrinI prazaMsA karI ke "he bAdazAha! jema sarva rAjAomAM Apa mukuTa samAna cho, tema sarva darzanomAM advitIya vidvAna ane sarva dhArmikomAM mukuTa samAna eka hIravijayasUri ja che. A pramANenI temanI prazaMsA sAMbhaLIne bAdazAhe be dUtone vijJaptiyukta pharamAna ApIne lATadezamAM gAMdhAra nAmanA baMdare jyAM hIrasUri birAjamAna hatA tyAM temane bolAvavA mATe mokalyA. te dUtoe tyAM jaIne jenA caraNakamaLanI sevA sarva saMgha karI rahelA hatA evA hIragurunA caraNakamaLamAM te pharamAna mUkyuM. te dUte karelI vijJapti sAMbhaLIne zrAvakoe paNa vinaMtIpUrvaka kahyuM ke "he guru mahArAja ! jema kezIgaNadhare pradeza rAjAne bodha pamADyo hato, tema Apa paNa 1. huM prabhunA padane (mokSane) pAmuM evI IcchAthI.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-5 307 akabara bAdazAhane bodha pamADajo, ApanI jevA mahAtmA puruSo vizvanA upakAra mATe ja yatna kare che. zuM megha sarva jagatane jIvADato nathI ? vaLI jema pAradhI vanamAMhenA aneka prANIone haNIne vanane ni:satva (prANI rahita) karI nAkhe che, vaLI sarva draSIvargane jItI laIne ni:satva (satva rahita) karI nAkhanAra zrI hemacaMdrasUrie jema kumArapALa rAjAne bodha pamADyo hato, tema Apa akabara rAjAne bodha pamADajo." A pramANenI zrI saMghanI vinaMtI sAMbhaLIne gurutyAMthI vihAra karI rAjanagara (amadAvAda) samIpa AvyA; eTale tyAMnA adhikArI sAhibakhAne atyaMta Adara ane bhaktipUrvaka gurune potAnI rAjadhAnImAM laI jaIne temanI pAse ghaNA ghoDAo, hastIo, ratho, myAnAo, pAlakhIo vagere bheTa karI. pachI vinaMtI karI ke "he svAmI! akabara bAdazAhanA hukamathI A bheTa huM Apane karuM chuM mATe te grahaNa karo. bAdazAhe mane kahevarAvyuM che ke sUrIzvara zrI hIravijaya gurune dhana, ratha, azva, hastI vagere ApIne temanA manoratha pUrNa karI temane mArA tarapha mokalavA mATe te svAmI ! A Apane mATe AvelI thApaNanI jema mArAthI apAtuM grahaNa karo." te sAMbhaLIne sUri bolyA ke ame niSparigrahI chIe, ame haMmezA upAnaha paNa paheryA vinA page cAlavAne ja yogya chIe, tethI e sarva amAre kAMI kAmanuM nathI." ema kahI sUri vihAra karatA Abugiri AvyA. tyAM gurue vimalamaMtrIe karAvelI vimalavasahI joI te vasahI (jinacaitya) Arasa pattharanI hovAthI zveta hatI, temAM aneka zveta hAthIo ane zveta azvo hatA, tathA sudhA sarakhI zobhAyamAna hatI, ane te vasahIno madhya bhAga zrI jinezvare pavitra karelo hato; tethI te vasahi jANe kSIrasamudranI sakhI hoya tevI jaNAtI hatI; kemake kSIrasAgara dUdhano hovAthI zveta che, zveta airAvata hAthI, zveta ucca zravA azva ane sudhA (amRta) temAMthI nIkaLyAM che ema kahevAya che, tathA jina eTale viSNue teno madhya bhAga pavitra karelo kahevAya che. tyAra pachI te yatIndra vastupALe karAvelI vasahinA caityane joyuM. tyAM giranAra parvatanI jema Abuparvatane paNa pavitra karavAnI IcchAthI ja jANe AvyA hoI evA nayanane AnaMda karanArA zivArANInA putra zrI neminAthane vaMdanA karI. tyAMthI cAlatAM mArgamAM jANe dharmanuM prapAsthAna (paraba) hoya tevA ane jeNe amRta (mokSa)nI lakSmI dhAraNa karI che evA kumArapALa rAjAe karAvelA caityane namIne te munIMdra acaLagaDhamAM AvI caturmukha zrI RSabhasvAmIne vaMdanA karI. tyAMthI rANakapura AvIne nalinI gulma vimAnanA AkAravALA dhanAzAhe karAvelA caityane vaMdanA karI. te caityamAM jANe prANIone cAragatinI pIDArUpa moTA aMdhakUpamAMthI uddhAra karavAnI IcchAthI ja hoya nahIM ema cAra mUrtine dhAraNa karatA zrI yugAdidevanA darzana karyA, tyAMthI meDatAnagara samIpe AvIne zrI phaLavardhi pArzvanAthane vaMdanA karI. A pratimA viSe evuM saMbhaLAya che ke A biMbanI pAse bIjI koI jinapratimA rahI zakatI nathI, tethI te pratimA ekalI ja che. te prabhu jANe ema dhAratA hoya ke huM ekalo ja - bIjAnI apekSA rAkhyA vinA traNa jagatanA jIvonA manoratha paripUrNa karuM evo chuM, tethI bIjAnI
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-5 jarUra nathI. evI rIte potAnA manamAM ahaMkAra lAvIne te prabhu ekalA ja rahelA hoya nahIM ? vaLI te phaLavardhi pArzvanAthanA dvArane bAraNAM rahetAM nahIM. kadAca koI mANasa te dvAra upara bAraNA caDhAvatAM to prAta:kALe te prAsAdathI be kosa dUra jaIne paDatAM, tyAM rahetA nahIM. sUri tyAMthI vihAra karIne phatehapuranI samIpe AvyA. tyAMno rAjA thAnasiMha bAdazAhano sevaka hato, tathA amIpALa nAme bAdazAhano sevaka paNa tyAM hato. te haMmezAM bAdazAhane nALiyeranI bheTa mokalato hato. temaNe tathA saMghanA mukhya mANasoe bAdazAhane sUrinA AgamananA khabara ApyA. pachI bAdazAhanI AjJAthI zrIsaMgha moTA utsavapUrvaka phatehapurathI bAdazAhanI rAjadhAnInA zAkhApura (gAma bahAranuM pasa) sudhI sUri sAthe Avyo. pachI bAdazAhanA kahevAthI bAdazAhano sarvazAstrasaMpanna zekhaguru sUrine potAne ghera laI gayo. tyAM sUrie prathama te zekhanI sAthe ja dharmagoSThI karIne te zekhanA mananA dareka saMzayo dUra karI tene pratibodha pamADyo. pachI sUri bAdazAha pAse AvyA, tene bAdazAhe bahu AdaramAnapUrvaka aneka prazno pUchyA. tenA pratyuttaro ApIne gurue yama, niyama ane jinatIrthAdikanuM svarUpa prakAzita karI bAdazAhanuM citta dayAdharmathI suvAsita karyuM. pachI bAdazAha sUrine potAnI citrazALAmAM laI gayA. tyAM bAdazAhe traNa pagathiyAvALA UMcA siMhAsana para besIne gurune kahyuM ke "he sUrIzvara ! rAjAone besavA lAyaka A sabhAbhUmimAM AcchAdAna karelA gAlIcA upara ApanA caraNakamaLa mUkI tene pavitra karo." guru bolyA ke "he rAjanuM! kadAca tenI nIce kIDIo hoya, mATe ame tenA para paga na mUkIe." bAdazAhe kahyuM ke "he guru ! devalokanA maMdira jevI svaccha A sabhAmAM kIDIo vagere kAMI hoya ja nahIM." guru bolyA ke "amAro AcAra ja evo che, mATe ame joyA vinA paga mUkatA nathI. mumukSue potAnA AcaraNanuM ciMtAmaNi ratnanI jema rakSaNa karavuM joIe." pachI bAdazAhe te gAlIco UMco karAvyo to tenI nIce bAdazAhe pote ja aneka kIDIo joI, tethI Azcarya pAmIne teNe sUrinI ati prazaMsA karI. pachI vidhipUrvaka yogya sthAne besIne niHspRha gurue dharmanA rahasyane prakAzita karyuM. tyAMthI sUri AgrAmAM cAturmAsa rahyA. tyAM prANIonA Icchita manorathane pUrNa karavA mATe jANe svargamAMthI ciMtAmaNiratna AveluM hoya nahIM evA ciMtAmaNi pArzvanAthanA biMbane moTA utsavapUrvaka sUrie sthApana karyuM. cAturmAsa pUrNa thayA pachI sUri phatehapura AvyA, tyAM pharIne bAdazAhanuM maLavuM thayuM. te vakhate bAdazAhe ratha, azvo tathA hAthI vagerenI bheTa ApI. gurue te aMgIkAra karI nahIM. tyAre bAdazAhe kahyuM ke "he sUrIzvara ! mArI pAsethI kAMI paNa grahaNa karIne mane kRtArtha karo; kemake supAtranA hAtha upara jeno hAtha thayo nathI (jeNe supAtrane dAna ApyuM nathI) teno janma vanamAM rahelA mAlatInA puSpanI jema nirarthaka che." A pramANe dAnane mATe bAdazAhe vAraMvAra Agraha karyo tyAre sUrie pAMjarAmAM pUrelA sarva pakSIone choDI mUkavAnuM mAgyuM; eTale bAdazAhe sarva pakSIone choDI mUkyA, paryuSaNamAM
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 309 bAra divasa sudhI amarapaDaha vagaDAvavAnuM (amAri pALavAnuM) pharamAna karyuM, tathA bAdazAhe karAveluM bAra kozanuM moTuM DAmara nAmanuM sarovara ke jeno sAmo kinAro paNa dRSTithI joI zakAto nahoto te sarovaramAM rahelA mInAdika jaMtuonA vadhano sarvathA niSedha karyo. pachI bAdazAhe pharIthI sUrine kahyuM ke "AjathI ApanI jema huM paNa mRgayA vaDe jIvahiMsA nahi karuM. huM IcchuM chuM ke "sarve prANIo mArI jema IcchA pramANe pharo haro ane krIDA karo." A pramANe mRgayA, jajiyAvero ane zatruMjayano kara vagere mUkAvI daI, aneka prakA2nI puNya kriyAmAM tene joDI daI sUrie anyatra vihAra karyo. 360 zrI hIravijayasUrinuM caritra (cAlu) jagadgururidaM rAjJA, virudaM pradade tadA / tadvahannanyadezeSu, vijahAra guruH kramAt // 1 // bhAvArtha :- "tyAre A jagadguru che evuM bAdazAhe biruda ApyuM. pachI bAdazAhe ApelA jagadguru birudane vahana karatA sUrie anyatra vihAra karyo." A zlokamAM kahelA arthanuM samarthana karavA mATe temanuM caritra vizeSe kahevAmAM Ave che. anya dezomAM vihAra karatAM karatAM zrI hIraguru mathurApurImAM AvyA. tyAM moTA utsavathI saMghajanothI parivarelA sUrie cAraNa muninI jema pArzvanAtha ane supArzvanAtha prabhunI yAtrA karI, tathA jaMbusvAmI, prabhavasvAmI vagere pAMcaso ne sattAvIza munionA stUpone vaMdanA karI. pachI gopAlagiri upara RSabhadevane vaMdanA karI. te giri upara zatruMjayanI jema bAvana gajanA pramANavALI zrI AdIzvaranI pratimA che, tathA bIjI paNa jinapratimAo che, tene sUrIzvare vaMdanA karI. tyAMthI varakANakanagaramAM AvIne sAkSAt pArzvayakSanI jema varakANaka nAmanA pArzvanAthane namyA. tyAMthI anukrame siddhAcala AvI tyAM darzana tathA stuti vagere karIne guru jayapuramAM AvyA. tyAM zrIsaMghanI samIpe sUrie zrI ajaya pArzvanAthanuM kiMcit caritra kahyuM ke - "koI zreSThi jaLavaTa vyApAra mATe samudraraste jato hato. daivayoge acAnaka vRSTino utpAta thayo; tethI kalpAMta kALanI jema potAnA vahANanA lokono saMhAra thaze ema dhArIne te duHkha jovAne asamartha evA te zreSThi prathamathI ja mRtyu pAmavA mATe samudramAM jhaMpApAta karavA jAya che, teTalAmAM padmAvatIdevIe AkAzavANIthI kahyuM ke- 'A samudranI madhye samagra duHkharUpI sAgaranuM maMthana karavAmAM maMdarAcaLa parvata samAna prabhAvavALI ane samudranI mekhalAnA nidhi samAna zrI pArzvanAthanI pratimA che; mATe he zreSThi ! nAvika loko pAse tene samudramAMthI bahAra kaDhAvIne tenI pUjA karI vahANamAM rAkhIza to huM tAruM sarva vighna dUra karIza. paNa he zreSThi !
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 te kalpavRkSanA parNanI karelI peTIne tuM ughADIza nahIM, tene tevI ne tevI sthitimAM dvIpa (dIva) baMdare laI jaje. tyAM diyAtrAne mATe AvelA ajaya nAmanA rAjAne te peTI Apaje." te mUrtinA snAtrajaLathI te rAjAne thayelA ekaso ne sAta rogo nAza pAmaze. A pramANe devInI vANI sAMbhaLIne te zreSThie potAnA mANaso pAse te peTI bahAra kaDhAvI ane vahANamAM sthApana karI, tethI sarva upadravo nAza pAmyA. atyAre paNa samudramAM pratikULa vAyune lIdhe kAMI upadrava thayo hoya te vakhate jo ajaya pArzvanAthanuM dhyAna karyuM hoya to te vahANanI jema manuSyone paNa nirvighna rIte samudrane kinAre pahoMcADe che. pachI te zreSThie dIva baMdare jaIne tyAM AvelA ajayarAjAne peTa saMbaMdhI sarva vRttAMta kahI te peTI tenI pAse mUkI, eTale rAjAe tyAM ajaya nAmanuM nagara vasAvI vinayapUrvaka te biMbane peTImAMthI bahAra kADhI te puramAM moTuM caitya karAvIne temAM te sthApana karyuM ane tenA snAtrajaLathI te rAjA vyAdhimukta thayo. pUrve tenuM ajaya pArzvanAtha evuM nAma hatuM, hAlamAM tyAM ajAra nAme gAma vasavAthI ajAra pArzvanAtha evuM nAma thayuM che. A hakIkatano vistAra zatruMjaya mAhAbhyamAMthI jANavo. zrI hIravijayasUrie dIkSAthI AraMbhIne je tapa karyuM te A pramANe - jema rAjA nyAyane na taje, tema sUrie jIvanaparyata ekAsaNuM choDyuM nahotuM. jANe kAmadevanA pAMce bANo tajyAM hoya tema pAMca vikRti (vigaI)no tyAga karyo hato. jANe ke bhavasAgarane pAra pamADanArI bAra bhAvanAone vizeSa karIne puSTa karatA hoya tema haMmezA bhojana samaye nAmagrahaNapUrvaka anna, jaLa, zAka vagere maLIne bAra ja dravya (padArtho) vAparatA hatA. potAnA pApanI AlocanA mATe te sUrie traNaso upavAsa ane savA baso chaThTha karyA. traNa covIzInuM dhyAna karavAnI IcchAthI botera aTTama karyA. be hajAra AyaMbila karyA, ne pharIne vIzasthAnakonA ArAdhanA mATe vIza AyaMbila karyA. be hajAra navI karI. vaLI ekadattI eTale pAtramAM eka ja vakhate jeTaluM anna jaLa avicchinna paDe teTalo AhAra karavo te, tathA eka ja dANo khAvo te ekasitya kahevAya che, ItyAdi aneka tIvra tapo karyA. pharIthI traNa hajAra ne chaso upavAsa karyA. pachI prathama upavAsa, te upara ekAsaNuM, te upara AyaMbila, te upara pAcho upavAsa evI rIte tera mAsa sudhI vijayadAna guru saMbaMdhI tapa karyuM. pachI bAvIza mAsa sudhI yoga vahana karIne tIvra tapa karyuM. pachI traNa mAsa sudhI sUrimaMtranI vidhipUrvaka ArAdhanA karIne cAra karoDa zloka pramANa sajhAyadhyAna karyuM. te sUrie pAMcaso jinabiMbanI pratiSThA karI. ItyAdi bahu prakAranA dharmakAryo karIne te sUri unAyA (unA) nagaramAM saMvata 165ra nA bhAdrapada zudi 11ne divase mahAmaMtra (navakAra)nuM smaraNa karatA satA svargalokane pAmyA. e pramANe amRtanA ogha sarakhA ujajvaLa dhyAnane dhAraNa karatA satA sUrie bhagavaMte kahelA mahAnaMdapure javAnA mArgane tyAM javAnI IcchAthI jAte jovAne mATe devalokano Azraya karyo."
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 311 361 siddhAcala para rahelA prAsAdanuM varNana zrIsiddhAcalaprAsAdaM, sopAnAdisphuratprabham / kuMbhazRMgadhvajAyukta - mArhantaM taM stavAmyaham // 1 // bhAvArtha :- "sopAna (pagathiyAM) vagerethI jenI prabhA sphuraNAyamAna che ane jemano zRMga vibhAga (zikhara) kUMbha tathA dhvajAthI yukta che evA siddhAcala para rahelA zrI arhattA prAsAdanI huM stuti karuM chuM." A zlokamAM zrI siddhAcala, prAsAda, sopAna vagere, kuMbha, zRMga ane dhvajA ATalA zabdo kahyA che, te darekanI nIce pramANe bhAvanA karavI. zrI siddhAcala samAna pavitra bIjo koI parvata nathI. kahyuM che ke - tAvallIlAvilAsaM kalayati malayo vindhyazailo'pi tAvaddhatte mattebhagarvaM tuhinadharaNibhRttAvadevAbhirAmaH / tAvanmerumahattvaM vahati harigirirgAhate tAvadAbhAM, yAvattIrthAdhirAjo na nayanapuTaiH pIyate parvatendraH // 1 // bhAvArtha :- "jyAM sudhI sarva tIrthonA adhirAja zrI siddhAcala nAmanA girIndranuM netrapuTa vaDe pAna karyuM nathI, tyAM sudhI malayAcaLa parvata lIlAno vilAsa vistAre che, tyAM sudhI ja vindhyAcaLa parvata madonmatta hAthInI jema garvane dhAraNa kare che, tyAM sudhI ja himAlaya parvata suMdara lAge che, tyAM sudhI ja merugiri mahattvane vahana kare che, ane tyAM sudhI ja zakrazaila (hirigira) tejane dhAraNa kare che.' te siddhAcala upara bharatacakrIe karAvelo prAsAda alaukika mahimAvALo che. tArAo vaDe jema caMdra zobhe che, graho vaDe jema grahapati (sUrya) zobhe che, asuro vaDe asurendra zobhe che, suro vaDe (devo vaDe) jema surendra zobhe che, ane manuSyo vaDe jema narendra zobhe che, tema bIjA nAnAM nAnAM jinacaityo vaDe cotaraphathI alaMkRta thayeluM zrI RSabhadevasvAmInuM caitya zobhe che. te prAsAda sopAnAdikathI dIptimAna che, temAM Adi zabdanA grahaNathI toraNa, maMDapa, sthaMbha, garbhAgAra vagerethI paNa suzobhita che ema jANavuM. te A pramANe - te caityanA agra bhAge jANe mokSalakSmInuM kAmaNa hoya tevuM atyaMta sUkSma nakzI kAmavALuM suvarNamaNinuM toraNa bAMdheluM zobhe che. apavargapure pahoMcavAne IcchatA munione mATe te AzrayasthAna jevuM che, ane tenI nIce javAthI ame A muktigRhamAM praveza karIe chIe ke zuM ema bhAsa thAya che.
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 te caityanA madhya bhAgamAM ati suzobhita mahAmaMDapa che, te potAnI muktirUpI kanyAne koIpaNa yogya varane ApavA mATe manamAM IcchA rAkhanArA dharmarAjAe jANe maNi suvarNamaya citrothI zobhAyamAna svayaMvaramaMDapa racyo hoya nahi evo zobhe che. vaLI te zrI RSabhasvAmInA prAsAdamAM varNana karavAlAyaka evA ghaNA sthaMbho zobhI rahyA che. te aMbhone viSe sarva rAjAo jANe "he jinendra ! Indra Apano sevaka che te amAro zatru che, mATe tenI sAthe amane maitrI karAvo." ema kahevAne mATe AvyA hoya nahi tema prabhunI upAsanA karI rahyA che. te yugAdIza jinezvaranA maMdira upara AkAzane alaMkRta karatuM zikhara potAnA vaibhavathI sUryanA kiraNonA maMDaLane viDaMbanA pamADe che tathA jANe potAnI kApI nAMkhelI pAMkho pharIthI meLavavAne mATe Icchato amarAcaLa traNa bhuvananA manoratha pUrNa karavAmAM kalpavRkSa samAna te jinezvaranI bhakti karavA Avyo hoya tevuM zobhe che. vaLI "he prabhu ! jagatanA dhanAdika manoratha pUravAre to huM samartha che. paNa tamArI jema mokSalakSmI ApI zakavA mATe mane tenA AkAramAM laI jAra ema jagadIzvarane kahevA mATe utsuka thayelo kAmakuMbha AvIne jANe prabhune sevato hoya nahi tema te zikhara para rahelo suvarNakaLaza zobhe che. vaLI traNa bhuvanamAM potAnI jevA vaibhavavALA samUhane jANe jItavAnI IcchA thaI hoya evA A jinezvaranA prAsAde zatrunA samUharUpa sAgarane maMthana karavAmAM mandarAcaLa samAna zikhara para phuraNAyamAna thato majabUta daMDaratna dhAraNa karyo che; temaja jaya meLavanAra vibhUti vaDe vAraMvAra spardhA karatA vaijayaMtAdikane jItIne A AdinAthanA caitye jANe jagatamAMhenA zatrumAtranA vijayane jaNAvanArI vaijayaMtikA mastaka para dhAraNa karI hoya ema huM mAnuM chuM. aneka nirjara, manuSyo ane uragonA puraMdaroe (devendra, narendra ne asurendroe) sevita evo vimaLAcaLarUpa rAjA RSabhadevanI pratimAthI alaMkRta thayelA evA ane upara jaNAvelA suMdara maMDapanI aMdara rahelA temaja toraNonA trikathI vicitra lAgatA garbhAzayane dhAraNa karI rahyo che. te garbhagRhanI aMdara yuganA Adi samayamAM jema meM saMsArathI prANIono uddhAra karyo hato, tevI ja rIte A malina kalikALamAM paNa pharIthI huM uddhAra karuM, evo hRdayamAM vicAra karIne zrI AdIzvara prabhu potAnA svarUpe tyAM utarIne pratimAnA miSathI sthira rahyA che ema jaNAya che. mokSalakSmIne bhajanArA ane meghasamAna gaMbhIra dhvanivALA evA he prabhu ! tame niraMjanapaNAthI kamaLanI jevA vizuddha AzayavALA kahevAo cho, saMsArasAgaramAMthI bhavya prANIone tame naikAnI jema pAra utAro cho. vaLI amRtarasanI jema tame jagatanA samagra prANIonuM jIvana cho, evA he prabhu! tame jayavaMtA varto. || kRti prIsIvinam
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 313 S's upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-5 upadezarUpa prAsAdanA avayavonuM varNana A upadezaprAsAda graMthamAM buddhinA ATha guNonuM varNana kareluM che te AThane zAstramArgane dekhADanArA te prAsAdanA sopAna (pagathiyAM) jANavA. vikathAnA prakAra sahita tene niraMtara tyAga karavAnuM varNana kareluM che, te A upadezaprAsAdanA sukhe praveza karI zakAya tevAM cAra dvAra jANavAM. cAra prakAranA anuyoganuM varNana karyuM che, te A graMtharUpa prAsAdamAM vicitra racanAvALAM cAra toraNa jANavAM. dravyabhAvarUpa be be bhedavALA bAra vratonuM varNana karyuM che, tethI te covIzane A prAsAdanA sthaMbha jANavA. mana, vacana ane kAyAnA yoganI zuddhi kahelI che, te A prAsAdano asavRttithI nivAraNa karanAra maMDapa jANavo. anya maMdiromAM gavAkSa vagere vastuo hoya che tene sthAne ahIM aticAra rahita vrato jANavAM. sAtaso nayathI yukta syAdvAdane ghotana karanAra vacanane A prAsAdanuM nirmaLa dyutivALuM zikhara jANavuM. ratnatrayanI stutinA AraMbhane ahIM moTA kuMbha samAna jANavo. ananta ane avyaya saMpattivALA mokSanI stutine dhvajArUpa jANavI. zuddha aMtaHkaraNane garbhagRha (gabhArA) rUpa jANavuM. te garbhagRhamAM pratiSThita thayelA citUpa je mUrti che te svayaMbhU tribhuvananA nAtha che ema jANavuM. te prabhu niraMtara prANIone saubhAgyalakSmI Ape che. cosaTha Indo, soLa vidyAdevIo ane covIza tIrthakaronA zAsananI adhiSThAyikA devIo tathA covIza yakSo A subhadra nAmanA prAsAdanI rakSA karo. zrI zAMtinAthane namaskAra karavo e prathama maMgaLa che, sahagnakUTanA prabhunuM vaMdana e bIjuM madhya maMgaLa che, ane zAsanadevInuM dhyAna e aMtima maMgaLa che. te sarve haMmezA A graMtha vAMcanAra tathA sAMbhaLanAranA kalyANa mATe thAo.
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-5 prazasti jenA prabhAvathI zubha sAdhyane sAdhI ApanAra A prAsAdanuM nirvighnapaNe nirmApaNa karI zakAyuM te anaMta kalyANanA sthAnarUpa ciMtAmaNi pArzvanAthane huM vaMdana karuM chuM. sthaMbhatIrthamAM sUrimaMtra ArAdhananA udyamathI jemane sUrimaMtranA adhiSThAyika devano Adeza prApta thayo te gurunuM huM smaraNa karuM chuM. ghaNA guNavALA ane ekAgra citte namaskAramaMtranuM dhyAna karanArA zrImAn vijayasaubhAgyasUri nAmanA gurunI huM stuti karuM chuM. te gurunA ziSya zrI vijayalakSmI nAmanA sUrie A upadezaprAsAda graMtha zAstromAM dIThelA akSarone anusAre racelo che, ane zrI premavijayAdika munione abhyAsa karavA mATe tenI upadezasaMgrahA nAmanI vRtti paNa karelI che. A graMtha saMvata 1843 nA kArtika zudi pUrNimAne divase saMpUrNa thayo che. jayAM sudhI jagatamAM meruparvata rahelo che, jyAM sudhI jagatamAM jainazAsana pravarte che, jyAM sudhI jyotiSacakra AkAzamAM virAjamAna che, ane jyAM sudhI suranadI (gaMgA)no pravAha jagatamAM pravarte che, tyAM sudhI mAnasarovaranA haMsa jevA vidvAnothI vaMcAto sato A graMtha vijayane pAmo. A graMthamAM kAMIka ajJAnatAthI, buddhinA kAMIka vikalparUpa doSathI, kAMIka utsukatAnA vazathI ane kAMIka smRtinA doSathI je kAMI rabhasavRtti vaDe usUtraprarUpaNA thaI hoya tenI paMDitajanoe kSamA karavI. A zAstramAM matinI maMdatAne lIdhe kAMIka zAstraviruddha daSTAMtAdika kahevAmAM AvyuM hoya to IrSyA nahi rAkhatAM mArA para karuNA lAvIne zuddha cittavALA paMDitoe tene zuddha karavuM (sudhAravuM). A graMtha racavAnA prayatnathI je kAMI sukRta thayuM hoya te sukRtathI A graMthanA vAMcanAra, uddharanAra tathA sAMbhaLanArane jainadharmanI prApti thAo. sarvakalyANakAraNaM, sarvazreyaskasAdhanam / prazasyaM puNyakRtyAnAM, jayatyArhatazAsanam // 1 // bhAvArtha :- "sarva kalyANanuM kAraNa, sarva zreyanuM sAdhana ane puNyakRtyo vaDe prazaMsA karavA lAyaka evuM zrI jainazAsana (jagatamAM) jaya pAme che." ne rUtyupavezaprAsAda che samAtoDyuM : .
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ na te phAza ja va ra N CT Ura : havA BHARAT GRAPHICS - Ahmedabad-1 Ph: 079-22134176, M : 9925020106 E-mail : bharatgraphics1@gmail.com