Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
இ
னவிதSICa | Spigrallel
Ce
-
TV
anuies
ஆUேRUSlag
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી સિદ્ધચક્રાય નમઃ
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત ગુણમાળા
ન
સંગ્રાહક તથા સંપાદક
પૂ. આચાર્ય મહારાજ શ્રી ચન્દ્રસાગરસૂરિજી મ. ના શિષ્યરત્ન પૂ. તપસ્વી મુનિરાજ શ્રી. ચન્દ્રકાન્તસાગરજી મહારાજ
૭
સંશાધક
સુતિ શ્રી ચન્દ્રપ્રભસાગરજી મ. • ચિત્રભાનુ ’
F
પ
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશક શ્રી. લાલભાઈ મણિલાલ શાહ
શ્રી. જીવન-મણિ સદ્વાચનમાળા ટ્રસ્ટ હરીભાઈના દેરા સામે દિલ્હી દરવાજા બહાર, અમદાવાદ
પ્રથમ આવૃત્તિ ૧૯૫" દ્વિતીય આવૃત્તિ ૧૯૫૫ તૃતીય આવૃત્તિ ૧૯૬૦
પ્રાપ્તિસ્થાન . સ્વાધ્યાય મંદિર નવરંગપુરા, અમદાવાદ ૯
મુદ્રક મણિલાલ છગનલાલ શાહ શ્રી. નવપ્રભાત કિ પ્રેસ, . સી. પાસે ઘવા અમદાવાદ
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
189USELISELUNUMELULUSALUSE UN
dia
aara
Formire
ALMAGE भर
॥ श्री सिद्धचक्रजी ॥
नमोऽनंतसंत प्रमोदप्रदान, प्रधानाय भव्यात्मने भास्वताय, Wथया जेहना ध्यानथी सौख्यभाजा सदा सिद्धचक्राय श्रीपाल राजा.
USLUVULLKLUMLULISELLELUHUR एम. वाडीलालनी कं. (अमदावाद) प्रा. ली.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
IIIJulu
ઉપકારની યાદ શ્રી નવરંગપુરા જૈન વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સંઘની આગ્રહભરી વિનંતિને માન આપી આચાર્ય મહારાજ શ્રીચન્દ્રસાગરસૂરિજી મ. ના શિષ્યરત્ન તપસ્વી શાન્તમૂર્તિ પૂ. મુનિરાજ શ્રી ચન્દ્રકાન્તસાગરજી મહારાજ તથા પૂ. મુનિ શ્રી ચન્દ્રપ્રસાગરજી મહારાજ વિક્રમ સં. ૨૦૧૫ ના ચાતુર્માસ માટે અમદાવાદના નવરંગપુરા ઉપાશ્રયમાં પધારેલા. તેમને પ્રવેશ ઘણું ઉત્સાહપૂર્વક તા. ર૬-૬-૫૯ના દિવસે થયો હતે.
ત્યારથી નવરંગપુરાને ઉપાશ્રય આત્મ-જ્ઞાનની વિવિધ ચર્ચાઓથી ગુંજી રહ્યો હતે. સર્વ ધર્મના ભાઈ "બહેને પૂ. મહારાજશ્રીના પ્રવચનને લાભ લેતાં હતાં. અપૂર્વ ધર્મરંગ જામ્યું હતું !
પૂ. મહારાજશ્રીની પ્રેરણાથી શ્રી. જિનેશ્વર ' ભગવંતનું ભવ્ય જિનાલય બાંધવાનો નિર્ણય થવાને હતે. એ નિર્ણય માટે શ્રી સંઘની એક સભા ઉપાશ્રય માં ૨૬-૭–૧૯ ના રવિવારની સાંજે મળી રહી હતી.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૪] તે સાંજે પૂ. મુનિરાજ શ્રી ચન્દ્રકાન્તસાગરજી " મહારાજને જરાક અસ્વસ્થતા જણાઈ. પાંચ સાત મિનિટ ગભરામણ રહી અને એમણે પોતે જ નમસ્કાર મહામંત્ર ગણવા માંડ્યો. અને છેલ્લે “અરિહંતઅરિહંત' શબ્દના ઉચ્ચાર સાથે આ નશ્વર દેહને. છોડી એ સમાધિ મરણ પામ્યા. '
તેઓશ્રીને અમારા સંઘ ઉપર અપૂર્વ ઉપકાર છે.
તેમની અંતિમ ઈચ્છા હતી કે આ પુસ્તકની ત્રીજી આવૃત્તિ છપાય.
એટલે એમની સ્મૃતિ નિમિત્તે ટેપ કરી. તેમાં રૂા. ૧૫૩ થયા. તે ઉપરાંત આ છપાવવામાં ખૂટતા રૂપિયા બે હજાર શ્રી સંઘ તરફથી આપવાને નિર્ણય કર્યો છે.
આ પ્રકાશન એમના અમારા પરના ઉપકારનું પ્રતીક છે અને એમની ઈચ્છાનુસાર સૌ જ્ઞાનને લાભ લે એ શુભેચ્છા.
નિવેદક શ્રી. નવરંગપુર વેતાંબર
મૂર્તિપૂજક સંઘ
અમદાવાદ
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિનંતિ - નવપદ ધરજો ધ્યાન ભવિ તુમે.—એ દેશ ] વિનંતિ સુણજે આ મારી, કે
સજજન નર, વિનંતિ સુણજે આ મારી. દેવ અરિહંત ગુરુ નિર્ણય, - ધાર્યા મેં હૈયે હિતકારી. સજજન ૧ શક્તિ અનુસારે ભક્તિ કરી મેં,
હેતુ કલ્યાણ દિલ ધારી. સજ્જન૦ ૨ નિર્ગુણ ને વળી બુદ્ધિહીન હું,
છદ્મસ્થ દોષ અપારી. સજન) ૩ કાન્તગુણમાળનું થન કર્યું મેં,
નવા નવા ગ્રન્થ સંભાળી સજજન- ૪ તે પણ ભૂલચૂક હોય તો,
• વાંચજે સજજન સુધારી. સજ્જન, ૫ હિતબુદ્ધિથી મને સૂચન કરજે,
લઈશ હું તે સુધારી. સજ્જન૬ વાચ ખંત ધરી આ પુસ્તક,
સફળ થશે ઈચ્છા મારી. સજજનં. ૭ બે હજાર ને બારની સાથે,
મૌન એકાદશી જયકારી. સજજન૮ ચન્દ્રકાન્તસાગર કહે પ્રણમી,
ગુરુ આણું દિલ ધારી. સજજન ૯
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમાધન
પિતા ! આ ધર્મપિતા !
હૈયું તારું સરલ હતુ
ને અમૃતથી તરખાળ હતુ, જીવન તારું ધન્ય હતુ મૈં શાન્તિથી
ભરપૂર હતું.
એ જ હતું કે શું ન હતું ?
જ્યાં દિવ્ય જીવનનું ગાન હતું, અમને જ્યાં સન્માન હતું,
ત્યાં મૃત્યુનું પણ ધ્યાન હતું.
આ સંત ! તને તે લક્ષ્ય થયું ને મૃત્યુ તારું ભક્ષ્ય થયું, મૃત્યુ તારામાં, અમરત્વ જડ્યું તને મૃત્યુમાં.
મૃત્યુનુ
આ અગમનિગમનું જ્ઞાન થયું ને તે જ પળે મુજ દુઃખ ગયું.
-ચન્દ્રપ્રભસાગર
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
RNCANOANNANO
મુનિશ્રી ચંદ્રકાન્તસાગરજી મહારાજ
VVVVVVVVVVVVVVV
@A SAWAN WA| SAIWAWAN®À®
જન્મઃ -સ', ૧૯૪૮ માગશર વદુ ૯ ગુરૂવાર, તખતગઢ દીક્ષાઃ-સ', ૧૯૯૮ વૈશાખ સુદ ૭ ગુરૂવાર, જોટાણા
વડી દીક્ષાઃ-સ". ૧૯૯૮ વૈશાખ વદ ૬ બુધવાર. જોટાણા ZVOVAVONOVOS
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
શૈલે શેલે ન માણિકયમ્
જ્ઞાન અને ક્રિયાના જીવંત પ્રતીકસમા એ મુનિવરોની એક જોડી વિ. સ. ૨૦૧૫ના વર્ષ† ગુજરાતના પાટનગર અમદાવાદમાં ચાતુર્માસ નિગમન કરી રહી હતી.
જાણીતા ચિંતક, લેખક અને કુશળ વક્તા મુનિરાજ શ્રી. ` ચંદ્રપ્રભસાગરજીના સંસારી પક્ષે પિતા, અને વમાનમાં તેએશ્રીના ગુરુભાઈ શાંતમૂર્તિ મુનિ શ્રી. ચંદ્રકાન્તસાગરજી મ. અમદાવાદના નવરંગપુરાના ઉપાશ્રયે ચતુર્માસ રહ્યા હતા. જ્યાખ્યાનાદિ ધમ ક્રિયાઓ ભરરગમાં ચાલતાં હતાં.
આ પ્રસંગે જૈન અને જૈનેતર ભક્તજનાના દિલના રંગ જુદોજ હતા. વિશાળકાય ઉપાશ્રયમાં ચાલુ દિવસેામાં ધર્મ શ્રવણ નિમિત્તે એકત્ર થતી માનવમેદની જોઈ ને, વ્યવસ્થાપકે વિચારણામાં હતા
પર્વાધિરાજ પર્વ પ્રસંગે ખાસ શામિયાના ઊભેા કરીને પણુ, ધર્માંશ્રવણુ કરવા આવતી મેદનીને
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
[<]
સમાવેશ આપવા.
સવાર શ્રોતાઓથી ઊભરાતી. મધ્યાહ્ન સધર્મના તત્ત્વવિવેચકા સાથેની વિવિધ જ્ઞાનભરી ચર્ચાએથી ગુંજી રહેતી. રાત્રિ પ્રતિક્રમણાદિ ક્રિયાઓ ને સ્વાધ્યાયમાં વીતી જતી. નવરંગપુરાના નવીન ઉપાશ્રયમાં ધર્મના ઉછરંગ અપૂર્વ હતા.
એવી અપૂર્વ ધમ ર'ગવાળી તાં. ૨૬મી, જુલાઈ, ૧૯૫૯ ને રવિવારની (વિ. સ. ૨૦૧૫ના અસાડ વદ સાતમની ) એક સાંજ ઢળતી હતી. સુશ્રાવકા પ્રતિક્રમણની તૈયારી કરી રહ્યા હતા ઃ ક્રિયામૂર્તિ ને સરળતાની ભાવમૂર્તિ મુનિશ્રી ચંદ્રકાન્તસાગરજી આનંદમાં હતાં અને શ્રાવકાને કઈ ને કઈ તપ કે ક્રિયાની સૂચના કે અનુમેદના આપી રહ્યા હતા. શ્રી. ચદ્રપ્રભસાગરજી આગ તુક દર્શનાથીઓ સાથે વાતમાં હતા.
એવામાં મુનિ ચંદ્રકાંતસાગરજીને જરા ગભરામણુ થઈ અને શરીરે પ્રસ્વેદ વળ્યેા. એમણે ચંદ્રપ્રભસાગરજીને કહ્યું: ‘ કંઈક ગભરામણ થાય છે. મારી છાતી ને પેટ પર હાથ ફેરવ. ’
શ્રી. ચંદ્રપ્રભસાગરજીએ તેમ કર્યું, પણ થાડીવારમાં તે તેએ ‘· અરિહંત અરિહંત' કરવા લાગ્યા. ચાલીસથી પચાસ વાર અરિહંત અરિહંત એમ ખેલ્યા અને દેહુ લખાવી દીધેા.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
" [૮] નાડી જોતાં એમાં જીવન ન લાગ્યું. અંધકારના પડદા પૃથ્વી પર પથરાય, તે સાથે તેઓને પ્રકાશમય અલ્મા સ્વર્ગ ભણું સંચરી ગયે. કારણમાં આકસ્મિક રીતે હૃદયયંત્ર ખેટકાઈ ગયું હતું. એ વખતે ઘડિયાળમાં ૮–૨૦ થયા હતા.
જ્ઞાન અને ક્રિયાની આજીવત જેડી આમ અકાળે ક્રૂર કાળના હાથે તૂટી. અમદાવાદના નાગરિકે એ ક્રિયામૂતિ, તપમૂતિ ને ચારિત્ર્યમૂર્તિ મુનિરાજશ્રીના ઉત્તર સંસ્કારમાં અપૂર્વ ભક્તિભાવ દાખવ્યું. એમને અગ્નિસંસ્કાર કરવાને ધર્મલહાવ એમ. વાડીલાલની કુના ભાગીદાર અને શ્રી. જીવન–મણિ સવાચનમાળા ટ્રસ્ટના ટ્રસ્ટી ભક્તહૃદય શ્રી. લાલભાઈ મણિલાલ શાહે લીધે. સાબરમતીને તીરે એ પવિત્ર દેહની ભસ્મવિસર્જન થઈ - દેહ ભલે પંચભૂતમાં મળી ગયે, પણ એમની પંચશીલ (પાંચ મહાવ્રત)ની આરાધનાની સુવાસ સવિશેષ મહેકી રહી. - સ્વર્ગસ્થ મુનિરાજ શ્રી. ચંદ્રકાન્તસાગરજીનું જીવન જેવું સાદું અને સરળ હતું. એવી એમની જીવની પણ સાદી અને સરળ છે. રાજસ્થાનના તખતગઢ ગામમાં વેપારી કુટુંબમાં પિતા કાનાજી અને માતા કાનાદેવીને ત્યાં વિ. સં. ૧૯૪૮ના માગશર વદ ૯ ને ગુરુવારના રોજ તેઓએ સંસારનાં
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૨૦] પ્રથમ અજવાળાં જેવાં હતાં.
સંસારી નામ ગાલાલ હતું. ગાલાલે નાનાપણમાં સામાન્ય વાંચવા-લખવાનું ને વહી-ખાતાં લખવાનું જ્ઞાન મેળવ્યું છે અને પછી મૈસૂર રાજ્ય ખાતે આવેલ ટમકુર નામના ગામમાં ચાલતી દુકાને બેસી ગયા.
ન્યાયથી કમાવું ને નીતિથી ચાલવું, વેપારનાં અને જીવનનાં આ તેમનાં સાદાં ધર્મસૂત્રે હતાં, ત્યાંની ગરીબ પ્રજા સાથે વેપાર કરવાનું હતું. મુખ્યત્વે કાપડ તથા ઊનની ટેપીએને ધંધો હતે. ખાસ કરીને ખ્રિસ્તી યુવતીઓ ટોપીઓનું કામ કરતી પણ એમાં ગાલાલની પોતાની પ્રતિષ્ઠા સારાય ગામમાં
ચી હતી. જળમાં કમળની જેમ એ રહેતા. વેપારીઓ એમની આ અસાધારણ સંયમભાવનાને મનથી પૂજતા.
આ ધર્મપ્રેમી જુવાનના પિતા એમના જીવનની પહેલી પચ્ચીસીમાં–૨૪ માં વર્ષે ગુજરી ગયા. એક વર્ષ પછી માતાજી પણ સ્વર્ગવાસ પામ્યાં. છોગાલાલે પિતા–માતાને ધર્મક્રિયાઓથી અંજલિ આપી, ને ઘરસૂત્ર સંભાળ્યાં.
પણ વિધિનું નિર્માણ જુદું હતું. ગાલાલ પાંત્રીસ વર્ષના થયા ત્યારે તેમનાં સુશીલ પત્ની જૂનીભાઈ પાછળ ૪ વર્ષને પુત્ર અને નવ મહિનાની પુત્રી
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧] મૂકીને ગુજરી ગયાં.
ભરી યુવાની, ભરી કમાણી, ભર્યું ભર્યું રૂપ ને નાનાં બે બાળકે-અનેક રીતે લગ્ન કરવાની તક તેમના હાથમાં હતી. સગાંવહાલાં પણ આગ્રહ કરતાં હતાં, છતાં ધર્મપ્રેમી છોગાલાલે લગ્નને ઈન્કાર ભણે અને સ્વયં બંને બાળકની માતા બની, લાડકેડથી એમને ઉછેરવા લાગ્યા.
રાજકુંવરી જેવી દીકરી, રાજકુંવર જેવો દીકરે, ગાલાલજીને તે જાણે રાજવૈભવ સાંપડ્યો. પણ ઘણી વાર સંસારમાં જે અત્યંત મેહનું કારણ હેય છે, એ જ સંસારત્યાગનું પણ કારણ બને છે.
રાજકુંવરી જેવી દીકરી નવ વર્ષની થઈ. બાપનું મન ખુશખુશાલ ભાવિની કલ્પનામાં છે, ત્યાં અચાનક પુત્રી માંદી પડી અને મૃત્યુ પામી. છોગા લાલજી અને તેમના અગિયાર વર્ષના પુત્ર રૂપના દિલ પર કારમે ઘા થયે. તેઓએ સંસારનું સાચું રૂપજયું. બંનેનાં દિલ આ સંસાર પરથી વિરાગ પામ્યાં.
ઘણું વિરાગ કાળક્રમે રાગ બની જાય છે, ને ચીલે કાપવા ચાહતું દિલ વળી ચીલે ચાલવા લાગે છે. પણ પૂર્વનું કર્મબળ હશે કે આ વિરાગ સ્મશાનવિરાગ્ય ન બને. જાણીતા સ્વ. આચાર્ય શ્રી. વિજયધર્મસૂરિજીના શિષ્ય આચાર્ય શ્રી વિજયભક્તિસૂરિ જીએ એના પર સંજીવની ઘંટી. ગાલાલજીને
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૨] ધર્મોપદેશ આપતાં અને જીવનનું સાફલ્ય સમજાવતાં તેઓએ એક સૂત્ર કહ્યું, - “ચેતન ચતુર થઈ ચૂક્યો.”
આ સાદું સૂત્ર છેગાલાલજીના હૈયામાં વજૂલેખ થઈને અંકાઈ ગયું. વારંવાર તેઓ આ સૂત્ર રટતા આ સૂત્રને તેઓએ પોતાનું ધ્રુવતારક બનાવ્યું.
પિતા-પુત્રને વૈરાગ્ય દઢ થતું હતું. વર્ષો વીતતાં ગયાં અને સતત મંથનના પરિણામે એક સુભાગી પળે સર્વસ્વ છેડી બંને જણાએ ભાગવતી દીક્ષા લેવાને નિરધાર કર્યો.
અને આ નિમિત્તે વિ. સં. ૧૯૪માં અખિલ ભારતનાં જૈનતીર્થોની ખાસ ટ્રેનમાં પૂરા ભાવથી પિતા-પુત્ર યાત્રા કરી આવ્યા.
છોગાલાલજીને હજી વ્યાવહારિક કાર્યો સમેટવાનાં બાકી હતાં. પુત્ર રૂપચન્ટે પહેલ કરી. બોરડી મુકામે રૂપચંદ્ર ગુરુવર્ય આચાર્ય શ્રી ચંદ્રસાગરસૂરીશ્વરજી . મહારાજ પાસે દીક્ષા લીધી. (૬–૨–૧૯૪૨ સં. ૧૯૯૮) નામ ચંદ્રપ્રભસાગરજી રાખ્યું.
પિતા ગાલાલજી બે મહિને પિતાની સંપત્તિની વહેંચણ ધર્મનાં સાત ક્ષેત્રે અને કુટુમ્બમાં કરી નિવૃત્ત થયા અને પુત્રે જેને ગુરુપદે સ્થાપ્યા હતા, એ આચાર્યવર્ય પાસે પોતે પણ દીક્ષા લીધી. (તા. ર૩-૪-૧૯૪૨ સં. ૧૯૮ના વિશાખ સુદ ૭ -
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
. [૧૩] બીજી)નામ ચંદ્રકાન્તસાગરજી રાખ્યું. - પિતા-પુત્રની આ જોડીએ થોડા વખતમાં નામના કાઢી.-પિતાને અભ્યાસ સામાન્ય હતે પણ સાધના જબરી હતી. એમણે ધર્મક્રિયામાં અને તપમાં ચિત્ત પાવ્યુંને પુત્ર વિદ્વત્તા, વ્યાખ્યાનશક્તિ ને લેખનકળાને સુંદર રીતે વિકસાવી. આજે સમાજમાં આવા શક્તિવંત ને નિખાલસ સાધુતાના ધારક મુનિજને આંગળીને વેઢે ગણાય તેટલા છે. - મુનિશ્રી ચંદ્રકાન્તસાગરજીએ ધર્મકરણ, તપશ્ચર્યા ને યાત્રામાં મન પરોવ્યું. જે પ્રકારની તપસ્યાઓ શાસ્ત્રમાં વર્ણવેલી છે, તે તમામ તેઓએ કરવા માંડી. ૭૦ નવપદની ઓળી, બાર બાર વર્ષ એકાસણું–બેસણું, ઉપધાન વગેરે કર્યા. મેક્ષમાર્ગ માટે કરાતું તપ-છઠ કરીને બે દિવસમાં સાત વાર શત્રુંજયની યાત્રા કરવી –એય અનેકવાર તેઓએ કર્યું. ભવપૂજન પણ કર્યું. નવલાખ નવકારવાળી પણ ગણી. - તેઓશ્રીએ પોતાની ભાવનાને અનુરૂપ આ “ચન્દ્રકનગુણમાળા” નામનું પુસ્તક તૈયાર કર્યું ને એમાં “ચતુર ચેતન થઈ ચૂક્યો ” જેવા અમૂલ્ય બેધક દેહાએ પાને પાને મૂક્યા. . અને છેલ્લે છેલ્લે ગતવર્ષમાં પિતાની જન્મભૂમિ રાજસ્થાનની, આબુ રાણકપુર આદિ તીર્થોની યાત્રાએ પણ કરી આવ્યા.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
[r]
આમ આત્મા મની તેમણે સયમધમ પાળ્યે, સાદુ' સાધુને ચાલતુ જીવન, બાળક જેવા હળુકી સ્વભાવ, ક્રિયાભિરુચિ, તપ તરફ અનુરાગ અને સામિક ગરી તરફ કરુણાભાવ આ એમના જીવનનાં મુખ્ય લક્ષણા હતાં.
આવા મુનિરાજના અવસાનથી સમાજે એક આત્માથી સાધુઆત્માને ગુમાવ્ય છે. તેઓના પવિત્ર આત્મા માટે આપણે પ્રાથના કરીએ, ને તેમના સદ્ગુણાને આપણે જીવનમાં ઉતારીએ શાસ્ત્રામાં જેને પંડિત અને સમાધિમરણ કહ્યુ છે એવા મૃત્યુને પામનાર ભડભાગી મુનિને વંદન હા, જયભિખ્ખુ
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
ના જાય
જીવન સંધ્યાની છેલ્લી પળ! કોઈ કહે કે અરીસાની આત્મકથા કહે તે આપણે શું કહીએ? .
‘આપણે એટલું જ કહેવાના કે ભાઈ! એની કથા એટલે નિર્મળતા-સ્વચ્છતા ! તું તારું મેં એમાં જે એટલે એની કથા તને આપોઆપ સમજાઈ જશે.
એવું જ પૂ. તપસ્વી મુનિરાજશ્રી ચન્દ્રકાન્તસાગરજી મહારાજના જીવનનું હતું. એમની જીવનકથા એટલે અરીસા જેવી જ–તન અને મનની નિર્મળતા–સ્વચ્છતા, એમને જોઈએ એટલે આપણને આપણું ભાન થાય. એમના પારદર્શક જીવનને નજીકન થી જોતાં આપણને એમ થયા વિના રહે જ નહિ કે જીવન તે આનું નામ. ત્યાગ, તપ અને પ્રેમની નરી પ્રતિમા ! * સંયમ પહેલાં એમણે એમના ગૃહસ્થાશ્રમને અજવાળે હતે. વાતેથી નહિ, આચરણથી બતાવી
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૬] .
આપ્યુ હતુ કે આદર્શ ગૃહસ્થ કેવા હેાય. એથીય વિશેષ એમણે એમના સાધુધમ ને શોભાવ્યો. એમનાં સાધુતાનાં અઢાર વર્ષ એટલે જાણે ત્યાગધમનાં સેાપાન,
તરુણ વિદ્યાથી ના ઉત્સાહથી એમણે અભ્યાસ કર્યા. ભક્ત પ્રવાસીના રસથી એમણે તીર્થોની યાત્રા કરી. ચિન્તકની અદાથી એમણે જીવનનાં મૂલ્યા કર્યાં અને તપસ્વીના અભિલાષથી એમણે તપશ્ચર્યા કરી, અને નમ્ર સેવકની અદાથી એમણે સેવા અને સુશ્રુષા દ્વારા સાધુજીવનની આરાધના કરી.
કેવુ ભવ્ય એમનું જીવન કે એમણે કંઈ ઈયુ હાય અને જીવનમાં તે ન બન્યુ હાય તેવી એક પણ ઘટના એમના જીવનમાં નથી બની !
એક ચિન્તકે કહ્યું છે: કેાઈ માણસ કેમ જીવી ગયા એ તમારે જાણવું હાય તે એ કેમ મરી ગયે તે મને કહેા.
પૂજ્યશ્રીના સ્વર્ગવાસના છેલ્લા દિવસ પણ કેવા શુભકાર્યાથી સભર હતા ! તા. ૨૬–૯–૫૯ ના રવિવારના એ દિવસ હતા. નવર’ગપુરાના ઉપાશ્રયમાં અમારું' ચાતુર્માસ હતું.
રાજના નિયમ પ્રમાણે એ સાડાચાર વાગે ઊઠચા. ઊઠીને નમસ્કાર મહામંત્રની ખાંધી પાંચ માળા ફેરવી. સાડા પાંચે પ્રતિક્રમણ કર્યું, પછી સ્થ`ડિલ–જંગલ જઈ આવ્યા. આવતાં પ્રભુનાં દર્શન કરી આવ્યા.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૭] - આઠ વાગે નવકારસીનું પચ્ચખાણ પાયું. સાડાઆઠ વાગે વ્યાસપીઠ પર આવ્યા. મંગલાચરણ કર્યું. એ દિવસના પ્રવચનની પ્રાભૂમિકા કરી અને ભગવાન મહાવીર સ્વામી અને શ્રી ગૌતમસ્વામીના સ્નેહની વાત કરી. પ્રભુના નિર્વાણ પછી શ્રી ગૌતમ સ્વામીને વિષાદમાંથી કેવળજ્ઞાન કેમ પ્રાપ્ત થયું તેનું રહસ્ય સમજાવ્યું. . એ પછી એમની આજ્ઞાથી મેં પ્રવચન શરૂ . કર્યું. રવિવાર એટલે સભા પણ અપૂર્વ હતી. પ્રવચન પૂરું થયું ત્યાં સુધી સવા કલાક એ ટટાર બેસી રહ્યા. આવી સભર સભા જોઈ એ રાજી રાજી હતા. પ્રવચન પૂર્ણ થતાં સંઘના અગ્રગણ્ય ગૃહસ્થને મહારાજશ્રીએ કહ્યું: “દેરાસર બાંધવાને નિર્ણય કરવા આજ રાત્રે તે તમારે સંઘ ઉપાશ્રયમાં મળવાને છે ને? સારું, શ્રી નગીનદાસ દેલતરામ પણ ભાવનાશીલ છે, એ પચીસ હજારનું કહે છે. પણ જરૂર પડશે તે ત્રીસ હજાર પણ આપશે જ. તમારા દેરાસરનું કામ હવે પાર ઊતરી ગયું જ સમજો.”
જિનમંદિર બાંધવાને નિર્ણય લેવા નવરંગપુરાને સંઘ રાત્રે ભેગે થવાનું હતું. તે પૂર્વે પૂજ્યશ્રીની આ ભવિષ્યવાણું હતી. - પછી મધ્યાહે એ પતે જ ગૌચરી ગયા. આહાર કરી જરા આરામ કર્યો. અને પછી મને બોલાવી શેડીક વાત કરી જેમાં સાધમિકબંધુઓને સહાયક
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ & ]
કેસ અનવુ તે જ મુખ્ય વિષય હતા. એમના મનમાં આ વાત સતત ઘૂંટાતી હતી. સામિકા સુખી કેમ થાય ! એમને માટે શું કરીએ તા એમના પ્રશ્ન ઉકલે એ એમનુ જાણે જીવનસૂત્ર હતું.
6
એવામાં જીવન–મણિ સાચનમાળા ટ્રસ્ટના ટ્રસ્ટી સુશ્રાવક શ્રી લાલભાઈ મણિલાલ શાહુ હવે તે જાગા' નામના છપાતા પુસ્તકની અર્પણુ પત્રિકાનું પ્રૂફ લઈને આવ્યા. એ વખતે અપેારના અઢી વાગ્યા હતા. મેં પ્રૂફ તપાસ્યું અને પૂજ્યશ્રીને એ ખતાવતાં કહ્યું': ‘ મહારાજશ્રી ! મારા પ્રવચને નુ આ પુસ્તક છે. ‘ હવે તેા જાગેા' એનુ નામ છે અને તે આપશ્રીને અર્પણુ કરવાનું છે. આ તેનું પ્રૂફ઼ે છે. આના પર આપ એક કૃપાદૃષ્ટિ નાખા.’
સ્મિત કરી એમણે પ્રૂફ હાથમાં લીધું, વાંચ્યું અને પૂછ્યું, “ તે આ શું લખ્યું છે ? ‘ તમારું છે અને તમને અર્પણુ’ આમાં મારું શું છે?”
''
4
મેં કહ્યું: “ હું જ આપના છું તે મે' સર્જેલ સાહિત્ય આપતુ` કેમ નહિ ? ”
આ વાકય પર એ હસ્યા. પછી પૂછ્યું : “ આ કયા રંગની શાહીમાં છપાશે ? ”
።
મે કહ્યું ઃ ગ્રીનમાં–લીલા રંગમાં. ” એ કહે: ના, લીલામાં ન છાપશે. લાલ રંગમાં છાને. ”
મે કટપ્ણ કર્યાં “ આપને મારવાડના લાય
:
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
રંગ હજ ભુલાયે લાગતું નથી.”
એમણે આપેલે ઉત્તર તે કેમ જ ભુલાય? જે જન્મભૂમિને રંગ ભૂલી જાય છે, એના જીવનમાં પછી રંગ જ ક્યાં રહે છે? અચ્છા, જવા દે એ વાત. મને લાલ ગમે છે. એટલે લાલમાં છપાય તે સારું.”
કહ્યું, જેવી આપની ઈચ્છા. પણ મને એ વખતે આ એ ગુપ્ત મનેવિજ્ઞાનને ખ્યાલ પણ ક્યાંથી આવે કે Red to stop, Green to live લાલ ભયસૂચક છે. લીલ જીવનસૂચક છે.”
- પછી એ શ્રી. લાલભાઈને સંબોધીને કહેવા લાગ્યાઃ “લાલભાઈ ! આ “જિન ચન્દ્રકાન્ત ગુણ માળાની ત્રીજી આવૃત્તિ છપાવવી હોય તે કેટલાક ખર્ચ આવે ?” એમણે ગણીને કહ્યું: “આશરે ચારેક હજાર.” આવી વાતે ચાલતી હતી, વંદન કરનાર આવતા હતા ને જતા હતા. રવિવાર એટલે આવનાર ભકતની સંખ્યા પણ મેટી હતી.
લાલભાઈ ગયા અને શ્રી રમણભાઈ અને વસુબેન આવ્યાં. એમની સાથે પણ એમણે અર્ધો કલાક સુધી જ્ઞાનગોષ્ઠિ કરી. . એટલામાં પાંચના ટકેરા થયા. એમણે કહ્યું:
ચન્દ્રપ્રભાવહેરવાને સમય થઈ ગયે છે.જા. જરાક કંઈક નરમ મળે તે લાવજે.” હું ખીચડી વહેરી લાવ્યો. એમણે વાપરી. પછી કહેઃ
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૨૦] તારા ગયા પછી એક ભાઈ બહુ આગ્રહ કરતા હતા એટલે મેં જરાક દૂધપાક વહે છે. આ તું વાપરી જા.” ' મેં એમના હાથને એ અમૃતક વાપર્યો. એ દિવસે અંગ્રેજી તારીખ પ્રમાણે મારો જન્મદિન હતે.
એમ કરતાં સાંજ પડી. એ દિવસે સવારે મુંબઈ થી શ્રી મનસુખલાલ. એલ. વસા અને દિનેશભાઈ કેવળચંદ મહેતા વંદનાથે આવ્યા હતા. એ કહે: સાહેબ! અમે જમીને પાછા આઠ વાગે આપની પાસે આવીએ છીએ. અને પછી વાસક્ષેપ નંખાવી અહીંથી સીધા જ સ્ટેશન જઈશું.”
મહારાજશ્રી જાણે કાળના ગર્ભમાં રહેલ સંકેતને જાણતા હોય તેમ બેલ્યા:
ના. પછીની વાત પછી. અત્યારે જ વાસક્ષેપ નખાવી લે.” અને પિતે મંત્ર ભણું પ્રસન્નતાપૂર્વક વાસક્ષેપ નાખે.
વાસક્ષેપ લઈ એ બને મારી પાસે આવ્યા અને વાત કરવા બેઠા. એટલામાં મહારાજશ્રીનું પ્રેમાળ સંબધન સંભળાયું:
અરે ભાઈ! વાતેમાં સમય કેટલે વીત્યે તે ખબર છે? હવે સાત થવા આવ્યા છે. સૂર્યાસ્તની વેળા થશે, પાણી ચૂકવી લે.” અને એમ કહેતાંની સાથે એ પિતે જ પાણી ભર્યું પાત્ર લઈ આવી પહોંચ્યા!
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
. (૧]
આ શબ્દ લખતાં એ જીવંત દયના સ્મરણથી મારું હૃદય ભરાઈ આવે છે. મને ક્યાં ખબર હતી કે “આ પાણી નથી પણ વાત્સલ્ય અને પ્રેમથી ભરેલું એમના હાથનું આ છેલ્લું અમૃતપાન છે !
હું એ પાત્ર પી ગયો!
એવામાં સંઘના મંત્રી શ્રી કીર્તિકરભાઈ અને છે. શ્રી મંગળદાસભાઈ પ્રતિક્રમણ કરવા આવ્યા. એમણે આવીને સામાયિક લીધું. મહારાજશ્રી Úડિલ જઈ રહ્યા હતા. જતાં જતાં તે બન્નેને એમણે કરેમિ ભને ઉચ્ચરાવ્યું અને મને કહેતા ગયા, “આસન અને સ્થાપનાચાર્ય શેઠ. આવીને પ્રતિક્રમણ શરૂ કરીએ. કારણ કે સંઘ ભેગા થવાનું છે. આપણે વહેલા તૈયાર થઈ જઈએ.” ' સાચી વાત છેઃ મહાપુરુષનું આવું જ થાય છે Départure becomes a cause of meeting મહાપુરુષની વિદાય મિલનનું નિમિત્ત થઈ જાય છેઃ
આ બધું કરી રહ્યો. એટલામાં મહારાજ પાછા આવ્યા. મને કહેઃ “ચન્દ્રપ્રભ! મને ગભરામણ થાય છે. સાંજે ખીચડી વાપરી એટલે તે આમ નહિ થતું હોય ને? લાવ જરા આરામ કરું, તું મારા પેટ અને છાતી પર હાથ ફેરવ.” . હું એમના કહેવા પ્રમાણે કરી જ રહ્યો હતે. મને ખબર ન હતી કે આ ગંભીર પળ છે. હું તે સામાન્ય માનતે હતાં. ત્યાં ભૂતપૂર્વ નાયબ નાણાં–
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૩]
પ્રધાન શ્રી મણિભાઈ આવ્યા. એમણે એમની પુત્રીને ડેકટરને તેડવા મેકલી ત્યાં મહારાજશ્રી બેઠા થયા. અને સ્વયંપતે જન અરિહંતાણંબલવા લાગ્યા.
આ મંત્ર પિતે ચાલીસેક વાર બોલ્યા ત્યાં ડોકટર આવ્યા. એટલામાં તે મહારાજશ્રીએ “અરિહંત કહેતાં મારા મેળામાં પોતાનું શરીર લંબાવી દીધું...
મારે માટે સારાય જીવનમાં પ્રત્યક્ષ મૃત્યુનું આ પ્રથમ દર્શન હતું. વિપલ મને વ્યાકુલતા થઈ મેં કહ્યું: બાપુમહારાજશ્રી! બાપા....”
પણ એ ચિર નિદ્રામાં સમાધિપૂર્વક પિઢી ગયા હતા. મૃત્યુ દ્વારા એ જીવન અને તને જ જીતી ગયા. એમના મુખ પર જીવતૃપ્તિની પ્રસન્નતા અને દિવ્ય શક્તિ પ્રસરેલી હતી. એ જાણે કહી રહ્યા હતા, જેઈલે આ જીવન. આ મૃત્યુ. Live to Die. Die to live.
છેલ્લે દિવસે જે “જિન ચન્દ્રકાન્ત ગુણમાળા’નું એમણે સ્મરણ કર્યું હતું, એ એમની પ્રિય કૃતિની આ ત્રીજી આવૃત્તિ એમને સ્વર્ગવાસના પ્રથમ સંવત્સરના દિવસે અક્ષરદેહે નવજન્મ પામે છે. • શ્રી નમિનાથ જૈન ઉપાશ્રય પાચધુની, મુંબઈ ૩ તા. ૨૬-૬-૬૦
થwલયાવર
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જીવન-મણિ સક્વાચનમાળા ટ્રસ્ટનાં
ત્રણ વર્ષનાં પુસ્તકો
કિંમત
- ૧૯ વર્ષ : વિ. સં. ૨૦૧૩ નંબર પુસ્તકનું નામ લેખકનું નામ * ભગવાન મહાવીર શ્રી. જયભિખ્ખું કર સદુવાચનમાળા શ્રેણી ૧લી
૨–૫૦ ૭ સુવર્ણ કંકણ
શ્રી. રતિલાલ દેસાઈ ૪૪ સૌરભ
મુનિશ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી ૨-૦૦ ૫ સતની બાંધી પૃથવી શ્રી. જ્યભિખ્ખું ૨-૦૦ ૬ સદ્વાચનમાળા એણું રજી
૨૫૦ *૭ અક્ષય તૃતીયા
૦-૪૫
૧૩–૪૫
-
રજું વર્ષ: ૨૦૧૪
૩-૫૦
૮ ભગવાન બ૩ષભદેવ શ્રી. જ્યભિખ્ખ '૮ વીરડાનાં પાણી શ્રી. ઉષા જોષી : ૨-૦૦ *૧૦ ભવનું ભાતું
મુનિ શ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી ૧-૨૫ ૧૧ સવાચનમાળા શ્રેણી ૩જી શ્રી. જ્યભિખ્ખ ૨-૫૦ ૧૨ પાપ અને પુણ્ય શ્રી. જ્યભિખુ અને સત્યમ ૨-૦૦ ૧૩ પ્રેમપંથ પાવકની જવાળા શ્રી. જ્યભિખ્ખું ' ૧-૫૦ ૧૪ દહીંની વાટકી
શ્રી. જ્યભિખ્ખું ૧-૪૫
. ૨૩-૨૦
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪
૩જું વર્ષ : ૨૦૧૫ નંબર પુસ્તકનું નામ લેખકનું નામ કિંમત ૧૫ પ્રેમનું મંદિર
શ્રી. જ્યભિખ્ખ ૩–૫૦ ૧૬ જગતશાહ
શ્રી. ગુણવંતરાય આચાર્ય ૩-૦૦ *૧૭ હવે તે જાગે
મુનિ શ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી ૨-૦૦, ૧૮ શ્રી નેમ-રાજુલા શ્રી. જ્યાબહેન ઠાકોર ૨-૫૦ ૧૯ આંબે આ મેર શ્રી. જયભિખ્ખ ૧-૫૦ ૨૦ રાગ અને વિરાગ શ્રી. રતિલાલ દેસાઈ ૧-૨૫ ૨૧ બિન્દુમાં સિબ્ધ મુનિ શ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી ૦-૬૫
. ૧૪-૪
પ્રકીર્ણ ૨૨ ઉગમતે-પ્રભાતે શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર ૦-૭૫ કર૩ રાજા શ્રીપાળ શ્રી. જ્યભિખુ’ ૦-૬૦
૨૪ જીવનમાં થર્મ મુનિ શ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી ૦-૨૫ *૨૫ શ્રી સ્નાત્ર પૂજા પં. વીરવિજ્યજીક્ત ૫૦
કશું વર્ષ વિ. સં. ૨૦૧૬ ૨૬ સંસારસેતુ
શ્રી. જયભિખ્ખ ૩–૫૧ સવાચનમાળા શ્રેણી ૪થી ,
૨–૫૦ માત ભવ
શ્રી. સુશીલ નૈવેદ્ય (દ્વિરંગી) મુનિ શ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી - અકલંક મોતી
શ્રી. કૃષ્ણશંકર શાસ્ત્રી આનંદઘન
છે. ધીરુભાઈ ઠાકર
આ પુસ્તકની બીજી આવૃત્તિ છપાઈ ગઈ છે. * આ પુસ્તકની બીજી આવૃત્તિ છપાય છે. રાજમા (શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર) છપાય છે. • •
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉGOOG O૭૯ ૭૭ઈ છે.
Oછ69696 96 96296096
ઉ૭છ6 9696969696 ૭૭૬ છે
શાહ ચંદુલાલ છગનલાલ
અમદાવાદ,
- જન્મ :
સં. ૧૯૩૨ માહ સુદ ૫
દેહોત્સર્ગ: સં. ૨૦૦૬ પોષ વદી ૮
ફીનીક્ષ પ્રીન્ટીંગ વર્કસ, અમદાવાદ.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુક્રમણિકા નંબર
વિષય ૧ પ્રાર્થના ૨ ચૈત્યવંદન-વિધિ ૩ ગુરુવંદનને વિધિ ૪ સામાયિક લેવાને વિધિ ૫ સામાયિક પારવાને વિધિ ૬ શ્રી પચ્ચખાણ સંગ્રહ ૭ સાંજનાં પચ્ચખાણે ૮ ગૃહસ્થને પચ્ચખ્ખાણ પારવાને વિધિ ૯ આયંબિલ–નીવી,એકાબિયા વિ. પારવાને વિધિ ૨૪ ૧૦ તિવિહાર ઉપવાસનું પચ્ચખ્ખાણ પારવાને વિધિ ૨૪ ૧૧ શ્રી કલ્યાણક-આરાધન-વિધિ ૧૨ પચ્ચખાણમાં આવતા શબ્દોના અર્થ ૧૩ સિહ લેનારને કેટલીક સૂચના ૧૪ પિસહના પ્રકાર ૧૫ પિસાહમાં જોઈતાં ઉપકરણ ૧૬ માથે કામળી નાંખવાને કાળ -૧૭ ચિના પાણીને કાળ ૧૮ પડિલેહણના બેલની સમજ
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૫
૩૨
૧૯ ઈરિયાવહિ કરવાને વિધિ ૨૦ ગામણગમણે આવવાની વિધિ ૨૧ જિનમંદિરે જવાને વિધિ ૨૨ માગું (પેશાબ) કરવા જવાને વિધિ ૨૩ થંડિત જવાને વિધિ ૨૪ કાજે લેવાને વિધિ ૨૫ પડિલેહણને વિધિ ૨૬ દેવ વાંદવાને વિધિ ૨૭ પિસહ લેવાને વિધિ ૨૮ સવારે ઘેર પડિલેહણ અને દેવવંદન કર્યું હોય તેને વિધિ
- ૫૦ ૨૯ ઘેર પ્રતિક્રમણ કર્યું હોય, પડિલેહણ દેવ–વંદના ન કર્યું ન હોય તેણે ઉપાશ્રયે જઈને કરવાની વિધિ પર ૩૦ પિરિસિ ભણાવવાને વિધિ ૩૧ રાઈમુહપત્તિ પડિલેહવાનો વિધિ ૩૨ પચ્ચખાણ પારવાને વિધિ ૩૩ આયંબિલ–નીવી, એકાવ કરવાવાળાએ ઘેર આહાર ' કરતી વેળાએ કરવાને વિધિ
૫૯ ૩૪ રાત્રિપોસહને વિધિ
૬૧ ૩૫ દિવસ તથા રાત્રિ–બધા પિસહવાળાએ સાંજના
પડિલેહણ કરવાને વિધિ ૩૬ સાંજના (પ્રતિક્રમણ પહેલાં) બધા પિસહવાળાએ : સાથે દેવ વાંદવાને વિધિ
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
તપન વિધિ
૭૮ થી ૯૫
૩૭ પ્રતિક્રમણ શરૂ કર્યા પહેલાં રાત્રિ-પિસહવાળાએ
અથવા દિવસ અને રાત્રિને પિસહ કરવાવાળાએ
કિયા કરવાને વિધિ ૩૮ પિસહ પારવાને વિધિ ૩૯ સંથારા પિરિસિને વિધિ ૪૦ સંથારાને વિધિ ૪૧ પોસહવાળાને બીજે દિવસે સવારના પ્રતિક્રમણને વિધિ૭૫ ૪૨ સવારે પિસહ પારવાને વિધિ ૪૩ શ્રી અક્ષયનિધિ, વીશ સ્થાનક, ચૌદ પૂર્વ, સિદ્ધા
ચલજીના બે અઠ્ઠમ, સાત છઠ, બીજ, જ્ઞાનપંચમી, અષ્ટમી, પિષ દશમી, મૌન એકાદશી, રોહિણી,
સિદ્ધિતપ–વગેરે તપને વિધિ ૪૪ શ્રી દિવાળી પર્વનું ગણવું ૪૫ દેવસી, રાઈ પમ્પી, ચઉમાસી અને સંવત્સરી પ્રતિક્રમણ–વિધિ
૯૭ થી ૧૦૭ ૪૬ શ્રી દેવે વાંદરાને વિધિ - ૧૦૭
ચૈત્યવંદને ૪૭ શ્રી ઋષભદેવસ્વામીથી વર્તમાન સ્વામી સુધીનાં ૧૦લ્થી૧૧૭ ૪૮ પર્વતિથિ-બીજ, જ્ઞાનપંચમી, અષ્ટમી અને એકાદશી
- ૧૧૮થી ૧૨૦ ૪૯ વીસ જિનનાં લંછનનું ચૈત્યવંદન ૧૨૧ ૫૦ શ્રી જિનપૂજાનું ચૈત્યવંદન
૧૨૨ ૫૧ શ્રી સિદ્ધાચળજીનાં “વિમલ કેવલ વગેરે-૩ (ત્રણ) - તથા પુંડરીકસ્વામીનાં-૨ (બે) ૧૨૪થી૧૨૭
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
પર શ્રી પરમાત્માનું ચૈત્યવંદન
. ૧૨૭ પ૩ શ્રી વિશ વિહરમાનનું-૧, તથા સીમંધરસ્વામીનાં–૩.
૧૨૮ થી ૧૩૧ ૫૪ શ્રી પંચપરમેષ્ટીનું ચિત્ય બારગુણ અરિહંત દેવ” ૧૩૧ ૫૫ પર્યુષણ પર્વનાં-(બે) ચિત્યવંદને ૧૩૧થી૧૩૩. પ૬ શ્રી પાર્શ્વનાથનાં-૫, (પાંચ) ચિત્યવંદને ૧૩૨થી૧૩૮ ૫૭ શ્રીવીશજિનનું ચૈત્ય. ‘ઋષભ,અજિત, સંભવનમે ૧૩૯ ૫૮ શ્રી સિદ્ધચક્રનું ચેત્યો ધુરિ સિરિ અરિહંતમૂલ'૧૩૯ ૫૯ શ્રી નવપદજીનું ચૈત્ય “ઉષ્પન્નસન્ના મહેમયાણું” ૧૪૦ ૬. શ્રી વીશ જિનના શરીરના વર્ણનું ચિત્ય,
પપ્રભુ ને વાસુપૂજ્ય ' ૧૪૦ ૬૧ શ્રી શત્રુંજયનું ચિત્ય “શ્રી શત્રુંજય સિદ્ધક્ષેત્ર' ૧૪૧ ૬૨ શ્રી ઋષભદેવનું ચૈત્ય “જયજય નાભિનરિંદનંદ ૧૪૧ ૬૩ શ્રી કેવલજ્ઞાનીનું ચૈત્ય “શ્રી જિને ચઉનાણી થઈ” ૧૪૧ ૬૪ શ્રી સિદ્ધ પરમાત્માનું ચિત્ય “અજ અવિનાશી અકલંક જે’
૧૪૨ ૬૫ શ્રી વીશ સ્થાનકનું ચૈત્ય “પહેલે પદ અરિહંત નમું ૧૪૩ દઃ “જયતું જિનરાજ આજ (સામાન્ય જિનચૈત્ય)૧૪૪ ૬૭ળેજિનવર શામળા' (એકસો સિત્તેરજિનચૈત્ય૦)૧૪૪ ૬૮ “સુખદાઈ શ્રી આદિજિjદ, અષ્ટાપદ વંદે (પંચતીર્થ)
૧૪૫ ૬૯ આજ દેવ અરિહંત નમું, સમરું તારું નામ” - (પંચતીર્થ)
* ૧૪૫
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૭
૭૦ “પ્રથમ તીર્થકરતણું હવા, ભવ તેર કહીજે ૧૪૬ ૭૧ “પરમેશ્વર પરમાતમા, પાવન પરમિટ્ટ (પરમાત્માનું) ૧૪૬ ૭૨ સંપૂર્છાિમ મનુષ્ય પંચેન્દ્રિયને ઉપજવાનાં
૧૪ સ્થાનક. ૭૩ “અરિહંત અરિહંત સમરતાં (સાંજે બેલવાના દુહા) ૧૪૮ ૭૪ “સમરે મંત્ર ભલે નવકાર (સાંજે બેલવાના દુહા) ૧૪૯ ૭૫ સેળ સસ્સા સદ્દગુરુસેવા ...
૧૫૦ ૭૬ શ્રી સિદ્ધચલજીના દુહા “પ્રાયે એ ગિરિ શાશ્વતે.” ૧૫૦
પર્વતિથિ તથા તીર્થાદિનાં સ્તવને
૧૫૬
૭૭ પ્રણમી શારદમાય શાસન વીર સુહેકજી (બીજનું) ૧૫૨ ૭૮ સરસ વચનરસ વરસતી, સરસતી કળાભંડાર (બા) ૧૫૩ ૭૯ સુત સિદ્ધારથ ભૂપને રે, સિદ્ધારથ ભગવાન
(જ્ઞાનપંચમીનું) ૮૦ શ્રી જિનવરને પ્રગટ થયું રે, ક્ષાયિક ભાવે જ્ઞાન | (કેવલજ્ઞાનનું) .
૧૬૫ ૮૧ હરે મારે ઠામ ધરમના, સાડા પચવીશ દેશ જે. ' (અષ્ટમીનું) ૮૨ જગતપતિ નાયક નેમિ નેમિ જિદ, દ્વારિકા
નગરી સમેસર્યા (એકાદશીનું) ૧૬૯ ૮૩ શ્રી રાજગૃહી શુભ કામ,અધિક દીવાજેરે (અષ્ટમીનું) ૧૭૧ ૮૪ શ્રીમાન થશેવિજયજી વિરચિત ચોવીશી ૧૭૩ થી ૧૯૧ ૮૫ શ્રી આનંદઘનજીકૃત વીશી ૧૨ થી ૨૧૮
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૬ શ્રી ઋષભજિનનાં સ્તવને –૯ ૨૧૯ થી ૨૨૬ ૮૭ શ્રી અજિતનાથ જિનનાં સ્તવને—૨ ૨૨૬ થી ૨૮ ૮૮ શ્રી સંભાવનાથ જિનનાં સ્તવન–૩ ૨૨૮ થી ૨૩૧ ૮૯ તમે જે જેજે રે, વાણને પ્રકાશ તુમે. (શ્રી અભિનંદન સ્વામી)
૨૩૧ ૯૦ સુહ હો પર ઉપકારી, સુમતિ જિન તુમ્હ ૨૩૩ ૯૧ પદ્મપ્રભુ પ્રાણસે પ્યારા, છોડો કર્મની ધારા ૨૩૩ ૯૨ મેં કીને નહિ, તુમ બીન ઓરસું રાગ | (શ્રી સુવિધિનાથજી)
, ૨૩૪ શ્રી શાંતિનાથ સ્વામીનાં સ્તવને-પ ૨૩૫ થી ૨૩ ૯૪ પંચમ સુરલેકના વાસી રે (શ્રી મલ્લિનાથજી) ૨૩૯ ૯૫ મુનિસુવ્રત કીજે મયા રે, મનમાંહિ ધરી મહિર ૨૪૦
૯ પરમાતમ પૂરણ કલા, પૂરણ ગુણ છે ... | (શ્રી નેમનાથજી) : ૯૭ શ્રી પાર્શ્વજિન સ્તવને–૭ ૨૪૨ થી ૨૪૬ ૯૮ શ્રી મહાવીરજિનનાં સ્તવને–૭. ૨૪૭થી ૨૫૩ ૯૯ માતા ત્રિશલા ઝુલાવે પુત્ર પારણે (હાલરડુ) ૨૫૩ ૧૦૦ શ્રી મહાવીરસ્વામીના સત્તાવીશ ભવનું પચઢાલિયું ૨૫૭ ૧૦૧ શત્રુ જે ઋષભ સમેસર્યા (તીર્થમાળાનું) ૨૬૪
શ્રી સિદ્ધાચળજીનાં સ્તવન
૨૪૧
૧૦૨ વિમલાચળ નિત્ય વંદીએ, કીજે એહની સેવા. ૨૬૫ ૧૦૩ સિદ્ધાચળને વાસી પ્યારે લાગે મારા રાજંદા ૨૬૬
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૪ વિમલગિર કયું ન ભયે હમ મર—વિ. ૨૬૬ ૧૦૫ તે દિન ક્યારે આવશે, શ્રી સિદ્ધાચલ જાશું ર૬૭ ૧૦૬ શેત્રુંજા ગઢના વાસી રે, મુજ માનજો રે. ૨૬૮ ૧૦૭ વિમલાચલ ગિરિ ભેટ, ભવિયણ ભાવશું ૨૬૯ ૧૦૮ ચાલેને પ્રીતમજી પ્યારા શત્રુંજે જઈએ. ર૭૦ ૧૦૯ ચાલે ચાલે વિમળગિરિ જઈએ રે, ભવજલ " તરવાને.
ર૭૧ ૧૧૦ તમે તે ભલે બિરાજજી
૨૭૨ ૧૧૧ ગિરિવર દરિસણ વિરલ પાવે
૨૭૩ ૧૧૨ પ્રભુ તું હિતેહિ તુંહિ તેહિ, તું હિ ધરતાં ધ્યાન રે. ર૭૪ ૧૧૩ સિદ્ધગિરિ તીરથ જેસા, ઔર નહિ ધામ છે. ર૭૫ ૧૧૪ વીરજી આવ્યા રે, વિમળાચળકે મેદાન. ર૭૬ ૧૧૫ મારું મન મોહ્યું રે, શ્રી સિદ્ધાચળે રે. ૨૭૭ ૧૧૬ શ્રીરે સિદ્ધાચળ ભેટવા, મુજ મન અધિક ઉમા ૨૭૮ ૧૧૭ મનનામને રથ સવિ ફન્યા એ, સિધ્યા વંછિત કાજ ૨૭૯ ૧૧૮ સિદ્ધાચળગિરિ ભેટયા રે, ધન ભાગ્યા હમારા. ૨૮૦ ૧૧૯ વિમળાચળ વિમળા પ્રાણી, શીતળ તરુ છાયા ઠરાણું ૨૮૦ ૧૨૦ યાત્રાનવાણું કરીએ વિલમગિરિ, યાત્રા નવાણું કરીએ ૨૮૧ ૧૨૧ એક દિન પુંડરિક ગણધરુ રે લાલ. A (શ્રી પુંડરિકસ્વામી)
૨૮૨ ૧૨૨ સ્વામી શ્રીમંધર વિનતિ, સાંભળે માહરી દેવ રે ૨૮૩ ૧૨૩ પુખલવઈવિજયે જ રે (શ્રી સીમંધરસ્વામી) ૨૮૫ ૧૨૪ તારી મુદ્રાએ મનડું મેણું રે (શ્રી સીમંધરસ્વામી) ૨૮૬ ૧રપ અનંતવીરજ અરિહંત ! સુણે મુજ વિનતિ ૨૮૬,
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૬ સાહેબ બહુ જિનેશ્વર વિનવું, વિનતડી અવધારહ ૨૮૮ ૧૨૭ સીમંધર યુગમંધર બાહુ, ચેથા સ્વામી સુબાહુ ૨૮૯ ૧૨૮ પ્રભુ તેરે મેહન હે મુખ મટકે (સામાન્ય) ૨૯૦ ૧૨૯ જિન તેરે ચરનકી શરણ ગ્રહું-જિન (સામાન્ય) ર૯૧ ૧૦૦ મનમાં આવજે રે નાથ, હું થયે આજ સનાથ. . (સામાન્ય).
૨૯૧ ૧૩૧ સકલ સમતા સુરલતાને, તુંહિ અને પમ કંદરે (સામાન્ય)
* . ૨૯૨ ૧૩૨ ભરતાદિકે ઉદ્ધાર જ કીધે, શત્રુંજય મેઝાર ૨૯૩ ૧૩૩ સમેતશિખર જિન વંદીએ, મોટું તીરથ એહ રે. ૨૫ ૧૩૪ અષ્ટાપદગિરિ યાત્રા કરણ, રાવણ પ્રતિહરિઆયા. ર૬ ૧૩૫ સિદ્ધચક્રવર સેવા કીજે, નરભવ લાહે લીજે. ૨૯૭ ૧૩૬ જય જિનવર જગ હિતકારી રે (દિવાળી) ર૯૮ ૧૩૭ શ્રી આદીશ્વર અંતરયામી, જીવન જગત આધાર (રાયણ પગલાંનું) *
ર૯ ૧૩૮ પ્રભુવીરજિસુંદવિચારી, ભાખ્યા પર્વ પજુસણુ ભારી.૩૦૦ ૧૩૯ ચેતે તે ચેતાવું તેને રે, પામર પ્રાણુ વૈરાગ્ય પદ) ૩૦૨ ૧૪૦ પ્યારે પ્રભુકા ધ્યાન લગા તે સહી (વૈરાગ્ય વિષે) ૩૦૩ ૧૪૧ શ્રી પુણ્ય પ્રકાશનું સ્તવન
३०४ સ્તુતિ–સંગ્રહ ૧૪ર આદિ જિનવર રાયા, જાસ સેવન કાયા
(શ્રી આદીશ્વર) ૩૧૭ ૧૪૩ ભવ્યાજવિનકતરણે વિસ્તારી કર્માવલી () ૩૧૮
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૪ વંદેજિન શાંતિ, જાસસેવન્નકાંતિ (શ્રી શાંતિનાથ) ૩૧૯ ૧૪૫ શાંતિ અહંકર સાહિબે, સંયમ અવધારે () ૩૧૯ ૧૪૬ શાંતિજિનેશ્વર સમરીએ, જેની અચિરા માય () ૩ર૦ ૧૪૭ રાજુલ વરનારી, રૂપથી રતિહારી (શ્રીમનાથજી) ૩ર૧ ૧૪૮ સુર અસુર વંદિત પાદ પંકજ, મયણમલ્લશ્રેણિત (શ્રી નેમિનાથજી)
૩૨૨ ૧૪૯ શંખેશ્વર પાસજી પૂજીએ, નરભવને લાહો લીજીએ.૩૨૩ ૧૫૦ પાસ જિર્ણદા વામાનંદા, જબ ગરબે ફળી. ૩૨૪ ૧૫૧ સકલ સુરાસુર સેવે પાયા (શ્રી પાર્શ્વનાથજી) ૩૨૪ ૧૫ર મનહર મૂતિ મહાવીરતણું, જિણે સોળ પહેર દેશના પલણી
૩૨૬ ૧૫૩ ય ય ભવિ હિતકર, વીર જિનેશ્વર દેવ | (શ્રી મહાવીરસ્વામી) ૧૫૪ અંધારે મહાવીરજિjદા, જેને સેવે સુરનરઈદા () ૩૨૭ ૧૫૫ નક્ષત્ર રોહિણી જે દિન આવે, હારત્ત પૌષધ કરી શુભ ભાવે,
- ૩૨૯ ૧૫૬ શત્રુજ્યમંડણ, રૂષભ નિણંદ દયાલ,(શત્રુંજયગિરિ ૩૩૧ ૧૫૭ જહાં એગણેતર કડાકેડી, તેમ પંચાશી લખ વળી જેડી.
૩૩૨ ૧૫૮ શ્રી શત્રુંજ્ય તીરથ સાર, ગિરિવરમાં જેમ મેરુ.
ઉદાર. ૧૫૯ શ્રી શત્રુંજ્ય મુખ્ય તીર્થ તિલક, શ્રી નાભિરાજગજ,
(પંચતીર્થ)
૩ર૭ :
૩૩૫
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬) વીર જિનેશ્વર અતિ અલસર, ગૌતમ ગુણના દરિ યાજી (સિદ્ધચક્ર) .
૩૩૬ ૧૬૧ પ્રહ ઊઠી વંદુ, સિદ્ધચક્ર સદાય (સિદ્ધચક્ર) ૩૩૬ ૧૬૨ જિનશાસન વંછિત-પૂરણ દેવ રસાળ (સિદ્ધચક્ર) ૩૩૭ ૧૬૩ વરસ દિવસમાં અષાડ ચોમાસું (પર્યુષણ) ૩૩૯ ૧૬૪ પુણ્યનું પિષણ પાપનું શોષણ, પર્વ પજુસણ પામીજી.૩૪૦ ૧૬૫ ઋષભ ચંદ્રાનન વંદન કીજે, વારિણ દુઃખ વારેજી.૩૪૧ ૧૬૬ શાસનનાયક વીરજી એ, પામી પરમ આધાર તે. ૩૪૧ ૧૬૭ જીવાજીવા પુન્યને પાવા, આશ્રવ સંવર તત્તજી (નવતત્ત્વની)
: ૩૪૨ ૧૬૮ ઊઠી સવેરે સામાયિક લીધું, પણ બારણું નવિ
* , ૩૪૩ ૧૬૯ વનવાડી ફૂલડે છાઈ છાબ ભરી હું લાવું. ૩૪૫ ૧૭૦ વીશ સ્થાનક તપ વિશ્વમાં મેટે, શ્રી જિનવર કહે. આપજી.
- ૩૪૫ ૧૭૧ અજુવાળી તે બીજ સેહાવે રે (બીજની સ્તુતિ, શ્રી સીમંધરસ્વામી)
૩૪૬ - ૧૭૨ શ્રી સીમંધર દેવ અહંકર, મુનિ મન પંકજ હંસાજી ૩૪૭ ૧૭૩ શ્રીનેમિપંચરૂપત્રિદશપતિકૃત–પ્રાજ્ય જન્માભિષેક , શશ્વત્ (પંચમી)
૩૪૭ ૧૭૪ શ્રાવણ સુદિ દિન પંચમીએ, જમ્યા નેમિ જિર્ણોદ તે.
૩૪૮ ૧૭૫ એકાદશી અતિ રૂઅડી, ગેવિંદ પૂછે નેમ '
(એકાદશી)
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૫૦
૧૭૬ નટરી દ્વારાવતી કૃષ્ણ નરેશ, રાજા રાજ કરે
સવિશેષ. (એકાદશી) ૧૭૭ પ્રહ ઊઠી વંદું, ઋષભદેવ ગુણવંત. (શ્રી ઋષભદેવ) ૩૫૨ ૧૭૮ સુમતિ સુમતિદાયી, મંગલા જાસ માઈ (શ્રી સુમતિનાથ)
૩પર ૧૭૯ શીતલ જિન સ્વામી, પુણ્યથી સેવા પામી. ૩૫૨ ૧૮૦ અનંત અનંત નાણું, જાસ મહિમા ગવાણું ૩૫ર ૧૮૧ મલ્લિ જિન નમીએ, પૂર્વલાં પાપ ગમીએ. ૩૫૩ ૧૮૨ ભીડભંજને પાસ પ્રભુ સમર (શ્રી ભીડભંજન
પાર્શ્વનાથ) : ૧૮૩ વીર દેવ નિત્યં વદે, જેના પાટા યુષ્માન પાન્ત ૩૫૩ ૧૮૪ પુંડરીક ગણધર પાય પ્રણમીજે (સિદ્ધાચલજી) ૩૫૩
-
૩પ૩
(શ્રી આનંદઘનજીક્ત આધ્યાત્મિક પદસંગ્રહ)
૩૫૪
૧૮૫ અબ હમ અમર ભયે ન મરેંગે. ૧૮૬ આશા ઔરનકી ક્યા કીજે, જ્ઞાન સુધારસ પીજે. ૩૫૪ ૧૮૭ પ્રભુ ભજ લે મેરા દિલ રાજી રે. ૩૫૫ ૧૮૮ અવધૂસે જેગી ગુરુમેરા, ઈન પદકા કરે રે નિવેડા. ૩૫૫ ૧૮૯ અવધૂ એસે જ્ઞાન બિચારી, વાભે કેણ પુરુષ કુણ નારી.
૩૫૬ ૧૯૦ રામ કહો રહેમાન કહે, કોઉ કાન કહે મહાદેવરી ૩૫૭ ૧૯૧ બેર બેર નહિ આવે અવસર, બેર બેર નહિ આવે. ૩૫૭
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
(શ્રી ચિદાનંદજીકૃત) ૧૯૨ વિષય વાસના ત્યાગ ચેતન, સાચે મારગ લાગો રે. ૩૫૮ ૧૯૩ આતમ પરમાતમ પદ પાવે, જે પરમાતમ શું લય લાવે.
૩૫૯ . ૧૯૪ વિરથા જનમ ગમા, મૂરખ વિરથા. ૩૬૦ ૧લ્પ લઘુતા મેરે મન માની લઈશુગમજ્ઞાન નિશાની. ૩૬૦ ૧૯૬ અવધૂ નિરપક્ષ વિરલા કેઈ, દેખ્યા જગ સહુ જોઈ. અવધૂ.
૩૬૧ ૧૯૭ જબ લગ આવે નહિ મન ઠામ. (ઉપા. શ્રી. ' યશોવિજયજીકૃત)
છે. ૩૬૨
સઝાય
*
,
૧૯૮ મનમેં હી વૈરાગી ભરતજી, મનમેં હી વૈરાગી(ભરત ચક્રવતી)
૩૬૩ ૧૯ પ્રણમું તમારા પાય, પ્રસન્નચંદ્રપ્રણમું તમારા પાય. ૩૬૪ ૨૦૦ ધારિણી મનાવે રે મેઘકુમારને છે, તે મુજ એક જ પુત્ર.
૩૬૪ ૨૦૧ આપ સ્વભાવમાં, અવધૂ સદા મગનમેં રહેના ૩૬૫ ૨૦૨ જિનવર રૂપ દેખી મન હરખિત (દેવાનંદા) ૩૨૬ ૨૦૩ દ્વારિકા નગરીમાં નેમિ જિનેશ્વર (કૃષ્ણજી) ૩૬૮ ૨૦૪ અનંતકાયનાદેશ અનંતા, જાણી ભવિય પ્રાણી રે. ૩૬૯ ૨૦૫ ઊંચા મંદિર માળિયાં, સેડ વાળીને સૂતે (વૈરાગ્યની)
૩૭૦
જ
*
નકાયના દોષ અમિ જિન (જાનકી
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩
૨૦૬ જોઈ જનત કર જીવડા, આણુ અજાણ્યું જાય રે. ૩૭૧ ૨૦૭ સુકૃતવલ્લી કાદમિની, સમરી સરસતી માત ( સમિતિના સડસઠ મેલની–( આર ઢાળ ) ૩૭૨ થી ૩૮૧ ૨૦૮ આઠ દૃષ્ટિની સજ્ઝાય-પ્રથમ-મિત્રા, બીજી-તારા, ત્રીજી—ખલા, ચેાથી—દીત્રા, પાંચમી–થિરા, છઠ્ઠી– કાંતા, સાતમી–પ્રભા અને આઠમી-પરાષ્ટિ
૩૮૧ થી ૩૦
ભાઠે ઢાળ.
.
૨૦૯ માં નવિ ચિંતે હા ચિત્તમે જીવડા, આયુ ગળે નિરાત.
૨૧૦ મારું મારું' મ કર જીવ (આત્મહિત) ૨૧૧ નાજી નાજી નાજી છેડા (રનેમિ) ૨૧૨ આતમરામે રે મુનિ રમે, ચિત્ત વિચારીને જોય રે ( આત્મશિક્ષા )
૨૧૩ શિયલ સમું વ્રત કે નહિ, શ્રી જિનવર એમ ભાખે રે.
૨૧૪ રાજગૃહી નગરી વસે, ઋષભદત્ત વ્યવહારી રે. (જખૂસ્વામી ) ૨૧૫ સાંભળજો તમે અદ્ભુત વાતા, વચરકુવર મુનિ
વરની રે.
૨૧૬ માર ભાવના માંહેલી પાંચમી અન્ય ભાવના. (પાંચમી ભાવના ભાવીયે ૨) ૨૩૭ નરભવ નયર સેાહામણું વણુજારા રે, પામીને કરજે વ્યાપાર.
૩૯૦
૩૯૧
૩૯૨
:
૩૯૨
૩૯૩
૩૯૪
૩૯૬
૩૯૭
૩૯૯
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૮ કહેજે ચતુર નર એ કોણ નારી, ધરમી જનને પ્યારી રે.
૪૦૦ ૨૧૯ સુખ દુઃખ સરજ્યાં પામીયે રે, આપદ સંપદ હેય. ૪૦૧ ૨૨. તે મુનિને કરું વંદન ભાવે, જે ષકાય વ્રત * રાખે રે (નવપદ)
૪૦૧. ૨૨૧ શ્રી આત્મરક્ષા નવકાર મંત્ર. '
ખાસ જાણવાલાયક પ્રશ્નોત્તર ૨૨૨ પ્રકરણ ૧ લું-૧ થી ૨૦૬ પ્રશ્નોત્તરે. ૪૦૪ થી ૪૩૭ ૨૨૩ ખાસ જાણવાલાયક સંખ્યાત્મક ૧ ની સંખ્યાથી - ૨૨ ની સંખ્યા સુધી પાન ૪૩૮ થી પરપ સુધી ૨૨૪ શ્રી વીસ તીર્થંકરનાં લંછન, આયુષ્ય, મક્ષતિથિ.
.
પર૬ ૨૨૫ શરીરમાન, યક્ષ ? યક્ષિણી, ગણધર, ગર્ભકાલ વગેરેનું કોષ્ટક.
- પ૨૭ ૨૨૬ આવતી ચોવીશીમાં કેના તેના જીવ તીર્થકર
થશે, તેમનાં કેવાં નામ રહેશે તથા તેમના જીવ
હાલમાં ક્યાં છે તેની વિગત.. ૨૨૭ ભૂતકાળની વીશીનાં નામે.
૫૩૦ ૨૨૮ ચોવીશ દંડકનાં નામ.
પ૩૧ ૨૨૯ અઠ્ઠાવીસની સંખ્યા અઠ્ઠાવીશ લબ્ધિ. પ૩૧ ૨૩૦ બત્રીસની સંખ્યા : 'બત્રીશ અનંતકાય) ૫૩૨ ૨૩૧ કેટલીક ઉપયોગી વિગતે વર્ષમાં આવતી
પર્વ તિથિઓ. ૨૩૨ ઉપયોગી મંત્રે.
પ૨૮
૫૩૩
૫૩૬
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫
૫૩૮
૨૩૩ શાશ્વતાં ચત્યા, શાશ્વતી પ્રતિમા, ચાસઢ ઇંદ્રો, ૫૩૭ ૨૩૪ ચાવીસ તી કરનાં મેાક્ષકલ્યાણક સ્થળે. ૨૩૫ ૧૨૪ અતિચારોની સમજણુ; મુહપત્તિના ૫૦ એલ.
૫૩૮
૨૩૬ ઉત્કૃષ્ટ તથા જઘન્યકાળે તીથ કરાદિની સંખ્યા. ૫૩૮ ૨૩૭ ચાલુ ચાવીશી અને આવતી ચાવીશીનાં મેાક્ષસ્થળ. ૫૩૯ ૨૩૮ અઢીસા અભિષેકની સમજ.
૫૩૯
૨૩૯ એક ક્રાડ ને સાઠ લાખ કળશાની સમજ, ૨૪૦ નવકાર મંત્ર ગણવાથી લાભ. ૨૪૧ બ્રહ્મચર્યનું ફળ.
૨૪ર દિગાર અને શ્વેતાંબરના માન્યતાભેદ. ૨૪૩ દિગંબર અને શ્વેતાંબરના મત અને ગચ્છની
ઉત્પત્તિ
૨૪૪ સુધાષા ઘ’ટ.
૨૪૫ સમકિત પામ્યા પછીના તીર્થંકરોના ભાવે. ૨૪૬ દિગંબરોનાં મત. પ્રમાણે સ્ત્રી પામી શકે?
શું શું ન
૨૪૭ અહેારાત્રિના પૌષધનું ફળ. ૨૪૮ સામાયિકનું ફળ.
૨૪૯ શ્રાવકની સવાવસા યાની સમજ.
૨૫૦ ૐકારનુ સ્વરૂપ. ૨૫૧ ચામાસી કાળની વિગત ૨૫ર જેવી ગતિ તેવી મિત. ૨૫૩ દેવતાઈ વર્ષની સમજ,
૫૪૦
૫૪૦
૫૪૧
૫૪૧
૫૪૧
૫૪૧
૫૪૨
૫૪૨
૫૪૨
૫૪૨
૫૪૩
૫૪૩
૧૪૪
૫૪૪
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬
૨૫૪ કેટલીક પરચુરણુ વિગતા, તથા નવાણુ પૂની
સમજ.
૫૪૫
૫૫૨
૨૫૫ સંસ્કાર શુદ્ધિ, બાળકને હિતાપદેશ. ૨૫૬ દેવપૂજા અને દનની મહત્તા,
૫૫૪
૨૫૭ નરકનું સ્વરૂપ.
૫૫૫
૨૫૮ જીવનું સંસારપરિભ્રમણ તથા નિગેાદનું સ્વરૂપ. ૫૫૭ ૨૫૯ વિશિષ્ટ શ્રુતધરા-૬ શ્રુતકેવલી. ૨૬૦ શ્રી મહાવીર પછી મેાક્ષે ગયા તેની વિગત. ૨૬૧ શ્રી મહાવીરસ્વામીની પાટે થયેલા આચાર્યાંની
પટ્ટાવલી
૨૬૨ પદ્માવતી-આરાધના.
૨૬૩ ચાર શરણાં.
૨૬૪ શ્રી રત્નાકર પચીશી.
૨૬૫ શ્રી શત્રુંજયના ૨૧ ખમાસમણાના દુહા.
૨૬૬ શ્રીનવકાર મંત્રના છંદ.
૨૬૭ જીવાના ૫૬૩ પ્રકાર.
૨૬૮ અંતિમ આરાધના.
૫૬૩
૫૬૩
૫૬૬
૫૬૯
૫૭૩
૫૭પ થી ૫૮૧
૫૮૨
૫૮૭
૫૯૦
૫૯૩ થી ૫૯૭
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
હ શ્રી શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથાય નમ:
શ્રી જિન-ચંદ્રકાન્ત ગુણમાળા
વિધિ-વિભાગ
પ્રાર્થના મંગલં ભગવાન વીરે, મંગલ ગીતમઃ પ્રભુ, મંગલ સ્થૂલિભદ્રાઘા, જૈને ધર્મોડસ્તુ મંગલમ
ભગવાન મહાવીર એ મંગળ છે. શ્રી ગૌતમગણધર એ મંગલ છે. મહાસંયમી શ્રી સ્થૂલિભદ્ર એ મંગળ છે. શ્રી જૈનધર્મ એ મંગળ છે.
I / નમે દુવરરાગાદિ-વેરિવારનિવારિણે, - અહતે ગિનાથાય, મહાવીરાય તાયિને.
શ્રી જિનવર મુખવાસિની, જગમેં જ્યોતિ પ્રકાશ સરસ્વતી માત મયા કરી, પૂરે વંછિત આશ.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ઘણા જ કષ્ટથી દૂર કરી શકાય એવા રાગ, દ્વેષ વગેરે આન્તરિક શત્રુઓની સેનાને નિવારનાર, ચેાગીઓના સ્વામી અને જગતના જીવાનું રાગદ્વેષથી રક્ષણ કરનાર એવા અદ્વૈત ભગવાન મહાવીરને નમસ્કાર હા !
२
પન્નગે ચ સુરેન્દ્રે ચ, કૈાશિકે પાદસસ્પૃશિ, નિવિ શેષમનસ્કાય, શ્રીત્રીસ્વામિને નમઃ.
ડંખ મારવાની બુદ્ધિથી પગને સ્પર્શ કરનાર ચડકૌશિક સપના ઉપર અને ભક્તિથી નમન કરવાની બુદ્ધિથી પગને સ્પ કરનાર ઇન્દ્ર ઉપર પણ જે મહાશયનું મન સરખું જ છે તે મહાવીરને નમસ્કાર હા !
*
U
ૐકાર બિન્દુસંયુક્ત, નિત્ય ધ્યાયન્તિ યાગિનઃ, કામદ માણંદ' ચૈત્ર, શ્કારાય નમે નમઃ.
બિંદુથી સહિત એવા જે ૐકારનું ધ્યાન યાગીઓ કરે છે અને જે કામ અને મેાક્ષને દેનાર છે એવા ૐકારને નમસ્કાર હા.
*
ن
અજ્ઞાનતિમિરાન્ધાનાં નાના જનશલાકયા, નેત્રમુન્મીલિત ચેન, તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ. અજ્ઞાનના અંધકારથી અંધ એવા પ્રાણીઓને જ્ઞાનની
દેવ જા અરિહંતને, ગુરુ સેવા નિથ; દયા ધર્મ પાળા સદા, એ મુક્તિના પંથ
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રાર્થના
અંજનસળીથી અંજન આંજી જેણે અન્તર ચક્ષુઓ ઉઘાડી નાખ્યાં છે એવા સદૂગુરુને નમસ્કાર હે !
પૂણુનન્દમયં મહદયમય, કેવલ્યચિન્મયમ, રૂપાતીતમયં સ્વરૂપમણું, સ્વાભાવિકી શ્રીમયમ, જ્ઞાનેદ્યોતમયં કૃપારસમય, સ્યાદ્વાદવિદ્યાલયમ્, શ્રી સિદ્ધાચલતીર્થરાજમનિશં, વિદેહમાદીશ્વરમ. . અર્થ–સંપૂર્ણ આનંદવાળા, મહાઉદયવાળા, કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શનવાળા, અરૂપી, પિતાના જ સ્વરૂપમાં લીન, સ્વભાવથી જ શોભા યુક્ત, જ્ઞાનરૂપી પ્રકાશવાળા, કૃપારૂપી રસવાળા, અનેકાન્ત વિદ્યાનું સ્થાન અને શ્રી સિદ્ધાચલ તીર્થમાં બિરાજમાન એવા આદીશ્વર ભગવતને હું હમેશાં વંદન કરું છું.
નેવાનન્દકરી ભદધિતરી, શ્રિયસ્તરે મંજરી, શ્રીમદ-ધર્મ મહાનરેદ્રનગરી, વ્યાપલ્લતામરી, હર્ષશુભપ્રભાવલહરી, રાગદ્વિષાં જિત્વરી, મૂર્તિ શ્રીજિનપુંગવસ્ય ભવતુ,શ્રેયસ્કરીદેહીનામ.
અર્થનેત્રને આનંદ આપનારી, ભવસમુદ્રમાં હેડી સમાન, કલ્યાણકારી વૃક્ષના મેર સમાન, શ્રીમાન ધર્મમહારાજાની નગરી, દુઃખરૂપી લતાઓને ચીમળાવવામાં ધૂમાડા સમાન, હર્ષને ઉત્કર્ષ
ધન વિના નિધન દુઃખી, તૃષ્ણાવંત ધનવાન, કૌન સુખી સંસારમાં, સબ જગ દેખ્યા છાન.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
*
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમા
કરવામાં શ્રેષ્ઠ—સુંદર પ્રભાવ લહરી, રાગ દ્વેષને જીતનારી શ્રી જિનેશ્વર ભગવંતની પ્રતિમા જીવાનું કલ્યાણ કરનાર થાએ. અન્તા ભગવ ́ત ઇન્દ્રમહિતાઃ સિદ્ધાશ્ચ સિદ્ધિસ્થિતા, આચાર્યા જિનશાસનેાન્નતિકરા:, પૂજ્યા ઉપાધ્યાયકાં, શ્રીસિદ્ધાન્ત-સુપાšકા, સુનિવરા રત્નત્રયારાધકા, પચૈતે પરમેષ્ઠિન પ્રતિદિન કુન્તુ વા મગલમ્
અ—ઇન્દ્રોથી પૂજાયેલા અરિહંત ભગવંતા, સિદ્ધિ ગતિમાં રહેલા સિદ્ધ ભગવંતા, જિનશાસનની ઉન્નતિ કરનાર આચાય ભગવતા, શ્રી સિદ્ધાન્તને ભણાવનાર પૂજ્ય ઉપાધ્યાય ભગવંતા, દર્શન-જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપી રત્નત્રયીના આરાધનાર સાધુ ભગવંતા એ પાંચેય પરમેષ્ઠીઓ હંમેશાં તમારું મંગલ કરે. •
અન્યથા શરણુ નાસ્તિ, ત્વમેવ શરણુ મમ, તસ્માત્ કારુણ્યભાવેન, રક્ષ રક્ષ જિનેશ્વર!
*
પાતાલે યાનિ બિખાનિ, યાનિ બિબાનિ ભૂતલે, સ્વર્ગે પિ યાનિ બિ’બાનિ, તાનિ વન્દે નિરન્તરમ્.
*
ચિદાન દૈકરૂપાય, જિનાય પરમાત્મને પરમાત્મપ્રકાશાય, નિત્ય સિાત્મને નમઃ.
#********
મારિચ આશા સાપિનિ, જીન સિયા સંસાર; તાકી ઔષધ સાષ હૈ, યહુ ગુરુમંત્ર વિચાર.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રાર્થના
દર્શનાત ટુરિતવંસી, વંદના વાંછિતપ્રદર, પૂજના પૂરક શ્રીણું, જિનઃ સાક્ષાત્ સુરદુમ..
જગત્રયાધાર કૃપાવતાર દુરસંસારવિકારેઘ!, શ્રીવીતરાગી ત્વયિ મુગ્ધાભાવાત,વિજ્ઞપ્રિોવિઝપયામિ
કિંચિત્.
નમસ્કારસમો મંત્ર, શત્રુંજયસમ ગિરિ, વીતરાગ સમો દે, ન ભૂતે ન ભવિષ્યતિ.
દર્શન દેવદેવસ્ય, દર્શન પાપનાશનમ્, દર્શન સ્વર્ગસે પાન, દર્શન મોક્ષસાધનમ.
પ્રભુદર્શન સુખસંપદા, પ્રભુદર્શન નવનિધ, પ્રભુદશર્નથી પામીએ, સકલ પદારથ સિદ્ધ.
સકલકર્મચારી મોક્ષમાર્ગધિકારી, ત્રિભુવન – ઉપકારી, કેવળજ્ઞાનધારી; ભવિજન નિત્ય સે દેવ એ ભક્તિભાવે, એહિજ જિન ભજતા સર્વ સંપત્તિ પાવે.
*
સાહેબકે દરબારમેં, સાચે કે શિરપાવ; જૂઠ તમાચા ખાયગા, ક્યા રંક કયા રાવ,
1
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
જિનવર – પદ – સેવા સર્વ સપત્તિદાઈ, નિશદિન સુખદાઈ કલ્પવૃક્ષ સહાઈ; નમિ વિનમિ લહીજે સવ વિદ્યા વડા, રિષભ જિન સેવા સાધતા તેહ પાઈ
*
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
તુલ્ય નમસ્ત્રિભુવનાતિ હરાય નાથ ! તુલ્ય નમઃ ક્ષતિતલામલભૂષણાય; તુલ્ય નમસ્ત્રિજગતઃ પરમેશ્વરાય, તુલ્ય' નમા જિન ! સવાદધિશાષણાય.
97
બહુત પસારા મત કરે, કર થાકી આશ; અદ્ભુત પસારા જિણ ક્રિયા, વહુ ભી ગયે નિરાશ
4
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચિત્યવંદન-વિધિ
ચૈત્યવંદન-વિધિ ઈચ્છામિ ખમાસમણે વંદિઉં જાવણિજજાએ નિસાહિઆએ મયૂએણ વંદામિ.” એમ ત્રણ ખમાસમણ દઈ, “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન ! ચૈત્યવંદન કરું ?” “ઈચ્છે એમ કહી નીચે મુજબ બોલવું.
સકલકુશલવલ્લિ પુષ્કરાવર્તમે, દુરિતતિમિરભાનુઃ કલ્પવૃક્ષોપમાન, ભવજલનિધિપતઃ સર્વસંપત્તિહેતુ, સ ભવતુ સતતં વઃ શ્રેયસે શાન્તિનાથ
* શ્રેયસે પાર્શ્વનાથઃ છે ૧ જગચિન્તામણિ-ચૈત્યવન્દન જગચિંતામણિ જગ-નાહ, જગ-ગુરુ જગરખણ, જગબંધવ, જનસત્યવાહ, જગ-ભાવવિઅખણઅકૂવય સંવિય રૂવ, કમ્મ વિણસણ; ચઉવીસપિ જિણવર જયંતુ અપડિહયસાસણ. ૧ - કમ્મભૂમિહિ, કન્મભૂમિહિં, પઢમ સંઘણિ, ઉોસય સત્તરિસય, જિણવરણ વિહરંત લબ્બઈ નવકેડિહિં કેવલણ, કડિસહસ્સ નવસાહુ ગમ્મઈ; સંપઈ જિણવર વિસ મુણિ, બિહું કેડિહિં વરનાણુ સમણહ કેડિસહસદુએ, ગુણિજઈ નિશ્ચ વિહાણિ છે ૨ |
તનકી ભૂખ તે તનિક હે, તીન પાવ ઔર શેર; - મનકી ભૂખ અનંત હૈ, નિગલત મેરુ સુમેર,
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત ગુણમાળા
જયઉ સામિય, જયઉ સામિય, રિસહ સજિ; ઉજિત પહ નેમિજિણ, જયઉ વીર સચ્ચઉરિમંડણ ભરૂઅચ્છહિં મુણિસુવય, મુહરિપાસ દુ–દુરિય-ખંડણ, અવરવિદેહિં તિથથરા, ચિહું દિસિ વિદિસિ જિ કેવિ તીઆણાગ સંપઈએ, વંદું જિણ સલૅવિ. ૩ છે
સત્તાણવઈસહસ્સા, લકખાં છપન્ન અદ્યુકેડિએ; બત્તિસય બાસિઆઈ, તિઅએ ચેઈયે વંદે. પન્નરસ કેડિસયાઈ, કેડિ બાયોલ લખ-અડવન્ના; છત્તીસ સહસ અસિઈ, સાસયબિંબાઇ પણમામિ છે ૪ છે
જ કિંચિ જે કિંચિ નામતિર્થં, સગે પાયાલિ માણસે એક જાઈ જિણબિંબાઈ, તાઈ સવાઈ વંદામિ. ૧
નમુત્થણ નમુત્થણે અરિહંતાણું ભગવંતાણું.૧ આઈગરાણું તિર્થીયરાણું, સયંસંબુદ્વાણું, પુરિસુત્તમાશું, પુરિસસીહાણે, પરિવરપુંડરીયાણું, પુરીસવરગધહસ્થીણું. ૩ લગુત્તમાણે, લેગનાહાણું, લેગહિઆણું, લેગપાઈવાણું, લેગપજોગરાણું. ૪ અભયદયાણું, ચક્ખુદયાણુ, મગ્નદયાણું, સરણદયાણું બોડિદયાણું. ૫ ધમ્મુદયાણું, ધમ્મદેસયાણું, ધમ્મનાયગાણું, ધમ્મસારહીશું, ધમ્મવરચાઉરંત–ચક્કવટ્ટીણું. ૬ અપડિહયવરનાણુ–દંસણધરાણું, વિઅટ્ટ
ખાના ચલના સેવના, મિલના વચન વિલાસ; ભું ક્યું પાંચ ઘટાઇએ, હું હું ધ્યાન પ્રકાશ,
.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચિત્યવંદન-વિધિ
છઉમાણું. જિણાણું જાવયાણું, તિન્નાણું તારયાણું બુદ્ધાણું બેયાણું, મુત્તાણું મે અગાણું. ૮ સવ્યસ્કૂણું, સવ્યદરિસીયું, સિવ-મલ-મ-મણુત-મખય-મવાબાહ-મપુણરાવિત્તિ-સિદ્ધિગઈ-નામધેયં, ઠાણું, સંપત્તાણું, નમે જિણાણું, જિઅભયાણું. ૯ જે અ અઈયા સિદ્ધા, જે અ ભવિસ્તૃતિણાગએ કાલે; સંપઇઅ વટ્ટમાણા, સવ્વ તિવિહેણ વંદામિ. ૧૦
જાવંતિ ચેઈઆઈ જાવંતિ ચેઈઆઈ, ઉડે એ અહે આ તિરિઅલેએ અ, સવાઈ તાઈ વદે, ઈહ સકતે તત્થ સંતાઈ. ૧
- (એક ખમાસમણ દઈને ).
જાવંત કેવિ સાહુ જાવંત કેવિ સાહૂ, ભરફેરવયમહાવિદેહે સર્વેસિ તેસિં પણઓ, તિવિહેણ તિઠંડવિયાણું. ૧
નમેડીંતસિદ્ધાંચાપાધ્યાય સર્વસાધુભા (કહી નીચેનું સ્તવન કહેવું અગર ઉવસગ્ગહર કહેવું. )
ઘાટકોપર શ્રી જીરાવલા પાર્શ્વજિન સ્તવન
(સુમતિનાથ ગુણ શું મિલીજી-એ રાગ ) પાશ્વ જિર્ણદ પ્રેમે મળ્યાજી, હવે કેણ કરે અન્ય વેઠ ?
કોંધી લોભી કૃપણ નર, માની ને મદ અંધ; ' ચાર જુગારી ચુગલ નર, આઠે દેખત અંધ.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
મુજ વીતી કહું વાતડીજી, તનમન-ધન ધરી ભેટ,
- જીરાવલ જિનશું લાગી પૂરણ પ્રીત...૧. સાહેબ! હું રૂલ્ય ઘણુંજી, મિત્ર કર્યા બહુ વાર, પતિ પત્ની માતા પિતાજી, શેઠ કિકર કઈ વાર....૨ મેં મુક્તિને કારણેજી, દેવ કર્યા બહુ જાત,. , શંખ ચક સુલેચનાજી, લઈ બેઠા. ભલી ભાત...૩ તાંડવ નૃત્ય કઈ કરેજી, કેઈ કરે લીલા વિચિત્ર, ભેળા જનને ભેળવે છે, જે તમથી છે. અમિત્ર....૪ પ્રીતિ હતી મુને ધર્મનીજી, પણ નવિ જાણું સ્વરૂપ, ધર્મ ધર્મ કરી જગ ફરુંજી, કેઈ ન કહે સત્ય રૂ૫.૫ શાન્ત સુધારસ ઝીલતીજી, મૂર્તિ દીઠી મને હાર, ત્યાં મુજ ભક્તિ પ્રગટ થઈજી, વાત કહી એણીવાર...૬ ઘાટકેપરમાં ભેટીએજી, શ્રી જીરાવલ પાસ, શાન્ત-સૃષ્ટિમાં શોભતાજી, પૂરે મુમુક્ષુની આશ આનન્દ-ચન્દ્રને દેખીનેજી, સાગર પામે ઉલ્લાસ, ચન્દ્રપ્રભ જિન દેખીને જી, તેમ પામે સુવિલાસ.૮
શ્રી ઉવસગ્ગહર-સ્તવનમ્ ઉવસગ્ગહરં પાર્સ, પાસં વંદામિ કમ્પઘણમુક્ક; વિસર-વિસનિશ્વાસ, મંગલકવ્વાણ-આવાસં. ૧ વિસહરકુલિંગમંત, કંઠ ધારે જે સયા મણુઓ; તસ્સ ગહરોગમારી, દુજરા જતિ ઉવસામ. ૨ ચિઠ્ઠઉ દૂરે મતે, તુઝ પણવિ બહુફ હેઈ
આલસ ત્યજી ઉદ્યમ કરે, ચિત્તમાં કરી વિચાર; સુખી થશે તેથી સદા, નહિ તે થશે ખુવાર, ,
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવ દન-વિધ
નરતિરિએસ વિ જીવા, પાવતિ ન દુકૢખદોગચ્ચ ૩ તુહ સમ્મેતે લટ્ટે, ચિ'તામણિક`પાયવમ્ભહિએ; પાવતિ અવિશ્વેણુ', જીવા અયરામર ઠાણું ૪ ઈ. સ`ઘુએ મહાયસ ! ભત્તિભર-નિમ્ભરેણ અિએણુ; તા દેવ ! દિજ્જ બાહિં, ભવે ભવે પાસ જિચંદ્રે ! પ ( પછી એ હાથ મસ્તકે જોડીને જય વીયરાય કહેવા. )
૧૧
જય વીયરાય ! જગદ્ગુરુ ! હાઉ મમ' તુહપ્પભાવ ભયવ...! ભવનિવ્યેઓ મન્ગાણુસારિઆ ઇન્ડ્રૂફ઼લ-સિદ્ધિ. ૧ લેગવિરુદ્ધચ્ચાઓ, ગુરુજણુપૂઆ પરત્થકરણ. ચ; સુહુગુરુજોગા, તવ્યયણ સેવણા આભવમખ`ડા. ૨ વારિજ્જઇ જઇવિ નિમણુ– અંધણું વીયરાય ! તુહ સમએ; તવિ મમ હુજ સેવા, ભવે ભવે તુમ્હેં ચલણાણુ. ૩ દુખખએ કક્ષ, સમાહિમરણં ચ મહિલાભા અ; સપજ્જઉ મહુ એઅ', તુહ નાહ ! પણામકરણેણું. ૪ સમગલમાંગલ્ય, સર્વ-કલ્યાણુકારણ; પ્રધાન સ-ધર્માણાં, જૈન... જયતિ શાસનમ્. ૫ અરિહંતચેઇઆણુ
અરિહંતચેઇઆણું, કરેમિ કાઉસગ્ગ, ૧ વંદ્વણુવત્તિઆએ, પૂઅણુવત્તિઆએ, સક્કારવત્તિઓએ, સમ્માણવત્તિએ, ઓહિલાભવત્તિઆએ, નિરુવસગ્ગવત્તિઆએ, ૨. સદ્ધાએ, મેહાએ, ધિઇએ, ધારણાએ, અણુ પેહાએ, વજ્રમાણીએ, ડામિ કાઉસ્સગ્ગ, ૩
太
પથી સંપત્તિ સંપજે, સ ંપથી જાય ક્લેશ;
જેના ઘરમાં સ ંપ નહિ, ત્યાં સુખ નહિ લવલેશ.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
અન્નત્થ ઊસસિએણું, નિસસિએણું, ખાસિએણું, છીએણું, જભાઈએણું, ઉએણું, વાયનિસર્ગોણું, ભમલીએ પિત્ત–મુચ્છાએ. ૧ સુહુમેહિ અંગસંચાલેહિ, સુહુમહિ ખેલસંચાલેહિ, સુહુમેહિં દિદ્વિસંચાલેહિં. ૨ એવમાઈહિં આગારેહિં, અભાગે અવિરાહિએ, હજજ મે કાઉસગે. ૩ જાવ અરિહંતાણું ભગવંતાણું નમુક્કારેણું ન પારેમિ, તાવ કાર્ય ઠાણેણં મેરેણું ઝાણેણં અપાણે વોસિરામિ. ૪ . ht (કહીને એક નવકાર કાઉસ્સગ કરી પારીને) નર્વતસિદ્ધાચાર્યોપાધ્યાય સર્વ સાધુભઃ (કહી નીચે લખેલી સ્તુતિ અથવા કઈ બીજી સ્તુતિ કહેવી.) ભીડભંજન પાર્શ્વપ્રભુ સમરો, અરિહંત અનંતનું ધ્યાન ધરો; જિન આગમ અમૃત પાન કરો, શાસનદેવી સવિ, વિશ્વ હિરો.
અગનપલિતા રાજદંડ, ચેર–મુશ લે જાય; ઇતના દંડ દુનિયા સહે, ધર્મદંડ સહ્યો ન જાય
.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
ક
યુવાનને વિધિ
ગુવંદન વિધિ ઈચ્છામિ ખમાસમણે ! વંદિઉં જાવણિજાએ નિસિહિઆએ મથએણુ વંદામિ. (એમ બે ખમાસમણ દઈ નીચે લખેલું ઈચ્છકાર બોલવું. )
ઈચ્છકાર સુહરાઈ, સુહદેવસિ, સુખપ, શરીર નિરાબાધ, સુખસંજમ–જાત્રા નિર્વહ છોછ? સ્વામિ સાતા છે ? ભાત, પાણને લાભ દેજી.
પછી નીચે લખેલ અમ્બુદ્ધિઓ કહેવો– ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! અમ્મુઠ્ઠિઓમિ અભિંતર દેવસિઅંગ્રહ ખામેઉં ? ઈચ્છે ખામેમિ દેવસિઅંક
જે કિચિ અપત્તિ પરપત્તિએ, ભત્તે, પાણે, વિષ્ણુએ, વેઆવ, આલાવે, સંલાવે, ઉચ્ચાસણે, સમાસણે, અંતરભાસાએ, ઉવરિભાસાએ, જ કિંચિ મજ્જ વિણયપરિહીશું, સુહમવા બાયર વા તુર્ભે જાણહ અહં ન જાણુમિ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં..
.. जेवि गया मोक्खं, जेवि अ गच्छंति जे गमिस्संति।
ते सव्वे सामाइयमाहप्पेणं मुणियव्या ॥१॥
અર્થ—જેએ મોક્ષમાં ગયા છે, જાય છે અને ભવિષ્યમાં જશે તે સામાયિકના મહામ્યથી જાણવું.
* સુચના :-૧ અહીં સવારમાં બાર વાગ્યા સુધીમાં દેવસિએના સ્થાને રાઈ બલવું ૨. પદવીધર હોય તે ઈચ્છાકાર પછી
-
કાતર સમ દુર્જન કહ્યા, સજને સેય સમાન; કાતર કાપી જુદું કરે, સોય કરે સંધાન.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
સામાયિક લેવાનો વિધિ પ્રથમ ઊંચે આસને પુસ્તક સામે મૂકીને શ્રાવક, શ્રાવિકા, કટાસણું, મુહપત્તિ, અરવલે લઈ, શુદ્ધ વસ્ત્ર પહેરી, જગ્યા પૂંજી, કટાસણ પર બેસી મુહપત્તિ ડાબા હાથમાં મુખ પાસે રાખી, જમણે હાથ સ્થાપનાજી સન્મુખ રાખી, મે અરિહં. તાણું ૧. નમે સિદ્ધાણં ૨. નમે આયરિયાણું ૩. નમે ઉવજઝાયાણું ૪. નમે એ સવ્વસાહૂણં ૫. એસો પંચ નમુક્કારે ૬. સવ્વપાવપણાસણ ૭. મંગલાણં ચ સવ્વસિં ૮. પઢમ હવઈ મંગલ છે ૯ છે
(એ રીતે એક નવકાર ગણી, પછી) પંચિદિઅ-સંવરણે, તહ નવવિહ–બંભર–ગુત્તિધરે; ચઉવિહ કસાયમુકો, ઈ અઢારસ ગુણહિં સંજુત્ત. ૧. પંચભહન્વયજુત્ત, પંચ વિહાયારપાલણસમર્થે; પંચ સમિઓ તિગુત્ત, છત્તીસ ગુણે ગુરુ મઝ. ૨.
(આ રીતે સ્થાપના કરવી. આગળથી તે સ્થાનકે આચાર્ય. પ્રમુખની સ્થાપના કરેલી હોય, તે ત્યાં નવકાર અને પચિદિય ન કહેવા.) ૧ ખમાસમણ દેવું. ૩ પચ્ચક્ખાણ લેવું હોય તે દરેકને માટે અમ્બુદ્ધિઓ કહ્યા બાદ ખમાસમણ દઈ “ઈચ્છકારી ભગવન્! પસાય કરી પચ્ચકખાણને આદેશ આપશોજી” એમ કહેવું.
વખત જશે વહી વાતમાં, કાળ ઝડપશે કાલ; ચતુર હોય તે ચેતીને, તું તારું સંભાળ
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
સામાયિક લેવાના વિધિ
ઇચ્છામિ ખમાસણેા ! વદિ જાવણિજ્જાએ નિસીહિઆએ મર્ત્યએણુ વદામિ. ૩.
ઇચ્છાકારેણુ સ'દિસહુ ભગવન્ ! ઇરિયાવહિય પડિક્કમામિ ? ઇચ્છ, ઇચ્છામિ પડિકમિ ૧. ઇરિયાવહિયાએ વિરાહણાએ ૨. ગમણાગમણે ૩. પાણમણે, બીયમણે, હરિયષ્કમણે, આસાઉત્તિ’ગપણગદગ, મટ્ટી મક્કડાસતાણા સકમણે ૪. જે મે જીવા વિરાઢિયા, ૫. એગિ’ક્રિયા એ ઈંદિયા, તેઈક્રિયા, ચરક્રિયા, પચિક્રિયા ૬. અભિહયા, વત્તિયા, લેસિયા, સંઘાઇયા, સંઘટ્ટિયા, પરિયાવિયા, કલામિયા, ઉર્નિયા, ઠાણાઓઠાણું, સંકામિયા, જીવિયા વવરાવિયા, તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં ૭.
તસ્સ ઉત્તરીકરણેણં, પાયચ્છિન્તકરણેણ, વિસેાહિકરણેણ, વિસટ્વીકરણેણં, પાવાણું કમ્માણ. નિશ્ચાયણŕાએ, ઠામિ કાઉસગ્ગ ૫ ૮ ૫
અન્નત્યં ઊસસિએણું, નિસસિએણુ, ખાસિઐણુ, છીએણુ, જ ભાઈએણ', ઉડ્ડએવુ, વાયનિસગ્ગ, ભમલિએ, પિત્તમુચ્છાએ ૧. સહુનેહિં અગસ ચાલેહિ, સુહુમેહિં ખેલસ ચાલેહિ, સુહુમહિં સિ ચાલેહિં ૨. એવમાએહિં આગારેહિં અભગ્ગા, અવિરાદ્ધિઓ, ગુજ્જ મે કાઉસગ્ગા ૩. જાવ અરિહંતાણુ ભગવંતાણુ' નમુક્કારેણ ન પામિ ૪. તાવ કાય, ઠાણુ, માણેણં, ઝાણે, અપાણુ, વોસિરામિ પ.
**
ભૂલ થઇ કે ચેતવુ, એ જ ખરો ઉપાય; ભૂલ્યા ત્યાંથી ફરીગણા, જેથી ભલ ગણાય.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમા
(પછી એક લેગસને ચંદે નિમલયરા સુધીને અને ન આવડે તે ચાર નવકારને કાઉસ્સગ કરે, પછી પ્રગટ લેગસ કહેવો તે નીચે પ્રમાણે.)
લોગસ્સ ઉજજો અગરે, ધમ્મતિથયરે જિણે અરિહંતે કિન્નઈટ્સ, ચઉવિસંપિ કેવલિ ૧. ઉસભામજિસં ચ વદે, સંભવમણિદેણં ચ સુમઈ ચ; પઉમપહં સુપાસ, જિર્ણ ચ ચદપણું વંદે ૨. સુવિહિં ચ મુફદંત, સીઅલ સિજજસ વાસુપુજે ચ; વિમલમણુત ચ જિર્ણ, ધર્મ સંતિ ચ વંદામિ, ૩. કુંથું અરં ચ મહ્નિ, વંદે મુણિસુન્વયં નમિજિર્ણ ચ; વંદામિ રિનિમિ, પાસ તહ વદ્ધમાણું ચ ૪. એવં એ અભિથુઆ, વિહય-રયમલા પહાણ-જમરણ; ચઉવસંપિ જિણવરા, તિર્થીચરા મે પસીયંતુ ૫. કિત્તિય–વંદિય મહિયા, જે એ લોગસ ઉત્તમ સિદ્ધા; આગબહિલાભ, સમાવિવરમુત્તમ દિતુ. ૬. ચદેસુ નિમ્મલયરા, આઈઍસુ અહિયં પયાસયરા, સાગરવરગંભિરા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ. ૭.
(પછી ખમાસમણ દેવું.) ઈચ્છામિ ખમાસમણે! વંદિઉં, જાવણિજાએ નિસાહિઆએ મત્યએણ વંદામિ, ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! સામાયિક મુહપત્તિ પડિલેહું? ઈચ્છ,
કહી મુહપત્તિ પડિલેહવી. પછી) - ઈચ્છામિ ખમાસમણે! વંદિઉં, જાવણિજાએ નિસાહિઆએ
સંપ ગયા લક્ષ્મી ગઈ ગયું આર્ય અભિમાન; સપ ને કંકાસમાં, હૂખ્યું હિન્દુસ્તાન.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
સામાયિક લેવાના વિધિ
મર્ત્યએણ વંદામિ, ઇચ્છાકારેણુ સ’ક્રિસહુ ભગવન્ ! સામાયિક સદ્ધિસાહું ? ઇચ્છ, ઇચ્છામિ ખમાસમણા વદિ જાવણિજ્જાએ, નિસીહિઆએ મર્ત્યએણ વંદામિ, ઇચ્છાકારેણુ સ'દિસહ ભગવન્ ! સામાયિક ઠાઉ ? ઇચ્છ
૧૭
(એમ કહી એ હાથ જોડી એક નવકાર ગણીને પછી ) ઇચ્છકારિ ભગવન્! પસાય કરી સામાયિક દંડક ઉચ્ચરાવાજી એમ વડીલને કહેવું. વડીલ ન હાય તેા હાથે ઉચ્ચરી લેવું:કરેમિ ભંતે ! સામાઈય, સાવજ્જ જોગ' પચ્ચખ્ખામિ. જાવ નિયમ’ પન્નુવાસામિ, દુવિહ. તિવિણ, મણેણુ, વાયાએ, કાએણું; ન કરેમિ, ન કારવેમિ, તસ્સ ભતે ! પડિક્કમામિ, નિંદામિ, ગરિહામિ, અપ્પાણ વાસિરામિ.-પછી, ઇચ્છામિ ખમાસમણા ! વંદિ* જાવણિજ્જીએ નિસીહિઆએ મર્ત્યએણ વંદામિ, ઇચ્છાકારેણ સંસિહે ભગવન્ ! બેસણું સદિસાહું ? ઇચ્છ, ઇચ્છામિ ખમાસમણા ! '' જાવણિજ્જાએ નિસીડિઆએ મર્ત્યએણ વંદામિ, ઇચ્છાકારેણ સદિસહું ભગવન્ ! એસણે ડાઉ... ? ઇચ્છ ઇચ્છામિ ખમાસમા વંદ જાવણિજ્જાએ નિસીહિઆએ મર્ત્યએણ વંદામિ, ઇચ્છાકારેણ સદિસહ ભગવન્ ! સજ્ઝાય સદિસાહું ? ઇચ્છ. ઇચ્છામિ ખમાસમણા ! " જાણિજ્જાએ નિસીડિઆએ મર્ત્યએણુ વદામિ, ઇચ્છાકારેણ સદિસહ ભગવન્ ! સજ્ઝાય કરું ? ઇચ્છ. ( એમ કહી બે હાથ જોડી ત્રણ નવકાર ગણવા. )
સામાયિક લેવાના વિધિ સ'પૂ
તા. કે. સામાયિકના કાળ એ ઘડી એટલે ૪૮ મિનિટના સમજવા.
મન મેલા તન ઊજળા, બગલા કપટી અંગ; તાસે તા કૌવા ભલા, તન મન એક હી રંગ.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
સામાયિક પારવાની વિધિ ખમાસમણ દઈ, ઈરિયાવહિયંથી લઈ અપાણે વોસિરામિ સુધી કહી, એક લેગસ્સને ચંદેસુ નિમ્મલયરા સુધી, ન આવડે તે ચાર નવકારને કાઉસ્સગ કરે. તે પછી લેગસ આંખો કહી, ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! મુહપત્તિ પડિલેહું? ઈચ્છે, એમ કહી મુહપત્તિ પડિલેહવી. પછી એક ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! સામાયિક પારું ?, યથાશક્તિ. તે પછી બીજું ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! સામાયિક પાયું, તહત્તિ. એમ કહી કટાસણા ઉપર જમણે હાથ સ્થાપી એક નવકાર ગણી નીચે મુજબ બેલવું.
સામાઈયવયજુત્તો, જાવ મણે હાઈ નિયમસંજુત્તોછિન્નઈ અસુહં કર્મ, સામાઈય જત્તિયાવારા. ૧. સામાઈમિ ઉ એ, સમણે ઇવ સાવ હવઈ જમ્યા; એને કારણેણં, બહંસો સામાઈએ કુજજા. ૨
સામાયિક વિધિએ લીધું, વિધિએ પાયું, વિધિ કરતાં જે કઈ અવિધિ હેઓ હોય તે સવિ હું મન વચન કાયાએ કરી તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. દશ મનના, દશ વચનના, બાર કાયાના એ બત્રીશ દેષ માંહી જે કાંઈ દોષ લાગે છે તે સવિ હું મન વચન કાયાએ કરી તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
(સ્થાપેલા સ્થાપનાચાર્યને સવળે હાથ રાખી એક નવકાર ગણી ઉઠાવી લેવા.)
મન ચાહે છેડે ચડું, મોતી પહેરું કાન; કાળને હાથ કમાન છે, છેડે ન વૃદ્ધ-જુવાન.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી પચ્ચકખાણુ-સંગ્રહ
શ્રી પચ્ચખાણુ-સંગ્રહ નવકારશી–મુઠી સહિઅંનું પચ્ચકખાણ-ઉગ્ગએ સૂરે નમુક્કાર સહિઅં મુટ્રીસહિઅં પચ્ચક્ખાઈ ચઉવિહંપિ આહાર અસણું–પાણુંખાઈમં–સાઈમં અન્નત્થણાભોગેણં, સહસ્સાગારિણું, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિઓગારેણે સિરઈ.
પિરિસિ-સાઠરિાસનું પચ્ચખાણ-ઉગ્ગએ સૂરે નમુક્કારસહિએ પિરિસિ સાઢપરિસિં, [ સૂરે ઉગ્ગએ પુરિમ-અવ ] મુઠ્ઠઅહિ પચ્ચકખાઈ ઉગ્ગએ સૂરે ચઉવ્વિહપિ આહાર અસણ–પાણે-ખાઈમ-ટાઈમ અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, પચ્છન્નકાલેણું, દિસાહેણું, સાહવયણેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિઓગારેણું વોસિરાઈ એકાસણું-બિયાસણુનું પચ્ચકખાણ વિગઈ સહિતઃ
ઉગ્ગએ સૂરે નમુક્કારસહિએ પરિસિં, સાઢપરિસિં મુઠ્ઠીસહિએ પચ્ચક્ખાઈ ઉગ્ગએ સૂરે ચઉવ્વિલંપિ આહાર અસણું પાણું ખાઈમં સાઈમં અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, પચ્છત્રકાલેણું, દિસાહેણું, સાહુવયણેણં, મહત્તરાગારેણં, સવસમાહિત્તિયાગારેણં, વિગઈએ પચ્ચક્ખાઈ, અન્નત્થણાભોગેણં,
૧ પુરિમ અથવા અવનું પચ્ચખાણ કરવું હોય તે આ પદ બલવું.
દાંતે લૂણ જે વાપરે, કવળે ઊનું ખાય; ડાબું પડખું દાબી સૂવે, તે ઘર વૈદ્ય ન જાય.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
સહસાગારેણં, લેવાલેવેણું, ગિહત્થસ સફ઼ેણ', ઉખિત્તવિવેગે, પહુચ્ચમકૂખિએણં, પારિાવણિઆગારેણં, મહત્તરાગારેણુ, સવ્વસમાહિવત્તિઆગારેણં, 'એગાસણ –ખિયાસણ પચ્ચક્ ખાઇ તિવિપિ આહારં અસણું ખાઇમ’–સાઇમં અન્નત્થણાભોગેણ, સહસ્સાગારેણં, સાંગારિયાગારેણુ', આઉંટણુપસારેણુ, ગુરુઅ′ઠ્ઠાશ્રેણં, પારિડ્રાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણુ', સવ્વસમાહિવત્તિગારેણં, પાણસ્સ લેવેણ વા, અલેવેણુ વા; અચ્છેણ વા, બહુલેવેણુ વા, સસિત્થેણુ વા અસિત્થેણ વા વાસિરઇ,
આયંબિલનું પચ્ચક્ખાણુ
ઉગ્ગએ સૂરે, નમુક્કારસહિઅં, પારિસિ` સાદ્ધપેરિસિં, મુઠ્ઠિસહિઅ' પચ્ચક્ ખાઇ, ઉગ્ગએ સૂરે, ચઉહિપિ આહાર, અસણ', પાણું, ખાઇમં, સાઇમ', અન્નત્થણાભાગેણં, સહસાગારેણુ, પચ્છન્નકાલેણું, દિસામે હેણું, સાહુવયણે, મહત્તરાગારેણુ, સસમાહિવત્તિયાગારેણું આયંબિલ પચ્ચક્ખાઈ, અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, લેવાલેવેણં, ગહત્થસ સòણ, ઉકૃખિત્તવિવેગણ, પારિડ્ડાવણિયાગારેણુ', મહત્તરાગારેણુ', સવ્વસમાહિવત્તિયાગારેણં, એગાસણું પચ્ચક્ખાઈ, તિવિહંપિ આહારં, અસણું, ખાઇમં, સાઈમેં, અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, સાગારિયાગારેણં, આઉટણ
૧. એકાસણું કરવું હાય તેા ‘એગાસણુ”ના પાઠ એલવા, અને એઆસણુનું પચ્ચક્ખાણુ કરવું હોય તેા કૈવલ ‘ બિયાસણું” એ જ પદ ખેલવું.
doodl
ગા ધન ગજ ધન માજ ધન, ઔર્ રત્ન ધન ખાન; જબ આવે સાષ ધન, સમ ધન ધૂળ સમાન,
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી પચ્ચક્ખાણુ–સંગ્રહ
પસારેણં, ગુરુઅશ્રુડ્ડાણેણં, પારિડ્રાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણુ, સવ્વસમાહિવત્તિયાગારેણં, પાણુસ્સ લેવેણ વા, અલેવેણ વા, અચ્છેણ વા, ખડુલેવેણ વા, સસિત્થેણ વા, અસિત્થેણ વા, વાસિરઇ.
તિવિહાર ઉપવાસનુ પચ્ચક્ખાણુઃ-સૂરે ઉગ્ગએ અભ્તરૂં પચ્ચક્ખાઈ, તિવિહિપ આહાર અસણુ-ખાઇમ-સાઇમ અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણુ', પારિાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિવત્તિઆગારેણં, પાણહાર પારિસિ’–સાઢપેરિસ મુઠ્ઠીસિંહ પચ્ચક્ખાઇ, અન્નત્થણાભોગેણં, સહસ્સાગારેણં, પચ્છન્નકાલેણ, દિસામે હેણું, સાહવયણેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિવત્તિઆંગારેણં, પાણસ્સ લેવેણ વા, અલેવેણ વા, અણુ વા, ખડુંલેવેણ વા, સસિત્થેણ વા અસિત્થેણુ વા, વોસિરઇ.
૩૧
ચવિહાર ઉપવાસનું પચ્ચક઼ખાણુઃ-સૂરે ઉગ્ગએ અમ્ભત્તકૂ ‘પચ્ચક્ ખાઈ, ચઉન્નિહપિ આહારં અસણુ –પાણું – ખાઈમ–સાઇમ, અન્નત્થણાભોગેણં, સહસ્સાગારેણં, પારિાવણીયાગારેણં, મહત્તરાગારેણુ', સવ્વસમાહિવત્તિયાગારેણ વોસિરઈ,
પેાસહનુ' પચ્ચક્ખાણઃ-કરેમિ ભંતે! પાસદ્ધ આહારપોસહુ દેસએ, સવ્વ, સરીરસક્કારપાસડું સવ્વ, અ‘ભચેરપેાસહ સવ્વ, અવાવારપોસહં સવ્વુ, ચઉન્નિહ‘ પા૧. ચવિહાર ઉપવાસવાળાને સવ્વ ’ અને આયંબિલ−એકા
"
કામ ક્રોધ મદ લાલકી, જબ લગ મનમે ખાણ; કા મૂર્ખ કા પંડિતા, ઢાના એક સમાન.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી-જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
સહે કામિ જાવર દિવસે અહેર પજજુવાસામિ, વિહં તિવિહિણું મeણું–વાયાએ-કાયેણે ન કરેમિ, ન કામિ તસ્સ ભતે! પડિકામામિ, નિંદામિ, ગરિહામિ અપાણે વોસિરામિ.
સાંજનાં પચ્ચખાણે પાણહારનું પચ્ચકખાણુ-પાણહાર દિવસચરિમં પશ્ચખાઈ, અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવસમાહિત્તિયાગારેણું વોસિરઈ.
' ચઉવિહારનું પચ્ચકખાણ-દિવસચરિમં પચ્ચક્ખાઈ ચઉવિલંપિ આહારં અસણું-પાણું-ખાઈમ-સાઈમં અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિસગારેણ વોસિરાઈ
તિવિહાર-વિહારનું પચ્ચકખાણ-દિવસચરિમં પચખાઈ તિવિહંપિ (દુવિહંપિ) આહાર અસણું–ખાઇમં–સાઈમ (અસણં–ખાઈમ) અન્નત્થણાભોગેણં, સહસ્સાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણે સિરઈ.
દેશાવાશિકનું પચ્ચખાણુ–દેસાવગાસિ ઉવસણું (તિવિહાર ઉપવાસ)વાળાને “દેસ” પદ કહેવું. ૨. દિવસને પિસહ હોય તે “જાવ દિવસ,” અહોરાત્રને હેય તે “જાવ દિવસ અહેરતં” અને કેવલ રાત્રિનો જ પિસ કરનારે “શેષ દિવસ' એ પદ બલવું.
અતિ ભલા નહિ બોલના, અતિ ભલી નહિ ચૂપ; અતિ ભલા નહિ બરસના, અતિ ભલી નહિ ધૂપ,
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી પચ્ચખાણ-વિધિ
ગ, પરિગ, પચ્ચકખાઈ અન્નત્થણભેગેણં, સહસ્સાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિઓગારેણું સિરઈ.
ગૃહસ્થને પચ્ચખાણ પારવાને વિધિ પ્રથમ ઈરિયાવહી, પછી “જગચિંતામણી નું ચૈત્યવંદન જય વીયરાય” સુધી કરવું. પછી ખમાસણ દઈ ઈચ્છા કહી સક્ઝાય કરું ? ઈચ્છ. કહી એક નવકાર ગણી “મન્ડ જિણાવ્યું ” ની સઝાય આ પ્રમાણે કહેવી-મહ જિણાવ્યું આણું, મિચ્છ પરિહરહ ધરહ સમ્મત્ત છવિહ-આવસ્મર્યામિ, ઉજજુ હોઈ પUદિવસં. ૧. પવેસુ પિસહવયં, દાણું સીલ
અભાવે સઝાય નમુક્કાર, પરેવયારે આ જયણા અ. ૨. જિણપૂઆ જિણથણણું, ગુરુથુઆ સાહસ્મિઆણ વચ્છલં; વવહારસ ય સુદ્ધી, રહજત્તા તિત્વજત્તા ય. ૩. ઉવસમવિવેકસવર, ભાસાસમિઈ છજીવકરુણા ય; ધમ્મિઅજણસંસગે, કરણદમ ચરણપરિણામે. ૪. સંઘેવરિ બહુમાણે, પુWયલિહણે પભાવણા તિર્થે સડૂણકિશ્ચમે, નિર્ચે સુગુરુએસણું ૫. પછી ખમાસમણ દઈ ઈચ્છા. મુહપત્તિ પડિલેહું ઈચ્છું કહી મુહપત્તિ પડિલેહવી. પછી ખમાસમણ દઈ “ઇચ્છા–સંદિ. પશ્ચફખાણ પારું?” ગુરુ કે વડીલ કહે-“પુણેવિ કાયવૂ' પિતે કહેઃ “યથાશકિત.”પછી ખમાસમણ દઈ “ઈચ્છા. સંદિ. પચ્ચકખાણ પાકું ?” ગુરુ કે વડીલ કહે-આયારે ન મેત્ત.”
મૂરખ જાણે મુજ વિના, ચાલે નહિ વ્યવહાર; ગયા યુધિષ્ઠિર રામ નળ, પણ ચાલે સંસાર
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४
શ્રી જિન—ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
પિતે કહે “તહત્તિ.” પછી જમણે હાથ કટાસણ અથવા ચરવળા ઉપર મૂઠી વાળવાપૂર્વક સ્થાપી એક નવકાર ગણી, જે પશ્ચકખાણ કર્યું હોય તે પચ્ચખાણના નામ સુધી નીચે પ્રમાણે બેલીને પારવું. નવકારશીવ નું પચ્ચકખાણ પારવાનું તે નીચે પ્રમાણે
_ઉગ્ગએ સૂરે નમુક્કારસહિયે, પરિસિં, સાઢપરિસિં, મુદ્દીસહિયે, પશ્ચકખાણ કર્યું. ચઉવિહાર પચ્ચકખાણ ફાસિયં, પાલિએ, સોહિયે, તીરિય, કીદિય, આરાહિય, જે ચ ન આરાહિયં તસ મિચ્છામિ દુક્કડ. - આયંબિલ, નીવી, એકાસણ, બિયાસણ
વગેરે પારવાનો વિધિ ઉગ્ગએ સૂરે નમુક્કારસહિય, પિરિસિં, સાઢપરિસિં, સૂરે ઉગ્ગએ પુરિમ મુદ્દસહિય પરચખાણ કર્યું ચઉવિહાર આયંબિલ નીવી એકાસણું બીયાસણું કર્યું, તિવિહાર પશુફખાણ ફાસિય, પાલિય, સહિય, તીરિય, કીદિય, આરાહિય, જ ચ ન આરાહિય, તસ્સ મિચ્છામિ દુકડે. - - તિવિહાર ઉપવાસનું પચ્ચકખાણ
1. પારવાનો વિધિ. સૂરે ઉગ્ગએ ઉપવાસ કર્યો, તિવિહાર, પિરિસિ સાઢ૧ જે પચ્ચખાણ પારવાનું હોય તે પાઠ બેલ. * ૨ જે પચ્ચખાણ કર્યું હોય તેને પાઠ બોલો.
કઠણ કામ પણ આવડે, કરતાં નિત અભ્યાસ; નટ ચાલે છે દેરડે, સીખે વરસ છ માસ,
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રા પચ્ચકખાણ વિધિ ગોવા
વિધ
રિસિ સૂરે ઉગ્ગએ પૂરિમ, અવ મુઠ્ઠીસહિય' પચ્ચક્ખાણુ કર્યું, પાણહાર, પચ્ચક્ખાણ ફાસિય’, પાલિય, સહિય, તીરિયં, કીટ્ટિય, આરાહિય, જ ચ ન આરાહિય તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ, દરેક પચ્ચક઼માણ કર્યાં પછી મૂઠી વાળીને એક નવકાર ગણવા.
શ્રી કલ્યાણક-આરાધન-વિધિઃ—
જ્યારે એક કલ્યાણક હાય ત્યારે એકાસણું કરવું. એ કલ્યાણકે આય'ખિલ. ત્રણ કલ્યાણકે આય'ખિલ અને એકાસણુ, ચાર કલ્યાણકે ઉપવાસ અને પાંચ કલ્યાણકે ઉપવાસ અને એકાસણું એ પ્રમાણે તપ કરવા.
જાપઃ—ચ્યવન કલ્યાણકે મૈં
થ
દૂધ શ્રી મેથ્રિને નમઃ ૨ જન્મ-કલ્યાણકે શ્રી બતે નમઃ ૩ દીક્ષા કલ્યાણુકે ૐ ટ્રી છો નાથાય નમઃ ૪ કેવળજ્ઞાન-કલ્યાણકે ૐ હ્રી શ્રી સર્વજ્ઞાય નમઃ અને ૫ મેાક્ષ-કલ્યાણકે તે શ્રી પારંગતાય નમઃ એ દરેક પદની વીશ-વીશ નવકારવાળી ગણવી.
p
cr
વિધિ!—૧૨ લાગસના કાઉસ્સગ્ગ, ૧૨ સાથિયા તથા ઉપર ફળ ૧૨, ખમાસમણા ૧૨ તેને દહેાઃ- પરમ પચ પરમેષ્ઠિમાં, પરમેશ્વર ભગવાન; ચાર નિક્ષેપે ધ્યાઈ એ, ના નમા શ્રી જિનભાણુ. ॥ ૧ ॥ ’
આ આ આ આ આ આ ય
જાના સહી રહેતા નહી', મરના વિસવાવીસ; દા દિન દુનિયાકે લીયે, મત ભુટ્ટા જગદીશ.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૬
.
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા.
પચ્ચખાણમાં આવતા શબ્દના અર્થ સૂરે ઉગ્ગએ-સૂર્યોદયથી બે ઘડી પછી. નમુક્કારસહિઅ–નવકાર કહીને પારું ત્યાં સુધી. પરખાઈ-પચ્ચખાણ કરું છું. ચઉવિપિ આહારં—ચારે આહારનું અસણું-ખાવાનું (રાંધેલું.) પાણું-પીવાનું. ખાઈમ-ખાદીમ (રાંધ્યા વગરનું ખાવું.). સાઇમં–સ્વાદીમ (તબલ, પાન, સોપારી, એલચી).
આજથ્થણાભોગેણું–પચ્ચખાણને ઉપગ ભૂલવાથી અજાણપણે કંઈ મેંમાં નાખવાથી.
સહસાગારેણું–અજાણપણે કંઈ મોંમાં પડી જાય. વસિરે-વોસરાવું છું.
મુકિસહિઅં–નવકાર ગણું મૂઠી એકળી મૂકે ત્યાં સુધી. | મહત્તરાગારેણું–મેટાની આજ્ઞાથી મોટા લાભને અર્થે વચ્ચખાણ પારવાને વખત ન થયે છતે પારવાથી.
સવ્વસમાહિતિઆગાણું-સર્વ પ્રકારે શરીરમાં અસમાધિ હોવાથી પચ્ચખ્ખાણ પારવું.
પરિસિ–પહાર દિવસ સુધી. સાપરિસિ-દોઢ પહોર સુધી.
ઘડી ઘડી કરતા દિન ગયા, દિન દિન ગણતા માસ; માસે વરસે વહી ગયાં, જાગી કરે તપાસ
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી પચ્ચખાણ-વિધિ
પછત્રકાલેણું–બબર વખત માલમ ન પડવાથી અધૂરી પરિસિએ પારવું તે.
દિસાહેણું-દિસિવિપર્યાસ થવાથી અજાણતાં વહેલું પારવું તે.
સાહવયણેણુ-સાધુના વચનથી. પુરિમર્દૂ-સૂર્યોદયથી બે પહેર સુધી.
અવ-સૂર્યોદયથી ત્રણ પહોર સુધી. વિગઈ-જે ખાવાથી કામાદિ ઉત્પન્ન થાય તે દશ છે. (૪ અભક્ષ્ય) માંસ, મદિરા, માખણ, મધ, (૬ ભક્ષ્ય) દૂધ, દહીં, ઘી, તેલ, ગોળ, પકવાન્ન. એ દશમાંથી કઈ પણ એકનું પચ્ચખાણ તે વિગઈ” પચ્ચખાણ, સમસ્ત વિગઈનું પચ્ચખાણ તે “નીવિગઈ” નું પચ્ચખાણ કહેવાય.
લેવાલેવેણું–જે વિગઈનું પચ્ચખાણ સાધુને હોય તેનાથી ખરડાયેલે હાથે ગૃહસ્થ લૂછીને વહેરાવે તે.
ગીહથ્થસંસણું-વિગઈથી ખરડાયેલા વાસણથી વહેરાવે તે.
આઉટણપસારેણું-જમવા બેઠા પછી હાથે પગ પસારવાથી આસન ચળે તે પચ્ચખાણ ભાંગે નહીં.
ગુરઅભુટ્ટાણેણુ-ગુરુ આવવાથી ઊભું થાય.
પારિદ્વાવણઆગારેણું-નિર્દોષ આહાર સાધુએ વાપર્યા પછી વધે ને પાઠવતાં જીવ આદિની વિરાધના થાય, તે જાણીને રાજw ? લાલા
રાત ઘડીભર રહ ગઈ, પિંજર થાક્યો આય; કહે નટિની સુણ માલદેવ, મધુરી તાલ બજાય,
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત–ગુણમાળા
ગુરુની આજ્ઞાથી એકસણાથી ઉપવાસના પચ્ચખાણવાળ વધે આહાર વાપરે તે પચ્ચખાણ ભાગે નહીં.
અક્ષત–ભાત પાણીને. પાણહાર–પાણીને આહાર. ઘરસહી–ઘેર જઈને નવકાર ગણી પચ્ચખાણ પારું. પાણક્સ લેવેણ વા–લેપજળ.” અલેવેણ વા–ધવણજળ. અર્થેણ વા–નિર્મળ ઉષ્ણુજળ. બહુલેણ વા–ડહાળું. સસિથેણ વા–પીડનું ધાવણ. અસિથેણ વા–ફસું જળ એટલા રાખી બાકીના પાણી.
ચૌદ નિયમ ધારવાની ગાથા સચિત્ત દવ વગઈ વાણહ તબેલ વસ્થ કુસુમેસુ, -વાહણ સયણ વીલેવણ બંભ દીસી ન્હાણ ભોસુ.
સચિત-પાણી, ફળ, બીજ, દાતણ વગેરે સચિત્ત વસ્તુ. દક્વ–ખાવાના પદાર્થ વિગઈ_છે વિગય (ઘી, તેલ, ગોળ, દહીં, દૂધ કડા વિગય વાણુ–પગરખાં.
તાળ-પાનસેપારી. રાજી રાજ્યકક્ષા જીલ્લા છાયા
મુનિ મહંત તાપસ તપી, ભિક્ષુક ચારિત્રધામ; . યતિ તપોધન સંયમી, વૃત્તિ સાધુ ઋષિ નામ
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
શી પચ્ચખાણુવિધિ
૨૯
વસ્થ–વસ્ત્ર. કુસુમેસુ-ફૂલ સૂંઘવાના પદાર્થ. વાહણ–ગાડી પ્રમુખ. સયણ–શયા, પાટ, પાટલા, પથારી. * વિલેણચોપડવાની સુગંધી વસ્તુ બંભ––મૈથુનની મર્યાદા. દીસિ–દિશિનું પરિમાણ હાણ-નાહવાને નિયમ. ભ રેસ--ભાત પાણીને નિયમ (ખાવાપીવાની વસ્તુ)..
કપટી મિત્ર ન કીજીએ, પેટ પેસી બુધ લેત; 'પહલી પ્રીત બતાયકે, પીછે ગાથા દેત.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૦
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાનત ગુણમાળા
શ્રી પિસહ પિસહ લેનારને કેટલીક સૂચના પિસહ લેવાની ઈચ્છાવાળાએ સવારે રાઈ પ્રતિક્રમણ અવશ્ય કરવું જોઈએ. ખરી રીતે તે એ છે કે પિસહ કરવાની ઈચ્છાવાળાએ પ્રભાતમાં પ્રતિક્રમણ કરી સામાયિક પાર્યા વિના જ પિસહ લેવો અને તેમાં પડિલેહણ કરવી. ને દેવવંદન કરીને સિક્ઝાય કરવી.
હાલમાં સવારમાં પડિકમણું કરીને પછી જિનપૂજા કરીને પછી પણ પિસહ લેવાની પ્રવૃત્તિ છે.
જેઓ પડિક્કમ કરીને તરત પિસહ લેતા નથી તેઓ પણ પડિલેહણ ને દેવવંદનની કિયા તે વખતે જ પિસહ લીધા વિના પણ કરે છે, એટલે એ રીતે પહેલાં પણ પડિલેહણ ને દેવવંદનની ક્રિયા થઈ શકે છે, પણ દેવવંદન પછી સક્ઝાય કરવાની છે તે તે પસહ લીધા પછી જ કહેવી.
તેમ જ પડિકામણું કરીને તરત પિસહ ન લેવો હોય તે કદાચ પિસહ લીધા પછી પડિલેહણ અને દેવવંદનની ક્રિયા કરે તે તે પણ કરી શકે છે.
કદાચ કેઈએ સવારનું પડિકામણું ન કર્યું હેય ને સિહ લેવો હોય તે તેણે પ્રથમ પિસહ લેવો. પછી પડિલેહણ કરી,
તન પવિત્ર તીરથ ગયે, ધન પવિત્ર કરે દાન; મન પવિત્ર હેત તબ, ઉદય હેત ઉર જ્ઞાન,
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી સિહ
૩૧
રાઈ પ્રતિક્રમણ કરવું ને પછી દેવવંદન કરવું. અને પિસહ લીધા પહેલાં દેવવંદન તથા પડિલેહણ કર્યા હોય તે પણ પિસહ લીધા પછી પડિલેહણના આદેશ માગીને સઝાય કરવી.
પિસહના પ્રકાર : પષધ –એ ધર્મની વૃદ્ધિ કરનાર શ્રાવકના બાર વ્રતમાંનું અગિયારમું વ્રત છે.
પિષધના ચાર પ્રકાર છે—૧ આહાર સિહ, ૨ શરીરસત્કાર પિસહ, ૩ બ્રહ્મચર્ય સિહ, ૪ અવ્યાપાર પિસહ- આહાર પિસહ–ઉપવાસ, આંબેલ વગેરે તપ કરવો તે.
શરીરસત્કાર પિસહ–સ્નાન, વિલેપન, શરીરની શોભા વગેરે ન કરવું તે. .
બ્રહ્મચર્ય પિસહ-શિયળ પાળવું તે. અવ્યાપાર પિસહ–સાવદ્ય વ્યાપારને ત્યાગ કરવો તે.
સર્વથી આહાર પિસહ–ચોવિહાર ઉપવાસ કરીને પિસહ કરે તે.
દેશથી આહાર-પિસહ–તિવિહાર ઉપવાસ, આંબેલ, નવી કે એકાસણું કરીને પિસહ કરવો તે. - ચાર પ્રહરને પિસહ–દિવસને અથવા રાત્રીને.
આઠ પ્રહરને પસહ–દિવસને અને રાત્રીને. (ફક્ત દિવસને કે રાત્રીને પિસહ કરનારે છેવટમાં એકાસણને પણ તપ કરેલ હોવો જોઈએ.).
કારક ક્ષક્ષક્ષક્ષ રાહ મધુર વચન હૈ ઔષધિ. કટક વચન હૈ તીર; શ્રવણ દ્વાર હેય સંચરે, સાલે સકલ શરીર,
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
ર
શ્રી જિન—ચન્દ્રકાન્ત ગુણમાળા
પેાસહમાં જોઇતાં ઉપકરણા
૧ દિવસના પેાસહવાળાને—ચરવળા, મુહપત્તિ, કટાસણુ, ધેાતિયું, સૂતરના કંદોરો, ઉત્તરાસન, માતરિયુ (પચિયું), ખેળિયુ ( નાકના કે મુખના મેલ કાઢવા માટે ).
ઉના
૨. રાત્રી પાસહ કે દિવસ અને રાત્રી પાસહવાળાને—સંથારિયું, ઊનની કામળી, ( શિયાળામાં ૨, ળામાં ૧) ઉત્તરપટ્ટો સૂતરાઉ ( એકવડા ઓછાડ), કુંડળ (રૂનાં પૂમડાં ), ડંડાસણ, ચૂના નાંખેલ પાણી, વકીનીતિ જવા માટે લોટા, એટલાં વધારે જોઈએ. એ કરતાં વધારેની જરૂર હાય તેા જાચી લેવું. કુંડળ શુમાવે તેા અથવા કુંડળ કાનમાં ન ઘાલે તેા આલોયણ આવે.
[પાસહમાં આભૂષણ (દાગીના ) પહેરવા જોઇએ નહી. કારા પણ સ્તરના જોઇએ. ]
માથે કામળી નાંખવાના કાળ
ચામાસામાં—અષાડ સુદ ૧૫ થી કાર્તિક સુદ ૧૪ સુધી સવારે છ ઘડી ( એ કલાક, ૨૪ મિનિટ) સૂર્યાં ચઢે ત્યાં સુધી કામળી માથે નાંખવી અને સાંજે નાસ્ત પૂર્વે છ ઘડી ખાકી રહે ત્યારથી આઢવી.
શિયાળામાં—કાર્તિક સુદ ૧૫ થી ફાગણ સુદ ૧૪ સુધી સવારે ને સાંજે ચાર ચાર ઘડી સુધી. ( એટલે ૧૪ કલાક ૬ મિનિટ )
જીવન જોખન રાજમદ, અવિચલ રહે ન કાય; જો દિન જાય સતસંગમે, જીવનકા ફૂલ સાય
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
સિહ-વિધિ
૩૩
- ઉનાળામાં–ફાગણ સુદ ૧૫ થી અષાડ સુદ ૧૪ સુધી * સવારે ને સાંજે બે બે ઘડી સુધી. (એટલે ૪૮ મિનિટ) -
ઊના પાણીને કાળ . ચેમાસામાં—અષાઢ સુદ ૧૫ થી કાર્તિક સુદ ૧૪ સુધી ચૂલેથી પાણી ઉતાર્યા પછી ત્રણ પ્રહર સુધી અચિત્ત રહે છે, પછી સચિત્ત થઈ જાય.
શિયાળામાં–કાર્તિક સુદ ૧૫ થી ફાગણ સુદ ૧૪ સુઈ ચાર પ્રહરને જાણવો.
ઉનાળામાં–ફાગણ સુદ ૧૫ થી અષાડ સુદ ૧૪ સુધી પાંચ પ્રહરને કાળ.
માટે જાગેલું પાણી કહેલા કાળ ઉપરાંત રહેવા દેવું નહિ, કારણ કે કાળ વીત્યા પછી તે પાણી સચિત્ત થાય છે.
કાળ પૂર્ણ થતાં પહેલાં તેમાં ચૂને નાખવે એટલે તે પાણી ૨૪ પ્રહર સુધી અચિત્ત રહે છે. પીવાના કામમાં આવે નહીં, વાપરવાના કામમાં આવે. ' | કાળ પૂર્ણ થયા પહેલાં ચૂને નાંખવો ભૂલી જવાય ને પછી નાંખે તે દસ ઉપવાસની આલોયણ આવે છે, માટે ઉપગ રાખવો. - પડિલેહણના બેલની સમજ વસ્ત્રાદિના પડિલેહણ વખતે મુહપત્તિ ૫૦ બેલથી, અરવલો
કાજલ તજે ન શ્યામતાં, મુક્તા તજે ન વેત; દુર્જન તજે ન કુટિલતા, સજજન તજે ન હેત,
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન—ચન્દ્ર-કાન્ત–ગુણમાળા
૧૦ બોલથી, કટાસણું ૨૫ બેલથી, કંદેર ૧૦ બોલથી, ધોતિયું અને બીજા વસ્ત્રો દરેક પચીશ પચીશ બેલથી પડિલેહવાં.
મુહપત્તિના ૫૦ બોલ લખ્યા છે તે પુરુષ માટે છે. સ્ત્રીઓએ કપાળના, હૃદયના અને ભુજાના દશ બોલ બોલવા નહીં. એટલે. તેમણે ૪૦ બોલથી મુહપત્તિ પડિલેહવી.
પડિલેહણ ઉભડક બેસીને મૌનપણે જયણાપૂર્વક કરવું. બોલે તે આલોયણ આવે. ઉત્તરાસણ તે વખતે રાખવું નહીં
સૂચના
૧–આ પિસહ-વિધિમાં દરેક સૂત્રને ક્ત પહેલો શબ્દ લખી તેની પછી–આવી લાંબી લીટીઓ દેખાડેલી છે, તેને અર્થ એ સમજવો કે જ્યાં જ્યાં એવી લાંબી લીટી કરેલી હોય ત્યાં ત્યાં તે સુત્ર પૂરું બોલી જવું.
૨– જયાં જ્યાં “ઈરિયાવહિ કરવી” એમ લખેલું હોય ત્યાં નીચે ઈરિયાવહિની વિધિ લખેલી છે તે પ્રમાણે બોલી જવું.
૩–જ્યાં “ગમણુગમણે આલાવવાં” એમ લખ્યું હોય ત્યાં આગળ ૩૫મા પાનામાં ગણગમણે આલોવવાને વિધિ લખેલ છે તે પ્રમાણે બોલી જવું.
પઢને લીખના ચાતુરી, યહ બાતેં હૈ સહેલ; કામદહન મન વશ કરન, ગગન ચઢન મુશ્કેલ
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિસહ-વિધિ
૩૫
' ઇરિયાવહિ કરવાને વિધિ ૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૨ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઈરિયાવહિયં પડિકમામિ.
ઈચ્છ. ઈચ્છામિ પડિકમિઉં. ૩ ઈરિયાવહિયાએ– ૪ તસ્સઉત્તરી– ૫ અન્નથુ ઊસસિએણું– - (૧) લેન્ગસને કાઉસ્સગ્ન. (ચદેસુ નિમ્મલયરા સુધી) ૬ લોગસ્સ ઉજજે અગરે–
ગમણગમણે આવવાને વિધિ ૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે—
૨ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન ! ગમણગમણે આલોઉં? ઈચ્છ. . - ઇસમિતિ, ભાષાસમિતિ, એષણસમિતિ, આદાનભંડમાનિખેવ/સમિતિ, પારિપનિકાસમિતિ, મનગુપ્તિ, વચનગુપ્તિ, કાયમુસિ. એ પાંચ સમિતિ, વણું ગુપ્તિ, એ અષ્ટપ્રવચન માતા, શ્રાવકતણે ધર્મ સામાયિક, પિસહ લીધે રૂડી પેરે પાળી નહીં, ખંડણું વિરાધના થઈ હોય, તે સરવે હું મન, વચન, કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડ
• .
કુવા ઢાંકણ ઢાંકણું, ખેતર ઢાંકણ વાડ; બાપને ઢાંકણ છાકરે, ઘરનું ઢાંકણ નાર,
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
જિનમંદિરે જવાને વિધિ
(૧) પિસહ લીધા પછી ગુરુની આજ્ઞા લઈને જિનમંદિરે દર્શન કરવા અવશ્ય જવું જોઈએ. ન જાય તે આલેયણ આવે. કટાસણું ડાબે ખભે નાંખી, ઉત્તરાયણ કરી, ચરવળે ડાબી કાખમાં રાખી, મુહપત્તિ જમણા હાથમાં રાખીને, ઈર્યાસમિતિ શોધતાં જિનમંદિરે જવું. ઉપાશ્રયમાંથી નીકળતાં ત્રણ વાર “આવસ્યહી” કહીને નીકળવું. પછી ત્રણ વાર “નિસિહી” કહીને દેરાસરના પહેલા દ્વારમાં પ્રવેશ કરશે. પ્રથમ મૂળનાયકની સન્મુખ જઈ, પ્રણામ કરી, ત્રણ પ્રદક્ષિણા દઈ, પછી રંગમંડપમાં આવવું. પછી (ઉત્તરાણ કાઢી નાંખીને) ખમાસમણ દઈને ઈરિયાવહિ પડિકકમવી. ( સો ડગલાં કરતાં દેરાસર વધારે દૂર હોય તે ગમણાગમણે પણ આવવા) પછી (ઉત્તરાસણ કરીને) ત્રણ ખમાસમણ દઈને ચૈત્યવંદન કરવું. પછી ખમાસમણ દઈ ઈચ્છકારી ભગવદ્ ! પસાય કરી પશ્ચખાણની આશ દેજેજી. (વડીલ પચ્ચખાણ કરાવે).
(૨) પછી જિનમંદિરમાંથી નીકળતાં ત્રણ વાર “આવસ્યહી કહીને ઉપાશ્રયે આવી ત્રણ વાર “નિસિહી” કહીને પ્રવેશ કરવો અને સો ડગલાંથી વધુ ગયા હોય તે ઈરિયાવહિ પડિકમને ગમણુગમણે આવવાં.
મૂરખ નર જાણે નહીં, ક્ષણ લાખેણી જાય; . કાળ ઓચિંત આવશે, શરણ કે નવી થાય.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિસહ-વિધિ
૩૭
માણું (પેશાબ) કરવા જવાને વિધિ . માગું કરવા જનારે પ્રથમ તે કૂંડી, પંજણી, અચિત્ત પાણી જાચી રાખવાં.
જ્યારે માગું કરવા જવું હોય ત્યારે માતરિયું (પંચિયું વસ્ત્રો પહેરી, ચરવળ તથા મુહપત્તિ સાથે રાખીને પૂજણીથી ફંડી પ્રમાજીને માગું કરી, પરડવવાની જગ્યાએ ક્રૂડી મૂકી, જતુ વિનાની ભૂમિ જોઈને ત્રણ વાર “અણુજાહણ જરૂગે” એમ બેલીને માથું પરઠવીને પી ફરીથી નીચે મૂકી “સિરે,
સિરે, સિરે” એમ ત્રણ વાર કહી, કુંડી હાથમાં લઈને મૂળ જગ્યાએ મૂકવી. પછી હાથે તેમજ જે પગ અપવિત્ર થયા હોય તે તે પણ અચિત્ત પાણીથી શુદ્ધ કરી, વસ્ત્ર બદલી, સ્થાપનાચાર્ય સન્મુખ ખમાસમણ દઈને ઈરિયાવહિયં પડિક્કમવા તથા ગમણાગમણે આવવા.
( ધૈડિલ જવાન વિધિ - જ્યારે સ્થડિલ જવું હોય ત્યારે માતરિયું પહેરી કામળીના કાળને વખત હેાય તે માથે કામળી ઓઢી, કટાસણું ખભે મૂકી, ચરવળો કાખમાં રાખી, મુહપત્તિ કેડે બેસી, જાચેલા અચિત્ત પાણીને લેટે કે કઈ તેવું પાત્ર લઈને જાય, ત્યાં જંતુ રહિત જગ્યા તપાસીને “અણુજાણહ જસ્સ” કહી બાધા ટાળે. પછી ઊઠતાં વસિરે વસિ, સિરે” એમ ત્રણ
- ઇછે જેવું અવરનું, તેવું પિતાનું થાય;
માને નહિ તે કરી જુઓ. જેથી અનુભવ થાય,
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
વાર કહે. ઉપાશ્રયે આવે. હાથ પગનું પ્રક્ષાલન કરી, વસ્ત્ર બદલી, સ્થાપનાચાર્ય સન્મુખ આવી, ખમાસમણ દઈ, ઈરિયાવહિયં પડિક્કમીને ખમાસમણ દઈ ગમણગમણે આલે.
કદાચ રાત્રે સ્થડિલ જવું પડે તો સે ડગલાની અંદર જંવાય. મુકામ બહાર જતાં “આવસહી”ને મુકામમાં પિસતાં “નિસિડી” ત્રણ ત્રણ વાર કહેવાનું દરેક વખતે યાદ રાખવું.
કાજે લેવાનો વિધિ '' એક જણે દંડાસણ જાચી તેનું પડિલેહણ કરીને હરિયાવહિ કરવી. પછી કાજે લેવો. એ કાજાની અંદર જીવજંતુ જોઈને ત્યાં જ ઊભા રહી ઈરિયાવહિ કરવી. પછી જતનાપૂર્વક કાજે યંગ્ય સ્થળે “અણુ જાણહ જસ” એમ બેલીને પરડવવો. પછી “સિરે, સિરે, સિરે” કહેવું.
કાજે લેનારને એક આયંબિલનું વધારે ફળ થાય છે, માટે કાજે લેનારે બરોબર ઉપગપૂર્વક લેવો. કાજામાં અનાજ અથવા લીલી વનસ્પતિ વગેરે સચિત્ત વસ્તુ નીકળે તે ગુરુ પાસે આલેયણું લેવી. અને ત્રસ જીવ, કીડી વગેરે જીવજંતુ નીકળે તે જયણાપૂર્વક એક સ્થળે મૂકવી.
ચોમાસું હોય તે બપોરના દેવવંદન કર્યા પહેલાં બીજી વાર કાજે લેવો. જહાજ
નિંદા હમારી જે કરે, મિત્ર હમારે હેય; . સાબુ લેવે ગાંડકા, મેલ હમારે ધોય.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
પસહ-વિધિ
પડિલેહણને વિધિ (જ્યાં જ્યાં–આવી લાંબી લીટી કરેલી હોય ત્યાં ત્યાં તે સૂત્ર પૂરું કહેવું.). (સવારે પસહલીધા પહેલાં પડિલેહણ કરવું હોય તો)
૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૨ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઈરિયાવહિયં પડિ
કમામિ. ઇચ્છે ઈચ્છામિ પડિકમિઉં. ૩ ઈરિયાવહિઆએ– ૪ તસ્સઉત્તરીઅન્નત્થ–(૧) લેગસ્સને કાઉસગ્ગ.
પ્રગટ લેગસ્સ કહેવો. ૫ ઈચ્છામિ ખમાસમણો– ૬ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન પડિલેહણ કરું? ઈચ્છ,
મુહપત્તિ, ચરવળ, કટાસણું, કંદરે આદિ બધાં વસ્ત્રો પડિલેહવાં. પછી ડંડાસણ પડિલેહીને કાજે લઈ, બરાબર તપાસી, ત્યાં જ ઊભા રહી કા લેનારે ઈરિયાવહિ કરવી. પછી “અણુજાણહ જસ્સ” કહી.
કાજે પરડવવો. પછી ત્રણ વખત “સિરે કહેવું. * દેવ વાંદવાને વિધિ | ( સવારે, બપોરે અને સાંજે દેવ વાંદવાને વિધિ) .
૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણો–
દિન વિના રજની નવિ ફિટત, દાન વિના ન દાતાર કહાવે; જ્ઞાન વિના ન લહે શિવમારગ, ધ્યાન વિના મન હાથ ન આવે,
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
૨ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઈરિયાવહિયં પડિક્ક
મામિ ? ઈચ્છે ઈચ્છામિ પડિક્કમિઉં. ૩ ઈરિયાવહિઆએ– ૪ તસઉત્તરી-અન્નત્થ–(૧) લોગસ્સનો કાઉસગ, પ્રગટ લોગસ્સ કહેવો.
(ઉત્તરાસણ નાંખીને) ૫ ઈચ્છામિ ખમાસમણે - ૬ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ચૈત્યવંદન કરું ?
ઇરછે.
શ્રી સિદ્ધ પરમાત્માનું ચૈત્યવંદન ૭ અજ અવિનાશી અજ્ય જે, નિરાકાર નિરધાર; નિર્મમ નિર્ભય જે સદા, તાસ ભક્તિ ચિત્ત ધાર. ૧ જન્મ જરા જાકું નહિ, નહિ શક સંતાપ; સાદિ અનંત સ્થિતિ કરી, સ્થિતિ બંધન રૂચિ કાપ. ૨ તીજે અંશ રહિત શુચિ, ચરમપિંડ અવગાહ; એક સમે સમ શ્રેણીએ, અચળ થયે શિવનાહ. ૩ સમ અરૂ વિષમપણે કરી, ગુણપર્યાય અનંત, એક એક પરદેશ મેં, શક્તિ સજગ મહંત. ૪ રૂપાતીત વ્યતીત મલ, પૂર્ણાનંદી ઈશ; ચિદાનંદ તાકું નમત, વિનય સહિત નિજ શિશ. ૫
એહ શરીર નહિં માહ, એ તે પુદ્ગલ ખંધ; હું તે ચેતન દ્રવ્ય છું, ચિદાનંદ સુખકંદ
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિસહ-વિધિ
૪૫
૮ જે કિચિ નામતિથં– ૯ નમુથુણં– ૧૦ જય વીયરાય (આભવમખંડા સુધી)– ૧૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૧૨ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન ! ચૈત્યવંદન કરું ? ઈચ્છ,
ચૈત્યવંદન સિદ્ધારથ સુત વંદિયે, ત્રિશલાને જાયે, ક્ષત્રિફંડમાં અવતર્યો, સુર નરપતિ ગાયે. ૧ મૃગપતિ લંછન પાઉલે, સાત હાથની કાય; બહેતર વરસનું આઉખું, વીર જિનેશ્વરરાય. ૨ ખિમાવિજય જિનરાજના એક ઉત્તમ ગુણ અવદાત;
સાત બેલથી વર્ણવ્યા, પદ્મવિજય વિખ્યાત. ૩ . ૧૩ જે કિચિ નામતિર્થં– ૧૪ નમુથુણં– ૧૫ અરિહંતઈઆણું– ૧૬ વંદણવત્તિઓ– ૧૭ અન્નચ્છ ઊસિએણું–
(૧) નવકારને કાઉન્સ ૧૮ નમેડીંસિદ્ધાચાર્યોSPOOJE***************
જૈસે કંચુક ત્યાગથી, બીનસત નહીં ભુજંગ; આ દેહ ત્યાગથી જીવ પણ, તૈસે રહત અભંગ,
લા
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
શંખેશ્વર પાસજી પૂજીએ, નરભવને લાહો લીજીએ;
મનવંછિત પૂરણ સુરત, જય રામાસુત અલવેસર. ૧. ૧૯ લોગસ્સ ઉજજો અગરે– ૨૦ સવલોએ અરિહંતઈઆણું – ૨૧ વંદણવત્તિઓએ— રર અન્નથુ ઊસસિએણું –
(૧) નવકારને કાઉસગ્ગ , ૨૩ દેય રાતા જિનવર અતિભલાદેય ધળા જિનવર ગુણનીલા :
દેય લીલા દેય શામળ કહ્યા, સોળે જિનવર કંચનવર્ણ લહ્યા. ૨૦ ૨૪ પુખરવરદીવડ્રે – ૨૫ વંદણવત્તિઓએ— ૨૬ અન્નથુ ઊસસિએણું–
(૧) નવકારને કાઉસ - આગમ તે જિનવર ભાખી, ગણધર તે હૈડે રાખીઓ
તેને રસ જેણે ચાખીએ, તે હવે શિવસુખ સાખીઓ. ૩ ૨૭ સિદ્ધાણં બુદ્ધાણું– ૨૮ વેઆવશ્ચગરાણું– ૨૯ અન્નથુ ઊસસિએણું–
રાગદ્વેષ દોય દેષ હે, અષ્ટ કર્મ જડ એહ; હેતુ એહ સંસારકા, તિનકું કરે છે,
" .
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
તિસહ-વિધિ
(૧) નવકારને કાઉસગ્ગ ૩૦નમેહસિદ્ધાચાર્યો—
ધરણીધર રાય પદ્માવતી, પ્રભુ પાર્શ્વતણુ ગુણ ગાવતી;
સહુ સંઘના સંકટ સૂરતી, નવિમળના વંછિત પૂરતી. ૪ ૩૧ નમુશ્કણું– ૩૨ અરિહંતચેઈઆણું– ૩૩ વંદણવત્તિઓએ— ૩૪ અન્નથુ ઊસસિએણું–
* (૧) નવકારને કાઉસગ્ગ ૩૫ નમોહસિદ્ધાચાર્યો–
શાંતિ જિનેશ્વર સમરીએ, જેની અચિરા માય, વિશ્વસેન કુલ ઉપન્યા, મૃગ લંછન પાય; ગજપુર નયરીને ધણી, કંચનવરશું છે કાય,
ધનુષ ચાળીસ તસ દેહડી, લાખ વરસનું આય. ૧ ૩૬ લોગસ્સ ઉજજો અગરે– ૩૭ સવ્વલોએ અરિહંતઈઆણં– ૩૮ વંદણવત્તિઓએ– ૩૯ અન્નથુ ઊસસિએણું –
તેણે કારણ અરિહંતના, દ્રવ્ય ગુણ પરજાય; ધ્યાન કરતાં તેહનું, આતમ નિર્મલ થાય.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૪૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાલા
(૧) નવકારનો કાઉસગ્ગ શાંતિ જિનેશ્વર સોળમા, ચકી પંચમ જાણું, કુંથુનાથ ચટ્ટી છઠ્ઠા, અરનાથ વખાણું; એ ત્રણે ચક્રી સહી, દેખી આણંદ,
સંજમ લઈ મુગતે ગયા, નિત્ય ઊઠીને વંદું. ૨ ૪૦ પુખરવરદીવ – ૪૧ વંદણવત્તિઓએ— ૪૨ અર્થે ઊસસિએણું
(૧) નવકારને કાઉસગ્ગ : શાંતિ જિનેશ્વર કેવલી, બેઠા ધર્મ પ્રકાશે, દાન શિયળ તપ ભાવના, નર સેએ અભ્યાસે; એરે વચન જિનજીતણા, જેણે હૈયે ધરીઆ,
સુણતાં સમકિત નિર્મળા, જેણે કેવળ વરીઆ. ૩ ‘૪૩ સિદ્ધાણં બુદ્વાણું– ૪૪ વેઆવશ્ચગરાણું૪૫ અન્નથુ ઊસસિએણું–
(૧) નવકારને કાઉસગ્ન નમેડીંસિદ્ધાચાર્યો– સમેતશિખરગિરિ ઉપરે, જેણે અણસણ કીધાં, કાઉસગ્ય ધ્યાને મુદ્રા રહી, જેણે મેક્ષ જ લીધાં
- જેહ ધ્યાન અરિહંતકે, સેહી આતમ ધ્યાન ફેર કછું ઈમેં નહિ, એહિ જ પરમ નિધાન,
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
પસહ-વિધિ
જક્ષ ગરુડ સમરું સદા, દેવી નિર્વાણી,
ભવિક જન તમે સાંભળે, રિખભદાસની વાણી. ૪ ૪૬ નમુથુણં– ૪૭ જાવંતિ ચેઈઆઈ– ૪૮ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૪ જાવંત કેવિ સાહૂ - ૫૦ નમેહંતુસિદ્ધાચાર્યો–
સ્તવન અંતરજામી સુણ અલસર, મહિમા ત્રિજગ તુમારે રે; સાંભળીને આવ્યા હું તીરે, જન્મ મરણ દુઃખ વારે. સેવક અરજ કરે છે. રાજ, અમને શિવસુખ આપે.સે. ૧ સહુકોના મનવંછિત પૂર, ચિંતા સહુની શ્રે; એવું બિરુદ છે રાજ તમારું, કેમ રાખો છો દૂરે ? સે૨. સેવકને વલવલતે દેખી, મનમાં મહેર ન ધરશે; કરુણાસાગર કેમ કહેવાશે ? જે ઉપકાર ન કરશે. સે૩. લટપટનું હવે, કામ નહીં છે, પ્રત્યક્ષ દરિસણ દીજે; ધુંવાડે ધીજું નહીં સાહેબ, પેટ પડ્યા પતીજે. સે૪ શ્રી સંખેશ્વરમંડણ સાહેબ, વિનતડી અવધારે; કહે જિનહર્ષ મયા કરી મુજને, ભવસાયરથી તારે. સેટ ૫. ૫૧ જય વીયરાય (આભવમખંડા સુધી) પર ઈચ્છામિ ખમાસમણે
. પરનારી પરવસ્તુને છેટેથી તજનાર;
પાય ન મૂકે પાપમાં, તે સજજન શિરદાર.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
૫૩ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! ચિત્યવંદન કરું ?
- “ઈચ્છ'.
ના
*
ચૈત્યવંદન શાંતિ જિનેશ્વર સેળમા, અચિરાસુત વદે . વિશ્વસેન કુળ નમણી, ભવિજન સુખક. ૧ મૃગ લંછન જિન આવખું એક લાખ વરસ પ્રમાણે હથિણુઉર નયરી ધણી, પ્રભુજી ગુણમણું ખાણું. ૨ ચાલીસ ધનુષ્યની દેહડી, સમરસ સંડાણ;
વદન પદ્મ ભર્યું ચંદલે, દીઠે પરમ કલ્યાણું. ૩ ૫૪ જે કિંચિ નામ નામતિથ્ય ૫૫ નમુથુણં– પ૬ જય વીયરાય–(પૂરા ) . પ૭ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૫૮ વિધિ કરતાં અવિધિ થઈ હોય તસ્સ મિચ્છામિ દુકકડ.
પિસહ લેવાને વિધિ
(ઉપાશ્રયે જઈને) ૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૨ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! ઈરિયાવહિયં પડિક
મામિ” “ઈચ્છે ઈચ્છામિ પડિક્કમિ€”
૩ ઈરિયાવહિયાએ કાજી
હાહાહાહાકાર રાગદ્વેષ કરે નહીં, નીચ કૃત્યથી ડરનાર; અસત્ય વચન બેલે નહિ, તે સજ્જન શિરદાર, ,
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિસહ-વિધિ
૪૭.
- ૪ તસઉ૦–અન્નથ્થ૦-(૧) લેગસ કાઉસગ્ગ. પ્રગટ
લેગસ્સ કહેવો. પ ઈચ્છામિ ખમાસમણે— ૬ “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! પિસહ મુહપત્તિ
પડિલેહું “છ” (મુહપત્તિ પડિલેહવી) ૭ ઈચ્છામિ ખમાસમણે૮ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! પિસહ સદિસાહે? . “ઈચ્છે”. ૯ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૧૦ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! પિસહ ઠાઊ?? “ઈચ્છે? ૧૧ (ઊભા રહી બે હાથ જોડીને) નમો અરિહંતાણું– ૧૨ “ઈચ્છકારી ભગવન! પસાય કરી સિહદંડક
ઉચ્ચરાજી.” ૧૩ કરેમિ ભંતે સિહં, આહારસિહં, દેસએ, સવઓ,
સરીસિક્કારસિહં સવ્વઓ, બંભ-સિહં સવઓ, અવ્વાવારસોં સવઓ, ચઉન્વિટે પિસહ હામિ, જાવદિવસ (જાવ અહેરતં–જાવ શેષ દિવસરૉ) પજજુવાસામિ, વિહં તિવિહેણં, મહેણું, વાયાએ, કાએ, ન કરેમિ, ન કારવેમિ, તસ્મ ભંતે પડિક
અનીતિને નવ આચરે, સંતોષી હિતકાર, સંતોની સેબત કરે, તે સજ્જન શિરદાર
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
ve
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
'
""
મામિ, નિંદામિ, ગરિહામિ, અપ્પાણુ વોસિરામિ (ચાર પહેાર એટલે દિવસના પાસ કરનારે. જાવદિવસ ” કહેવું, આઠ પહેાર એટલે દિવસ તથા રાત્રિના પેાસહુ કરનારે. જાવ અહેારત્ત” કહેવુ. ફક્ત રાત્રિના પાસહ લેનારે “ જાવ શેષ દિવસત્ત” કહેવુ'. )
૧૪ ઇચ્છામિ ખમાસમણા—
૧૫ ‘ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્ ! સામાયિક મુહપત્તિ પડિલેહું?' ઇચ્છ: ' ( મુહપત્તિ પડિલેહવી)
6
૧૬ ઇચ્છામિ ખમાસમણા—
૧૭ ‘ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! સામાયિક સિ સાહું ? ' ‘ ઇચ્છ: ’
૧૮ ઇચ્છામિ ખમાસમણા
૧૯ ‘ ઇચ્છાકારેણુ સંક્રિસહ 'ભગવન્! સામાયિક ઢાઉ ? • ૮ ઇચ્છ. '
૨૦ (બે હાથ જોડી) નમો અરિહંતાણ
6
૨૧ ઇચ્છકારી ભગવન્! પસાય કરી સામાયિકદક ઉચ્ચરાવાજી.
૨૨ કરેમિ ભતે સામાઈય સાવજ તેગ’, પચ્ચખ્ખામિ, જાવ પાસહ પન્નુવાસામિ,
##
****4*****
અવગુણ ઉપર ગુણ કરે, દણ ઢાંકણહાર, દુખ આવે હિંમત ધરે, તે સજ્જન શિરદાર.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિસહ-વિધિ
૪૯
દુવિહ, તિવિહેણું મહેણું, વાયાએ, કાણું ન કરેમિ, ન કારમિ, તસ્મભંતે પડિક્રમામિ,
નિદામિ, ગરિહામિ, અપાયું સિરામિ. ૨૩ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૨૪ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! બેસણે સદિસાહું?”
ઈચ્છ.” ૨૫ ઈચ્છામિ ખમાસમણા– ૨૬ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! બેસણે ઠાઉં?”
ઈચ્છ.” ૨૭ ઈચ્છામિ ખમાસમણ– ૨૮ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! સઝાય સંદિસાહું?'
ઈચ્છ.” ૨૯ ઈચ્છામિ ખમાસમણે૩૦ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! સઝાય કરશે?”
“ઈચ્છ.' ' ૩૧ નમે અરિહંતાણું—(ત્રણ વખત) ૩૨ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! બહુળ સંદિ
સાહું?” “ઈચ્છ.” ૩૩ ઈચ્છામિ ખમાસમણે–
-
-
માતથી શ્ર્ડ માગવું, ધર્યો જન્મ તે ધિક્ક; કહે દાતા સૂમને, ભૂંડી સૌથી ભીખ,
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળ
૩૪ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! બહુળ કરશું?”
‘ઈરછું.” પછી સવારે ઘેર પડિલેહણ અને દેવવંદન કર્યું હોય તે
નીચે પ્રમાણે વિધિ કરવા. ૩પ ઈચ્છામિ ખમાસમણે— ૩૬ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! પડિલેહણ કરું? “ઈચ્છે ?
(મુહપત્તિ પડિલેહવી) ૩૭ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૩૮ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! પડિલેહણ પહિલહાવો છે.”
(વડીલનું ઉત્તરાસણ પડિલેહવું) . ૩૯ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૪૦ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઉપધિ મુહપત્તિ પડિલેહુ?” “ઈચ્છે?
(મુહપતિ પતિવી) ૪૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે૪૨ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઉપઉિંસદિયાહુ
ફાટયાં તૂટ્યાં લુગડાં, સોય. દરે સંધાયક . પણ મન જ્યાં જુદાં પડ્યાં, તે નવ ભેળ થાય
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિસહ-વિધિ
૪૩ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૪૪ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવાન ઉપધિ પડિલેહું?
ઇચ્છ. : ૪૫ ઈચ્છામિ ખમાસમણે૪૬ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન સઝાય કરે?” “ઈચ્છ
| (ઉભડક બેસીને) ૪૭ નમે અરિહંતાણં– ૪૮ મન્ડ જિણાણું આણું, મિચ્છુ પરિહરહ ધરહ સન્મત્ત
છવૂિહ આવસંયમિ, ઉજજુત્તે હાઈ પઈ દિવસં. ૧ પસુ પસહવયં, દાણું સીલ તો એ ભાવે સક્ઝાય નમુક્કારે, પરેવયારે આ જયણું અ. ૨ જિણપૂઆ જિણથુણણ, ગુસ્થ સાહસ્મિઆણ વછä વવહરિસ્સ ય સુદ્ધિ, રહેજત્તા તિત્વજત્તાય. ૩ ઉવસમ-વિવેક–સંવર, ભાસાસમિઈ છે જીવકરુણાય;
ઘમ્મિઅજણસંસગે, કરણદમ ચરણપરિણામ. ૪ * સંવરિ બહુમાણ, પુWયલિહણે પભાવણાતિત્યે;
સાણ કિચ, નિર્ચ સુગુરુએણે. ૫ ( વિધિ કરતાં અવિધિ થયો હોય તસ્સ મિચ્છામિ દુકકર્ડ) • NHJAJ NEWSoFTNENOKE OKKA KSHANఆ
જામેં જેસી બુદ્ધિ હૈ, વૈસા કહે બતાય; વાકે બૂર ન માનીએ, જાદ કહાંસે લાય.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૨
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
જેણે ઘેર પ્રતિક્રમણ કર્યું હોય પણ પડિલેહણદેવવંદન કર્યું ન હોય તેણે ઉપાશ્રયે જઈ
નીચે પ્રમાણે વિધિ કર. પ્રથમ ઉપાશ્રયે જઈ પિસહ લેવાને વિધિ (પાન નંબર ૪૬ થી ૫૦ સુધી) બહુવેલ કરશું, ત્યાં સુધી બેલી જ. પછી
૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે . ૨ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! પડિલેહણ કરું? ઈચ્છે.”
(મુહપત્તિ, ચરવળ, કટાસણું, પંચિયું, કંદોરે એ - પાંચ વસ્તુ પડિલેહવી.) ૩ ઈચ્છામિ ખમાસમણે – ૪ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઈરિયાવહિયં પડિ
કકમામિ?” “ઇચ્છે ઈચ્છામિ પડિકમિઉં.” પ ઈરિયાવહિયાએ – ૬ તસ્સઉ - અન્નથ્થ૦-(૧) લેગસ્સને કાઉસગ્ગ. પ્રગટ
લેગસ્સ કહે. ૭ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૮ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! પડિલેહણું પતિલેહાજી.”
(વડીલનું ઉત્તરાસણ પડિલેહવું) ૯ ઈચ્છામિ ખમાસમણે–
માખી ચંદન પરિહરે, કશ્મલ ઉપર જાય; મૂરખ ધર્મ ન સાંભળે, ઊંધે કે ઊઠી જાય.
'
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિસહ-વિધિ
૧૦ “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઉપધિ મુહપત્તિ પડિલેહું? “ઈચ્છે. ”
જ (મુહપત્તિ પડિલેહવી) ૧૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૧૨ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઉપાધિ આદિ
સાહું ? “ઈચ્છે.” ૧૩ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૧૪ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! ઉપાધિ પડિલેહું?
ઈચ્છ.” | (બાકીનાં સઘળાં વસ્ત્ર પડિલેહવા)
પછી દેવ વાંદવા, (પાન નંબર ૩૯ થી ૪૬ સુધી) ૧૫ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૧૬ ઈચ્છાકારેણ સંસિહ ભગવન ! સક્ઝાય કરું? ઈચ્છ. ૧૭ નમે અરિહંતાણું–
૧૮ મન્ડ જિણાણું આણું– આ વિધિ કરતાં અવિધિ થયો હોય તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં
પરિસિ ભણાવવાને વિધિ " (સવારે સૂર્ય ઊગ્યા પછી લગભગ અઢી કલાક પછી પિરિસિ ભણાવવી)
- ૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે–
સંગત બીચારી ક્યા કરે? હૃદય ભયા કઠેર; નવ નેજા પાણી ચડે, પથ્થર ન ભીંજે કેય,
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૪
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાલ
૨ ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! બહુપતિપુના
પિરિસિ?” ૩ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૪ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! ઈરિયાવહિયં પડિક
મામિ, “ઈચ્છ” ઈચ્છામિ પડિક્કમિઉં.' પ તસ્યઉ–અન્ન થ્થ૦ (૧) લેગસ્સને કાઉસગ્ગ. પ્રગટ
લેગસ્સ કહે. . ૬ ઇચ્છામિ ખમાસમણે— ૭ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! પડિલેહણ કરું? ઈચ્છ. (મુહપત્તિ પડિલેહવી)
રાઈમુહપત્તિ પડિલેહવાન વિધિ (સાધુ સાથે રાઈ પ્રતિક્રમણ કર્યું હોય તો આ વિધિ કરવાની જરૂર નથી તેમજ સાધુ ન હોય તે પણ કઈ
જરૂર નથી.) ૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે—૨ “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઈરિયાવહિયં પડિક
મામિ,” “ઈચ્છે ઈચ્છામિ પડિક્કમિઉં.” ૩ ઈરિયાવહિયાએ– ૪ તસ્યઉ–અન્નચ્છ –(૧) લોગસ્સને કાઉસગ્ગ. પ્રગટ
લેગસ્સ કહેવો. પ ઈચ્છામિ ખમાસમણે–
લક્ષ્મી કેની થઈ નથી, થાશે નહિ કે દિન; ધર્મ મારગે વાપર્યું, તે થાશે તુજ ધન.
'
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! મુહપત્તિ પતિ- લેહું?” “ઈચ્છે ? * ( મુહપત્તિ પડિલેહવી) ૭ વાંદણાં– ( રાઈ બલવું )
૮ વાંદણાં– - ૯ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન!રાઈયં આલેઉ ?
ઈચ્છે ? ૧૦ જે મે રાઈઓ* ૧૧ સવ્વસવિ રાઈય
(ગુરુ પંન્યાસ વગેરે પદવીધર સાધુ હોય તે બે વાંદણ અહીં દેવાં. ) “ . .
૧૨ ઈચ્છામિ ખમાસમણ– ૧૩ ઈચ્છકાર સુહરાઈ– ૧૪ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! અશુદ્ધિઓમિ
અભિંતરરાઇયં ખામેઉ ? “ ઈચ્છે.” - ૧૫ જ કિચિ અપત્તિયં–
૧૬ વાંદણાં – ( રાઈ બેલવું ) ૧૭ વાંદણાં–
૧૮ ઈચ્છકારી ભગવન્! પસાય કરી પચ્ચખાણુની - આશ દેજોજી. | ( પચ્ચખાણ કરવું )
કોડપતિ મૂકી ગયા, કેડી ન ગઈ તે સાથ; હાથે તે સાથે થશે, મિથ્થા બીજું ભ્રાત.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
I
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
૧૯ વિધિ કરતાં અવિધિ થયેલ હોય તસ્સ મિચ્છામિ
દુક્કડં. ( પછી સર્વ મુનિરાજને બે ખમાસમણ પૂર્વક ઈચ્છકારી તથા અભુહિંના પાઠ સહિત વંદન કરવું. )
(બપોરના દેવ વાંદવા (પૃ. ૩૯ થી ૪૬ સુધી).
જે ચેમાસું હોય તે (પૃ. ૩૮ માં જણાવ્યા પ્રમાણે) કાજે લીધા પછી દેવ વાંદવાં. •
પિસહ લેનારે બપોરના દેવ વાંદવા પહેલાં પચ્ચખાણું પરાય નહીં. (ચઉવિહાર ઉપવાસવાળાને તે પચ્ચખાણ પારવાનું છે નહીં.)
પચ્ચખાણ પારવાની વિધિ ૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૨ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્ઈરિયાવહિયં
પડિક્કમામિ.” “ઈચ્છ.” ૩ ઈરિયાવહિયાએ – ૪ તસ્સઉ૦–અન્નથ્થ૦-(૧) લેગસ્સનો કાઉસગ્ગ.
પ્રગટ લેગસ કહેવો. ( ઉત્તરાયણ નાંખીને ) પ ઈચ્છામિ ખમાસમણો– ૬ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! ચિત્યવંદન કરું? ઈચ્છ.
સતિયા સત ન છોડીએ, સત છોડશે પત જાય; સતકી બાંધી લક્ષ્મી, ફિર ફિર ફેરા ખાય.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિસહ-વિધિ
૫૭
૭ જગચિંતામણી જગનાહ૮ જે કિંચિ નામતિર્થં– ૯ નમુથુણં– ૧૦ જાવંતિ ચેઈઆઈ– ૧૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણો– ૧૨ જાવંત કેવિ સાહૂ– ૧૩ નમેડીંસિદ્ધાચાર્યો– ૧૪ ઉવસગ્ગહરં– ૧૫ જય વીયરાય–( પૂરા કહેવા)
. (ઉત્તરાસણ કાઢી નાખીને) ૧૬ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– - ૧૭ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન ! સઝાય કરું? - “ઈચ્છ.”
૧૮ નભે અરિહંતાણું– ૧૯ મન્ડ જિણાણું આણું– - ૨૦ ઈચ્છામિ ખમાસમણો– ૨૧ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન મુહપત્તિ પતિલેતું ? ઈછું.”
(મુહપત્તિ પડિલેહવી ) ૨૨ ઈચ્છામિ ખમાસમણ–
નમે છે આંબા આંબલી, નમે છે દાડીમ દ્રાખ; એરંડ બિચારો શું તમે? જેની એછી શાખ.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત ગુષ્ણામાળા
6
,
૨૩ ‘ ઇચ્છાકારેણુ સ’દિસહ ભગવન્ ! પચ્ચખાણું પારું ?' · યથાશક્તિ. ૨૪ ઇચ્છામિ ખમાસમણો— ૨૫ ‘ઇચ્છાકારેણ સસિહ પાયું ? ' તહત્તિ. ’
૫૮
ભગવત્ । પચ્ચખાણુ
( જમણા હાથ ચરવલા ઉપર સ્થાપીને )
૨૬ નમે અરિહંતાણં
(જે પચ્ચખ્ખાણ કયું હોય તે નામ લઈ ને નીચે પ્રમાણે ખેાલીને પારવુ.) આયંબિલ, નીવી, એકાસણાવાળાએ પારવાનું. ૨૭ “ઉગ્ગએ સૂરે, નમુક્કારસહિઅ' પરિસ સાથેપારિસિ; સૂર ઉગ્ગએ પુર્િમ અવ મુટ્ઠિસહિઅ પચ્ચખાણ કર્યું. ચવિહાર, ( આય બિલ, નીવી, એકાસણુ) કર્યું` તિવિહાર પચ્ચખાણુ, ફ્રાસિઅ, પાલિઅ’, સેાહિઅ', તિરઅ', કિટ્ટિ, આરાહિય, જ ચન આરાહિયં, તસ મિચ્છામિ દુક્ડ "
(તિવિહાર ઉપવાસવાળાએ નીચે પ્રમાણે પારવું )
66
૨૮ “ સૂરે ઉગ્ગએ ઉપવાસ કર્યાં તિવિહાર, પારિસિ, સાતપારિસિ, પુરિમટ્ટુ, અવતૢ, મુઠ્ઠિસહિઅં, પચ્ચખ્ખાણ કયું" પાણહાર, પચ્ચખાણુ, ફાસિઅ', પાલિઅ', સોહિઅ', તીશ્મિ', કિટ્ટિસ', આરાહિઅ', જન આરાહિઅં, તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
""
નીચું જોઈ ચાલતાં, ત્રણ ગુણ મેટા થાય; કાંટા ટળે યા પળે, પગ પણ ના ખરડાય.
*****
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિસહ-વિધિ
લા
)
(આ રીતે પારીને મૂઠી વાળી) ૨૯ નમે અરિહંતાણું| (જે પાણી પીવું હોય તે જાચેલું અચિત્ત જળ, કટાસણું ઉપર બેસીને નવકાર ગણીને પીવું. પછી તે વાટ યિાલે લુગડાંથી લુછીને મૂકો. પાણીનું વાસણ ઉઘાડું રાખવું નહિ.) આયંબિલ, નીવી, એકાસણું કરવાવાળાએ ઘેર
આહાર કરતી વેળાએ કરવાને વિધિ
(આયંબિલ, એકાસણું વગેરે કરવા માટે ઘેર જવું હોય તે તેણે પ્રથમ ઇસમિતિ શોધતાં જ્યણથી જવું અને ઘરમાં પ્રવેશ કરીને).
જય મંગળ' (આટલા જ અક્ષરે) બોલી કટાસણું પાથરી, બેસીને ઊંચે સ્થાનકે ચેપડી મૂકી, નવકાર, પંચિંદિય ભણી સ્થાપના સ્થાપીને.)
૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૨ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! ઈરિયાવહિયં પડિ
ક્રમામિ.” “ઈચ્છ, ઈચ્છામિ પડિકમિઉં.' ૩ ઈરિયાવહિઆએ... ૪ તસ્સઉ૦–અન્નથ્થ૦-(૧) લોગસ્સને કાસઉગ. પ્રગટ * લોગસ્સ કહેવો. ૫ ઈચ્છામિ ખમાસમણ– ૬ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! ગમણુગમણે
આલેઉ?” “ઈચ્છ”
ચાર ઘડી રાત્રી પાછલી, સૂર્ય ઉદય પર્યત; બ્રાહ્મ મુહૂર્ત તે જાણવું, ભજન ધ્યાન બલવંત.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણુંમાળા
આહાર કરવાને ઠેકાણે કાજે લઈ પાટલો, થાળી વગેરે ભાજન તથા મુખ પ્રમાઈને, નિશ્ચળ આસને મૌનપણે આહાર કરે. (કારણ પડે તો પાણી પીને બોલે.) આહાર કરતાં પહેલાં આહાર આપનારની પાસે “ખપ છે” એમ કહી આજ્ઞા માંગે, તે ધણી કહે કે “વાપરે” પછી આહાર કરે લીધેલ વસ્તુમાંથી જરાયે છેડે નહિ, પછી મુખ શુદ્ધ કરીને ઊઠતી વખતે કાજે લઈ વોસિરાવે. પછી હાથ જોડી દિવસચરિમ તિવિહારનું પચ્ચખાણ કરે. ૭ “દિવસચરિમ પચ્ચખામિ તિવિલંપિ આ
હાર, અસણં, ખાઇમં, સાઇમં, અન્નત્થણુભેગેણં, સહસાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવસમાહિત્તિઓગારેણું સિરામિ.”
' (ત્યાર પછી ઉપાશ્રયે જઈને) ૮ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૯ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઈરિયાવહિયં પડિ
મામિ.” “ઈચ્છે. ઈચ્છામિ પડિકમિઉં.' ૧૦ ઈરિયાવહિઆએ– ૧૧ તસ્સઉ૦-અન્નથ્થ૦–(૧) લોગસ્સને કાઉસગ્ગ. પ્રગટ
લોગસ્સ કહેવો. ૧૨ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– PLEA SE SHARE *** జలు
એરણકી ચેરી કરે, દીચે સોયા દાન; ઉપર ચઢકર દેખતે, ક્યું ન આયે વિમાન?
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
પસહ-વિધિ
૧૩ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ચૈત્યવંદન કરું?' “ઈચ્છે?
(ઉત્તરાસણ નાંખીને) ૧૪ જગચિંતામણિ જગનાહ– ૧૫ જે કિંચિ નામતિથં– ૧૬ નમુથુણે-- ૧૭ જાવંતિ ચેઈઆઈ– ૧૮ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૧૯ જાવંત કેવિ સાહ– ૨૦ નëસિદ્ધાચાર્યો ૨૧ ઉવસગહર– ૨૨ જ્ય વીયરાય—(પૂરા)
ઉપાશ્રયે એકાસણું, આયંબિલ કરનારે
(“જયણું મંગળ એ અક્ષરે બેલવા નહિ. તેમજ ગમણગમણે આલોવવાં નહીં. બાકી ઉપર લખેલે સર્વ વિધિ કરવો.)
રાત્રિ સહન વિધિ (રાત્રિસિહ લેનારને પણ પડિલેહણ, દેવવંદન વગેરે ક્રિયા દિવસ છતાં કરવાની છે માટે પિસહ લેવા વેળાસર ઉપાશ્રયે જવું)
(જેણે સવારે પિસવ લીધે નથી ને ફક્ત રાત્રિને જ પિસહ
- વડા વડાઈ ના કરે, વડા ન બોલે બેલ; . હીરા મુખ ના કહે, લાખ હમારા મેલ,
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૨
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
કરે છે તેણે તથા જેણે દિવસને જ પિસહ લીધે છે, પછી રાત્રિને પિસહ કરવા વિચાર થયો તેણે નીચે પ્રમાણે વિધિ કરે.)
(પૃ. ૪૦ થી ૫૦) પિસહ લેવાની વિધિમાં જ્યાં બહેળ કરશું” એ આદેશ છે ત્યાં સુધી બધું કહેવું, પણ તેમાં જેણે દિવસનો પસહ લીધે હોય તેણે “બેસણે કાઉ” પછી ખમાસમણ દઈ “સઝાયમાં છું” એમ જ કહેવું ને નવકાર” ત્રણને બદલે એક જ ગણવો.
(પછી બધાની સાથે અથવા એકલાએ નીચે લખ્યા પ્રમાણે પડિલેહણને વિધિ કરવો.) દિવસ તથા રાત્રિ બધા પિસહવાળાએ સાંજના
પડિલેહણ કરવાને વિધિ (સ્થાપનાચાર્યનું પડિલેહણ કર્યા અગાઉ પડિલેહણ ન થાય. સ્થાપનાચાર્યનું પડિલેહણ મુનિરાજે કર્યું હોય તેની સમક્ષ નીચેને વિધિ કરવો.)
૧ ઈચ્છામિ ખમાસણ– ૨ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! બહુપડિપુરા
પિરિસિ?” ૩ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઈરિયાવહિયં પડિ
મામિ?” “ઈચ્છ. ઈચ્છામિ પડિકમિઉં.' , પ ઈરિયાવહિયાએ –
બહત ગઈ છેડી રહી, થોડી ભી ચલ જાય; ' થોડી રિકે કારણે, તાલમેં ભંગ ન થાય,
.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિકહ-વિધિ
- ૬ તત્સ્યઉ૦-અન્નથ્થ૦-(૧) લોગસ્સનો કાઉસ્સગ્ન. પ્રગટ
લોગસ્સ કહેવો. ૭ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૮ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! ગમણુગમણે આલઉં?
ઈચ્છ. ૯ ઈર્યાસમિતિ– ૧૦ ઈચ્છામિ ખમાસમણે—– ૧૧ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! પડિલેહણ કરું?”
૧૨ ઈચ્છામિ ખમાસમણે ૧૩ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસંહ ભગવન! પસહશાળા
પ્રમાદું"?” “ઈચ્છે.” (ઉપવાસવાળાએ મુહપત્તિ, કટાસણું, ચરવળ પહિવા) (જમ્યા હોય તેણે મુહપતિ, કટાસણું, ચરવળ, કંદરે, ધોતિયું
એ પાંચ વાના પડિલેહવા. જમ્યા હોય તેણે ઈરિયાવહિ કરવી.) ૧૪ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૧૫ “ઈચ્છકારી ભગવાન ! પસાય કરી પડિલેહણ પતિ
લહાવેજી. ' | (વડીલનું એક વસ્ત્ર પડિલેહવું) ૧૬ ઈચ્છામિ ખમાસમણે–
નિંદક ધબી દો જણ, ધોવત હૈ સબ મેલ; ધબી. કમાઈ કરત હૈ, નિંદક ઠેલમછેલ
|
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળ
૧૭ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! ઉપાધિ મુહપત્તિ પડિલેહું?” “ઈચ્છ”
(મુહપત્તિ પડિલેહવી) ૧૮ ઈચ્છામિ ખમાસમણ૧૯ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! સજઝાય કરું?” “ઈચ્છે”
(ઉભડક બેસીને) ૨૦ નમો અરિહંતાણું– ૨૧ મન્હ જિ|આણું – . ( ખાધું હોય તેણે બે વાંદણા દેવાં. ઉપવાસવાળાએ દેવા નહિ ૨૨ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૨૩ ઈચ્છકારી ભગવન્! પસાય કરી પચ્ચખાણને
આદેશ દેશે. (તિવિહાર ઉપવાસવાળાએ તેમજ ખાધું હોય તેણે પાણહારનું
પચ્ચખાણ કરવું.) ૨૪ “પાણહાર દિવસચરિમ પચ્ચખામિ અન્ન
Wણભેગેણં, સહસાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણું સિરામિ.” *
(સાંજના દેવ વાંદ્યા પછી તે પાણે વાપરી શકાય નહીં.) (દિવસને સિહ જેણે લીધે હેય ને જે પાણે વાપરવાનું છે તે તે મુદ્ધિસહિઅંનું પચ્ચખાણ કરે ને દેવવંદન પહેલા વાપરી શકે. e 22**************** *** પ્રભુ-ચરણ–આશ્રય વિના, સાધન ક્ષ્ય અનેક; પાર ન તેથી પામિય, ઊગ્યે ન અંશ વિવેક
a
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિસહ-વિધિ
રાત્રિપોસહ લેનારે રાત્રિપોસહ લીધાં પહેલાં જ પાણી વાપરી લેવું. તેનાથી પિસહ લીધા પછી પણ વાપરી શકાય નહિ. ) ૨૫ “મુકિસહિએ પચ્ચખામિ અન્નથ્થ
ગેણં, સહસાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણં, સિરામિ ” (જેણે પાણી ન વાપર્યું હોય તેણે ચઉવિહાર ઉપવાસનું પચખાણ કરવું.
સૂરે ઉગ્ગએ અભત્તડું પચ્ચખામિ ચઉવિહર્ષિ આહારં, અસણં, પાણું, ખાઇમં, સાઇમં અન્નશ્યણું ભેગેણં, સહસાગારેણં, પારિદ્રાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણં, સિરઈ.” ૨૬ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૨૭ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઉપધિ સંદિસાહું?
ઈચ્છું.” ૨૮ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૨૯ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઉપધિ પડિલેહુ ઈચ્છ”
. (પહેલાં ખેસ પછી બીજાં વસ્ત્ર, પડિલેહવાં) પછી એક જણે કંડાસણ લાવી તેને પડિલેહિને કાજે લેવો.
(કારતક સુદ ૧૪ થી અષાડ સુદ ૧૪ સુધી આઠ મહિનામાં સવારે અને સાંજે એમ બે વખત કાજે લે.)
ધીરજથી જન સર્વને, મળે સર્વદા સુખ; જે કેળવતાં આવડે, તે તે કાપે દુઃખ
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્તગુણમાળા
(અષાડ સુદ ૧૪ થી કારતક સુદ ૧૪ સુધી ચાર મહિનામાં સવારે, બપોરે અને સાંજે એટલે દેવ વાંદતાં પહેલાં એમ ત્રણ વખત કાજે લેવો.) સાંજના (પ્રતિક્રમણ પહેલાં બધાં પિસહવાળાએ
સાથે દેવ વાંદવાનો વિધિ. ૧ (પૃષ્ઠ ૩૯ થી ૪૬ સુધી જણાવ્યા પ્રમાણે વિધિ કરવી.)
કુંડલ ( રૂનાં પૂમડાં) કાનમાં રાખવા માટે, ડડાસણ, ચૂનો નાખેલ અચિત્ત પાણી જારી રાખવું.
પ્રતિકમણ શરૂ કર્યા પહેલાં રાવિ પિસહવાળાએ અથવા દિવસ અને રાત્રિને પસહ કરવાવાળાએ ક્રિયા કરવાને વિધિ.
૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૨ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઈરિયાવહિયં પડિક| મામિ?” ઈચ્છે ઈચ્છામિ પડિકમિઉં. ૩ ઈરિયાવહિયાએ – ૪ તસ્સઉ– અન્નથુ –( ૧ ) લેગસને કાઉસગ્ગ,
પ્રગટ લેગસ્સ કહે. ૫ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૬ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ Úડિલ પડિલેહ
ઈચ્છ.”
નવ પલવ તરુ પેખીને, શુષ્ક જવા થાય; એ રીતે ઈર્ષાળુ જન, પર શુભ દેખી સુકાય
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસહ-વધિ
( ૨૪ માંડલાં કરવાં )
( જેણે રાત્રીપાસ લીધા હોય તેણે જ માંડલાં કરવાં. ) ( સંથારા પાસેની જગ્યાએ )
૧ આઘાડે આસને ઉચ્ચારે પાસવણે અંહિયાસે. ૨ આઘાડે આસને પાસવણે અણુહિયાસે. ૩ આઘાડે મન્હેં ઉચ્ચારે પાસવણે અણુહિયાસે, ૪ આઘાડે સજ્જ પાસવણે અણુહિયાસે. ૫ આઘાડે દરે ઉચ્ચારે પાસવણે અણુહિયાસે, ૬ આઘાડે દૂરે પાસવણે અણુહિયાસે.
(ઉપાશ્રયનાં બારણાં માંહેની તરફ )
૧ આઘાડે આસને ઉચ્ચારે પાસવણે અહિયાસે. ૨ આઘાડે આસને પાસવણે અહિંયાસે. ૩ આઘાડે મજ્જ ઉચ્ચારે પાસવણે અહિયાસે. ૪ આઘાડે મજ્જ પાસવણે અહિંયાસે. ૫ આઘાડે દૂરે ઉચ્ચારે પાસવણે અહિયાસે. ૬ આઘાડે દૂરે પાસવણે અહિંયાસે.
( ઉપાશ્રયનાં બારણાં—ખહારના ભાગ તર૬) ૧ અણુાઘાડે આસને ઉચ્ચારે પાસવણે અણુઢિયાસે. ૨ અણુાઘાડે આસને પાસવણે અણુહિયાસે. ૩ અણાઘાડે મજ્જ ઉચ્ચારે પાસવણે અણુહિયાસે.
હીંગ, મરચું ને આંખલી, સોપારી ને તેલ; જો ગાવાના ખપ કરે, તા પાંચે વસ્તુ મેલ,
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
૪ અણઘાડે મજજે પાસવણે અણહિયાસે. ૫ અણઘાડે રે ઉચ્ચારે પાસવણે અણહિયાસે. ૬ અણઘાડે દ્દરે પાસવણે અણહિયાસે.
(ઉપાશ્રયના સે હાથ લગભગના ભાગ તરફ) ૧ અણઘાડે આસને ઉચ્ચારે પાસવર્ણ અહિયાસે. ૨ અણઘાડે આસને પાસવર્ણ અહિયાસે. ૩ અણઘાડે મજે ઉચ્ચારે પાસવણે અહિયાસે. ૪ અણઘાડે મજે પાસવણે અહિયાસે. ૫ અણઘાડે દૂરે ઉચ્ચારે પાસવણે અહિયાસે. ૬ અણઘાડે દૂરે પાસવર્ણ અહિયાસે.
(પછી ફરીથી) . ૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે-- ૨ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઈરિયાવહિયં પડિમામિ? “ઈચ્છ.”
(ઈરિયાવહિ) ૩ (પ્રતિકમણ શરૂ કરે)
(સાત લાખ, અઢાર પાપસ્થાનકને ઠેકાણે) ૪ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! ગમણુગમણે
આલેઉ ? ઈચ્છ. ૫ ઈસમિતિ–
દૂધ સાકર ને એલચી, વરિયાળી ને દ્રાખ: જે ગાવાને ખપ કરે, તે પાંચે વસ્તુ રાખ.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિસહ-વિધિ
-
(કરેમિ ભંતેમાં “જાવ નિયમ” ને બદલે “જાવ પિસોં” કહેવું.)
પિસહ પારવાને વિધિ
( દિવસના પસહવાળાએ) ૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૨ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઈરિયાવહિયં પડિક્ટ
મામિ. ઈચ્છે. ઈચ્છામિ પડિકમિઉં. ૩ ઈરિયાવહિયાએ – ૪ તસ્સઉ૦–અન્નથ્થ-(૧) લેગસ્સને કાઉસગ્ગ. પ્રગટ
લેગર્સ કહે. ૫ ચઉકસાય– ૬ જ કિચિ– ૭ નમુથુણં– ૮ નડëસિદ્ધાચાર્યો– ૯ ઉવસગ્ગહર– ૧૦ જય વિયરાય– ૧૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૧૨ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! મુહપતિપડિલેહું? ઈચ્છ. ?
(મુહપત્તિ પડિલેહવી.) વાહ ૯૯૯૯૯૯૯હાહાક ' જહાં રામતહાં કામ નહીં, જહાં કામ તહાં નહીં રામ; તુલસી કબહિં હેત નહી, રવિ રજની એક ઠામ,
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
૧૩ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૧૪ “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! પસહ પાસે
“યથાશક્તિ.” ૧૫ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૧૬ “ઈચ્છાકારેણ સંસિહ ભગવન!સિહ પાયે તહત્તિ | (ચરવળા ઉપર જમણે હાથ સ્થાપીને) ૧૭ નમે અરિહંતાણું– • ૧૮ સાગરચદે કામ ચંદડિસે સુંદંસણે ધને
જેસિપિસહપડિમા, અખંડિઆ છવિયતેવિ.૧ ધન્નાસલાહણિજજા, સુલસા આણંદ કામદેવાય જાસ પસંસઈ ભયવં દહૃથ્વયંત મહાવીરે. ૨ પિસહ વિધિએ લીધે, વિધિએ પાર્યો, વિધિ કરતાં જે કાંઈ અવિધિ હુએ હિય તે સવિ હું મન
વચનકાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડં. ૧૯ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૨૦ “ઇચ્છાકારેણ સંસિહ ભગવન! મુહપત્તિ પહિ. લેહું ?” “ઈચ્છ.”
( મુહપત્તિ પડિલેહવી) ૨૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૨૨ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન!સામાયિક પાર?
યથાશક્તિ.?
- જ્ઞાન ગરીબી ગુણ ધર્મ, નરમ વચન નિરમોષ; તુલસી કબહું ને છાંડીએ, શીલ સત્ય સતિષ. '
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
પસહ-વિધિ
૭૧
૨૩ ઈચ્છામિ ખમાસમણું– ૨૪ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન!સામાયિક પાયું
તહત્તિ.”
( જમણે હાથ ચરવળા ઉપર થાપીને ) ૨૫ નમો અરિહંતાણું – ૨૬ સામાઈયવયજુત્તે –
( રાત્રી પિસહવાળાએ એક પહેરી રાત્રી ગયા પછી સંથારા પિરિસિ ભણવવી.)
સંથારા પિરિસિને વિધિ ૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણું– ૨ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! બહુપડિપુન્ના પિરિસિ? ૩ ઈચ્છામિ ખમાસમણો– ૪ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન ! ઇરિયાવહિય - પડિકમામિ. ઈચ્છ. ઇચ્છામિ પડિકમિઉં?” ૫ ઈરિયાવહિયાએ— ૬ તસ્યઉ૦-અનથ્થ૦-(૧) લેગસ્સનો કાઉસગ્ગ.
પ્રગટ લેગસ્સ કહે. ૭ ઇચ્છામિ ખમાસમણ૮ “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન ! બહુપડિપુન્ના
પરિસિ રાય સંથારએ કામિ.”
幾米米米米米米熟悉悉悉悉悉悉悉悉悉悉
તુલસી મીઠે વચનસે, સુખ ઊપજે ચિહું ઠેર; વશીકરણ યહ મંત્ર હૈ, તજીએ વચન કર,
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭૨
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
- ૯ ચઉક્કસાય– ૧૦ નમુથુણું– ૧૧ જાવંતિ ચેઈઆઈ– ૧૨ ઈચ્છામિ ખમાસમણ– ૧૩ જાવંત કેવિ સાહૂ– ૧૪ નમેડીંસિદ્ધાચાર્યો– ૧૫ ઉવસગ્ગહરં-- ૧૬ જય વીયરાય – ૧૭ ઈચ્છામિ ખમાસમણે – ૧૮ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! સંથારા-વિધિ ભણવા મુહપત્તિ પડિલેહું? ઈરછે.
(મુહપત્તિ પડિલેહવી) : , ૧૯ નિસિહિ નિસિહિ નિસિહિ નમ ખમાસમણુણું ગેય
માઈશું મહામુણું, નમે અરિહંતાણું . ૨૦ કરેમિ ભંતે– ( ૧૯ અને ૨૦ ના પાઠ ત્રણ વખત ભણવા.) અણજાણહ જીઠ્ઠિજજા, અણુજાણહ પરમગુરુ; ગુરુગુણરયણેહિ, મંડિયસરીરા, બહુપધુિન્ના પિરિસિ, રાઈય સંથારએ કામિ. ૧ અણજાણહ સંથાર, બાહુવહાણેણં વામપાસેણું કુક્કડિપાયપસારણ, અંતરંત પમજૂએ ભૂમિંગ ૨
બૂરો દેખન મેં ગયે, બૂરે ન મિલિયે કેય; જે દેખું દિલ ખોલકે, મેસે બૂરા ન હોય; '
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિસહ-વિધિ
સંકેઈઅ સંડાસા, ઉવ્વક્રુતે અ કાપડિલેહા દવ્વાઈ ઉવઓગ, ઉસાસ નિરૂભણી લે. ૩ જઈ મે હજ પમાઓ, ઈમસ્ત દેહસ્સિમાઈ રણુએ; આહારમુવહિ દેહ, સવ્વ તિવિહેણ સિરિ. ૪ ચત્તાકર મંગલં, અરિહંતા મંગલં, સિદ્ધા મંગલ સાહુ મંગલં, કેવલિપન્ન ધર્મો મંગલ. ચિત્તારિ લગુત્તમા, અરિહંતા લગુત્તમા, સિદ્ધા લગુત્તમા; સાબુ લગુત્તમા, કેવલિપત્તો ધમે લગુત્તમ. ૬ ચત્તારિ સરણે પવજામિ, અરિહંતે સરણે પવજામિ, સિધ્ધ સરણે પવનજામિ, સાહુ સરણે પવનજામિ, કેવલિપન્નત્ત ધમૅ સરણે પવજામિ. પાણઈવાયમલિ ચેરિક મેહણું દવિણમુશ્કે; કેહં માણું માર્યા, લેભ પિજજે કહા દેસં. કલહં અભ્યખાણું, પેસુનં દઈઅરઈ સમાઉત્ત પરંપરિવાયં માયામેન્ટ્સ મિચ્છત્તસલ્લે ચ. વેસિરિસુ ઈમાઈ, મુખમમ્મસંસગ્ગવિગ્ધભૂઆઈ દુગઈનિબંધણાઈ, અઠારસ પાવઠાણાઈ. ૧૦ એગતું નથ્યિ મે કઈ નાહમન્નસ્સ કસઈ,
એવં અદિણમણ, અખાણમાણસાઈ ૧૧ આઝાદ ૯૯૯૯૯૯૯૯૯હાલા
અપને ખોદે કપ મહે, ગિરે યથા દુ:ખ હેઈ તુલસી સુખદ સમજી હિયે, રચત જગત સબ કેઈ
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર–કાન્ત-ગુણમાળા
એગે મે સાસએ અપા, નાણદંસણસંજુઓ, સેસા મે બાહિરા ભાવા, સર્વે સંગલખણ. ૧૨. સંજોગમૂલા જવેણુ, પત્તા દુખપરંપરા તન્હા સંજોગસંબંધ, સવ્વ તિવિહેણ સિરિ. ૧૩ (આ નીચેની એક ગાથા ત્રણ વખત કહેવી.) * * અરિહતે મહદે, જાવજીવં સુસાહણે ગુરુણે જિણપન્મત્ત તત્ત, ઈએ સન્મત્ત માએ ગહિએ. ૧૪ (સાત નવકાર ગણીને, નીચેની ત્રણ ગાથા બે હાથ જોડીને કહેવી.)
ખમિઆ ખમાવિ, મઈ ખમિ સવ્યહજીવનિકાય; સિદ્ધહ સાખ આલોયણહ, મુજહ વઈર ન ભાવ. ૧૫ સર્વે જીવા કર્મોવસ, ચઉદહ રાજ ભમત તે એ સવ્વ ખમાવિઆ, મુઝેવિ તહ ખમત. ૧૬ જે જે મહેણ બદ્ધ, જે જ વાણ ભાસિયં પાવં; જે જે કાણ કર્ય, મિચ્છામિ દુક્કડ તસ્સ. ૧૭ વિધિ કરતાં અવિધિ થયે હેય તસ મિચ્છામિ દુક્કડ,
સંથારાને વિધિ આ રીતે સંથારા પિરિસિ ભણાવીને સક્ઝાય, ધ્યાન કરવું. જ્યારે નિદ્રા આવે ત્યારે માત્રા વગેરેની બાધા ટાળીને દિવસે પડિલેહેલી જગ્યાએ સંથારે કરે. જમીન પડિલેહીને સંથારિયું પાથરી, તે ઉપર એક પડવાળે ઓછાડ પાથરે. મુહપત્તિ કેડે
મુખ નૈન અ. નાસિકા, સબહિકે એક ઠેર; કહેવું સુનવું દેખવું, ચતુરનકે કહુ ઓર,
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિસહ-વિધિ
બેસે, ચરવળો પડખે મૂકી માતરિયું પહેરી ડાબે પડખે હાથનું એસીકું કરીને સૂવે. રાત્રે ચાલવું પડે તે ડંડાસણ વડે પડિલેહતાં ચાલવું. પસહવાળાને સવારના પ્રતિક્રમણને
વિધિ પાછલી રાત્રે જાગીને નવકાર ગણી ભાવના ભાવે, માત્રાની બાધા ટાળી ઈરિયાવહિ પડિકમી, રાઈ પ્રતિક્રમણ કરે.
(પ્રતિક્રમણમાં સાત લાખને ઠેકાણે ગમણાગમણે કહેવું.)
(રાઈપ્રતિક્રમણ પૂર્ણ થતાં છેલ્લે દેવવંદન આવે છે તે પછી નમુથુણે કહ્યા બાદ)
૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણું– ૨ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! બહુળ સંદિ
સાહું? ” “ઈચ્છ' ૩ ઈચ્છામિ ખમાસમણો– - ૪ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! બહુળ કરશું?'
“ઈચ્છ.” પ ઈચ્છામિ ખમાસમણું-- ૬ ભગવાનહં. ૭ ઈચ્છામિ ખમાસમણો– ૮ આચાર્યહં. ૯ ઈચ્છામિ ખમાસમણે–
- દયા ન રાખી દિલમાં, કર્યો ને પ્રભુ પર નેહ,
પર ઉપકાર કર્યો નહિ, જન્મ ગુમાવ્યું એહ,
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦ ઉપાધ્યાયહું. ૧૧ ઇચ્છામિ ખમાસમણે!—— ૧૨ સસાધુભ્યઃ— ૧૩ અડ્ડાઇજેસુ
શ્રી જિન-ચન્દ્રક
–ગુણમાળા
( સવારે ઊઠી પ્રતિક્રમણ કરી રહ્યા પછી )
( સ્થાપનાચાય પડિલેહીને તેની સન્મુખ પડિલેહણુની તથા દેવ વાંદવા વગેરેની ક્રિયા નીચે પ્રમાણે કરવી.)
(પાન પર–૫૩) સુધી પડિલેહણની ક્રિયા કરવી. પછી )
(પાન ૩૯ થી ૪૬ સુધી દેવ વાંદવાની ક્રિયા કરવી. પછી ) ૧ ઇચ્છામિ ખમાસમણેા—
:
૨ · ઇચ્છાકારેણ સદિસહુ ભગવન્ ! સજ્ઝાય કરું’??
'
ઇચ્છ
,
૩ નમા અરિહંતાણું—
૪ મન્હ જિણાણું આણુ—
વિધિ કરતાં અવિધિ થઈ હાય તસ્સ મિચ્છામિ દુક્ક્સ . પછી ડ’ડાસણ, ક્રૂડી, પાણી, કુંડળ, કામળી વગેરે જે વસ્તુ જાચી લીધી હોય તે પાછી ગૃહસ્થને ભળાવવી. સવારે ાસહ પારવાના વિધિ
૧ ઇચ્છામિ ખમાસમણા—
૨ ‘ ઇચ્છાકારેણ સસિહ ભગવન્ ! ઇરિયાવહિય ડિમામિ. ૮ ઇચ્છ. ઇચ્છામિ પડિકમિ, '
,
તુલસી તહાં ન જાઇએ, જહાં કપટીકા હેત; મુખ મીઠી ખાતેં કરે, અંત કટારી પેઢ
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિસહ-વિધિ
619
૩ ઈરિયાવહિયાએ– ૪ તસ્સઉ૦ અન્નથ્થ૦ (૧) લેગસ્સનો કાઉસગ્ગ. પ્રગટ
લેગસ્સ કહે. ૫ ઈચ્છામિ ખમાસમણે– ૬ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! મુહપત્તિ પડિલેહ” ઈચ્છે. ”
( મુહપત્તિ પડિલેહવી) ૭ ( પાન ૭૦ થી ૭૧ સુધી બોલી જવું. )
ચિંતા એસી ડાકણી, કાટ કલેજ ખાય; વેદ બિચારા કયા કરે? કહે કહાં દવા લગાય?
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
શ્રી અક્ષયનિધિ તપન વિધિ [આ તપ શ્રા. વ. ૪ થી ભા. સુ. ૪ સંવત્સરી સુધીમાં ૧૬ દિવસે પૂરે થાય છે. શરૂમાં રૂપાના કે ત્રાંબાના કુંભ ઉપર શ્રીફળ સ્થાપી, લીલા કે પીળા વસ્ત્રથી મુખ બાંધી, દરેકે પિતાને જુદે જુદે કુંભ પવિત્ર સ્થળે ડાંગરની ઢગલી ઉપર પધરાવવો. તેની સમીપે ફાનસમાં ૧૬ દિવસ બનતાં સુધી અખંડ દીપક રાખવો. સ્વસ્તિક ઉપર એક કલ્પસૂત્ર પધરાવવું. જ્ઞાન ઉપર ચંદુવો બાંધવો. બે વખત પ્રતિકમણ, પડિલેહણ, ત્રિકાળ દેવવંદન, ભૂમિશયન અને બ્રહ્મચારી રહી નિત્ય પ્રભુપૂજા કરવી. પંદર દિવસ સુધી એકાસણાં અને સંવત્સરી દિને - ઉપવાસ કરવો. એ પ્રમાણે લાગેટ ચાર વર્ષ કરવાથી ૬૪ દિને - તપ પૂર્ણ થાય છે. વિધિમાં બતાવ્યા મુજબ હંમેશ યથાશક્તિ રૂપાનાણુથી જ્ઞાનપૂજન કરવું. હંમેશ તને નાસ્ત પદની ૨૦ નવકારવાળી ગણવી અને પૂરા વીશ લોગસ્સને કાઉસગ્ગ કરવો. વિધિને અંતે હંમેશ કુંભમાં એક પસલી અક્ષત રૂપા- નાણું સાથે નાખતા રહી ૧૬ દિવસે કુંભ પૂરે ભરાય તેમ
કરવું. છેલ્લે દિવસે રાત્રિજગે, પૂજા, પ્રભાવના વગેરે કરવું. - ભા. સુ. પના પારણાના દિને કુંભને ફૂલમાળા પહેરાવી તે કુંભ તથા યથાશક્તિ વિવિધ પકવાન્નોને થાળ નારીઓએ મસ્તકે ચઢાવી વાળના ઠાઠથી કાઢેલ વરઘોડામાં ફેરવી દેરાસરે સારાના કારખાનાલાલ કાલારા કાલાવાડમાં
સુરતસે કીરત બડી, બીન પંખે ઊડ જાય. સુરત તે જાતી હે, કીરત કબહુ ન જાય. *
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
અક્ષયનિધિ તપન વિધિ
આવવું. પ્રભુને ત્રણ પ્રદક્ષિણા ફરી તે કુંભ તથા થાળ પ્રભુ સામે ધરી દેવા. બાદ રૂપાનાણાથી ગુરુપૂજા તથા જ્ઞાનપૂજા કરવી. યથાશક્તિ સ્વામિવાત્સલ્ય કરવું. શ્રાવક શ્રાવિકાએ કરવા ગ્ય આ તપ આ ભવ પરભવમાં મહાન લાભ આપનાર છે.]
વિધિ -પ્રથમ ઈરિયાવહિ કરી, પછી ઈચ્છા અક્ષયનિધિ તપ આરાધનાથે ચૈત્યવંદન કરું? ઈચ્છ, કહી નીચેનું અત્યવંદન કરવું.
ચૈત્યવંદન શાસનનાયક સુખક, વર્ધમાન જિનભાણ અહોનિશ એહની શિર વડું, આણ ગુણમણિખાણું. ૧ શ્રી જિનવરથી પામિયા, ત્રિપદી શ્રી ગણધાર; આગમરચના કરી બહુ, અર્થ વિચાર અપાર. ૨ તે જિનઆગમ ભાખિયાએ, તપ બહુવિધ સુખકાર; શ્રી જિનવર શ્રત પામીને, સાધે મુનિ શિવ સાર. ૩ શાસ્ત્ર ગુરુમુખે રસિક, શ્રાવક સુણી નિરધાર; ઈષ્ટસિદ્ધિ અર્થે કરે, અક્ષયનિધિ તપ સાર. ૪ સૂત્રે તપ ભાખ્યા ઘણું, સાધે મુનિવર જેહ, અખૂટ નિધાનને કારણે, શ્રાવકને તપ એહ. ૫ આશંસાહણ તપ કરે એ, સર્વ ઋદ્ધિ દાતાર
વિધિશું એહ આરાધતાં, પામીજે ભવપાર. ૬ ' હાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહરલાલ
આચારે અભિમાન વધે, તપથી વધે કલેશ; ગર્વ છે જે જ્ઞાનથી, તે વૃથા ભજવ્ય વેશ,
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન—ચન્દ્ર–કાત-ગુણમાળા
શ્રી જિનવર પૂજા કરો, ત્રિકરણ શુદ્ધ ત્રિકાળ; તેમ કરે શ્રુતજ્ઞાનની, ભક્તિ થઈ ઉજમાળ. ૭ પડિકકમણાં બે ટંકના, બ્રહ્મચર્ય નિત્ય ધરીએ જ્ઞાનીની સેવા કરી, સહેજે ભવજળ તરીએ. ૮ ચૈત્યવંદન શુભ ભાવથી એ, સ્તવન ઈનવકાર : મૃતદેવી ઉપાસના, ધીરવિજય હિતકાર. ૯ *
પછી જે કિચિ નમુથુણં બે જાવંતિનમેહંત કહી નીચે પ્રમાણે સ્તવન કહેવું.
સ્તવન તપવર કીજે રે અક્ષયનિધિ અભિધાને,
સુખભર લીજે રે, દિન-દિન ચઢતે વાને. [એ અંચલી.] પર્વ પજુસણ પર્વશિરેમણિ, જે શ્રી પર્વ કહાય; માસ પાસ છઠ્ઠ દસમ દુવાલસ, તપ પણ એ દિન થાય..ત૫૦ ૧ પણ અક્ષયનિધિ પર્વ પજુસણ–કેરે કહે જિનભાણ શ્રાવણ વદ ચોથે પ્રારંભી, સંવત્સરી પરિમાણ..ત૫૦ ૨ એ તપ કરતાં સર્વ અદ્ધિ વરે; પગ પગ પ્રગટે નિધાન; અનુક્રમે લહે તેહ પરમ પદ, સાન્વયી નામ પ્રધાન...તપ૦ ૩ પર મત્સરથી કર્મ બંધાણું, તેણે પાયે દુઃખજાળ; તે તપ કરતાં તે પૂરવનું, કર્મ થયું વિસરાળ..તપ૦ ૪ જ્ઞાનપૂજા મૃતદેવી કાઉસ્સગ્ગ, સ્વસ્તિક અતિ સેહાવે; સોવનકુંભ જડિત નિજશક્તિ, સંપૂરણ ક્રમે થાવે.ત૫૦ ૫
મૂળ અભિમાન હતું પાશેર, ભણતર ભણતાં થયું અઝેર; ચતુરાઇમાં તોલું થયે, ગુરુ થયે ત્યાં મણમાં ગયે.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
અક્ષયનિધિ તપન વિધિ
જઘન્ય મધ્યમ ઉત્કૃષ્ટથી કરીએ, ઈગ દેય તિન વરીસ વરસ ચોથે મૃતદેવી નિમિત્તે, એ તપ વીશ્વાવીશ...ત૫૦ ૬ એણે અણસારે જ્ઞાનતણું વર-ગરણું ગણીએ ઉદાર, આવસ્યકાદિ કરણી સંયુત, કરતાં લહે ભવપાર...તપ૦ ૭ હભવ પરભવ દેષ આશંસા, રહિત કરે ભવિ પ્રાણી; જે પરપુગલ ગ્રહણ ન કરવું, તે તપ કહે વર નાણી તપ૦ ૮ રાતિજગે પૂજા પરભાવના, હય ગય શણગારીજે; પારણ દિન પંચ શબ્દ વાજે, વાજંતે પધરાવીજેતપ૦ ૯ ચૈત્ય વિશાળ હોય તિહાં આવી, પ્રદક્ષિણા વળી દીજે, કુંભ વિવિધ નૈવેદ સંઘાતે, પ્રભુ આગળ ઢળી જે...તપ૦ ૧૦ રાધનપુરે એમ સુણી બહુ જણ, થયા ઉજમાળ તપ કાજ; એહ મુખ્ય મંડાણ ઓચ્છવમાં, મસાલિયા દેવરાજ...તપ૦ ૧૧ સંવત અઢાર તેતાલી વરસે, એ તપ બહુ ભવિ કી શ્રી જિન ઉત્તમ પાદ પસાયે, પદ્મવિજય ફળ લીધે ત૫૦ ૧૨
ત્યાર પછી “જય વિયરાય ” કહી “સુદેવયાએ કરેમિ કાઉસગ્ગ” અન્નત્થ૦ કહી એક નવકારને કાઉસ્સગ્ગ કરી, નમહંતુ કહી “સુદેવયા ભગવઈ, નાણાવરણયકમ્પસંઘાયં; તેસિં પ્રવેલ સમય, જેસિં સુઅસાયરે ભત્તિ.” એ થાય કહી, પછી પચ્ચખાણ કરવું. પછી નીચે પ્રમાણે પૂજાની ઢાળ બલવી.
દુહા –સપ્તમ પદ શ્રી જ્ઞાનને, સિદ્ધચક પદમાંહી; આધીજે શુભ મને, દિન-દિન અધિક ઉચ્છહિ. ૧. અન્નાણસંગ
અલિ પતંગ મૃગ મીન ગજ, એક એક રસ આંચ; તુલસી તીનકી કેન ગત, જાકું વ્યાપત પાંચ.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૩
શ્રી જિત—ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
મેહતમે હરસ, નમે નમે નાદિયાયરસ, પ’ચપ્પાસુ ઉવગારગમ્સ, સત્તાણુ તત્વત્થપયાસગસ્સ. ૨. હુવે જેતુથી સ અજ્ઞાન રાધા, જિનાધીશ્વર પ્રાક્ત અર્થાવધા; મતિ આદિ પચ પ્રકાર પ્રસિદ્ધો, જગભાસતે સદૈવાવિરુદ્ધ. ૩. ચઢીય પ્રભાવે સુભક્ષ અભક્ષ, સપેય અપે. સુકૃત્ય અકૃત્ય, જેનેે જાણીએ લેાક મધ્યે સુનાણું, સદા એ વિશુદ્ધ તદૈવ પ્રમાણ. ૪:
ઢાળ પડેલી :—ભવ્ય નમે ગુણજ્ઞાનને, સ્વપરપ્રકાશક ભાવે જી; ચર્ચાથ ધમ અનંતતા, ભેદાભેદ સ્વભાવો છે. ૧.[ચાલ] જે મુખ્ય પરિણતિ સકલ નાયક, એધ ભાવ વિલચ્છના; મતિ આદિ પાઁચ પ્રકાર નિર્મળ, સિદ્ધસાધન લચ્છના; સ્યાદ્વાદ સંગી તત્ત્વર’ગી, પ્રથમ ભેદ્યાભેદ્યતા; સવિકલ્પ ને અવિકલ્પ વસ્તુ, સકલ સશય છેદતા. ૨.
ઢાળ મીજી — ભક્ષ્યાભક્ષ્ય ન જે વિષ્ણુ લહિયે, પેચ અપેય વિચાર; કૃત્ય અકૃત્ય ન જે વિષ્ણુ લહિયે, જ્ઞાન તે સકલ આધાર રે, ભવિકા ! સિદ્ધચક્ર પદ વદો. ૧. પ્રથમ જ્ઞાન ને પછી અહિંસા, શ્રી સિદ્ધાંતે ભાખ્યું; જ્ઞાનને વા જ્ઞાન મ નિ ંદ્યા, જ્ઞાનીએ શિવસુખ ચાખ્યું રે. ભ૦ ૨. સકલ ક્રિયાનુ મૂલ જે શ્રદ્ધા, તેહનું મૂલ જે કહિયે; તેહ જ્ઞાન નિત્ય નિત્ય વંદીજે, તે વિષ્ણુ કહા કેમ રહીએ રે? ભ૦ ૩. પંચ જ્ઞાનમાંહિ જે સદાગમ, સ્વપરપ્રકાશક જેહ; દ્વીપક પરે ત્રિભુવન ઉપગારી, વળી જેમ
લેનેા સત્ત નામ હૈ, દૈનેકો અન્નદાન; વર્નકા હૈ દીનતા, હૂખને અભિમાન,
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
અક્ષયનિધિ તપને વિધિ
રવિ શશી મેહ રે, ભ૦ ૪. લેક ઊર્ધ્વ અધે તિર્યંગ, જોતિષ વિમાનિક ને સિદ્ધ લેકાલેલક પ્રગટ સવિ જેહથી, તેહ જ્ઞાને મુજ શુદ્ધ રે ભ૦ ૫.
ઢાળ ત્રીજી –જ્ઞાનાવરણીય જે કર્મ છે. ક્ષય ઉપશમ તસ થાયે રે; તે હુએ હિજ આતમા, જ્ઞાન અધતા જાય ૨. મહાવીર જિનેશ્વર ઉપદિશે. ૧.
પછી “જી હીં રમીને જ્ઞાનઃ જીરું નામ શ્વાહા.” એ મંત્ર બોલીને જ્ઞાનની વાસક્ષેપ વડે પૂજા કરવી અને દ્રવ્યપૂજા કરવી એટલે રૂપામહેરથી જ્ઞાનની યથાશક્તિ પૂજા કરવી પછી નીચે પ્રમાણે દુહા બેલી શ્રુતજ્ઞાનના ૨૦ ભેદના ૨૦ ખમાસમણ દેવા.
પીઠિકાના દુહા—સુખકર શંખેશ્વર નમી, શુણશ્ય શ્રી શ્રુત નાણ; ચઉ મૂંગા શ્રત એક છે, સ્વપરપ્રકાશક ભાણ. ૧. અભિલાષ્ટ્ર અનંતમેં ભાગે રચિયે જેહ, ગણધરદેવે પ્રણમીયે, આગમ રયણ અ છે. ૨. ઈમ બહુલી વક્તવ્યતા, છ ઠાણ વડીયા ભાવ; ક્ષમાશ્રમણે ભાગે કહ્યા, પય સપિ જમાવ. ૩. લેશથકી કૃત વરણવું, ભેદ ભલા તસ વિશ; અક્ષયનિધિ તપને દિને, ખમાસમણ તે વીશ. ૪. સૂત્ર સનંત અર્થ મઈ, અક્ષર અંશ લહાય શ્રુતકેવળી કેવળી પરે, ભાખે શ્રુત પરજાય. પ.
- મિત્ર ઐસા કીજીયે, જૈસા સીરકા બાલ; કાટે કટાવે પીછુ કરે, તોય ન છોડે ખ્યાલ
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
[ પ્રથમ ભેદ. ] શ્રી શ્રુતજ્ઞાનને નિત્ય નમા, ભાવ મ’ગલને કાજ, પૂજન અર્ચન દ્રવ્યથી, પામે અવિચલ રાજ, ૬. [ અહી' પહેલું ખમસામણુ દેવુ. ] ઇંગસય અડવીસ સ્વરતણા, તિહાં આકાર અઢાર; શ્રુતપર્યાય સમાસમે, અશ અસંખ્ય વિચાર. ૭ [ શ્રી॰ શ્રુત॰ ૨.] ખત્રીશ વર્ણ સંમાય છે, એક શ્લાક માઝાર, તેહમાં એક અક્ષર ગ્રહે, તે અક્ષર શ્રુતસાર. ૮ [શ્રી શ્રુત૦ ૩.] ક્ષયે(પશમ ભાવે કરી, બહુ અક્ષરના જેહ; જાણે ઠાણાંગ આગલે; તે શ્રુતનિધિ ગુણગેહ, ૯ કાર્ડિ એકાવન અડલખા, અડસય એકાશી હજાર; ચાલીશ અક્ષર પદતા, કહે અનુયાગદુવાર. ૧૦ [ શ્રી॰ શ્રુત૦૪ ] અર્થાન્તે ઇહાં પદ કહ્યું, જિહાં અધિકાધિક ઠરાય, તે પદ્મ શ્રુતને પ્રણમતાં, જ્ઞાનાવરણી હઠાય. ૧૧ [ શ્રી॰ શ્રુત. ’૫. ] અઢાર હજાર પદે કરી, અંગ પ્રથમ સુવિલાસ; દુગુણા શ્રુત બહુ પદ ગ્રહે, તે પદ શ્રુત સમાસ. ૧૨ [શ્રી॰ શ્રુત ૬.] પિંડપ્રકૃતિમાં એક પદે, જાણે બહુ અવદાત; ક્ષયાપશમની વિચિત્રતા, તેહ જ શ્રુત સંઘાત. ૧૩ [ શ્રી શ્રુત૦ ૭. ] પંચાત્તેર ભેદે કરી, સ્થિતિ ધાદિ વિલાસ; કમ્મપયડી પયડી ગ્રહે, શ્રુતસંઘાત સમાસ. ૧૪ [ શ્રી શ્રુત૦ ૮. ] ગત્યાદિક જે માણા, જાણે તેહમાં એક; વિવરણ ગુણુઠાણાર્દિકે, તાસ પ્રતિપત્તિ વિવેક. ૧૫ [શ્રી શ્રુત॰ ૯. ] જે ખાસડ્ડી માણુપદે, લેસ્યા આઢિ નિવાસ; સંગ્રહ તરતમયાગથી, તે પ્રતિપત્તિ સમાસ. ૧૬ [શ્રી શ્રુત૦
૮૪
**
પાન, પદાર્થ, ચતુર નર, વિષ્ણુ તાલે વેચાય; જ્યું જ્યુડ ચડે દેશાવર, હ્યું. ત્યું માંઘા થાય.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
. અક્ષયનિધિ તપને વિધિ
૧૦.] સંતપદાદિક દ્વારમાં, જે જાણે શિવ લેગ; એક દેય દ્વારે કરી, શ્રદ્ધા કૃત અનુગ. ૧૭ [ શ્રી કૃત ૧૧.] વળી સંતાદિક નવપદે, તિહાં માર્ગણ ભાસસિદ્ધાંતણ સ્તવના કરે, . શ્રુતઅનુગ સમાસ. ૧૮ [ શ્રી શ્રુત૦ ૧૨.] પ્રાભૂત-પ્રાકૃત શ્રુત નમું, પૂરવના અધિકાર; બુદ્ધિ પ્રબલ પ્રભાવથી, જાણે એક અધિકાર. ૧૯ [ શ્રી કૃત ૧૩. ] પ્રાકૃત-પ્રાભૂત-શ્રુત સમા, સાભિધ લબ્ધિ વિશેષ; બહુ અધિકાર ઈસ્યા ગ્રહે, ક્ષીરાશ્રય ઉપદેશ. ૨૦ [ શ્રી શ્રુત૧૪] પૂરવગત વસ્તુ જિકે, પ્રાત શ્રત તે નામ; એક પ્રાકૃત જાણે મુનિ, તાસ કરું પ્રણામ. ૨૧ [ શ્રી કૃત૧૫.] પૂરવલબ્ધિ પ્રભાવથી, પ્રાકૃત કૃત સમાસ અધિકાર બહુલા ગ્રહે, પદ અનુસાર વિલાસ ૨૨ [ શ્રી શ્રત. ૧] આચારાદિક નામથી, વસ્તુ નામ શ્રતસાર; અર્થ અનેકવિધ ગ્રહે, તે પણ એક અધિકાર. ૨૩ [ શ્રી શ્રુત ૧૭.] દુગસય પણવીસ વસ્તુ છે, ચૌદ પૂરવની સાર; જાણે તેહને વંદના, એક શ્વાસે સે વાર. ૨૪. [શ્રી શ્રુત૦ ૧૮.] ઉત્પાદાદિ પૂરવ જે, સૂત્ર અર્થ એક સાર; વિદ્યામંત્રતણે કહ્યું, પૂરવ શ્રત ભંડાર. ૨૫. [ શ્રી શ્રત૧૯૮] બિંદુસાર લગે ભણે, તેહિજ પૂરવ સમાસ, શ્રી શુભવીરને શાસને, હો જ્ઞાનપ્રકાશ. ૨૬ [ શ્રી કૃત ૨૦] * પછી પસલી ભરી “બધાગાર્ધ સુપદપદવી” સ્તુતિ બેલીને અથવા “જ્ઞાન સમ કે ધન નહીં, સમતા સામે નહીં સુખ; જીવિત સમ આશા નહીં, લેભ સમે નહીં દુઃખ.” આ દુહ બોલીને તે પસલી કુંભમાં નાંખવી છે ઇતિ. છે
જબ લગ પિસો હાથમેં, તબ લગ ઊસકે યાર; સાંઈ ઈસ સંસારમેં, સ્વારથકા વ્યવહાર
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી વીશ સ્થાનક તપના વિધિ
આ તપના કરનારા શ્રાવક શ્રાવિકા સવાર સાંજ પ્રતિક્રમણ કરે, બે વખત પડિલેહણ કરે, ત્રિકાળ પૂજા કરે, બ્રહ્મચર્ય પાળે, અસત્ય, ચારી, રાગ, દ્વેષની મંદતા કરે. અને તેટલે આરંભના ત્યાગ કરે. ન અને તેા ઉદાસીન ભાવથી લૂખા પરિણામથી પોતાને નિભાવ કરી લે. બાકીના વિધિ કાઉસ્સગ્ગ, ખમાસમણુ, દેવવંદન, વીશ નવકારવાળી વગેરે નીચે પ્રમાણે કરે.
વીશ પદ્મનાં નામ
૧ ૩ હ્રી નમા અરિહંતાણું.
२
સિદ્ધાણું.
૩
४
મ
૬
A
,,
19
99
''
,, .
99
''
,,
શ્રી જિન-ચન્દ્ર–કાન્ત ગુણમા
યસ.
99
,, આયરિયાણુ,
થરાણુ.
19
,,
→→ ઉવજ્ઝાયાણું.
ખેત વણજ બહુ તીનકુ કયા અખ
૩૬
૧૦
૨૫
લાએ સવ્વસાહૂણં ૨૧-૭
પદ્મ-૩
૬૭
કાઉ
૧૨–૨૪
૩૧–૧૫
૭-૧૨-૨૦
નાણુમ
દસસ્સ.
બેટી, દા નારી ભરતાર; મારના, માર રહ્યા કીરતાર.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૫
૧૨
વીશ પદનાં નામ
કાઉ૦ ૧૦ % હી ન વિણયસ્ત. ૧૧ , , ચરિત્તસ્ય. ૧૭–૭૦ ૧૨ , , ખંભવયધારિણું. ૧૮–૯
કિરિયાણું.
તવસ્સ. છે કે ગાયમન્સ. ૧૨–૨૮ છે કે જિણાણું. ૧–૨૦–૨૪
+ , સંચમધારિણું ૭૦–૧૭ ૧૮ , , અભિનવનાણસ્સ. ૫-૫૧ ૧૯ , , સુયરૂ. ૪૫–૧૨
- * ઇ તિથલ્સ. ૫-૩૮-૨૦ આ વીશ સ્થમ્બકપદ-આરાધનાથી સિદ્ધિને
પામલાઓનાં નામ ૧ જેતવણું | અસ્તૃિતપદ | દેવપાલ ગૃપ તીર્થકર થયા. - ૨ | લાલવણું
| હસ્તીપાલ નૃપ જિન થયા. ચૈતવર્ણ પ્રવચનપદ | જિનદત્ત જિન થયા.
હાલવણ | સિદ્ધપદ
ચળ સ્વરૂપ યૌવન સફળ, ચળ વૈભવ ચળ દેહ; ચલાચલીક સમયમેં, ભલાભલી કર લેહ
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનચન્દ્ર-કાન્તગુણમાળા
જ્ઞાનપદ
૪ પીતવર્ણ ] આચાર્યપદ | પુરુષોત્તમ નૃપ તીર્થકર થયા. ૫ શ્યામવર્ણ | સ્થવિરપદ પોત્તર નૃપ તીર્થકર થયા. નીલવર્ણ
ઉપાધ્યાયપદ મહેંદ્રપાલ જિન થયા. શ્યામવર્ણ સાધુપદ | વીરભદ્ર જિન થયા. શ્વેતવર્ણ
જયંત નૃપ તીર્થકર થયા. દર્શનપદ હરિવિક્રમ જિન થયા. વિનયપદ | ધન્ના જિન થયા. . ચારિત્રપદ, અરુણદેવ જિન થયા. બ્રહ્મચર્યપદ ચંદ્રવર્મા નૃપ જિન થયા. ક્રિરિયાપદ
હરિવાહન મુનિ તીર્થંકર થયા, તપપદ કનકતુ મુનિ તીર્થંકર થયા. ગૌતમપદ નરવાહન નૃપ તીર્થંકર થયા.
(હરિવહન)
| ભૂતકેતુ જિન થયા. સંયમપદ પુરંદર મુનિ તીર્થકર થયા. અભિનવજ્ઞાન | સાગરચંદ્ર મુનિ જિન થયા. મૃતપદ | રત્નચૂડ મુનિ જિન થયા. તીર્થપદ મેરુપ્રભ જિન થયા.
જિનપદ
આ રીતે દરેક પદના કાઉસગ્ય પ્રમાણે જ ખમાસમણ,
નર જન્મ સુંદર પુણ્યથી, પામી વૃથા ખેશે નહિ; વીર પુત્રો ધર્મ કરતાં, દુઃખને જોશે નહિ.
”
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
વીશ સ્થાનક તપને વિધિ
સાથિયા અને પ્રદક્ષિણા જાણવી. દરેક પદની ૨૦-૨૦ નવકારવાળી ગણવી.
આ તપની ઓળી ૨૦ ઉપવાસ, આયંબિલ કે એકાસણથી શરૂ કરાય છે. એક ઓળી વધુમાં વધુ ૬ માસમાં પૂરી કરવી જોઈએ. તેવી રીતે ૧૦ વર્ષ ૨૦. ઓળી પૂર્ણ કરવી જોઈએ. આ ઉત્કૃષ્ટ મર્યાદા છે. શક્તિ હોય તે ૧૦ વર્ષથી ઓછામાં પણ પૂરી કરી શકાય છે. એકથી વશ ઓળીના અનુક્રમે બોલવાના દુહાઓ નીચે પ્રમાણે છે–
પરમ પંચ પરમેષ્ઠીમાં, પરમેશ્વર ભગવાન; ચાર નિક્ષેપ Dાઈએ, નમે નમે શ્રી જિનભાણ ૧. ગુણ અનંત નિર્મળ થયા, સહજ સ્વરૂપ ઉજાસ અષ્ટ કર્મમલ ક્ષય કરી, ભયે સિદ્ધ નમે તાસ ર ભાવાય ઔષધ સમી, પ્રવચન અમૃતવૃષ્ટિ, ત્રિભુવન જીવને સુખકરી, જય જય પ્રવચન દષ્ટિ ૩. છત્રીશ છત્રીશી ગુણે યુગપ્રધાન મુણીદ, જિનમત પરમત જાણતા નો નમે તેહ સૂરદ ૪. તજી પર પરિણતિ રમણતા, લહે નિજ ભાવસ્વરૂપ સ્થિર કરતા ભવિલેકને, જય જય સ્થવિર અનૂપ ૫, બેધ સૂક્ષ્મ વિણ જીવને, ન હોય તત્વપ્રતીત ભણે ભણાવે સૂવને, જય જય પાઠક ગીત ૬. સ્યાદ્વાદ ગુણ પરિણમે, રમતા સમતા સંગ; સાધુ શુદ્ધાનંદતા, નમે સાધુ શુભરંગ ૭. અધ્યાતમ જ્ઞાને કરી, વિઘટે ભવભ્રમ
જન્મગાંઠના હર્ષમાં, ખાય મજાવે ગાય; પણ પામર સમજે નહિ, દિવસ ગાંઠનો જાય,
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત ગુણમાળા
ભીતિ; સત્યધમ તે જ્ઞાન છે, નમે નમેા જ્ઞાનની રીતિ ૯. લાકાલાકના ભાવ જે, કેવલિભાષિત જેહ, સત્ય કરી અવધારા, નમે નમા દર્શન તેહ ૯. શૌચ મૂળથી મહાગુણી, સ ધર્મના સાર; ગુણુ અનતના ક...એ, નમે નમે વિનય આચાર ૧૦. રત્નત્રયી વિષ્ણુ સાધના, નિષ્ફળ કહી સદૈવ; ભાવરયણનું નિધાન છે, જય જય ચારિત્ર જીવ ૧૧. જિનપ્રતિમા જિનમદિરા, કંચનના કરે જેહ; બ્રહ્મચય બહુ ફળ લહે, નમા નમા શિયલ સુદેહ ૧૨. આત્મધ વિષ્ણુ જે ક્રિયા, તે તેા ખાળક ચાલ; તત્ત્વારથથી ધારીએ, નમે ક્રિયા સુવિશાલ ૧૩. કમ ખપાવે ચીકણાં, ભાવમ`ગલ તપ જાણ; પચાસ લબ્ધિ ઉપજે, જય જય તપ ગુણખાણુ ૧૪. છઠ્ઠું છઠ્ઠું તપ કરે પારણુ', ચઉનાણી ગુણુધામ; એ સમ શુભ, પાત્ર કા નહિ, નમે નમે ગાયસસ્વામ ૧પ. દોષ અઢારે ક્ષય ગયા, ઉપન્યા ગુણ જસ ગ; વૈયાવચ્ચ કરીયે મુદ્દા, નમે નમા જિનપદ સગ ૧૬. શુદ્ધાતમ ગુણમે રમે, તજી ઇન્દ્રિય સ્માશ'સ; થિર સમાધિ સંતોષમાં, જય જય સયમ વંશ ૧૭. અભિનવજ્ઞાન સેવા ભવિક, ચારિત્ર સમકિત મૂળ; અજર મૂળ લડા, જિનવર પદવી ફૂલ ૧૮. વક્તા શ્રોતાયેાગથી, શ્રુત અનુભવ રસપીન; ધ્યાતા ધ્યેયની એકતા, જય જય શ્રુત સુખલીન ૧૯ તીર્થીયાત્રા પ્રભાવ છે, શાસ્રનઉન્નતિ કાજ; પરમાન ંદવિલાસતા, જય જય તીજહાજ ૨૦
અમર પદ
********
માતા પિતા ગુરુજનતણી, સેવા કરો દિનરાત; સેવાથી મેવા મિલે, એ શામ્રની સાખ.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
મીણ તપાના વિધિ
નાઃ—જે એળી ચાલતી હોય તેનુ' જ પદ એલીને તે *નિમિત્તે સંપૂર્ણ લાગસના કાઉસ્ગ, અને કાઉસ્ગ પારીને લેગસ્સ કહેવા. સ્ત્રીઓએ કારણને લીધે રહી ગયેલી ક્રિયા શુદ્ધ થયા પછી પણ પૂરી કરી આપવી.
શ્રી ચાદપૂર્વાં તપનેા વિધિઃ—આ તપ ચૌદ શુકલા - ચતુર્દશી પયત એકેક ઉપવાસથી થાય છે. દર માસે જ્ઞાન અને જ્ઞાનીની પૂજા કરવી, એમ ૧૪ માસ પર્યંત કરવું, અથવા ૧૪ દિવસ એક સાથે એકાસણાં કરવા અને તપ કરવા, જ્ઞાનની રચના કરી પ્રદક્ષિણા દેવી. ચૌદે દિવસ ગણવાના પદો અને તેના ગુણ્ણા નીચે મુજબઃ—
6
6
•
(૧) · શ્રી ઉત્પાદપૂર્વીય નમઃ ’ ગુણ ૧૪ (૨) ‘ શ્રી અગ્રાયણી પૂર્વીય નમઃ' ગુ૦ ૨૬ (૨) ‘ શ્રી વીય પ્રવાદપૂર્વીય નમઃ ’ ૩૦ ૨૮ (૪) ‘શ્રી અસ્તિપ્રવાદપૂર્યાય નમઃ' ગુ૦ ૧૨ (૫) શ્રી જ્ઞાનપ્રવાદપૂર્વીય નમ:' ગુ૦ ૨૬ (૬) ‘ શ્રી સત્યપ્રવાદપૂર્વીય નમ: ’ ૩૦ ૩૦ × (૭) · શ્રી આત્મપ્રવાદપૂર્યાય નમઃ ૪ ૩૦ ૨૫ ( ૮ ) ‘શ્રી ક પ્રવાદપૂર્વીય નમઃ ' ગુ૦ ૩૦ (૯) ( શ્રી પ્રત્યાખ્યાનપૂર્વીય નમઃ ' ગુ૦ ૩૪ (૧૦) શ્રી વિદ્યા: પ્રજાદપૂર્વીય નમઃ ' ગુ૦ ૨૪ (૧૧) શ્રી કલ્યાણપ્રવાદપૂર્યાય નમ:' ગુ૦ ૧૫ ( ૧૨ ) ‘ શ્રી પ્રાણાવાયપૂર્વીય નમઃ ’ ગુ ૧૨ ( ૧૩ ) ‘ શ્રી ક્રિયાવિશાલ પૂર્વીય નમઃ ’ગુ૦ ૧૩ ( ૧૪) શ્રી
"
&
રાત્રી ગમાઈ સાયકે, દિવસ ગમાયા ખાય; હીરા જૈસા મનુષ્યભવ, કડી અદલે જાય.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૨
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્તગુણમાળા
લેકબિંદુસાર પૂર્વાય નમઃ” ગુ. ૨૫ જે પદના જેટલા ગુણ છે તેટલા જ ખમાસમણું-સાથિયા-પ્રદક્ષિણ જાણવી અને દરેક પદની ૨૦ નવકારવાળી ગણવી. શ્રી સિદ્ધાચલજીના બે અદૃમ તથા સાત છઠ્ઠનો વિધિઃ
પ્રથમ અક્મનું ગણણું –“શ્રી પુંડરીકગણુધરાય નમઃ” બીજા અડ્ડમનું –“શ્રી કદંબગણધરાય નમઃ ”(૭) છઠ્ઠનું ગણણું અનુકમે આ પ્રમાણે –(૧) “શ્રી ઋષભદેવસર્વજ્ઞાય નમઃ. (૨) શ્રી વિમલગણધરાય નમઃ” (૩) શ્રી સિદ્ધક્ષેત્રગણધરાય નમઃ” (૪) “શ્રી હરિગણુધરાય નમઃ” (૫) “શ્રી વાવલ્લીનાથાય નમઃ” (૬) “શ્રી સહસ્ત્રાદિગણધરાય નમઃ અને સાતમાં છઠ્ઠનું -“શ્રી સહસકમલાય નમઃ “દરેક પદની નવકારવાલી ૨૦-૨૦. કાઉષ્ણ અને ખમાસમણું ૨૧-૨૧. - તથા સાથિયા ૨૧ કરીને ઉપર ૨૧ ફળ મૂકવાં. - બીજ તપન વિધિ –આ તપ માગશર, માહ કે શ્રાવણ સુદ બીજથી શરૂ કરાય છે. તે દિવસે આયંબિલ કે ઉપવાસ કરે. “શ્રી ઘનિર્યુકિત–પિંડનિર્યુક્તિજ્ઞાનાય નમઃ” ની ૨૦ નવકારવાળી ગણવી. ખમાસમણ, પ્રદક્ષિણા અને સાથિયા ૨૦ કરવા. તથા સાથિયા ઉપર ૨૦ ફળ મૂકવાં. કાઉસગ્ગ પ૧ લેગસ્સને કરે. આ તપ બે વર્ષ અને બે માસ સુધી કરે. કામ ૯૯૯૯૯૯૯૯૯૯૯ ડિવા
કાલ કરે તે આજ કર, આજ કરે તે અમ; અવસર બીત જાત હૈ, ફીર કરેગા કબ?
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકીર્ણ તપને વિધિ
શ્રી જ્ઞાનપંચમી તપને વિધિ–આ તપ કાર્તિક સુદ ૫ (જ્ઞાનપંચમી) ના દિવસથી શરૂ કરવો. તે દિને ઉપવાસ કરવો. જ્ઞાન માંડવું, તેની સામે કેરા કાગળ, કાઠાં, નૈવેદ્ય વગેરે. મૂકવું. ૫૧ લેગસ્સનો કાઉસ્સગ્ગ, ૫૧ સાથિયા ઉપર ૫૧ ફળ મૂકવાં. “સમક્તિ શ્રદ્ધાવંતને, ઉપન્ય જ્ઞાનપ્રકાશ; પ્રણમું પદકજ તેહના, ભાવ ધરી ઉલ્લાસ.” આ દુહો બોલી પ્રત્યેક દહે ૧-૧ ખમાસમણ દઈ પ૧ ખમાસમણ દેવા. જ્ઞાનપૂજન કરવું. “ ઘી નો વાળ” એ પદની ૨૦ નવકારવાળી ગણવી. પાંચ વર્ષ અને પાંચ માસ સુધી શુકલ પંચમીએ ઉપવાસ કરવો.
શ્રી અષ્ટમી તપને વિધિ–આ તપ દર માસની શુકલ અષ્ટમીએ ઉપવાસ કરવાથી થાય છે, “ ફ્રી નો શિકા” એ પદની ૨૦ નવકારવાળી, ૮ કે ૩૧ લેગસ્સનો કાઉસગ્ગ, તેટલા જ ખમાસમણ, સાથિયા અને સાથિયા ઉપર તેટલા જ ફળ મૂકવા. આઠ વર્ષ અને આઠ માસ સુધી શુકલ અષ્ટમીએ. ઉપવાસ કરવો. ' . '
શ્રી પિષદશમી તપન વિધિ–પિષ દશમી એટલે માગશર વદ ૧૦. આ તપ મા. વ. ૮–૧૦–૧૧ એમ ત્રણ દિવસ સાથે કરવો. તેમાં તેમના દિને સાકરના પાણીનું એકાસણું અને ઠામ ચોવિહાર. ત્યાર બાદ વ્રતયુક્ત રહીને દશમના દિને ખીરનું એકાસણું કરી ઠામ ચેવિહાર કરવો. આ દિવસે શ્રી પાર્શ્વનાથ
સદા ન લક્ષ્મી સ્થિર રહે, સદા ન સુખને સંગ; - સંદા ન કાયમ સબળતા, સદા ન ચતે રંગ,
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્તગુણમાળા
પ્રભુનું જન્મકલ્યાણક હોવાથી જિનાલયમાં અષ્ટપ્રકારી અથવા
સત્તરભેદી પૂજા ભણાવવી અને “શ્રીર્થનાથ તે નમઃ ” ની ૨૦ - નવકારવાળી ગણવી. અગિયારશના દિવસે ભર્યા ભાણે એકાસણું
કરવું. આ ત્રણે દિવસે શિયળ પાળવું. ભૂમિશયન કરવું. સાથિયા' વગેરે ૧૨-૧૨ કરવા. પારણાને દિવસે શક્તિ હોય તે સ્વામી વાત્સલ્ય કરવું. આ તપ દશ વર્ષના દર માસની વદ ૧૦ ના દિને એકાસણું કરવાથી પૂર્ણ થાય છે. આ પ્રમાણે જે તપ કરે છે તેની મનકામના સિદ્ધ થાય છે ને સમાધિમરણ પ્રાપ્ત થાય છે.
- શ્રી મેન એકાદશી તપને વિધિ –આ તપ માગશર
સુ. ૧૧-(મૌન એકાદશી) ના દિવસથી શરૂ કરવો. તે દિવસે - ઉપવાસ કરવો. (સાંસારિક કાર્યોમાં) મૌનપણે રહેવું. “શ્રીમચરક્ષાચ નમઃ” ની ૨૦ નવકારવાળી. અગિયાર વર્ષ અને અગિયાર માસ સુધી સુદ અગિયારસે ઉપવાસ કરવો. ૧૧. લેગસનો કાઉસ્સગ, ખમાસમણ, સાથિયા અને તેના ઉપર ૧૧ ફળ મૂકવા. સુવતશેઠના દષ્ટાંતનું મનન કરવું. ૧૫૦ કલ્યાણકનું ગણુણું ગણવું.
શ્રી રેહિણી તપને વિધિ-આ તપ રહિણી નક્ષત્રમાં થાય છે. તે તપ અક્ષયતૃતીયા (વૈ. સુ. ૩) ના દિને અથવા તેની આગળ પાછળ જ્યારે રોહિણી નક્ષત્ર હોય ત્યારે શરૂ
મરના મરના કયા કરે? મરી ન જાણે કેય; મરના એસા કીજીએ, ફીર મરના ન હોય. •
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકીર્ણ તપન વિધિ
કરવો. તે ત૫ શ્રી વાસુપૂજ્ય સ્વામીની પૂજા કરવાપૂર્વક સાત વર્ષ અને સાત માસ સુધી કરવો. એટલે કે-દર માસે જે દિને રેહિણી નક્ષત્ર હોય તે તે દિને ઉપવાસ, આયંબિલ કે નવી વગેરેથી તપ કરવો. જે એક પણ રોહિણી નક્ષત્ર ભૂલી જવાય તો ફરીથી આરંભ કરવો. “શ્રીવાસુપૂજ્યસર્વજ્ઞાચ નમઃ” એ પદની ૨૦ નવકારવાળી ગણવી. સાખ કાટ વગેરે ૧૨-૧૨ ગણવા.
શ્રી સિદ્ધિતપને વિધિઃ–પ્રથમ એક ઉપવાસ, પારણે બેસણું કરવું. પછી બે ઉપવાસ અને પારણે બેસણું, એ પ્રમાણે આઠ ઉપવાસ સુધી કરવું. તેનું ગણણું નીચે પ્રમાણે-૧“શ્રી અનન્તજ્ઞાનસંયુક્તાય શ્રીસિદ્ધાય નમઃ” ૨ “શ્રી અનન્તદર્શનસંયુકતાય શ્રીસિદ્ધાય નમઃ” ૩ “શ્રી અવ્યાબાધગુણસં. શ્રીસિ. નમઃ” જ “શ્રીઅનંતચારિત્રસં. શ્રીસિવ નમઃ” “શ્રી અક્ષયસ્થિતિસં. શ્રીસિવ નમઃ” ૬ “શ્રી અરૂપીનિરંજનસં. શ્રીસિટ નમઃ” ૭ “શ્રી અગુરુલઘુગુણસં. શ્રીસિવ નમઃ” અને ૮ “શ્રી અનંતવીર્યગુણસંયુક્તાર્ય શ્રીસિદ્ધાય નમઃ” [દરેક ઓળીએ તે તે પદની નવકારવાળી દરરેજ ૨૦–૨૦; ખ૦ સારુ કા ફળ વગેરે ૮-૮.]
શ્રી દિવાળી પર્વનું ગણુણું–જે દિવસે લેકમાં દિવાળી પર્વ ઉજવાય તે જ રાત્રિના ૮ વાગે “શ્રીમદ્દાવીરસ્વામિ
દુ:ખમાં સૌ પ્રભુને ભજે, સુખમાં ભજે ન કેય; જો સુમમાં પ્રભુને ભજે, તે દુખ કહાં સે હેય?
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
સર્વજ્ઞાચ નમઃ” ની ૨૦ નવકારવાળી. દેવવંદન ત્રીજા પહેરે. “શ્રી મહાવીર સ્વામિનારાય નમ:” એ પદની ૨૦ નવકારવાળી. પછી શ્રી મહાવીરસ્વામી નિર્વાણના દેવવંદન અને પ્રભાતે
શ્રી રમવામિસર્વજ્ઞયિ નમઃએ પદની ૨૦ નવકારવાળી અને શ્રી ગૌતમસ્વામીના દેવવંદન.
ખાસ સૂચના–દરેક તપમાં બને વખત પ્રતિક્રમણ, પડિલેહણ, ત્રણ ટંક દેવવંદન, કાઉસ્સગ, ખમાસમણ, સાથિયા, ૨૦ નવકારવાળી, અષ્ટપ્રકારી પૂજા, ગુરુવંદન, પચ્ચખાણ અને શિયલ પાળવું. તપ પૂર્ણ થયે યથાશક્તિ ઉદ્યાપન, ઉજમણું
કિરવું.
- નેટ–દરેક તપના અને જ્ઞાનના કાઉસ્સગ્યને લેગસ્ટ સંપૂર્ણ જ કહેવાનું કારણ કે તેમાં ૨૫ શ્વાસોશ્વાસની આજ્ઞા નથી.
કર ભક્તિ કિરતારની, કર પરમાર્થ કામ; કર સુકૃત જગમેં સદા, રહે અવિચલ નામ.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રતિક્રમણ-વિધિ
દેવસિપ્રતિક્રમણુવિધિ ૧ પ્રથમ સામાયિક લેવી. ૨ પછી પાણી વાપર્યું હોય તો મુહપત્તિ પડિલેહવી. ૩ આહાર વાપર્યો હોય તો વાંદણ બે દેવાં. ત્યાં બીજા વાંદણામાં
આસિયાએ પાઠ ન કહેવો. ૪ યથાશક્તિ પચ્ચખાણ કરવું. ૫ ખમાસમણું દઈ ઈચ્છાકારેણ કહી વડીલ અથવા પિતે
ચૈત્યવંદન કરીને પછી જ કિંચિ કહી, ૬ નમુથુર્ણ કહી ઊભા થઈને અરિહંતચેઈઆણું કહીને એક
નવકારનો કાઉસ્સગ કરી નમે કહીને પ્રથમ શ્રેય કહેવી. પછી, ૭ લેગસ કહેવો. સવ્વલેએ અરિહંત ચેઈઆણું કહીને એક . નવકારનો કાઉસ્સગ પારીને બીજી થાય કહેવી. પછી, • ૮ પુખરવરદી કહી સુઅસ્ટ ભગવઓ કરેમિ કાઉસ્સગ્ન
વંદણ એક નવકારને કાઉસ્સગ્ગ પારી ત્રીજી થાય * કહેવી. પછી, ૯ સિદ્ધાણં બુદ્ધાનું કહી વૈયાવચ્ચગરાણ કરેમિ કાઉસ્સગ્ગ
ન
દીધે ગાલી એક હે, પલટે ગાલી અનેક જે ગાલી દવે નહિ, તે રહે એકકી એક,
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
અન્નથ્થક પછી એક નવકારને કાઉસ્સગ પારી નમહંત
કહી ચોથી થેય કહેવી. પછી, ૧૦ બેસીને નમુશ્કેણું કહેવું. પછી, ૧૧ ચાર ખમાસમણ દેવાપૂર્વક ૧ ભગવાન, ૨ આચાર્ય, ૩ '
ઉપાધ્યાય, ૪ સર્વ સાધુ પ્રત્યે ભવંદન કરીએ પછી, ૧૨ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ દેવસિય પ્રતિક્રમણે ઠાઉં
એમ કહી જમણે હાથે ચરવળા કટાસણું ઉપર સ્થાપીને ઈચ્છે સવસવિ દેવસિઅ કહેવું. પછી, ૧૩ ઊભા થઈ કરેમિ ભંતે, ઈચ્છામિ ઠામિ કાઉસ્સગ્ગ, જે મે
દેવસિઓ, તસ્ય ઉત્તરી કહી, પછી, ૧૪ અતિચારની આઠ ગાથાને કાઉસ્સગ્ન કરવો આઠ ગાથા
ન આવડે તે આઠ નવકારને કાઉસ્સગ કરવો. તે
પારીને પછી, ૧૫ લેગસ કહેવો. પછી બેસીને ત્રીજા આવશ્યકની મુપત્તિ
પડિલેહીને વાંદણ બે દેવાં. ૧૬ પછી ઊભા થઈને ઈચ્છાકા, દેવસિઅં આલેઉં ઈચ્છ
આલેએમિ જે મે દેવસિઓ કહીને, ૧૭ પછી સાત લાખ કહેવા, પછી અઢાર પાપસ્થાનક આલઈને ૧૮ સબ્યસ્તવિ દેવસિઅ-દુઐિતિ- દુમ્ભાસિઅ-દુચિઠ્ઠિઓ,
ધર્મ કરત સંસાર સુખ, ધર્મ કરત નિર્વાણ ધર્મ પથ સાધન વિના, નર તિર્યંચ સમાન.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગતિકમણુ-વિધિ
ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ઈચ્છે તસ્સ મિચ્છામિ
દુકડે કહેવું. ૧૯ બેસીને એક નવકાર ગણી કરેમિ ભંતે ઈચ્છામિ પડિ- મિઉં જે મે દેવસિઓ કહીને, ૨૦ વંદિત્તું કહીને વાંદણ બે દેવાં. પછી, ૨૧ અભુઠ્ઠિઓહં અન્જિંતર દેવસિએ ખામીને વાંદણ બે | દેવાં. પછી ઊભા થઈ ૨૨. આયરિય ઉવજ્ઞાએ કહીને કરેમિ ભંતે, ઈચ્છામિ કામિ
કાઉસ્સગ્ગ જે મે દેવસિઓ કહી તસ્સ ઉત્તરી કહી પછી, ૨૩ બે લેગસ્સને અથવા આઠ નવકારને કાઉસ્સગ પારીને, ૨૪ લેગસ્સ કહેવો. સવ્વલેએ અરિહંતઈયાણું કહી એક
લેગસ્સ અથવા ચાર નવકારને કાઉસ્સગ્ગ પારીને, ૨૫ પુખરવરદી સુઅસ્સ ભગવઓ કરેમિ વંદણ૦ એક:
લેગસ અથવા ચાર નવકારને કાઉસ્સગ પારીને, ૨૬ સિદ્ધાણં બુદ્વાણું કહી સુઅદેવયાએ કરેમિ કાઉસ્સગ્ગ
એક નવકારને કાઉસગ્ગ પારી નમેડીંત કહી પુરુષે સુખદેવયાની પહેલી થાય અને સ્ત્રીએ કમલદલની પહેલી,
થય કહેવી. પછી આદેશ લઈ ૨૭ ક્ષેત્રદેવયાએ કરેમિ કાઉસ્સગ્ગ એક નવકારને કાઉસ્સગ્ન
- |
ગુરુ ભી શિષ્ય લાલચી, દેને ખેલે દાવ; દોને બે બાપડા, બેઠે પથ્થરકી નાવ.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૦
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
પારી નમાડહતુ કહી ક્ષેત્ર દેવયાની થાય સ્ત્રીએ તથા પુરુષ કહેવી. પછી,
૨૮ પ્રગટ એક નવકાર ગણી ગેસીને,
૨૯ છઠ્ઠા આવસ્યકની મુહપત્તિ પડિલેહી બે વાંદણાં દેવા. પછી ૩૦ ૧ સામાયિક, ૨ ચઉન્નિસથ્થા, ૩ વદણ, ૪ પડિક્કમણુ, ૫ કાઉસ્સગ્ગ, ૬ પચ્ચખ્ખાણ કર્યું છે”, એ છ આવશ્યક સંભારવા પછી,
.
૩૧ ઈચ્છામે અણુરૃિ કહી નમે ખણાસમણાણું કહી નમેાડતુ કહીને પુરુષ નમાઽસ્તુ વદ્ધમાનાય કહે, સ્ત્રી સંસારદાવાની ત્રણ થાયેા કહે.
૩૨ નમુક્ષુણ કહી સ્તવન કહેવુ, પછી,
૩૩ વરકનક કહી ભગવાનહ. આદિ ચાર વાંઢવા. પછી, ૩૪ જમણા હાથ ઉપધી ઉપર સ્થાપી અદ્નાઈજ્જસુ કહેવું, પછી ૩૫ દેવસિઞ પાયત્તિના કાઉસ્સગ્ગ ચાર લેાગસ્સને અથવા સાલ નવકારના કરવા. તે કાઉસગ્ગ પારી પછી, ૩૬ પ્રગટ લેગસ્સ કહી બેસીને,
૩૭ ખમાસમણુ એ ઈ સન્નયના આદેશ માગી એક નવકાર ગણી સજ્ઝાય કરીએ. પછી એક નવકાર ગણીએ.
૩૮ પછી દુખ્ખ′એના કમ્મુખએના કાઉસ્સગ્ગ ચાર લેગ
#Y
સદ્ગુરુ ઐસા કીજીએ, તુરત દિખાવે સાર; પાર ઉતારે પલક મેં, દર્પન કે દાતાર.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રતિક્રમણ-વિધિ
સ્મને સંપૂર્ણ અથવા સેલ નવકારને સંપૂર્ણ કરવો. એ પછી વડીલે અથવા પોતે પારીને નમેડીંત કહી લઘુશાંતિ
કહેવી. પછી ૩૯ પ્રગટ લેગ કહેવો, પછી ૪૦ ઈરિયાવહિ, તસ્ય ઉત્તરી કહી એક લોગસ્સ અથવા ચાર | નવકારનો કાઉસ્સગ કરી પ્રગટ લેગસ્સ કહેવો. ૪૧ પછી ચઉકસાય, નમુશ્કેણે કહી, જાવંતિ બે કહી, ઉવસ. ગહર, જય વિયરાય કહી મુહપત્તિ પડિલેહવી. ઈચ્છામિ, ઈચ્છાકા સામાયિક પારું યથાશક્તિ ઈચ્છામિક ઈચ્છાકાર
સામાયિક પાર્ટી તહત્તિ કહી પછી, જરે જમણે હાથ ઉપધી ઉપર સ્થાપી, એક નવકાર ગણીને
સામાઈઅવયજુત્તા કહેવો. પછી, ૪૩ સ્થાપેલી સ્થાપના હોય તો એક નવકાર ગણી ઊઠે.
છે ઈતિ દેવસિપ્રતિક્રમણવિધિ બાકી અનંતર વિધિ વડીલથી સમજવો.
રાઈપ્રતિક્રમણુવિધિ પ્રથમ પૂર્વ રીતે સામાયિક લેવું. પછી કુસુમિણ દુસુમિણને કાઉસગ્ગ ૪ લોગસ્સને અથવા ૧૬ નવકારને કરી, પારી
દયા ગરીબી બંદગી, સમતા શીલ સ્વભાવ; આશ તજે માયા તજે, મોહ તજે અરૂ માન,
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળ
પ્રગટ લોગસ્સ કહેવો. પછી ખમાસમણ દઈ જગચિંતામણીનું ચૈત્યવંદન જય વિયરાય સુધી કહેવું. ચાર ખમાસમણ દઈ ભગવાન આચાર્ય ઉપાધ્યાય સર્વ સાધુ પ્રત્યે વંદના. ખમાસમણ બે દઈ સઝાયનો આદેશ માગી એક નવકાર ગણુને ભરહેસરની સજઝાય કહીને નવકાર એક ગણવો. પછી ઈચ્છકાર સુહરાઈનો પાઠ કહેવો. ઈચ્છાકા રાઈ પ્રતિક્રમણે હાલું કહીને . જમણે હાથ ઉપર થાપીને– *
ઈચ સવ્યસ્તવિ રાય દુઐિતિય કહી પછી નમુથુણું કરેમિ ભંતે કહી ઈચ્છામિ ઠામિ કાઉસગ્ગ, તસ્ય ઉત્તરી કહી એક લોગસ્સનો અથવા ચાર નવકારને કાઉસ્સગ્ગ પારી, પ્રગટ લોગસ્સ કહી, સવ્વલોએ અરિહંત કહી એક લોગસ્સ અથવા ચાર નવકારનો કાઉસ્સગ્ન પુખરવરદી સુઅસ્સો વંદણ કહી અતિચારની આઠ ગાથાનો અથવા આઠ નવકારનો કાઉસ્સગ્ન પારી
સિદ્ધાણં બુદ્ધાણું કહીને ત્રીજા આવશ્યકની મુહપત્તિ પડિલેહી, વાંદણા બે દેવાં ત્યાંથી તે અભુદ્રિએ ખામી વાંદણ બે દેવા ત્યાં સુધી દેવસિની રીતે કહેવું પણ જે ઠેકાણે દેવસિયં આવે છે તે ઠેકાણે પાઈયં કહેવું. પછી આયરિયવિક્ઝાએ, કરેમિ અંતે, ઈચ્છામિ ઠામિ કાઉસગ્ગ, તસ્મઉત્તરી કહી તપચિંતામણિ અથવા ચાર લોગસ્સનો અથવા સેળ નવકારને કાઉસગ્ગ કરવો.
અધિકાર પામી જગતમાં, કરે ન જે ઉપકાર; અધિકારમાંથી આ ગયે, તે પાછળ રહ્યો ધિક્કાર.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રતિક્રમણ-વિધિ
૧૦૩
તે પારીને પ્રગટ લોગસ્સ કહી પછી છઠ્ઠી આવશ્યકની મુહપત્તિ પડિલેહને વાંદણ બે દેવાં. તે પછી તીર્થવંદન કરવું. (સકલતીર્થ). તે પછી યથાશક્તિ પચ્ચખાણ કરવું. ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન સામાયિક, ચઉવિસગ્યે, વંદણ, પડિકમણું, -કાઉસ્સગ્ગ પચ્ચખાણ કર્યું છે જી. એ છે આવશ્યક સંભારવાં. પછી પચ્ચખાણ કર્યું હોય તો કર્યું છે જ કહેવું, ધાયું હોય તો ધાર્યું છે જી એમ કહેવું. પછી ઈચ્છામે આણુસ નમે ખમાસમણુણે નમેહંતુ કહીને પછી વિશાલલોચન કહીને નમુથુણું કહી અરિહંત ચેઈઆણું કહીને એક નવકારનો કાઉસ્સગ પારીને નડહતુ કહી કક્ષાણુકંદની પ્રથમ શ્રેય કહેવી. પછી,
લોગસ્સ, પુખરવરદી, સિદ્ધાણં બુદ્ધાણું કહી અનુક્રમે ચાર થયે કહીએ છીએ ત્યાં સુધી સર્વ કહેવું. પછી,
નમુળુણું કહી ભગવાન આદિ ચારને ચાર ખમાસમણુએ વાંદવા. પછી,
જમણે હાથ ઊપધી ઉપર સ્થાપી અઠ્ઠાઈજેસુ કહેવું. પછી સીમંધરસ્વામીનું ચૈત્યવંદન, સ્તવન, જય વિયરાય, કાઉસગ થય પર્યત કહેવું. પછી,
ખમાસમણપૂર્વક શ્રી સિદ્ધાચલનું ચૈત્યવંદન, સ્તવન, જય વિયરાય, કાઉસ્સગ્ન થાય કહીએ ત્યાં સુધી કરવું. સામાયિક પારવાના વિધિની રીતે સામાયિક પારવા સુધી કરવું.
ભવબાજી રમતાં કદી, હારે ભલે રમનાર; છેલ્લી બાજી સુધારશે, તે થાશે બેડે પાર,
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૪
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
પખિપ્રતિકમણુવિધિ પ્રથમ દેવસિક પ્રતિકમણમાં વંદિતુ કહી રહીએ ત્યાં સુધી સર્વ કહેવું, પણ ચિત્યવંદન સકલાર્વતનું કહેવું અને થે સ્નાતસ્યાની કહેવી. પછી ખમાસમણ દઈને “દેવસિસ આલેઈઅ પડિકંતા ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન પબ્નિ મુહપત્તિ પડિલેહુ?” એમ કહી મુહપત્તિ પડિલેહવી અને વાંદણાં બે દેવા. પછી “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવાન બુદ્ધાખામeણું અભુઠ્ઠિઓ હું અભિંતર પમ્બિએ ખામેઉં? ઈચ્છ, ખામેમિ પરિખ, પનરસ દિવસાણ, પનરસ રાઇઆણં. જે કિંચિ અપત્તિઅં” કહી, ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન પખિએ આલેઊં? ઈચ્છ, આલોએમિ જે મે પમ્બિઓ અઈઆરે કએ કહેવું. પછી “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગધનું પમ્બિ અતિચાર આલોઉં?” એમ કહી પખી અતિચાર કહેવા. પછી
ઍવકારે શ્રાવકતણે ધર્મે શ્રીમતિમૂલ બાર વ્રત, એક સો ચિવીશ અતિચારમાંહે જે કઈ અતિચાર પક્ષ દિવસમાંહે સૂક્ષ્મ બાદર જાણતાં અજાણતાં હુઓ હય, તે સવિ હું મન, વચન, કાયાએ કરી, મિચ્છામિ દુકકડ” એમ કહી, “સબ્યસવિ પખિી દુઐિતિએ દુમ્ભાસિઅ દુશ્ચિઠ્ઠિઓ, ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન ઈચ્છ, તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ” કહેવું. પછી “ઈચ્છકારી ભગવન પસાય કરી પમ્બિ તપ પ્રસાદ કરાવો.”
સાર વેદ ખટ શામેં, બાત મીલી હે દય; સુખ દેવે સુખ ઊપજે, દુખ દેવે દુઃખ હેય.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રતિક્રમણ-વિધિ
''
એમ ઉચ્ચાર કરીને આવી રીતે કહીએ—‘ ચઉથૈણ', એક ઉપ. વાસ, એ આય’ખિલ, ત્રણ નીવી, ચાર એકાસણાં, આઠ એઆસણાં, બે હજાર સજ્ઝાય. યથાશક્તિ તપ કરી પહેાંચાડવો.’ તે વખતે પ્રવેશ કર્યો હાય તો ‘ પર ’ કહીએ, અને કરવો હાય તો ‘તત્તિ † કહીએ. ન કરવો હોય તેા અણખોલ્યા રહીએ. પછી વાંદણાં એ દેવાં પછી “ ઇચ્છાકા॰ પન્નુઅ ખામ શ્રેણ અભુøિઆ અભ્ભિતર પખ્િશ ખામેઉં ? ઇચ્છ, ખામેમિ પખ્ખુિં પનરસ દિવસાણું, પનરસ રાઇઆણું, જ કિચિ અપત્તિયં ” કહી, પછી વાંદણાં એ દેવા. પછી “ દેવસિઅ આલોઈઅ પડિકતા ઇચ્છાકા॰ ભગવન ખ્િઅ પિડે“મુ ? સમ્મ” પડિક્કમામિ, ઈચ્છ,” એમ કહી, કરેમિ ભંતે સામાઈય॰ કહી, ઇચ્છામિ પડિમિઉં જો મે પષ્મિએ અઇઆરે કહેવુ. પછી ખમાસમણ દઈ ‘ ઇચ્છાકારેણ સક્રિ પખ્ખિસૂત્ર પહુ'' એમ કહી, ત્રણ નવકાર ગણી સાધુ હોય તે પખ્ખુિં સૂત્ર કહે અને સાધુ ન હોય તે ત્રણ નવકાર ગણીને શ્રાવક વંદિત્તુ કહે. પછી સુઅદેવયાની થાય કહેવી. પછી નીચા અસી જમણા ઢીચણ ઊભા રાખી એક નવકાર ગણી કમિ ભતે ઇચ્છામિ પઢિ કહી વાંઢિન્નુ કહેવુ. પછી કરેમિ ભંતે ઈચ્છામિ ઠામિ કાઉસ્સગ્ગ જો મે પુષ્મિ॰ તસ્સ ઉત્તરી અન્નથ્થ॰ કહીને ખાર લોગસ્સના કાઉસ્સગ્ગ કરવો, તે લોગસ્સ
૧ તપ.
પારસમે અરૂ સતમે, ખડા અંતર જાન વહુ લાહા કંચન કરે, વહુ કરે આપ સમાન
૨૦૧
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણુમાળી
ચદેસુ નિમ્મલયરા સુધી કહેવા, અથવા અડતાલીશ નવકારને -કાઉસ્સગ કરી પારવો. પારીને પ્રગટ લેગસ્સ કહી મુહપત્તિ પડિલેહીને વાંદણાં બે દેવાં. પછી “ઈચ્છાકારેણ સમાપ્તખામBણું અભુહિં અભિંતર પરિખ પામેઊં? ઈચ્છ, ખામેમિ પખિએ” એમ કહી “એક પખાણું, પરસ રાઈઆણું પનરસ દિવસાણું, જે કિચિ અપત્તિઅં” કહેવું. પછી ખમાસમણ દઈને “ઈચ્છાકા કહી પેખિ ખામણું નામું એમ કહી ખામણ ચાર ખામવા. પછી દેવસિ પ્રતિક્રમણમાં વિદિતુ કહ્યા પછી બે વાંદણું દઈએ ત્યાંથી તે સામાયિક પારીએ
ત્યાં સુધી સર્વ દેવસિની પેઠે જાણવું, પણ સુઅદેવયાની ને ઠેકાણે જ્ઞાનાદિની થેયે કહેવી. તેમાં પહેલો કાઉસગ્ગ ભુવણદિવયાને કરવો. સ્તવન અજિતશાંતિનું કહેવું, સઝાયને ઠેકાણે ઉવસગ્ગહર તથા સંસારરાવાની થયે ચાર કહેવી. લઘુશાંતિને બદલે બૃહત્ શાંતિ (મેટી શાંતિ) કહેવી. છેલ્લે સંતિકર બલવું.
ચઉમાસી પ્રતિક્રમણવિધિ એમાં ઉપર લખ્યા મુજબ પમ્નિની વિધિ પ્રમાણે કરવું, ૧ ચાર ખામણા ખામવાની રીત :–
પહેલા બે ખામણામાં એક નવકાર ગણી સિરસા મણસા ભથ્થએણ વદામિ કહેવું. ત્રીજામાં એક નવકાર ગણું તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં કહેવું અને ચેથામાં પહેલા મુજબ.
જનની જણે તે ભક્તજન, કાં દાતા કાં શૂર; નહિ તે રહેજે વાંઝણી, મત ગુમાવે નૂર
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રતિકમણુ-વિધિ
૧૦૭
પણ એટલું વિશેષ કે બાર લેગસ્સનો કાઉસ્સગને ઠેકાણે વીશ -લોગસ્સને કાઉસ્સગ્ગ કરે, અને પખિ શબ્દને ઠેકાણે “ચઉમાસી” શબ્દ કહેવો. ચાર માસાણું, આઠ પફખાણું, ૧૨૦ રાઈદિવસાણું તથા તપને ઠેકાણે “છણું, બે ઉપવાસ, ચાર આયંબિલ, છ નીવી, આઠ એકાસણાં, સેલ બેઆસણ, ચાર હજાર સઝાય” એ રીતે કહેવું.
સંવત્સરી પ્રતિક્રમણવિધિ એમાં પણ ઉપર લખ્યા મુજબ પમ્નિની વિધિ પ્રમાણે કરવું, પણ બાર લેગસ્સનો કાઉસ્સગને ઠેકાણે ચાલીશ લેગસ અને એક નવકાર, અથવા એકસો અને સાઠ નવકારને કાઉસગ કરવો અને તપને ઠેકાણે “અઠ્ઠમભક્ત ત્રણ ઉપવાસ, છ આયંબિલ, નવ નીવી, બાર એકાસણું, વીશ બેસણ અને છ હજાર સક્ઝાય” એ રીતે કહેવું. “પમ્બિ ’ શબ્દને. ઠેકાણે “સંવછરી” શબ્દ કહેવો. બાર માસાણું, ૨૪ પખાણું ૩૬૦ રાઈદિવસાણું એ પ્રમાણે કહેવું - શ્રી દેવ વાંદવાને વિધિ
પ્રથમ ઈરિયાવહિ પડિક્કમવાથી યાવત્ લેગસ કહી પછી ઉત્તરાસન નાખી, ચૈત્યવંદન કરી ય વીયરાય અડધા કહેવા. પછી બીજું ચૈત્યવંદન કરીને યાવત ચાર થે કહેવી. બાદ
આત્મા સાખે ધર્મ ત્યાં લક્તણું શું કામ? જન મનરંજન ધર્મનું, મૂલ ન એક બદામ,
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૮
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
નમુત્થણું કહી બીજી ચાર થેયે કહેવી. પછી નમુત્થણું કહી, બંને જાવંતિ કહી, સ્તવન કરી, અર્ધા જય વયરાય “આભવઅખંડા” સુધી કરી, પછી ચૈત્યવંદન કહી, નમુત્થણું કહી, જયે વિયરાય સંપૂર્ણ કહેવા. સવારે દેવ વાંદવા હોય ત્યારે
મહ જિણાણું”ની સઝાય કહેવી. બપોરે તેમજ સાંજે દેવ વાંદતી વખતે સઝાય ન કહેવી. * :
ખાસ સૂચના–દરેક તપમાં બંને વખત પ્રતિક્રમણ, પડિલેહણ, ત્રણ ટંક દેવવંદન, કાઉસગ્ગ, ખમાસમણ, સાથિયા, -૨૦ નવકારવાળી, અષ્ટપ્રકારી પૂજા, ગુરુવંદન, પચ્ચખાણ અને શિયલ પાળવું. તપ પૂર્ણ થયે યથાશક્તિ ઉદ્યાપન-ઉજમણુંકરવું. - નોટ–દરેક તપના અને જ્ઞાનના કાઉસ્સગ્ગોના લેગસ્ટ સંપૂર્ણ જ કહેવા, કારણ કે તેમાં ૨૫ શ્વાસોશ્વાસની આજ્ઞા નથી.
રાગ દ્વેષ જાકું નહિ, તાકું કાળ નહિ ખાય; કાળ છત જગમેં રહે, એ ઉત્તમ ઉપાય,
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઐયવંદને
૧૦૯
ચૈત્યવંદને - શ્રી કષભદેવસ્વામીનું ચૈત્યવંદના આદિદેવ અલવેસરુ, વિનીતાને રાય; નાભિરાયા કુલમંડણે, મરુદેવા માય. છે ૧ છે પાંચશે ધનુષની દેહડી, પ્રભુજી પરમ દયાલ, ચોરાશી લાખ પૂર્વનું, જસ આયુ વિશાલ. ૨ છે વૃષભલંછન જિનવરધરુએ, ઉત્તમ ગુણ મણિખાણ; તસ પદપ સેવનથકી, લહીએ અવિચલ ઠાણ. . ૩ - શ્રી અજિતનાથ સ્વામીનું ચૈત્યવંદન અજિતનાથ પ્રભુ અવતર્યા, વિનીતાને સ્વામી, જિતશત્રુ વિજયાતણે, નંદન શિવગામી. ૧ બહેતર લાખ પૂરવતણું, પાલ્યું જિણે આય; ગજ લંછન લંછન નહિ, પ્રણમે સુરરાય. છે ૨ સાડાચારશે ધનુષની એ,જિનવર ઉત્તમ દેહ પદ-પ તસ પ્રણમી, જિમ લહિયે શિવગેહ. ૩. * શ્રી સંભવનાથસ્વામીનું ચૈત્યવંદન સાવત્થી નયરી ધણી, શ્રી સંભવનાથ જિતારી નૃપ નંદને, ચલવે શિવસાથ. ૧ છે
-
અંધાને અંધો કહે, કડવાં લાગે વેણ; . ધીરે રહીને પૂછીએ, ભાઈશાથી ખોયાં નેણ?
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૦
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
સેનાનંદન ચંદને, પૂજે નવ અંગે ચારશે ધનુષનું દેહમાન, પ્રણમે મનરંગે. છે ૨ સાઠ લાખ પૂરવતણું એ, જિનવર ઉત્તમ આય; તુરંગ લંછન પદપદ્મને, નમતાં શિવસુખ થાય. ૩
શ્રી અભિનંદન સ્વામીનું ચિત્યવંદન નંદન સંવર રાયના, ચેથા અભિનંદન, કપિ લંછન વંદન કરે, ભવદુઃખનિકંદન. ૧ છે સિદ્ધારથા જસ માવડી, સિદ્ધારથ જિનરાય;
સાડા ત્રણશે ધનુષમાન, સુંદર જસ કાય. . ૨ છે વિનીતાવાસી વંદીએ એ, આયુ લાખ પચાસ પૂરવ તસ પદ-પાને, નમતાં શિવપુર વાસ. એ ૩ છે
શ્રી સુમતિનાથ સ્વામીનું ચૈત્યવંદન સુમતિનાથ સુહંક, કેસલા જસ નયરી; મેઘરાય મંગલાતણે, નંદન જિતવયરી. ૧ કૈચલંછન જિનરાજિયે, ત્રણશે ધનુષની દે ચાલીસ લાખ પૂરવતરું આયુ અતિ ગુણગેહ છે ૨ સુમતિ ગુણે કરી જે ભર્યો એ, તર્યો સંસાર અગાધ; તસ પદ-પદ્મ સેવાથકી, લહ સુખ અવ્યાબાધ છે ૩
-
ફિકર સબક ખા ગઈ ફીકર સબકી પીર; કિરકી ફાકી કરે, ઉસકા નામ ફકીર
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદને
શ્રી પદ્મપ્રભુસ્વામીનું ચૈત્યવંદન કોસંબીપુર રાજિયે, હર નરપતિ તાય; પદ્મપ્રભ પ્રભુતામયી, સુસીમા જસ માય. છે ૧ ત્રીસ લાખ પૂરતણું, જિન આયુ પાળી ધનુષ અઢીશે દેહડી, સવિ કર્મને ટાળી. ૨ પદ્મલંછને પરમેશ્વરુ એ, જિન પદ-પની સેવ; પદ્ધવિજય કહે કીજીએ, ભવિજન સહુ નિતમેવ. . ૩ * શ્રી સુપાસજિનનું ચૈત્યવંદન શ્રી સુપાસ નિણંદ પાસ, ટાલ્ય ભાવફેરે પૃથિવી માત ઉરે છે, તે નાથ હમેરે છે ૧ પ્રતિષ્ઠિત સુત સુંદર, વાણરસી રાય; વીશ લાખ પૂરવતણું, પ્રભુજીનું આય. છે ૨ , ધનુષ બશે જિન દેહડી એ, સ્વસ્તિક લંછન સાર; યાદપ જ રાતે, તાર તાર ભવ તાર. ૩ - શ્રી ચંદ્રપ્રભજિનનું ચૈત્યવંદન લક્ષ્મણા માતા જનમીએ, મહેસેન જસ તાય; ઉડુપતિ લંછન દીપ, ચંદ્રપુરીને રાય. છે ૧ દશ લાખ પૂરવ આઉખું, દેઢસો ધનુષની દેહ, સુરનરંપતિ સવા કરે, ધરતા અતિ સનેહ. ૨ !
કલમ છરીની હોડમાં, કરે કલમ બહુ કેર; કરી છેદ રૂઝાય છે, કલમ વધારે વેર.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૨
શ્રી જિનચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
ચંદ્રપ્રભ જિન આઠમા એ, ઉત્તમ પદ દાતાર; પવિજયે કહે પ્રણમીએ, મુજ પ્રભુ પાર ઉતાર. ૩
શ્રી સુવિધિનાથ જિનનું ચૈત્યવદન સુવિધિનાથ નવમા નમું, સુગ્રીવ જસ તાત; મનગર લંછન ચરણે નમું, રામા રૂડી માત. . . . આયુ બે લાખ પૂરવતણું, શત ધનુષની કાય; કાનંદી નયરી ધણી, પ્રણમું પ્રભુ પાય. ૨ છે ઉત્તમ વિધિ જેથી લહ્યો એ, તેણે સુવિધિજિન નામ નમતાં તસ પદપઘને, લહીએ શાશ્વત ધામ છે ર છે
શ્રી શીતળનાથ-જિનનું ચૈત્યવંદન નંદા દઢરથ નંદને, શીતળ શીતળનાથ; રાજા ભદ્દિલપુરત, ચલવે શિવ સાથ. છે ! લાખ પૂરવનું આઉખું, નેવું ધનુષ પ્રમાણ; કાયા માયા ટાળીને, લહ્ય પંચમ નાણુ શેર શ્રીવત્સ લંછન સુંદરું એ, પદ-પ રહે જાસ; તે જિનની સેવા થકી, લહીયે લીલ વિલાસ. ૩. - શ્રી શ્રેયાંસનાથ જિનનું ચૈત્યવંદન
શ્રી શ્રેયાંસ અગિયારમા, વિષ્ણુ નૃપ તાય; • વિષ્ણુ માતા જેહની, એંશી ધનુષની કાય ૧
ગયું ધન તે સાંપડે, ગયાં વળે છે વહાણ; ગયે અવસર આવે નહીં, ગયે ન આવે પ્રાણ,
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
પીત્યવંદનો
૧૧૩
વરસ ચોરાશી લાખનું, પાળ્યું જેણે આય; ખગી લંછન પદક જે, સિંહપુરીને રાય. ૨ રાજ્ય તજી દીક્ષા વરીએ, જિનવર ઉત્તમ જ્ઞાન; પામ્યા તસ પદપવને, નમતા અવિચળ થાન. ૩
શ્રી વાસુપૂજ્યજિનનું ચૈત્યવંદન વાસવવંદિત વાસુપૂજ્ય, ચંપાપુરી ઠામ, વસુપૂજ્ય કુળ ચંદ્રમા, માતા જયા નામ. ૧ મહિષ લંછન જિન બારમા, સિત્તેર ધનુષ પ્રમાણ કાયા આયુ વરસ વળી, બહોતેર લાખ વખાણ. સંઘ ચતુર્વિધ થાપીને એ, જિન ઉત્તમ મહારાય; તસ મુખપ વચન સુણી, પરમાનંદી થાય. ૩
શ્રી વિમળનાથજિનનું ચૈત્યવંદન કપિલપુર વિમલ પ્રભુ, શ્યામા માત મલ્હાર; કૃતવર્મા નૃપ કુલ-બલે, ઉગમીયે દિનકાર. લંછન રાજે વરાહનું, સાઠ ધનુષની કાય; સાઠ લાખ વરસાતણું, આયુ અતિ સુખદાય. ૨ વિમલ વિમલ પિતે થએ, સેવક વિમલ કરે; તુજ પદપદ્મ વિમલ પ્રત્યે, એવું ધરી સસનેહ. ૩
- જબ તુમ આયે જગતમેં, જગત હસત તુમ રેય;
અબ કરણી ઐસી કરે, તુમ હસત જગ રેય.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૪
શ્રી જિન-ચન્દ્ર
તગુણમાળા
શ્રી અનંતનાથજિનનું ચૈત્યવંદન
અનંત અનંત ગુણુ આગરુ, અયેાધ્યાવાસી; સિહંસન રૃપનને, થયા પાપનિકાસી, સુજસા માતા જન્મીયા, ત્રીશ લાખ ઉદાર; વરસ આખું પાલીયું, જિનવર જયકાર. લખન સિંચાણુાતણું એ, કાયા ધનુષ પચાસ; જિનપદ્મપદ્મ નમ્યા થકી, લહીયે સહ વિલાસ. શ્રી ધર્માંનાથજિનનું ચૈત્યવદન
ભાનુનંદન ધર્મ નાથ, સુત્રતા ભલી માત; વાલ છન વજી નમે, ત્રણ ભુવન વિખ્યાત. દશ લાખ વરસનું આઉખું, વધુ ધનુ પીસ્તાલીશ;. રત્નપુરીના રાજીયા, જગમાં જાસ જગીશ. ધ માગ જિનવર કહીએ, ઉત્તમ જન આધાર; તેણે તુજ પાદપદ્મતણી, સેવા કરું નિરધાર.
શ્રી શાંતિનાથજિનનું ચૈત્યવદન શાંતિ જિનેશ્વર સોળમા, અચિરાયુત વા; વિશ્વસેન ફુલનભમણિ, વિજન સુખ દો. મૃગ લંછન જિન આઉખુ', લાખ વરસ પ્રમાણ; હત્થિણાઉર નયરી ધણી, પ્રભુજી ગુણ મણિખાણુ.
કંચન ત્યજવા સહજ હૈ, સહજ ત્રીયા નેહ; માન ખડાઈ ઇર્ષ્યા, દુર્લભ તજના એહુ
૧
૩
૩
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદને
૧૧૫
ચાલીસ ધનુષની દેહડી એ, સમચરિસ સંડાણ; વદનપત્ર ભર્યું ચંદલે, દીઠે પરમ કલ્યાણ ૩
શ્રી કુંથુનાથ જિનનું ચૈત્યવંદન કુંથુનાથ કામિત દીયે, ગજપુર રાય; સિરિ માતા ઉરે અવતર્યો, સુર નરપતિ તાય. ૧ કાયા પાંત્રીશ ધનુષની, લંછન જસ છાગ; કેવલજ્ઞાનાદિક ગુણે, પ્રણમે ધરી રાગ. ૨ સહસ પંચાણું વરસનું એ, પાળી ઉત્તમ આય; પદ્ધવિજયે કહે પ્રણમીયે, ભાવે શ્રી જિનરાય. ૩
શ્રી અરનાથ જિનનું ચૈત્યવંદન નાગપુરે અર જિનવરુ, સુદર્શન નૃપનંદ, દેવી માતા જનમીયે, ભવિજન સુખકંદ છે ૧ છે લંછન નંદાવર્તનું, કાયા ધનુષહ ત્રીશ; સહસ ચેરાશ વરસનું, આયુ જાસ જગીશ. ૨ | અજ અજર અજ જૈિનવરુએ, પામ્યા ઉત્તમ ઠાણ; તસ પદપદ્મ આલંબતાં, લહીએ ઈમ નિરવાણ. છે ૩ છે
શ્રી મલ્લિનાથ જિનનું ચૈત્યવંદન મલ્લિનાથ ઓગણીશમા, જસમિથિલા નયરી, પ્રભાવતી જસ માવડી, ટાળે કર્મ વયરી. ૧ છે
પાપ છીપાયા ના છીપે, છીપે તે મેટા ભાગ્ય દાબી દુબી ના રહે, રૂઈ લપેટી આગ,
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
તાત શ્રી કુંભ નરેસરુ, ધનુષ પચવીસની કાય; લછન, કલશ મંગલકરુ, નિ`મ નિરમાય. ॥ ૨ ॥ વરસ પંચાવન સહસનું એ, જિનવર ઉત્તમ આય; પદ્મવિજય કહે તેનેિ, નમતાં શિવસુખ થાય. શ્રી મુનિસુવ્રતજિનનું ચૈત્યવ'દન.
।। ૩ ।।
મુનિસુવ્રત જિન વીશમા, કચ્છપનું લઈન; પદ્મા માતા જેની, સુમિત્ર નૃપનદન. ॥ ૧ ॥ રાજગૃહી નગરીધણી, વીશ ધનુષ શરીર; ક નિકાચિત રેણુત્રજ, ઉદ્દામ શરીર. ॥૨॥ ત્રીશ હજાર વરસતણાં એ, પાળી આયુ ઉદાર; પદ્મવિજય કહે શિવ લહ્યા, શાશ્વત સુખ નિરધાર. ॥ ૩ ॥
શ્રી નમિનાથજિનનું ચૈત્યવંદન
મિથિલાનયરી રાજ્ગ્યા, વપ્રાસુત સાચા; વિજયરાય સુત છેડીને, અવરા મત માર્ચા. ॥ ૧ ॥ નીલ કમલ લઈન ભલું, પન્નર ધનુષની દેહું; નમિ જિનવરનું સોહતું, ગુણગણ મણિગેહ. užરના દશ હજાર વરસતણું એ, પાળ્યું પરગટ આય; પદ્મવિજય કહે પુણ્યથી, નમિયે તે જિનરાય. ॥ ૩ ॥
ગઈ ખાત સાચે નહીં, આગળ ચિંતે નહીં; વર્તમાન વર્તે સા, સા જ્ઞાની જગમાંહીં
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદના
૧૧)
ડી.
જી
ભગવાન
શ્રી નેમિનાથ જિનનું ચૈત્યવંદન નેમિનાથ બાવીશમાં, શિવાદેવી માય; સમુદ્રવિજયે પૃથ્વીપતિ, તે પ્રભુના તાય. ! ૧ દશાહ ધનુષની દેહડી, આયુ વરસ હજાર શંખ લંછનધર સ્વામીજી, તજી રાજુલ નાર. ૫ ૨ છે સૌરીપુરી નયરી ભલી એ, બ્રહ્મચારી ભગવાન; જિન ઉત્તમ પદપદ્મને, નમતાં અવિચલ ઠાન. ૩
શ્રી પાર્શ્વનાથ જિનનું ચૈત્યવંદન આશ પૂરે પ્રભુ પાસજી ગેડે ભવપાસ; વામાં માતા જનમીયા, અહિ લંછન જાસ. ૧ / અશ્વસેન સુત સુખકરું, નવ હાથની કાયા; કાશીદેશ વણારસી, પુણ્ય પ્રભુ આયા. ૨ ! એક સો વરસનું આઉખું એ, પાળી પાસકુમાર પ કહે મુગતે ગયા, નમતાં સુખ નિરધાર. . ૩ - શ્રી વદ્ધમાનજિનનું ચૈત્યવંદન સિદ્ધારથ સુત ચંદિયે, ત્રિશલાને જાયે, ક્ષત્રિયકુંડમાં અવતર્યો, સુર નરપતિ ગાયે. ૧ મૃગપતિલંછન પાઉલે, સાત હાથની કાયા; બહેતર વરસનું આઉખું, વીર જિનેશ્વર રાયા. છે ૨ ખીમાવિજય જિનરાયના એક ઉત્તમ ગુણ અવદાત;
સાત બેલથી વર્ણવ્યો, પદ્મવિજય વિખ્યાત છે ૩ છે આહાહાકાર મહાકાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાકાર
સરખી બુદ્ધિ સરવને, કુદરતે આપી હેત; તે પંડિત અને મૂરખના, ચિત્ર જગત નહિ જોત,
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
- શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
૨
દિન.
શ્રી પર્વતિથિઓનાં ચૈત્યવંદને
બીજનું ચૈત્યવંદન દુવિધ ધર્મ જિણે ઉપદિયે, ચોથા અભિનંદન બીજે જન્મ્યા તે પ્રભુ, ભવદુઃખ-નિકંદન. ૧ દુવિધ ધ્યાન તમે પરિહરે, આદરે દેય ધ્યાન; ઈમ પ્રકાશ્ય સુમતિજિને, તે ચવિયા બીજ દિન. દય બંધન રાગ દ્વેષ, તેહને ભવિ તજીયે; મુજ પરે શીતલ જિન કહે, બીજ દિન શિવ ભજીયે.. ૩ જીવાજીવ પદાર્થનું, કરે નાણુ સુજાણ; બીજ દિને વાસુપૂજ્ય પરે, લહે કેવલનાણ. નિશ્ચયનય વ્યવહાર દેય, એકાંતે ન ગ્રહીએ; અરજિન બીજ દિનેચવી, એમ જિન આગલ કહીએ. વર્તમાન વીશી એ, એમ જિન કલ્યાણ બીજ દિને કેઈ પામિયા, પ્રભુ નાણુ નિર્વાણ. ૬ એમ અનંત વીશી એ, હુઆ બહુ કલ્યાણ જિન ઉત્તમ પદાઘને, નમતાં હેય સુખખાણું ૭
જ્ઞાનપંચમીનું ચૈત્યવંદન ત્રિગડે બેઠા વીરજિન, ભાખે ભવિજન આગે; , ત્રિકરણશું વિહુ લેક જન, નિસુણે મન રાગે. ૧
લધુતા સે પ્રભુતા મિલે, પ્રભુતા સે પ્રભુ દૂર, કીડી સાકર ખાત હૈ, હાથી ફક્ત ધૂળ
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
સૈયદને
૧૧
આરાધે ભલી ભાત, પાંચમ અજુઆલી; જ્ઞાન આરાધન કારણે, એહજ તિથિ નિહાળી. ૨ જ્ઞાન વિના પશુ સારિખા, જાણે એણે સંસાર; જ્ઞાન આરાધનથી લહે, શિવપદ સુખ શ્રીકાર. ૩ જ્ઞાન રહિત ક્રિયા કહી, કાશ કુસુમ ઉપમાન;
કાલેક–પ્રકાશકર, જ્ઞાન એક પરધાન. ૪ જ્ઞાની શ્વાસોશ્વાસમાં, કરે કર્મને છેહ, પૂર્વ કેડી વરસા લગે, અજ્ઞાની કરે તેહ. ૫ દેશ આરાધક ક્રિયા કહી, સર્વ આરાધક જ્ઞાન જ્ઞાનતંણે મહિમા ઘણે અંગ પાંચમે ભગવાન. ૬ પંચ માસ લઘુ પંચમી, જાવજજીવ ઉત્કૃષ્ટી; પચ વરસ પંચ માસની, પંચમી કરે શુભ દષ્ટિ. ૭ એકાવન હિ પંચન એ, કાઉસ્સગ લેગસકેરે; ઉજમણું કરો, ભાવથું, ટોળે ભાવફેરે. એણી પરે પચમી આરાધીએ, આણું ભાવ અપાર; વરદત્ત ગુણમંજરી પરે, રંગવિજય લહે સાર. ૯
અષ્ટમીનું ચૈત્યવંદન. મહા સુદિ આઠમ દિને, વિજયાસુત જા; તેમ ફાગણ સુદિ આઠમે, સંભવ ચડી આવ્ય. ૧
શકની સંગતથી સહે, ભલા જ દુઃખભાર; માંકડના મેળાપથી, ખાય ખાટલે મા,
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૦
-
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ચિતર વદની આઠમે, જન્મ્યા રૂષભ નિણંદ દીક્ષા પણ એ દિન લહી; હવા પ્રથમ મુનિચંદ. ૨ માધવ સુદિ આઠમ દિને, આઠ કર્મ કર્યા દૂર અભિનંદન ચેથા પ્રભુ, પામ્યા સુખ ભરપૂર. ૩. એહિજ આઠમ ઉજલી જમ્યા સુમતિ જિર્ણદ આઠ જાતિ કળશે કરી, નવરાવે સુરદ. ૪ જમ્યા જેઠ વદિ આઠમે, મુનિસુવ્રતસ્વામી નેમ અષાડ સુદિ આઠમે, અષ્ટમી ગતિ પામી. ૫ શ્રાવણ વદની આઠમે, નમિ જમ્યા જગભાણ તેમ શ્રાવણ સુદ આઠમે, પાસજીનું નિરવાણુ. ૬ ભાદરવા વદિ આઠમ દિને એ, ચવિયા સ્વામી સુપાસ જિન ઉત્તમ પદપદ્મને, સેવ્યાથી શિવલાસ. ૭
એકાદશીનું ચૈત્યવંદન. શાસનનાયક વીરજી, પ્રભુ કેવલ પાયે સંઘ ચતુર્વિધ થાપવા, મહસેન વન આયો. ૧ માધવ સિત એકાદશી, સેમલ દ્વિજ યજ્ઞ; ઇંદ્રભૂતિ આદે મલ્યા, એકાદશ વિજ્ઞ૩ ૨ એકાદશસે ચઉગુણું, તેહને પરિવાર, વેદ અર્થ અવળે કરે, મન અભિમાન અપાર. ૩ ૧. વૈશાખ. ૨ મોક્ષ. ૩ અગિયાર વિદ્વાન ( વિ )..
સત્ય સંતાડ્યું નવ રહે, ખરે જુઓ એ ખેલ; જેમ ઉપર આવી તરે, જળ તળિયેથી તેલ.
.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્યવંદને
૧૨
જીવાદિક સંશય હરીએ, એકાદશ ગણધાર; વીરે સ્થાપ્યા વંદીએ, જિનશાસન જયકાર. ૪ મલ્લિ જન્મ અર મલ્લિ પાસ, વર ચરણ વિલાસી, અષભ અજિત સુમતિનમિ, મલ્લિઘનઘાતી વિનાશી. ૫ પદ્મપ્રભ શિવલાસ પાસ, ભવભવના તેડી; એકાદશી દિન આપણી, દ્ધિ સઘળી જેડી. ૬ દશ ક્ષેત્રે તિહું કાળનાં, ત્રણ કલ્યાણ વરસ અગ્યાર એકાદશી, આરાધ વરનાણ. ૭ અગિયાર અંગ લખાવીએ, એકાદશ પાઠાં પૂંજણ ઠવણી વીંટણું, મશી કાગળ ને કાઠાં. ૮ અગિયાર વ્રત છાંડવા એ, વહ પડિમા અગિયાર ખીમાવિજય જિનશાસને, સફળ કરે અવતાર. ૯
રોવીશ જિનના લંછનનું ચિત્યવંદન અષભ લંછન ઋષભદેવ, અજિત લંછન હાથી, સંભવ લંછન ઘેડલે, શિવપુરને સાથી. ૧ અભિનંદન લંછન કપિ, કૌચ લંછન સુમતિ; પત્ર લંછન પદ્મપ્રભુ, વિશ્વદેવા સુમતિ. ૨ સુપાર્શ્વ લંછન સાથિયે, ચંદ્રપ્રભુ લંછન ચંદ્ર મગર લંછન સુવિધિ પ્રભુ શ્રીવચ્છ શીતલ જિર્ણદ. ૩ લંછન ખગ્રી શ્રેયાંસને, વાસુપૂજ્યને મહિષ;
જ્ઞાન સમું કઈ ઘન નહિ, સમતા સમું નહિ મુખ; જીવિત સમ આશા નહિ, લોભ સમું નહિ. દુઃખ
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૨
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાએ
સુવરલંછન પાયે વિમલદેવ, ભવિયાતે નમે શિશ. ૪સિંચાણે જિન અનંતને, વજા લંછન શ્રીધર્મ શાંતિ લંછન મૃગલે, રાખે ધર્મનો મર્મ. ૫ કુંથુનાથ જિન બોકડે, અરજિન નંદાવર્ત; મલ્લિ કુંભ વખાણીએ, સુવ્રત કચ્છપ વિખ્યાત. - ૬ . નમિ જિનને નીલ કમલ, પામીએ પંકજમાંહિ; શંખ લંછન પ્રભુ નેમજી, દીસે ઊંચે આંહિ. ૭ થાશ્વનાથજીને ચરણ સર્ષ, નીલ વરણું શોભિત સિંહ લંછન કંચનતણું, વદ્ધમાન વિખ્યાત. એણીપરે લંછન ચિંતવીએ, ઓળખીએ જિનરાય; જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ સેવતાં, લક્ષ્મીરતન સૂરિરાય. - શ્રી જિનપૂજાનું ચૈત્યવંદન પ્રણમું શ્રી ગુરુરાજ આજ, જિનમંદિરકેરે પુન્ય ભણી કરસ્યું સફલ, જિનવચન ભલેશે. ૧ દેરે જાવા મન કરે, એથતણું ફલ આવે; જિનવર જુહારવા ઊઠતાં, છઠ્ઠ પિતે પાવે. ૨ જાવા માંડ્યું જેટલે, અઠ્ઠમતણું ફલ હોય; ડગલું ભરતાં જિનભણું, દશમતણું ફલ જેય. ૩. જાઈશું: જિનહર ભણી, મારગ ચાલતાં,
હવે દ્વાદશતણે, પુન્યભક્તિ માલતાં. ૪ જાલા હાકલ કરવા
સાહેબ કે દરબારમેં, કમી કહેતી નહી, આ બંદા મેજ ન પાવત તે, ચૂક ચાકરી માંહી.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદને
૧૨૩
અર્ધ પંથ જિનહરતણે, પંદર ઉપવાસ; દીઠે સ્વામીતણે ભુવન, લહીએ એક માસ. ૫ જિનહર પાસે આવતાં, છમાસી ફલ સિદ્ધ) આવ્યા જિનહર બારણે, વરસી તપ ફલ લીધ. ૬
સે વર્ષ ઉપવાસ પુન્ય, પ્રદક્ષિણ દેતાં; - સહસ વર્ષ ઉપવાસ પુન્ય, જિન નજરે જોતાં. ૭
ભાવે જિનવર જુહારીએ, ફલ હવે અનંત, તેથી લહીએ સે ગુણે, જે પૂજે ભગવંત. ફિલ ઘણું ફૂલની માલ, પ્રભુ કઠે ઠવતાં પાર ન આવે ગીત નાદ–કેરા ફલ ગુણતા. ૯ શિર પૂછ પૂજા કરે, કરે સુર ધૂપણધૂપ અક્ષસાર તે અક્ષય સુખ, દીપે તનુરૂપ. ૧૦ નિરમલ તન મન કરી, ઘુણતાં ઈંદ્ર જગીશ; નાટક ભાવને ભાવતા, પામે પદવી ઈશ. ૧૧ જિનવર ભક્તિ વલી એ, પ્રેમ પ્રકાશી; નિસુણી શ્રીગુરુવયણ સાર, પૂર્વે કષિભાષી. ૧૨ અષ્ટકર્મને ટાળવા, જિનમંદિરે જઈશું, ભેટ ચરણુ ભગવંતના, હવે નિરમેલ થઈશું. ૧૩ કીર્તિવિજય ઉવઝાયને એ, વિનય કહે કર જોડ સફલ હેજે મુજ વિનતિ, જિનસેવાનું કેડ. ૧૪
૧ જિનમંદિર બહાહાહાકારક
એમ સુવરને વિષ્ટા એ, મૂકી ઘાસ ને અન; ત્યમ મુક્તિ સુખ ત્યાગીને, ભેગ ચાહે નિધન
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૪
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
શ્રી સિદ્ધાચળજીનાં ચેત્યવંદને
વિમલ કેવલ જ્ઞાનકમલા-કલિત ત્રિભુવન હિતકરં; સુરરાજ સંસ્તુત ચરણપંકજ, નમે આદિ જિનેશ્વર. ૧ વિમલ ગિરિવર સંગમંડન, પ્રવર ગુણગણ ભૂધર : સુર અસુર કિન્નર કેડી સેવિત. ૧૦ ૨ કરતી નાટક કિન્નરી ગણ, ગાય જિનગણ મનહરં; નિર્જરાવલી નમે અહર્નિશ.
- ન. ૩ પુંડરિક ગણપતિ સિદ્ધિ સાધિત, કેડિપણ મુનિ મનહરં; શ્રી વિમલ ગિરિવર શૃંગ સિદ્ધા.
ન. ૪ નિજ સાધ્ય સાધન સુર મુનિવર, કેડિનંત એ ગિરિવર, મુગતિ રમણી વર્યા રંગે. • , ન૦ ૫ પાતાલ નર સુરકમાંહે, વિમલ ગિરિવર તો પરં; નહિ અધિક તીરથ તીર્થપતિ કહે. ઈમ વિમલગિરિવર શિખરમંડણ, દુઃખવિહંડણ ધ્યાઈએ; નિજ શુદ્ધ સત્તા સાધનાર્થ, પરમતિ નીપાઈએ. ન૦ ૭ જિત મહ કહ વિહોહ નિદ્રા, પરમ પદસ્થિત જયકર; ગિરિરાજ સેવા કરણ તત્પર, પદ્મવિજય સહિતકર. ન. ૮
સિદ્ધાચલ શિખરે ચઢી, ધ્યાન ધરે જગદીશ ,
મન વચન કાય એકાગ્રશું, નામ જપો એકવીશ. ૧ જાલાલા ૯ માલ લાલા
પ્રમાદ તમે કરે નહિ, નથી કાળની જાણ; ક્યારે આવી તૂટશે, કરશે મુક્તિ-હાણ,
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદને
૧૨૫
શત્રુંજયગિરિ વંદીએ, બાહુબલિ શિવઠામ, મરુદેવ ને પુંડરીકગિરિ, રૈવતગિરિ વિશ્રામ. ૨ વિમલાચલ સિદ્ધરાજજી, નામ ભગીરથ સાર; સિદ્ધક્ષેત્ર ને સહસ્ત્રકમલ, મુક્તિનિલય જયકાર. ૩ સિદ્ધાચલર શતકૂટગિરિ, ઢંકજને કેડિનિવાસ" કદંબગિરિલેહિતનમું, તાલધ્વજ પુણ્યરાશ.૯૪ મહાબલ° દઢશક્તિર સહી, એ એકવીશે નામ સાતે શુદ્ધિ સમાચારી, નિત્ય કીજે પરણામ. ૫ દગ્ધ શૂન્ય ને અવિધિ દેષ, અતિ પરિણતિ જેહ; ચાર દેવ પંડી ભજે, ભક્તિભાવ ગુણગેહ. ૬ માનવભવ પામી કરીએ, સદ્ગુરુ તીરથ જેગ; શ્રી શુભવીરને શાસને, શિવરમણ સંજોગ. ૭
શત્રુંજયગિરિ વંદીએ, સકલ તીરથ જગ સાર; આતમ પાવન કારણે, એહી જ તીરથ નિરધાર. ૧ . શિવગિરિ સેવા શિવ વસ્યા, મહાત્મા અનંતાનંત,
એહ તીર્થની સ્પર્શન, એમ હો ભગવંત. ૨ તીર્થનામ યથાર્થ તે, જેહથી ભવ તરાય; વિષયકષાય મૂલ ભવતણું, તીર્થભકતે છેદાય. ૩
*
તથિન
શહેર વન કે પહાડમાં, નહિ ગુફા કે ઘર, સૂતે હેાય કે જાગતે, નહિ કાળ કરેગા મહેર.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
૪
૫
સ્થાવર જંગમ ભેદથી, દુવિધ તીર્થ જણાયક જિન ગણહરાદિ મુનિવરા, જંગમ તીર્થ કહાય.
સિદ્ધાચળ અષ્ટાપદગિરિ, આબૂ સમેત સાર; - રૈવતગિરિ આદે સવે, સ્થાવર તીર્થ અવધાર.
ચિત્ત ચોખે શુદ્ધ સાધ્ય શું, તન્મય સ્વરૂપાધાર; એક જ વાર એમ સેવતાં, આપે ભવને પાર. સેવના જોગ અસંખ્ય છે, પણ ભક્તિ અંગ બળવાન; તે માટે રૂપ એળખી, શામળ કરે ગુણગાન.
શ્રી પુંડરીકસ્વામીનાં ચૈત્યવંદન'
૬
૭
શ્રી શત્રુંજય મહાસ્યની, રચના કીધી સાર; પંડરગિરિના સ્થાપનાર, પ્રથમ જિનગણધાર. એક દિન વાણી જિનની, સુણ થયે આનંદ આવ્યા શત્રુંજયગિરિ, પંચ ક્રોડ સહ રંગ. ૨ ચિત્રી પૂનમને દિને એ, શિવશું કી ગ; નમીયે ગિરિ ને ગણધરુ, અધિક નહીં ત્રિલેક. ૩
આદીશ્વર - જિનરાયને, ગણધર ગુણવંત પ્રગટ નામ પુંડરીક જાસ, મહિમાંહે મહંત.
૧
અગ્નિકેરાં બળથકી, માખણનું અંતરવૃત્તિ ધ્યાનથી, પરમાતમ
ઘી થાય, પ્રગટાય. .
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧ર૦
પંચ ક્રોડ સાથે મુણિંદ, અનશન જહાં કીધ; શુક્લધ્યાન ધ્યાતાં અમૂલ, કેવલ તિહાં લીધ. ૨ ચિત્રી પૂનમને દિન એ, પામ્યા પદ મહાનંદ, તે દિનથી પુડરીકગિરિ, નામ દાન સુખકંદ. ૩
શ્રી પરમાત્માનું ચૈત્યવંદન. જગન્નાથને તે નમું હાથ જોડી, કરું વિનંતિ ભક્તિશું માન મેડી, કૃપાનાથ સંસારકું પાર તારે, લો પુન્યથી આજ દેદાર સારે. સોહિલા મલે રાજ્ય દેવાદિ ભેગે, પરમ દેહિલે એક તુજ ભક્તિ ગે; - ઘણા કાળથી તું લહ્ય સ્વામી મીઠે, પ્રભુ પારગામી સહુ દુઃખ નીઠા. ૨ ચિદાનંદરૂપી પરબ્રા લીલા, વિલાસી વિભે! ત્યક્ત કામાગ્નિ કલા; ગુણાધાર જેગીશ નેતા અમાઈ, જય વૅ વિભે! ભૂતલે સુખદાઈ. ૩ ન દીઠી જેણે તાહરી ગમુદ્રા પડ્યા રાત દીસ મહામહ નિદ્રા,
મનમાં મરડાઈને તું, મૂરખ શીદ મલકાય છે? પ્રબળ સત્તા દેવની ત્યાં, ધાર્યું કેવું થાય છે?
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૮
શ્રી ચન્દ્રકાન્ત-જિન-ગુણમાળા
કિસી તાસ હશે ગતિ જ્ઞાનસિધ! ભમતા ભવે હે જગજીવબધે! ૪ સુધા ચંદી તે દર્શન નિત્ય દેખે, ગણું તેહને હું વિભે ! જન્મ લેખે ત્વદાજ્ઞા વશે જે રહ્યા વિશ્વમાંહે, કરે કર્મની હાણ ક્ષણ એકમાંહે. ૫ જિનેશાય નિત્ય પ્રભાતે નમસ્તે, ભવિ ધ્યાન હો હૃદય સમસ્ત , સ્તવી દેવના દેવને હર્ષ પૂરે, મુખભેજ ભાલી ભજે હેજ ઉરે. ૬ કહે દેશને સ્વામી વૈરાગ્યકેરી, સુણે પર્ષદા બાર બેઠી ભલેરી; ” સુધાબધ ધારા મતી તાપ ટલે,
બેહ બંધિવા સાંભલે એક ઢાલે. ૭. શ્રી વીશ વિહરમાન જિન ચૈત્યવંદન સીમંધર યુગમપર પ્રભુ, બાહુ સુબાહુ ચાર જબૂદ્ધપના વિદેહમાં, વિચરે જગદાધાર. ૧ સુન્નત સાહેબ ને સ્વયંપ્રભુ, રિષભાનન ગુણમાલ; અનંતવીર્ય ને સુરભિ, દશમા દેવ વિશાલ. ૨
ઇંદ્ર ચંદ્ર ચકીને, ગ્રહની ગતિ આધીન છે. દૈવનીન્યારી કળા જ્યાં, સકળ પ્રાણી દીન છે.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદન
૧૨૯
વાધર ચંદ્રાનને નમું, ધાતકી ખંડ મોઝાર; અષ્ટ કર્મ નિવારવા, વંદુ વાર હજાર. ૩
ચબહુ ને ભુજ પ્રભુ, નમી ઇશ્વર વીરસેન,
૧૮
૧૯
મહાભદ્ર ને દેવજશા, અજિતવીર્ય નામેન. ૪ આઠે પુષ્કરાર્ધમાં, અષ્ટમી ગતિ દાતાર વિજય અડ નવ ચઉવીશમી, પણવીશમી કરતા. ૫ જગનાયક જગદીશ્વરુ એ, જગબંધવ હિતકાર, વિહરમાનને વંદતાં, જીવ લહે ભવપાર. ૬
શ્રી સીમંધરસ્વામીનાં ચેત્યવંદનો
શ્રી સીમંધર જગધણી, આ ભરતે આવે કરુણાવંત કરુણા કરી, અમને વંદા. ૧ સકળ ભક્ત તમે ધણી, જે હવે અમ નાથ; ભવભવ છું તાહરે, નહીં મેલું હવે સાથ. ૨ સયલ સંગ છેડી કરી એ, ચારિત્ર લઈશું; પાય તમારા સેવીને, શિવરમણી વરશું. ૩ એ અળજે મુજને ઘણએ પૂરે સીમંધર દેવ; ઈહ થકી હું વિનવું, અવધારે મુજ સેવ. ૪
-
કાયા મનહર બંગલી, લુંટાશે તારી માનવી, સંધ્યા સમયના રંગ જેવી જિંદગી આ જાણવી.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૦
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
શ્રી સીમંધર વીતરાગ, ત્રિભુવન તમે ઉપગારી, શ્રી શ્રેયાંસ પિતાળે, બહુ શોભા તુમારી. ૧ ધન્ય ધન્ય માતા સત્યકી, જેને જાયે જયકારી; વૃષભ લંછને વિરાજમાન, વંદે નર નારી. ૨ ધનુષ પાંચશે દેહડીએ, સોહીએ સોવન વાન; કીર્તિવિજય ઉવઝાયને, વિયે ધરે તુમ ધ્યાન. ૩
સીમંધર પરમાતમા, શિવસુખના દાતા; પુખલવઈ વિજયે જ; સર્વ જીવના ત્રાતા. પૂર્વવિદેહ પુંડરિગિણી, નયરીએ. સોહે, શ્રી શ્રેયાંસ રાજા તિહાં, ભવિયણનાં મન મોહે. ચૌદ સુપન નિર્મળ લહી, સત્યકી રાણી માત, કુંથુ અર જિન અંતરે; શ્રી સીમંધર જાત. ૩ અનુક્રમે પ્રભુ જનમીયા, વળી યૌવન પાવે; માતપિતા હરખે કરી, રુક્ષમણું પરણવે. ૪ ભેગવી સુખ સંસારનાં, સંજમ મન લાવે, મુનિસુવ્રત નમિ અંતરે, દીક્ષા પ્રભુ પાવે. ૫ ઘાતકીકમને ક્ષય કરી, પામ્યા કેવળના
વૃષભ લંછને શુભતા, સર્વ ભાવના જાણ. ૬ પાલાવાલા ફાફડા
હું કરું આ મેં કર્યું, એમ માનવી મલકાય છે; પાપના પ્યાલા ભરી, પાપી ખરે પસ્તાય છે.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદને
૧
ચોરાશી જસ ગણધરા, મુનિવર એક સો કોડ ત્રણ ભુવનમાં જેવતાં, નહિ કેઈએહની જેડ. ૭ દશ લાખ કહ્યા કેવળી, પ્રભુજીને પરિવાર એક સમય ત્રણ કાળને, જાણે સર્વ વિચાર. ૮ ઉદય પેઢાલ જિન અંતરે એ, થાશે જિનવર સિદ્ધ જસવિજય ગુરુ પ્રમણતાં, શુભ વાંછિત ફળ લીધ. ૯
શ્રી પંચ પરમેષ્ઠીનું ચૈત્યવંદન બાર ગુણ અરિહંત દેવ, પ્રણમીજે ભાવે; સિદ્ધ આઠ ગુણ સમરતાં, દુઃખ દેહગ જાવે. ૧ આચરજ ગુણ છત્રીશ, પચવીશ ઉવક્ઝાય; સત્તાવીશ ગુણ સાધુના, જપતાં શિવસુખ થાય. ૨ અષ્ટોત્તરશત ગુણ મળીએ, એમ સમરે નવકાર. ધીરવિમળ પંડિતતણે, નય પ્રણમે નિત સાર. ૩.
શ્રી પર્યુષણ પર્વનાં ચૈત્યવંદને
નવ ચૌમાસી તપ કર્યા, ત્રણ માસી દેય; દેય અઢી માસી કર્યા, તમ દોઢ માસી દેય. ૧ બહોતેર પાસક્ષમણ કર્યા, માસક્ષમણ કર્યા બાર;
બે માસી તપ આદર્યો, બાર અક્મ તપ સાર. ૨ કલાકા
હાહાહાહાહાહાહા જ્યસી કરણી વયસી ભરણી, આજ કીયા કલ પાવે; ધખા દેગ દુસકે તે, આપણી ધખા ખાવેગા.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનચન્દ્ર-કાન-ગુણમાજ
ખટમાસી એક તેમ કર્યો, પણ દિન ઊણ ખટમાસ; બસે ઓગણત્રીશ છઠ્ઠ ભલા, દીક્ષા દિન એક ખાસ. ૩ ભદ્ર પ્રતિમા દેય તીમ, પારણ દિન જાસ
વ્યાપાર પાન કર્યો, ત્રણશે ઓગણપચાસ. ૪. છદ્મસ્થ એણે પરે રહ્યા, સહ્ય પરિષહ ઘેર; '. શુકલધ્યાન અનલે કરી, બાળ્યાં કર્મ કઠેર. પ. શુકલધ્યાન અંતર રહ્યા એ, પામ્યા કેવલનાણ; પદ્મવિજય કહે પ્રણમતાં, લહીએ નિત્ય કલ્યાણ. ૬
પર્વ પર્યુષણ ગુણનીલે, નવકલ્પ વિહાર ચાર માસાન્તર થિર રહે, એહી જ અર્થ ઉદાર. ૧ અશાડ સુદિ ચૌદશથકી, સંવત્સરી પચાસ; મુનિવર દિન સિત્તેરમે, પડિકકમતાં. ચઉમાસ. ૨ શ્રાવક પણ સમતા ધરી, કરે ગુરુના બહુ માન; . કલ્પસૂત્ર સુવિહિત મુખે, સાંભળે થઈ એકતાન. ૩ જિનવર ચૈત્ય જુહારીએ, ગુરુભક્તિ વિશાળ પ્રાયે અષ્ટ ભવાંતરે, વરીએ શિવ વરમાળ. ૪ - દર્પણથી નિજ રૂપને, જુએ સુદષ્ટિ રૂપ દર્પણ અનુભવ અર્પણ, જ્ઞાનરમણ મુનિભૂપ. ૫ આત્મસ્વરૂપ વિલેતાં, પ્રગો મિત્ર સ્વભાવ, સય ઉદાયી ખામણાં, પર્વ પર્યુષણ દાવ. ૬
નિંદા સ્તુતિ નવ ગણે, હઈડે રાખી હામ સર્વનું. શુભ ચાહીને, કર તું તારું કામ*
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદને
નવ વખાણ પૂજી સુણે, શુકલ ચતુર્થી સીમા, પંચમી દિન વાંચે સુણે, હાય વિરાધક નીમા. ૭ એ નહિ પર્વે પંચમી, સર્વ સમાણી , ભવભીરુ મુનિ માનશે, ભાખ્યું અરિહાનાથ. ૮ શ્રુતકેવળી વયણ સુણીએ, લહી માનવ અવતાર શ્રી શુભવીરને શાસને, પામ્યા જયજયકાર. ૯
શ્રી પાર્શ્વનાથનાં ચિત્યવંદને
સકલ ભવિજન ચમત્કારી ભારી મહિમા જેહને, નિખિલ આતમ રમા રાજિત નામ જપીયે તેહને દુષ્ટ કર્માષ્ટક ગજ્જરી જે ભવિક જન મન સુખકરે, નિત્ય જાપ જપીએ પાપ ખપીએ સ્વામી નામ સંખેશ્વરે. ૧ બહુ પુન્યરાશિ દેશ કાશી તથ્ય નયરી વણારસી, અશ્વસેન રાજા રાણુ વામ રૂપે રતિ તનુ સારીખી; તસ કૂખે સુપન ચૌદ સૂચિત સ્વર્ગથી પ્રભુ અવતર્યો, નિત્ય જાપ જપીએ પાપ ખપીએ સ્વામી નામ સંખેશ્વરે. ૨ પિસ માસે કૃષ્ણ પક્ષે દશમી દિન પ્રભુ જનમિયા, સુરકમરી સુરપતિ ભક્તિભાવે મેરુગે સ્થાપીઆ, પ્રભાતે પૃથ્વીપતિ પ્રમદે જન્મોત્સવ અતિ કર્યો, - નિત્ય જાપ જપીએ પાપ ખપીએ સ્વામી નામ સંખેશ્વરે. ૩
સાકર તજે ન ગળપણ, સેમલ તજે ન ઝેર; સજજન તજે ન સુજનતા, દુર્જન તજે ન વેર,
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ત્રણ લેક તરુણું મન પ્રદી તરુણ વય જબ આવીઆ, તવ માતતાને પ્રસન્ન ચિત્તે ભામિની પરણાવીએ; કમઠ શઠકૃત અગ્નિકુડે નાગ બળ ઉદ્ધર્યો, નિત્ય જાપ જપીએ પાપ ખપીએ સ્વામી નામ સંખેશ્વરે. ૪ પિષ વદિ એકાદશી દિને પ્રવજ્યા જિન આદરે, સુર અસુર રાજભક્તિ સાજ સેવના ઝાઝી કરે; કાઉસગ્ગ કરતાં દેખી કમઠે કીધ પરિષહ આકર, નિત્ય જાપ જપીએ પાપ ખપીએ સ્વામી નામ સંમેશ્વરે. ૫ તવ ધ્યાન-ધારારૂઢ જિનપતિ મેઘધારે નવિ ચલ્ય, તીહાં ચલતી આસન ધરણ આયે કમઠ પરિષહ અટકળે; દેવાધિદેવની કરે સેવા કમઠને કાઢી પરે, નિત્ય જાપ જપીએ પાપ ખપીએ સ્વામી નામ સંખેશ્વરે. ૬ ક્રમે પામી કેવળજ્ઞાન કમળા સંઘ ચઉવિહ સ્થાપીને. પ્રભુ ગયા સમેતશિખરે માસ અનશન પાળીને શિવરમણી રંગે રમે રસીયે ભવિક તસ સેવા કરે, નિત્ય જાપ જપીએ પાપ ખપીએ સ્વામી નામ સંખેશ્વરે. ૭ ભૂત પ્રેત પિશાચ વ્યંતર જલણ જલદર ભય ટળે, રાજરાણી રમા પામે ભકિતભાવે જે મળે; કલ્પતરુથી અધિક દાતા જગત્રાતા જયકરે, નિત્ય જાપ જપીએ પાપ ખપીએ સ્વામી નામ સંખેશ્વરે. ૮ રજકાલરારા ૩૩ કાલાવાલા
પિથી ૫ઢ પઢ મર ગયે, પંડિત ભયે કેય; અઢાઈ અક્ષર પ્રેમકા, પઢે સે પંડિત હય, *
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદને
૧૬૫
જરા જર્જરીભૂત યાદવ સિન્ય રેગ નિવારતા, વઢિયાર દેશે નિત્ય બિરાજે ભવિક જીવને તારતા, એ પ્રભુતણું પદ-પ સેવા રૂપ કહે પ્રભુતા વરે, નિત્ય જાપ જપીએ પાપ ખપીએ સ્વામી નામ સંખેશ્વરે. ૯
સે પાર્ધ શંખેશ્વર મન શુધે, નમે નામ નિશ્ચ કરી એક બુધે; દેવીદેવલા અન્યને શું છે? અહો!ભવ્ય લેકે ભૂલાં કાંભમે છે?૧ ઐક્યના નાથને શું તો છે? પડ્યા પાસમાં ભૂતને કાં ભજો છે?
સુરધેનુ છડી અજાશું અજો છો? મહાપંથ મૂકી કુપથે જે છા.૨ તજે કેણ ચિંતામણિ કાચ માટે? ગ્રહે કેણ રાસભને હસ્તિ સાટે? સુરદુમ ઉપાડી કેણ આક વાવે? મહામૂઢતે આકુલા અંત પાવે.૩ કહાં કાંકરે ને કહાં મેરુઇંગ ? કહિ કેશરીને કહાં તે કુરંગ; કહાં વિશ્વના કહાં અન્ય દેવા? કરે એક ચિત્તે પ્રભુ પાર્શ્વસેવા.૪ પૂજે દેવી પ્રભાવતી પ્રાણનાથ, સહ જીવને જે કરે છે સનાથ; મહાતત્વ જાણુ સદા જેવું પાવે, તેહના દુઃખ દારિદ્ર દ્વરે પલાવે. ૫ પામી મનુષ્યને વૃથા કાં ગમે છે? કુશીલે કરી દેહને કાં દમ છે? નહિ મુક્તિવાસં વિના વીતરાગ, ભજે ભગવંત તજે દષ્ટિરાગ. ૬ ઉદયરત્ન ભાખે સદા હિત આણી, દયાભાવ કીજે પ્રભુ દાસ જાણી; આજ મહારે મેતીડે મેહવુડ્યા, પ્રભુપાર્વ સંખેશ્વરે આપ તુક્યા.૭
-
ધન મેળવતાં દુઃખ છે, સાચવતાં પણ દુઃખ; ' જે આવેલું જાય છે. જાય સમૂળું સુખ,
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાલા
છે નમઃ પાર્શ્વનાથાય, વિશ્વચિન્તામણિયતે;
ધરણેન્દ્ર વૈરેટયા, પશ્ચાદેવી યુતાયતે. શાન્તિ તુષ્ટિ મહાપુષ્ટિ, ધૃતિ કીર્તિ વિધાયિને
હું દ્વિ વ્યાલવેતાલ, સર્વાધિવ્યાધિનાશિને. જયા જિતાખ્યા વિજયાખ્યા, પરાજિતયાન્વિતઃ દિશાં પાલૈહેર્યસેવિંધાદેવીભિરન્વિત છે અસિઆઉસાય નમસ્તત્ર ત્રયનાથતામ; ચતુઃષષ્ટિ સુરેન્દ્રાસ્તે, ભાસત્તે છત્રચામઃ શ્રીસંખેશ્વર મંડન પાર્શ્વજિન પ્રણત કલ્પતરુકલ્પ શ્રય દુષ્ટાત્રા, પૂરય મે વાંછિત નાથ.
૩
૪
જય ચિંતામણિ પાર્શ્વનાથ, જય ત્રિભુવન સ્વામી, અષ્ટ કર્મ રિપુ જીતીને, પંચમી ગતિ પામી. ૧ પ્રભુ નામે આનંદકંદ, સુખ સંપત્તિ લહીએ; પ્રભુ નામે ભવ ભયતણાં, પાતક સબ દહીએ. ૨
છે હું વર્ણજડી કરીએ, જપીએ પાર્શ્વનામ, વિષ અમૃત થઈ પરગમે, લહીએ અવિચલ ઠામ. ૩
વિવેક વિનાને માનવી, સમજ પશુ સમાન; વાનરને પણ છે જુઓ, હાથ પાય મુખ કાન.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
મૈત્યવંદને
- પ્રભુ પાસજી તારું નામ મીઠું, તિહું લેકમાં એટલું સાર દિઠું સદા સમરતાં સેવતાં પાપ નીઠું, મન માહરે તારું ધ્યાન બેઠું. ૧ મન તુમ પાસે વસે રાતદિને, મુખપંકજ નિરખવા હંસ હસે ધન્ય તે ઘડી એ ઘડી નયણ દીસે, ભલી ભક્તિભાવે કરી વિનવજે. ૨ અહ ઓહ સંસાર છે દુઃખદોરી, ઇંદ્રજાલમાં ચિત્ત લાગ્યું ઠગેરી, પ્રભુ નામની એ વિનતિ એક મેરી, મુજ તાર તું તાર બલિહારી તેરી. ૩ સહી સ્વપ્ન જંજાલને સંગ મેહ્યો, ઘડિયાલમાં કાલ રમતે ન જે; મુધા એમ સંસારમાં જન્મ છે, અહે કૃતતણે કારણે જળ વિલો. ૪
એ તે ભમરલે કેચુઆ બ્રાંતિ ધાયે, - જઈ શુકતણી ચંચમાંહે ભરાયે;
સમકિતવંતા પ્રાણીઆ, કરે કુટુંબ પ્રતિપાળ; અંતર ઘટ ન્યારા રહે, જેમ ધાવ ખીલાવે બાળ,
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૮
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્તગુણમાળા
શુકે જખુ જાણી ગલે દુઃખ પાયે, પ્રભુ લાલચે જીવડે એમ વાહ્યો. ભમ્મ ભર્મ ભૂલ્યા રમ્ય કર્મ ભારી, દયા ધર્મની શર્મ મેં ન વિચારી; તેરી નર્મ વાણી પરમ સુખકારી, તિહું લેકના નાથ મેં નવિ સંભારી. વિષય વેલડી શેલડી કરી અજાણું, ભજી મેહ તૃષ્ણા તજી તુજ વાણી; એહ ભલે ભુંડે નિજ દાસ જાણી, પ્રભુ રાખીયે બાંહીની છાંયમાંહી. મારા વિવિધ અપરાધની કેડી વહીએ, પ્રભુ શરણે આવ્યાતણી લાજ વહીએ; વળી ઘણું ઘણું વિનતિ એમ કહીએ, મુજ માનસ સરે પરમહંસ રહીએ. એમ કૃપા મૂરત પાર્શ્વ સ્વામી, મુગતિગામી ધ્યાઈએ, અતિ ભક્તિભાવે વિપત્તિ જાવે, પરમ સંપત્તિ પાઈએ, પ્રભુ મહિમાસાગર ગુણ વૈરાગર, પાસ અન્તરિક્ષ જે સ્તવે, તસ સકલ મંગલ જય જયારવ, આનંદવર્ધ્વને વિનવે. ૯
વાણી પાણી બે સદા, પવિત્રતા કરનાર, લલના લાલચ બે સદા, આપદના દાતાર,
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદને
શ્રી ચાવીશ જિનનું ચૈત્યવંદન અષભ અજિત સંભવ નમે, અભિનંદન જિનરાજ સુમતિ પદ્મ સુપાસ જિન, ચંદ્રપ્રભુ મહારાજ. ૧ સુવિધિ શીતલ શ્રેયાંસ જિન, વાસુપૂજ્ય સુખવાસ; વિમલ અનંત શ્રી ધર્મજિન, શાંતિનાથ પૂરે આસ. ૨ કુંથુ અર ને મલ્લિ જિન, મુનિસુવ્રત જગનાથ; નમી નેમિ પારસ વીર, (એ) સાચે શિવપુર સાથ. ૩. દ્રવ્ય ભાવથી સેવીએ, આણી મન ઉલ્લાસ આતમ નિર્મલ સેવીએ, (મ) પામીજે શિવલાસ. ૪ એમ ચોવીશ જિન સમરતાં એ, પહેચે મનની આસ; અમકુમર એણી પરે ભણે, (તે) પામે લીલવિલાસ. ૫
- શ્રી સિદ્ધચકનું ચૈત્યવંદન જે ધરિ સિરિ અરિહંત મૂલ. દહૃપીઠુ પઈઠ્ઠિઓ સિદ્ધ સૂરિ ઉઝાય, સાહૂ પાસ ગરિદ્ધિએ. ૧ દંસણ નાણું ચારિત્ત તહી, પડિસાહા સુંદર, - તત્તષ્કર સરવચ્ચ લદ્ધિ, ગુરુ પથદલ દુબરુ. ૨ દિસિપાલ જપ્ન જખિણું પમુહ, સુરકુસુમેહિં અલંકાર સે સિદ્ધચકગુરુ કપતરુ, અખ્ત મનવંછિય ફલ દીયે. ૩
તસવર કદી નફળ ભખે, કદી ન સંચે નીર; પરઉપકાર કે કારણે, સંતે ધર્યો શરીર,
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
શ્રી નવપદજીનું ચિત્યવંદના ઉપન્ન સન્નાણું મહેમયાણું, સપાડિહેરાસણસંઠિયાણું સસણુણું દીયસજજણાણું, નમે નમે હેઉ સયાજિણાણું. ૧ સિદ્ધાણમાણંદરમાલયાણું, નમે નમેણુત ચઉક્યાણ. ૨ સૂરણ દુરીયકુગહાણું, નમે નમે સૂરસપહાણું. ૩ સૂતર્થ વિત્યારણ તપૂરાણું, નમે નમે વાયગકુંજરાણું. ૪ સાહૂણ સંસાહિઅસંજમાણું, નમે નમે સુધ્ધક્યાદમાણું. ૫ જિત્તતત્ત રૂઈલખણુસ્સ, નમે નમે નિમ્મલદંસણસ. ૬, અજ્ઞાણસમેહતમે હરસ, નમે નમે નાણદિવાયરલ્સ. ૭ આરાહિઅખંડિઅસક્કિઅસ, નમે નમે સંજમવરિઅલ્સ. ૮ કમ્મદુમૂલણકુંજરમ્સ, નમે નમે તિવ્રતભરન્સ. ૯
શ્રી ચાવીશ જિનના શરીરના વર્ણનું ચિત્યવંદન, પદ્મપ્રભુ ને વાસુપૂજ્ય, દેય રાતા કહીએ . ચંદ્રપ્રભુ ને સુવિધિનાથ, દેય ઉજજવલ લહીએ. ૧ મલ્લિનાથ ને પાર્શ્વનાથ, દેય નીલા નીરખ્યા; મુનિસુવ્રત ને નેમનાથ, દેય અંજન સરીખા. ૨ સેળે જિન કંચન સમા એ, એવા જિન વિશ ધીરવિમળ પંડિતતણે, જ્ઞાનવિમળ કહે શિષ્ય. ૩
નીરખ્યાલ
બાળ રચેલી તરંગની, મનમાં અધુરી રહી જાશે; યમદૂત ગળચી પકડીને, નિશ્ચયનરમાં લઈ જશે.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
સત્યવંદને
૧૪૧
શ્રી શત્રુંજયનું ચૈત્યવદન શ્રી શત્રુંજય સિદ્ધક્ષેત્ર, દીઠે દુરગતિ વારે; ભાવ ધરીને જે ચઢે, તેને ભવપાર ઉતારે. ૧ અનંત સિધ્ધને એહ ઠામ, સકલ તીરથને રાય; પૂરવ નવાણું રાખવદેવ, જ્યાં ઠવીયા પ્રભુ પ્રાય. ૨. સૂરજકુંડ સહામણે, કવડ જક્ષ અભિરામ; નાભિરાયા કુલમંડ, જિનવર કરું પ્રણામ. ૩.
૧.
| શ્રી કષભદેવનું ચૈત્યવંદન જય જય નાભિ નદિનંદ, સિધ્ધાચલમંડણ;
જ્ય જય પ્રથમ જિર્ણદચંદ, ભવદુઃખવિહંડણ. જય જ્ય સાધુ સૂરદછંદ, વંદિએ પરમેસર
યે જય જગદાનંદકંદ, શ્રી રાષભ જિણેસર. અમૃત સમ જિનધર્મને એક દાયક જગમાં જાણ; તુજ પદ પંકજ પ્રીતઘર, નિશદિન નમત કલ્યાણ
૨
૩
- શ્રી કેવલજ્ઞાનીનું ચૈત્યવંદન શ્રી જિન ચઉનાણું થઈ શુકલધ્યાન અભ્યાસે; અતિશય અતિશય આત્મરૂપ, ક્ષણ ક્ષણ પ્રકાશે... ૧
જીવડે ગર્ભાવાસમાં, પ્રતિજ્ઞા કરે અપાર; જમ્યા પછી ભૂલી ગયે, હા હા મૂઢમાર!
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૨
- શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
તી.
'.
નિદ્રા સ્વપ્ન જાગર દશા, તે સવિ દૂર હવે; ચેથી ઉજાગર દશા, તેહને અનુભવ જે. ૨ ક્ષપકશ્રેણિ અહિયા એ, અપૂર્વ શક્તિ સંગે; લહી ગુણઠાણું બારમું, તૂરિય કષાય વિગે. ૩ નાણ દંસણ આવરણ, મોહ અંતરાય ઘનઘાતી; કર્મ દુષ્ટ ઉચ્છેદીને, થયા પરમાતમ જાતી. ૪ દેય ધર્મ સવિ વસ્તુના, સમયસર ઉપયોગ; પ્રથમ વિશેષપણે ગ્રહે, બીજે સામાન્ય સંગ. ૫
સાદિ અનંત ભાગે કરીએ, દર્શન જ્ઞાન અનંત; - ગુણઠાણું લહી તેરમું, ભાવ જિર્ણોદ જયવંત. ૬ મૂલ પયડીને એક બંધ, સત્તા ઉદયે ચાર; ઉત્તરપયડીને એક બંધ, તેમ ઉદયે રહે બાયલ. ૭ સત્તા પંચાશીતણું એ, કર્મ જેહવા રજજુ છાર; મન વચન કાયા ગ જાસ, અવિચળ અવિકાર. ૮ સંગી કેવલીતણી એ, પામી દશાએ વિચરે; . અક્ષય કેવલજ્ઞાનના, વિજયલક્ષમી ગુણ ઉચ્ચરે. ૯
શ્રી સિદ્ધ પરમાત્માનું ચિત્યવંદન અજ અવિનાશી અકલ જે, નિરાકાર નિરધાર, નિર્મમ નિર્ભય જે સદા, તાસ ભક્તિ ચિત્ત ધાર. ૧ અલાહાહાલક્ષણ
પલ પલ છીને આઉખું, અંજલી જલ ક્યું એહ; : ચલતે સાથે સંબલ, લેઈ શકે તે લેહ ,
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદને
જન્મ જરા જાકું નહીં, નહીં શક સંતાપ; સાદિ અનંત સ્થિતિ કરી, સ્થિતિ બંધન રુચિ કાય. ૨ તીજે અંશ રહિત શુચિ, ચરમ પિંડ અવગાહ; એક સમે સમશ્રેણિએ, અચળ થયો શિવનાહ. ૩ સમ અરુ વિષમપણે કરી, ગુણ પર્યાય અનંત એક એક પરદેશમેં, શક્તિ સજગ મહંત. ૪ રૂપાતીત વ્યતીત મલ, પૂર્ણાનંદી ઈશ; ચિદાનંદ તાકું નમત, વિનય સહિત નિજ શિષ. ૫
શ્રી વીશસ્થાનકનું ચૈત્યવંદન પહેલે. પદ અરિહંત નમું, બીજે સર્વ સિદ્ધ ત્રીજે પ્રવચન મન ધરે, આચારજ સિદ્ધ. ૧ ન થેરાણે પંચમે, પાઠક ગુણ છે, તમે લોએ સવ્વસાહૂણં, જે છે ગુણ ગરિફ્રેં. ૨ તમે નાણસ્સ આઠમે, દર્શન પદ ધ્યાવે, વનય કરે ગુણવંતને, ચારિત્ર મન ભાવે. ૩ નમે બંભવય ધારિણું, તેરમે કિરિયાણું નમે તવસ્સ ચૌદમે, ગેયમ નમે જિણાણું. ૪
અવગુણ ઉપર ગુણ કરે, એ સજન અભ્યાસ; જે સુખડ સળગાવીએ, આપે સરસ સુવાસ.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળ
ચારિત્ર નાણ સુઅ એ, નમે તિથ્થસ્સ જાણી; જિન ઉત્તમ પદપવને, નમતાં હેય સુખખાણી. ૫
- સામાન્ય જિન ચૈત્યવંદન જય જય તું જિનરાજ આજ, મલીયો મુજ સ્વામી : અવિનાશી અકલંકરૂપ, જગ અંતરજામી. ૧ રૂપાપી ધર્મ દેવ, આતમ આરામી; ચિદાનંદ ચેતન અચિંત્ય, શિવલીલા પામી. ૨ સિદ્ધ બુદ્ધ તુજ વંદતા, સકલ સિદ્ધ વર બુધ રામ પ્રભુ ધ્યાને કરી, પ્રગટે આતમ શ્રાદ્ધ. ૩ કાળ બહુ સ્થાવર ગ્રહી, ભમી ભવમાંહિ; વિકલૈંદ્રિમાંહી વસ્યો, સ્થિરતા નહીં કયાંહી. ૪ તિર્યંચ પચેંદ્રિય માંહી દેવ, કરમે હું આવ્યો કે કરી કુકમ નરકે ગયે, તુમ દરિશન નહિ પાયો. ૫ એમ અનંત કાળે કરીએ, પામ્યો નર અવતાર હવે જગતારક તુંહી મળે, ભવજલ પાર ઉતાર. ૬.
એક સે સિત્તેર જિન ચૈત્યવંદન સોળે જિનવર શામળા, રાતા ત્રીસ વખાણું; લીલા મરક્ત મણિસમા, આડત્રીશ વખાણું. ૧
દેલત બેટી સુમકી, ખરચી કબહુ ન જાય; પાળી પિષી મટી કરે, પરઘર ચાલી જાય. .
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદને
પીળા કંચન વર્ણ સમા, છત્રીસે જિનચંદ, શંખ વરણ સેહામણું, પચાશે સુખકંદ. ૨ સીત્તેર સે જિન વંદીએ એ, ઉત્કૃષ્ટ સમકાળ; અજિતનાથ વારે હુવા, વંદું થઈ ઉજમાળ. ૩ નામ જપતાં જિનતાણું, દુરગતિ દ્દરે જાય; ધ્યાન ધ્યાતાં પરમાત્માનું, પરમ મહદય થાય. ૪ જિનવર નામે જશ ભલે, સફળ મનોરથ તાર; શુદ્ધ પ્રતીતિ જિનતણી, શિવસુખ અનુભવ ધાર પર
શ્રી પંચતીર્થનાં ચૈત્યવંદને સુખદાઈ શ્રી આદિનિણંદ, અષ્ટાપદ વદે, ચંપાપુરી શ્રી વાસુપૂજ્ય, સુખ પૂનમચંદે. ૧ ગિરનારે શ્રી નેમિનાથ, સુખ સુરત કો, સમેતશિખર શ્રી પાર્શ્વનાથ, પૂછ મન આણંદ. ૨ અપાપાનયરી વિજી-કલ્યાણક શુભ કામ; રૂપવિજય કહે સાહિબા, પાંચે આતમ રામ. ૩
આજ દેવ અરિહંત નમું, સમરું તારું નામ;
જ્યાં જ્યાં પ્રતિમા જિનતણી, ત્યાં ત્યાં કરું પ્રણામ. ૧ સલાહ કાર
રાગદ્વેષ મળ ગાળવા, ઉપશમ રસ ઝીલે; આતમપરિણતિ આદરી, પરપરિણતી પી.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
શત્રુંજે શ્રી આદિદેવ, નેમ નમું ગિરનાર; તારંગે શ્રી અજિતનાથ, આબુ 2ષભ જુહાર. ૨ અષ્ટાપદગિરિ ઉપરે, જિન ચેવિશે જોય; મણિમય મૂરતિ માનશું, ભરતે ભરાવી સય. ૩ સમેતશિખર તીરથ વડું, જ્યાં વીશે જિન પાય; . વિભાર ગિરિવર ઉપરે, શ્રીવીર જિનેશ્વર રાય. ૪ માંડવગઢને રાજીયો, નામે , દેવ સુપાસ; રિખવ કહે જિન સમરતાં, પહોંચે મનની આશ. ૫
જિનવરના ભવેનું ત્યવંદન પ્રથમ તીર્થકરતણું હુવા, ભવ તેર કહીજે; શાંતિતણા ભવ બાર સાર, નવ ભવ નેમ લીજે. ૧ દશ ભવ પાસ નિણંદને, સત્તાવીશ શ્રી વીર, શેષ તીર્થકર તિહું ભવે, પામ્યા ભવજળ તીર. ૨. ત્યાંથી સમકિત ફરસિયું, ત્યાંથી ગણુએ તેહ, ધીરવિમળ પંડિતતણ, જ્ઞાનવિમળ ગુણ ગેહ. ૩
શ્રી પરમાત્માનું ચિત્યવંદન પરમેશ્વર પરમાત્મા, પાવન પરિમઠું જય જગગુરુ દેવાધિદેવ, નયણે મેં દિઠું. ૧
ચતુરથી છાની ને રહે, કેઈ બુદ્ધિની વાત; વૈદ્ય પારખે કર રહી, જેમ રેગની જાત.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદને
૧૪૦,
મકલ અભિક કહા જાય.
અચલ અકલ અવિકાર સાર, કરુણારસ સિધુ, જગતિજન આધાર એક, નિષ્કારણ બંધુ. ૨ ગુણ અનંત પ્રભુ તાહરા એ, કિમહી કહ્યા ન જાય; રામ પ્રભુ જિનધ્યાનથી, ચિદાનંદ સુખ થાય. ૩
ચાર મંગલ તથા જીવયતના વિશે સંમૂર્છાિમ મનુષ્ય પચેંદ્રિયને ઉપજવાના ૧૪ સ્થાનક.
ચાલે સહીયર મંગળ ગાઈએ, લહીએ પ્રભુના નામ રે. પહેલું મંગલ વીર પ્રભુનું, બીજું ગૌતમસ્વામ રે, ત્રીજું મંગલ સ્થૂલભદ્રનું, ચોથું મંગલ ધર્મ છે. ચા. ૧ જીવની જેપણ નિત્ય કરીએ, સેવીએ શ્રી જૈનધર્મ રે; જીવ અજીવને ઓળખીએ તે, પામીએ સમક્તિ મર્મ છે. ૨ છાણાં ઈધણું નિત્ય પૂજીએ, ચૂલે ચંદરે બાંધીએ રે પિચે હાથે વાસીદુ વાળીએ, દી ઢાંકણ ઢાંકીએ રે. ૩ શિયાળે પકવાન દિન ત્રીસ, ઉનાળે દિન વીસ રે ચૌમાસે પંદર દિન માન, ઉપર અભક્ષ્ય જાણ રે. ૪ ચૌદ થાનકિયા જીવ એલખીએ, પન્નવણા સૂત્રની સાખે રે, વડી નીતિ લઘુનીતિ બલખામાંહે, અંતમુહૂર્ત પાખે રે. ૫ શરીરને મેલ નાકને મેલ, વમન પિત્ત સાતમે રે; શુકશેણિત મૃત્યુ કલેવર, ભીનું વરજ અગિયારમે રે. ૬
- ઘર છેડી બાવા બન્યા, મનમાં રાખે દેનું બગાડે બાપડા, પડી મુખમેં ધૂહ,
[,
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૮
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
નગરનો ખાલ અશુચિ ઠામે, સ્ત્રી-પુરુષના સંગમે રે; ઊપજે ત્યાં મનુષ્ય સંમૂર્ણિમ, થાનક જાણે ચૌદમે રે. ૭ અસંખ્યાતા અંતર્મુહૂર્ત આઉખે, બીજાને નહિ પાર રે; બાવીશ અભક્ષ્ય બત્રીશ અનંતકાય, વ નર ને નાર રે. ૮
આપ વેદના પરની વેદના, સરખી લેખવીએ આઠે જામ રે , - પદ્મવિજય પસાયથી પામે, છત તે ઠામઠામ રે. ૯
શ્રાવકને સાંજે પ્રતિક્રમણ બાદ બલવાના દુહા અરિહંત અરિહંત સમરતાં, વાધે મુક્તિનું ધામ જે નર અરિહંત સમરશે, તેહના સરશે કામ. ૧ સૂતાં બેસતાં ઊઠતાં, જે સમરે અરિહંત દુખિયાનાં દુઃખ ટાળશે, લહેશે સુખ અનંત. ૨ આશ કરે અરિહંતની, બીજી આશ નિરાશ તે જગમાં સુખિયા થયા, પામ્યા લીલવિલાસ. ૩ ચેતન તે ઐસી કરી, જૈસી ન કરે કેય; વિષયારસને કારણે, સર્વસ્વ બેઠા ખોય. ૪. રાત્રી ગમાઈ સોય કે, દિવસ ગમાયા ખાય; હીરા જૈસા મનુષ્યભવ, કવડી બદલે જાય. ૫ . જે ચેતાય તે ચેતજે, જે બુઝાય તે બુઝ ખાનારા સહુ ખાઈ જશે, માથે પડશે તુજ. ૬
બહેત ગઈ તી રહી, મન આતુર મત હોય; ધીરજ સબકા મિત્ર હૈ, કરી કમાઈ મત ખેય.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
પપે તો પરખ્યો નહિ, દો કી દૂર લલ્લા શું લાગી રહ્ય, નન્નો રહ્યો હજાર. ૭ પરલેકે સુખ પામવા, કર સારે. સંકેત હજી બાજી છે હાથમાં, ચેત ચેત નર ચેત. ૮ જન્મ જરા મરણે કરી, ભરિયો આ સંસાર; જે પ્રભુ આણુ માનશે, તસ નહિ ભીતિ લગાર. ૯ નિંદા આલસ પરિહરી, કરજે તત્ત્વ-વિચાર; શુભ ધ્યાને મન રાખજે, શ્રાવક તુજ આચાર. ૧૦ જિનપૂજા જિસ ઘર નહિ, નહિ સુપાત્રે દાન; તે કેમ પામે બાપડા, વિદ્યા રૂપ નિધાન. ૧૧
પ્રતિક્રમણ બાદ બેલવાના દુહા સમરે મે ભલે નવકાર, એ છે ચૌદ પૂર્વનો સાર, એના મહિમાને નહિ પાર, એના અર્થ અનંત અપાર. ૧ સુખમાં સમરે દુઃખમાં સમરે, સમરે દિવસ ને રાત; જીવતાં સમરે મરતાં સમરે, સમરે સહુ સંગાથ. ૨ ચગી સમરે ભેગી સમરે, સમરે રાજા રંક; દેવે સમરે દાનવ સરે, સમરે સુખ નિઃશંક ૩ અડસઠ અક્ષર એના જાણે, અડસઠ તીરથ સાર; આઠ સંપદાથી પરમાણે, અડ સિદ્ધિ દાતાર. ૪
તલક કરતાં ત્રેપન થયાં, જપમાળાનાં નાકાં ગયાં; કથા સુણીને ફૂટ્યા કાન, તેયે ન આવ્યું બ્રહ્મજ્ઞાન,
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૦
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
નવપદ એના નવનિધિ આપે, ભવોભવના દુઃખ કાપે ચંદ્રવદનથી હૃદયે સ્થાપે, પરમાતમ પદ આપે. ૫
- “સેળ સસ્સા” ૧ સદ્ગુરુસેવા, ૨ સુકુળે જન્મ, ૩ સંઘભક્તિ, ૪ સહણ ધર્મ, પ સુદ્રવ્ય, ૬ સુકૃત કેરી યાત્ર, ૭ પુન્ય લહીએ મુનિ સુપાત્ર, ૮ સાત ક્ષેત્રતણું પિષવું, ૯ સત્ય વચન મુખથી ભાખવું, ૧૦ સમતા કુંડમાંહે ઝીલવું જેને, ૧૧ શુભ ગતિ વહેલું જવું, ૧૨ સમાધિ શરીર, ૧૩ સુણો સિદ્ધાંત, , ૧૪ સભ્યશીલ રાખે એકાંત, ૧૫ સાહસિક ગુણ તે પુણ્ય પમાય, ૧૬ સંઘપતિ તિલક ધરાય, સોળ સસ્સા એમ વિવરી કહ્યા, પૂર્વ પુણ્ય તેણે નર લહે. - શ્રી સિદ્ધાચલજીના દુહા પ્રાયે એ ગિરિ શાશ્વત, મહિમાનો નહિ પાર; પ્રથમ જિદ સમેસર્યા, પૂર્વ નવાણું વાર. ૧ અઢી દ્વીપમાં એ સમે, તીરથ નહિ ફળ દાય; કલિયુગ કલ્પતરુ લહી, મુક્તાફળ શું વધાય. ૨ યાત્રા નવાણું જે કરે, ઉત્કૃષ્ટ પરિણામ; પૂજા નવાણું પ્રકારની, રચતા અવિચળ ધામ.
સાધુ તે જે સાધે કાયા, દમડી એક ન રાખે કેય; . લેણ એક ને દેણ દેય, ઐસા પંથ સાધુકા હાય,
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૧
એકેકું ડગલું ભરે, ગિરિ સન્મુખ ઉજમાળ, કિોડી સહસ ભવના કર્યા, પાપ ખપે તત્કાળ. ૪ નેમ વિના ત્રેવીશ પ્રભુ, આવ્યા વિમળ ગિરિદ, ભાવિ વીશી આવશે, પદ્મનાભાદિ નિણંદ. ૫ શેત્રુંજી નદી નાહીને, મુખ બાંધી મુખકેશ; દેવ યુગાદિ પૂએ, આણી મને સંતોષ. ૬ ચેથે આરે એ થયા, સવિ મહટા ઉદ્ધાર; સૂક્ષમ ઉદ્ધાર વચ્ચે થયા, કહેતાં ન આવે પાર. ૭ સિદ્ધાચળ સિદ્ધિ વર્યા, ગ્રહી યુનિલિંગ અનંત, આગે અનંતા સિદ્ધશે, પૂજે ભવિ ભગવંત. ૮ નમિવિનમિ વિદ્યાધરા, દેય કોડી મુનિરાય, સાથે સિદ્ધિવધૂ વર્યા, શત્રુંજય સુપસાય. ૯ દ્રાવિડ ને વારિખિલ્લજી, દશ કેડી અણગાર; સાથે સિદ્ધિવધૂ વર્યા, વંદુ વારંવાર. ૧૦ રામ ભરત ત્રણ કેડીશું, કેડી મુનિશ્રી સાર; કોડી સાડીઆઠ શિવ વર્યા, સાંબપ્રદ્યુમ્નકુમાર. ૧૧ કદંબ ગણધર કેડશું, વળી સપ્રતિ જિનરાજ; થાવગ્યા તમ ગણધરુ, સહસશું સિધ્યા કાજ. ૧૨ શત્રુંજય ગિરિમંડેણ, મરુદેવાને નંદ;
યુગલા ધર્મ નિવારકે, નમે યુગાદિ જિર્ણોદ. ૧૩ જાહેર કરાર ક
રવા પરનારી કે યાર, જરા ન હવે ચેન: ખાનાપીને છોડકે, ફીર પૂઠે દીન રેન,
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૨
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
પર્વતિથિ તથા તીર્થાદિનાં સ્તવને
બીજનું સ્તવન પ્રણમી શારદમાય, શાસન વીર અહંક, . બીજ તિથિ ગુણગેહ, આદરે ભવિયણ સુંદરુ. ૧ એહ દિન પંચ કલ્યાણ, વિવરીને કહું તે સુણેજી; મહા સુદિ બીજે જાણ, જન્મ અભિનંદનતણેજી. ૨ શ્રાવણની સુદિ હો બીજ, સુમતિ ચવ્યા સુરકથી; તારણ ભદધિ તેહ, તસ પદ સેવે સુર ચેકથી જી. ૩ સમેતશિખર શુભ ઠાણ, દશમા શીતલજિન ગણુંજી; ચૈત્ર વદિની હ બીજ, વર્યા મુક્તિ તસ સુખ ઘણુંજી. ૪ ફાળુન માસની બીજ, ઉત્તમ ઉજ્જવલ માસની; અરનાથ તસ વન, કર્મક્ષયે તવ પાસની જી. ૫ ઉત્તમ માઘ જ માસ, સુદિ બીજે વાસુપૂજ્યને; એહિ જ દિન કેવલનાણ, શરણ કરે જિનરાજનેજી. ૬ કરણ રૂપ કરી ખેત, સમકિત બીજ રેપ તિહાંજી;
ખાતર કિરિયા હે જાણ, ખેડ સમતા કરી જિહાંજી. ૭ જહાજ
કુમતિ કદાગ્રહ મૂક તું, શ્રત ચારિત્ર વિચાર; ભવજળતારણ જૈનધર્મ, તે તું મનમાં ધાર.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૧૫૩
૧૧
ઉપશમ તદ્રુપ નીર, સમક્તિ છોડ પ્રગટ હવે; સંતોષ કરી અહો વાડ, પચ્ચખાણુવ્રત ચેકી સહેજી. નાસે કર્મ-રિપુ ચેર, સમકિત વૃક્ષ ફલ્ય તિહાંજી; માંજર અનુભવરૂપ, ઊતરે ચારિત્ર ફલ જિહાંજી. શાંતિ સુધારસ વારિ, પાન કરી સુખ લીજીએજી; તલ સમ સ્વાદ, જીવને સંતેષ રસ કીજીએજી. ૧૦ બીજ કરે બાવીશ માસ, ઉત્કૃષ્ટી બાવીશ માસની; ચેવિહાર ઉપવાસ, પાલએ શીલ વસુલાસની જી. આવશ્યક દેય વાર, પડિલેહણ દેય લીજીએ; દેવવંદન ત્રણ કાળ, મન વચ કાયાએ કીજીએજી. ઉજમણું શુભ ચિત્ત, કરી ધરીએ સંગથીજી; જિન વાણી રસ એમ, પીજીએ શ્રત ઉપગથીજી. ૧૩ ઈણવિધ કરીએ હે બીજ, રાગ ને દ્વેષ કરીજી; કેવલ પદ, લહી તાસ, વરે મુકિત ઉલટ ધરી છે. ૧૪ જિન પૂજા ગુરુભક્તિ, વિનય કરી સે સદા; પદ્મવિજયને શિષ્ય, ભક્તિ પામે સુખસંપદા. ૧૫ . બીજ તિથિનું મોટું સ્તવન
ઢાળ ૧ લી (દેશી-સુરતી મહિમાની ) સરસ વચનરસ વરસતી સરસતી કળાભંડાર બીજતણે મહિમા કહું, જેમ કહ્યું શાસ્ત્ર મોઝાર. ૧
પીપલ પાન ખરંતા હસતી કંપળિયાં, અમ વીતી તુજ વીતશે, ધીરી બાપુડિયા
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
જબૂદ્વીપના ભરતમાં, રાજગૃહી નગરી ઉદ્યાન, વીર નિણંદ સમેસર્યા, વાંદવા આવ્યા રાજન. ૨ શ્રેણિક નામે ભૂપતિ, બેઠા બેસણુઠાય; પૂછે શ્રી જિનરાયને, ઘ ઉપદેશ મહારાય. ૩. ત્રિગડે બેઠા ત્રિભુવનપતિ, દેશના દીયે જિનરાય; કમળ સુકોમળ પાંખડી, એમ જિન હૃદય સોહાય. ૪ શશી પ્રગટે જેમ તે દિને, ધન્ય તે દિન સુવિહાણ; એક મને આધારતાં, પામે પદ નિર્વાણ ૫
ઢાળ ૨ જી (અષ્ટાપદ અરિહંતજી એ રાગ ) કલ્યાણક જિનને કહુંસુણ પ્રાણીજી રે, .
અભિનંદન અરિહંત, એ ભગવત, ભવિ પ્રાણીજી રે; માઘ સુદિ બીજને દિને, સુણ પ્રાણીજી રે, પામ્યા શિવસુખ સાર, હરખ અપાર, ભવિ પ્રાણજી રે.. ૧ વાસુપૂજ્ય જિન બારમા, સુણ પ્રાણીજી રે, એહ જ તીથિએ થયું નાણ, સફળ વિહાણ, ભવિ પ્રાણીજી રે; અષ્ટ કર્મ ચૂરણ કરી, સુણ પ્રાણીજી રે, અવગાહન એક વાર, મુક્તિ મેઝાર, ભવિ પ્રાણીજી રે. ૨ અરનાથ જિનજી નમું, સુણ પ્રાણીજી રે, ” અષ્ટાદશમા અરિહંત, એ ભગવંત ભવિ પ્રાણીજી રે,
સાજું હેય શરીર તે, સઘળી વાતે સુખ; નહિ તે નાણું બહુ છતાં, દિન દિન પ્રત્યે દુખ,
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૧૫૫
- ઊજજવળ તિથિ ફાગણની ભલી, સુણ પ્રાણીજી રે; વરિયા શિવવધૂ સાર, સુંદર નાર, ભવિ પ્રાણીજી રે, ૩ દશમાં શીતળ જિનેશ્વર, સુણ પ્રાણીજી રે, • પરમ પદની એ વેલ, ગુણની ગેલ, ભવિ પ્રાણીજી રે; વૈશાખ વદિ બીજને દિને, સુણ પ્રાણીજી રે, મૂક્યો સરવ એ સાથ, સુરનર નાથ, ભવિ પ્રાણીજી રે, ૪ શ્રાવણ સુદની બીજ ભલી, સુણ પ્રાણીજી રે, સુમતિનાથ જિન દેવ, સારે સેવ, ભવિ પ્રાણીજી રે; એણી તિથિએ જિનજીતણું, સુણ પ્રાણીજી રે, કલ્યાણક પચે સાર, ભવને પાર, ભવિ પ્રાણીજી રે. પ.
" ઢાળ ૩ જી જગપતિ જિન ચોવીશમે રે લોલ, એ ભાખ્ય અધિકાર રે ભવિકજન, શ્રેણિક આદે સહુ મળ્યા રે લોલ શક્તિતણે અનુસાર જે ભાવિકજન, ભાવ ધરીને સાંભળો રે લાલ. ૧ દેય વરસ દેય માસની રે લાલ, આરાધ ધરી ખંત રે; ભાવિક ઉજમણું વિધિશું કરે રે લાલ, બીજતે મુક્તિ મહંતરે. ભ. ભા૨ માર્ગ મિંચ્યા દ્વરે તજે રે લાલ, આરાધે ગુણના થેક રે, ભવિકટ વીરની વાણી સાંભળી રે લાલ, ઉચ્છરંગથે બહુ લેક રે ભ. ભા૦૩ એણે બીજે કઈ તર્યા રે લાલ, વળી તરસે કઈ શેષ રે; ભાવિક શશિ નિધિ અનુમાનથી રે લાલ, શિલ નાગધર અંક રે. ભ. ભા૦૪. RS A * ભુંડા માણસથી દૂર ભાગીએ, ન દઇએ દિલની વાત;
કાં તે છેતરી શર પડે, કાં ઘરમાં આણે ઘાત,
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
અષાડ સુદિદશમીને દિને રેલાલ, એ ગાઓ સ્તવન રસાળ રે; ભવિક. નવલવિજય સુવસાયથી રે લાલ, ચતુરને મંગળમાળ રે. ભ. ભા૦૫
કીશ
એમ વીર જિનવર, સયલ સુખકર, ગાયો અતિ ઉલટ ભરે, અષાડ ઉજજવળ દશમી દિવસે, સંવત અઢાર અડ્રોત બીજ મહિમા એમ વર્ણ, રહી સિદ્ધપુર ચોમાસએ, જે ભવિક ભાવે સુણે ગાવે, તસ ઘર લીલવિલાસ. ૧ જ્ઞાનપંચમીનું સ્તવન (મોટું)
ઢાળ પહેલી સુત સિદ્ધારથ ભૂપને રે, સિદ્ધારથ ભગવાન, બાર પર્ષદા આગળ રે, ભાખે શ્રી વદ્ધમાને રે. ભવિયણ ચિત્ત ધરે, મન વચકાય ઉહાયે રે
જ્ઞાનભક્તિ કરે. એ આંકણી. ૧ ગુણ અનંત આતમતણા રે, મુખ્યપણે તિહાં દેય; . તેમાં પણ જ્ઞાન જ વડું રે, જિણથી દંસણ હાય રે. ભ૦ ૨ જ્ઞાને ચારિત્ર ગુણ વધે છે, જ્ઞાને ઉદ્યોત સહાય, જ્ઞાને સ્થવિરપણું લહે રે, આચારજ ઉવઝાયે રે. ભ૦ ૩ જ્ઞાની શ્વાસોશ્વાસમાં રે, કઠિણ કરમ કરે નાશ; વહિ જેમ ઈધણ દહે રે, ક્ષણમાં તિ પ્રકાશ રે. ભ૦ ૪
વિદ્યા ધન સુખ સાહ્યબી, સગુણકા સમુદાય; . નેકીસે સબ આતા હૈ, ઔર બદીસે સબ જાય.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૧૫૭
પ્રથમ જ્ઞાન પછે દયા રે, સંવર મોહ વિનાશ; ગુણસ્થાનક પગથાલીયે રે, જેમ ચડે મેક્ષ આવાસે છે. ભ૦ ૫. મઈ સુઅ હિમણપજજવા રે, પંચમ કેવલજ્ઞાન, ચઉ મુંગા શ્રત એક છે રે, સ્વપરપ્રકાશ નિદાને રે. ભ૦ ૬. તેહનાં સાધન જેહ કહ્યાં રે, પાટી પુસ્તક આદિ લખે લખાવે સાચવે રે, ધમ ધરી અપ્રમાદો રે. ભ૦ ૭ ત્રિવિધ આશાતના જે કરે રે, ભણતાં કરે અંતરાય; અંધા બહેરા બેબડા રે, મૂંગા પાંગળા થાય રે. ભ૦ ૮ ભણતાં ગુણતાં ન આવડે રે, ન મળે વલ્લભ ચીજ; ગુણમંજરી વરદત્ત પરે રે, જ્ઞાન વિરાધન બીજ રે. ભ૦ ૯ પ્રેમે પૂછે ચરખા રે, પ્રણમી જગગુરુ પાય, ગુણમંજરી વરદત્તને રે, કરો અધિકાર પસાયે રે. ભ૦ ૧૦
- ઢાળ બીજી જબૂદ્વીપના ભારતમાં રે, નયર પદ્મપુર ખાસ અજિતસેન રાજા તિહાં રે, રાણી યશોમતી તાસ રે. પ્રાણુ આરો વર જ્ઞાન, એહ જ મુક્તિનિદાન રે. પ્રાણી. ૧ વરદત્ત કુંવર તેહને રે, વિનયાદિક ગુણવંત; પિતરે ભણવા મૂકીઓ રે, આઠ વરસ જબ હેત રે. પ્રા. ૨. પંડિત યત્ન કરે ઘણે રે, છાત્ર ભણાવણ હેત; અક્ષર એક ન આવડે રે, ગ્રંથણી શી ચેત રે ? પ્રા. ૩
ભેજન બીચ પાણી ભલું, ભજન અને છાશ; મધ્યાહૂને ભેજન કરે, સર્વ રોગને નાશ
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૮
શ્રી જિન-ચન્દ્ર–કાન્ત-ગુણમાળા
કાઢ વ્યાપી દેહડી રે, રાજા રાણી સર્ચિંત; શ્રેષ્ઠી તેહી જ નયરમાં રે; સિદાસ ધનવંત રે. પ્રા૦ કપૂરતિલકા ગેહિની રે, શીલે શોભિત અંગ; ગુણમંજરી તસ બેટડી રે, મૂગી રાગે વ્યંગ રે પ્રા સાળ વરસની સા થઈ રે, પામી યૌવન વેષ; દુર્લીંગ પણ પરણે નહીં રે, માતપિતા ધરે ખેદ. પ્રા તેણે અવસરે ઉદ્યાનમાં રે, વિજયસેન ગણધાર;
જ્ઞાનરયણુ રચાયરુ રે, ચરણકમલ વ્રતધાર રે. પ્રા૦ વનપાલે ભૂપાલને રે, દીધ વધાઈ જામ;
ચતુર’ગી સેના સજી રે. વંદન જાવે તામ . પ્રા ધ દેશના સાંભળે રે, પુરજન સહિત નરેશ;
७
.
વિકસિત નયણ વદન મુદ્દા રે, નહિ પ્રમાદ પ્રવેશ રે. પ્રા॰ જ્ઞાન વિરાધન પરભવે રે, મૂરખ પર આધીન;
રાગે પીડયા ટળવળે રૈ, દીસે દુ:ખિયા દીન ૨. પ્રા૦ ૧૦
જ્ઞાન સાર સંસારમાં રે, જ્ઞાન પરમ સુખ હેત;
જ્ઞાન વિના જગ જીવડા રે, ન લહે તત્ત્વ સકેત રે. પ્રા૦ ૧૧ શ્રેષ્ઠી પૂછે મુણીને રે, ભાખા કરુણાવત;
ચાર ઘડી રાત્રી પછી, સૂર્ય ઉદય પત; બ્રાહ્મમુદૂત તે જાણવું, ભજન ધ્યાન મળવત
ગુણમંજરી મુજ અંગજા રે, કવણુ કરમ વિરતંત ૨ પ્રા૦ ૧૨ ઢાળ ત્રીજી ધાતકી ખંડના ભરતમાં,ખેટકનયર સુઠામ; વ્યહવારી જિનદેવ છે, ધરણી સુંદરી નામ.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૧૯
અંગજ પાંચ સોહામણ, પુત્રી ચતુરા ચાર, પંડિત પાસે શીખવા, તાતે મૂક્યા કુમાર. ૨ બાલ સ્વભાવે રમત, કરતાં દહાડા જાય; પંડિત મારે ત્યારે, મા આગળ કહે આય. ૩ સુંદરી શંખણી શીખવે, ભણવાનું નહિ કામ; પંડ્યો આવે તેડવા, તે તસ હણ તા. પાટી ખડિયા લેખણ, બાળી કીધાં રાખ; શઠને વિદ્યા નવિ રુચે, જેમ કરવાને કાખ. પાડા પરે મોટા થયા, કન્યા ન દીયે કેય; શેઠ કહે સુણ સુંદરી, એ તુજ કરણી જય. ૬ ત્રાટકી ભાખે ભામિની, બેટા બાપના હેય; પુત્રી હોયે માતની, જાણે છે સહુ કેય. રે રે પાપિણું સાષિણી, સામા બેલ મ બેલ; રિસાળી કહે તાહરે, પાપી બાપ નિટેલ. ૮ શેઠે મારી સુંદરી, કાળ કરી તતખેવ; એ તુજ બેટી ઉપની, જ્ઞાન વિરાધન હેવ. ૯ મૂર્છાગત ગુણમંજરી, જાતિસમરણ પામી; જ્ઞાન દિવાકર સાચે, ગુરુને કહે શિર નામી. ૧૦
ઓકી દાતણ જે કરે, નરણે હરડે ખાય; દૂધ વાળું જે કરે, તમ ઘેર વૈદ ન જાય,
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત ગુણમા
શેઠ કહે સુણે સ્વામી, કેમ જાયે એ રેગ? ગુરુ કહે જ્ઞાન આરાધ, સાધે વંછિત ગ. ૧૧ ઉજવલ પંચમી સેવે, પંચ વરસ પંચ માસ નમો નાણસ્સ ગણણું ગણે, વિહારે ઉપવાસ. પૂરવ ઉત્તર સનમુખ, જપીએ દેય હજાર; પુસ્તક આગળ હૈઈએ, ધાન્ય ફલાદિ ઉદાર. ૧૩ દવે પંચ દીવેટતણે, સાથિયે મંગલ ગેહ; પિસહમાં ન કરી શકે, તેને વિધિ પારણ એહ, ૧૪ અથવા સૌભાગ્ય પંચમી,ઉજવલ કાર્તિક માસ જાવજજીવ લગે સેવીએ, ઉજમણું વિધિ ખાસ. ૧૫
ઢાળ ચાથી પાંચ પિથી રે, ઠવણી, પાઠાં વિટાંગણાં, ચાબખી દેરા રે, પાટી પાટલા વર તણું, મસી કાગલ રે, કાંબી ખડિયા લેખણી,
કવલી ડાબલી રે, ચંદુઆ ઝરમર પૂજણ. ગુટક–પ્રાસાદ પ્રતિમા તાસ ભૂષણ, કેસર ચંદન ડાબલી.
વાસપી વાળાકુંચી અંગતુંહણ છાબડી, કળશ થાલી મંગલ દીવે, આરતી ને ધૂપણ,
અરવલા મુહપત્તિ સાહમિવચ્છલ, નેકારવાલી થાપના. ૨ સલાહકાર
રાજા જોગી અગન જળ, ઊનકી ઉલટી રીત; ડરતે રહેને ફરસરામ, થેડી પાળો પ્રીત. .
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
વને
૧૬૧
ઢાળજ્ઞાન દરિસણ રે, ચરણનાં સાધન જે કહ્યાં,
તપ સંયુત રે, ગુણમંજરીએ સહ્યાં; નૃપ પૂછે રે, વરદત્ત કુંવરને અંગ રે,
રેગ ઊપને રે, કવણ કરમના ભંગરે. ૩ ગુટક–મુનિરાજ ભાખે જંબૂપિ, ભરત સિંહપુર ગામ એ,
વ્યહવારી વસુ તાસ નંદન, વસુસાર વસુદેવ નામ એ; વનમાંહે રમતા દેય બંધવ, પુણ્ય ગે ગુરુ મલ્યા,
વૈરાગ્ય પામી લેગ વામી, ધર્મ ધામી સંવર્યા. ૪ ઢાળ–લઘુ બાંધવ રે, ગુણવંત ગુરુ પદવી લહે,
પણસય મુનિને રે, સારણ વારણ નિત દીએ, કર્મચગે રે, અશુભ ઉદય થયે અન્યદા,
સંથારે રે, પિરિસી ભણું પિત્યા યદા. ત્રુટક –સર્વઘાતી નિંદ વ્યાપી, સાધુ માગે વાયણા,
ઊંઘમાં અંતરાય થાતાં, સૂરિ હુઆ ટ્રમણ જ્ઞાન ઉપર દ્વેષ જાગ્યે, લાગ્યો મિથ્યાત્વ ભૂતડે,
પુણ્ય અમૃત હેળી નાંખ્યું, ભર્યો પામતો ઘડે. ૬ ઢાળ-મન ચિંતવે રે, કાં મુજ લાગ્યું પાપ રે, - શ્રુત અભ્યાસો રે, તે એવડો સંતાપ રે;
મુજ બાંધવ રે, ભેયણ સયણ સુખે કરે, મૂરખના રે, આઠ ગુણ મુખ ઉચ્ચરે.
નમન નમનમેં ભેદ હૈ, બહેત નમે નાદાન, - દગલબાજ દુના નમે, ક્યું ચિત્તા એર કમાન, - ૧૧
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
ગુટક—આર વાસર કે ઈ મુનિને, વાયણ દીધી નહીં,
અશુભ ધ્યાને આયુ પૂરી, ભૂપ તુજ નંદન સહી; જ્ઞાન વિરાધન મૂઢ જડપણું, કઢની વેદના લહી,
વૃદ્ધ બાંધવ માનસરવર, હંસ ગતિ પામ્યો સહી. ૮ ઢાળ–વરદત્તને રે, જાતિસમરણ ઉપવું,
ભવ દીઠે રે, ગુરુ પ્રણમી કહે શુભમને; ધન્ય ગુરુજી રે, જ્ઞાન જગત્રય દીવડે.
ગુણ અવગુણ રે, ભાસન જે જગ પરવડે., ૯ ત્રુટક–જ્ઞાન પાવન સિદ્ધિ સાધન, જ્ઞાન કહે કેમ આવડે?
ગુરુ કહે તપથી પાપ નાસે, ટાઢ જેમ ઘન તાવડે; ભૂપ ભણે પુત્રને પ્રભુ, તપની શક્તિ ન એવડી, ગુરુ કહે પંચમી તપ આરાધ, સંપદા લ્યો બેવડી. ૧૦
ઢાળ પાંચમી સદ્ગુરુ વયણ સુધારસે રે, ભેદી સાતે ઘાત, તપશું રંગ લાગો,ગુણમંજરી વરદત્તને રે,નાઠે રેગમિથ્યાત.૦૧ પંચમી તપ મહિમા ઘણે રે, પસ મહીયલમાંહી; તe કન્યા સહસ સયંવરા રે, વરદત્ત પરણ્યો ત્યાંહી. ત૦૨ ભૂપે કીધે પાટવી રે, આપ થયો મુનિ ભૂપ; ત. ભીમ કાંત ગુણે કરી રે, વરદત્ત રવિ શશિ રૂ૫. ૦૩ અ
# # જિનપૂજા જિસ ઘર નહિ, નહિ સુપા દાન; તે કેમ પામે બાપડા, વિદ્યા રૂપ નિધાન, ,
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તિવને
૧૬૨
રાજ રમા રમણીતણા રે, ભગવે ભેગ અસંખ; તો વરસે વરસે ઉજવે રે, પંચમી તેજ પ્રચંડ. ત૦ ૪ ભુક્તભેગી થયો સંજમી રે, પાળે વ્રત ખટુ કાય; તo ગુણમંજરી જિનચંદ્રને રે, પરણાવે નિજ તાય. ત. પ સુખ વિલસી થઈ સાધવી રે, વૈજયંતે દેય દેવ તક વરદત્ત પણ ઉપને રે, જિહાં સીમંધર દેવ. ત૦ ૬ અમરસેન રાજા ઘરે, ગુણવંત નારી પેટ; તો લક્ષણ લક્ષિત રાયને રે, પુણ્ય કીધે ભેટ. ત૭ શૂરસેન રાજા થયો રે, સો કન્યા ભરતાર તો સીમંધરસ્વામી કને રે, સુણ પંચમી અધિકાર. ત. ૮ તિહાં પણ તે તપ આદર્યું રે, લેક સહિત ભૂપાલ; ત દશ હજાર વરસાં લગે રે, પાળે રાજ્ય ઉદાર. ત. ૯ ચાર મહાવ્રત ચેપશું રે, શ્રી જિનવરની પાસ; તો કેવળધર મુક્તિ ગયો રે, સાદિ અનંત નિવાસ. ત૦૧૦ રમણી વિજય શુભાપુરી રે, જંબૂ વિદેહ મઝાર; તo અમરસિંહ મહીપાલને રે, અમરાવતી ઘરનાર. ત. ૧૧ વિજયંતથકી આવી રે, ગુણમંજરીને જીવન તક માનસ–સર જેમ હંસલે રે, નામ ધર્યું સુગ્રીવ. ત. ૧૨ વીશે વરસે રાજવી રે, સહસ રાશી પુત્ર; તo
લાખ પૂરવ સમતા ધરે રે, કેવળજ્ઞાન પવિત્ર. ત. ૧૩ લક્ષણક્ષમ સાયકલવા
વણપણેલે પરણવા, પર તજવા જાય; લાડ લાડુ ખાય તે, ન ખાય તે પસ્તાય,
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
પંચમી તપ મહિમા વિષે રે, ભાખે નિજ અધિકાર; તo . જેણે જેહથી શિવપદ લહ્યું રે, તેને તસ ઉપકાર. ત. ૧૪
ઢાળ છઠ્ઠી ચિવશદંડક વારવા, હું વારી લાલ, વીશ જિનચંદરે, હું વારી પ્રગટો પ્રાણુત સ્વર્ગથી, હું ત્રિશલા ઉર સુખકંદ રે હું ૧ મહાવીરને કરું વંદના, હું વારી લાલ. એ આંકણું. ' પંચમી ગતિને સાધવા, હું પંચમ નાણ વિલાસ રે; હું મહાનિશીથ સિદ્ધાંતમાં, હું પંચમી તપ પ્રકાશરે. હું ૨ અપરાધી પણ ઉદ્ધર્યો, હું ચંડકેશિયો સાપ રે; હું યજ્ઞ કરતાં બ્રાહ્મણ, હું સરખા કીધા આપ રે. હું ૩ દેવાનંદ બ્રાહ્મણી, હું રિષભદત્ત વળી વિપ્ર રે, હું
ખ્યાશી દિવસ સંબંધથી, હું કામિત પૂર્યો ક્ષિપ્ર રે. હું ૪ કર્મ રોગને ટાળવા, હું સંવિ ઔષધને જાણ રે; હું આદર્યો મેં આશા ધરી, હું મુજ ઉપર હિત આણ રે. હું ૫ શ્રીવિજયસિંહસૂરીશને, હું સત્યવિજય પંન્યાસ રે, હું શિષ્ય કપૂરવિજય કવિ, હું ચંદ્રકિરણ જસ જાસ રે. ૬ પાસ પંચાસરા સાનિધ્યે, હું ખીમાવિયગુરુનામરે, હું . જિનવિજય કહે મુજ હશે, હું પંચમીતપ પરિણામ છે. હું ૭ *
કળશ ઈમ વર લાયક વિશ્વનાયક, સિદ્ધિદાયક સસ્તવ્યો, પંચમી તપ સંસ્તવન ટેડર, ગુંથી નિજ કંઠે ઠવ્યો :
SSSSSSSSS
રાગ વિના રાગેડવું, નિર્ધનીઓ કૂટાય; નબળ સબળાને ગુણ કરે, તે આટા લૂણમાં જાય,
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તિવને
પુણ્ય પાટણ ક્ષેત્રમાંહે, સત્તર ત્રાણું સંવત્સરે, શ્રી પાર્શ્વ જન્મકલ્યાણ દિવસે, સકલ ભવિ મંગલ કરે. ૮
પંચમી શ્રી કેવલજ્ઞાનનું સ્તવન
( કપૂર હોયે અતિ ઉજળો રે-એ દેશી) શ્રી જિનવરને પ્રગટ થયું રે, ક્ષાયિક ભાવે જ્ઞાન, દેષ અઢાર અભાવથી રે, ગુણ ઉપન્યા તે પ્રમાણ રે.
ભવિયા વંદે કેવલજ્ઞાન. ૧ પંચમી દિન ગુણખાણ રે-ભવિયા વદે, એ આંકણી અનામીના નામને રે, કિશ્યો વિશેષ કહેવાય? એ તે મધ્યમ વૈખરી રે, વચન ઉલ્લેખ કરાય રે.
ભવિયા વ. ૨
ધ્યાન ટાણે પ્રભુ તું હાય રે, અલખ અગોચર રૂપ, પરા પર્યાતિ પામીને રે, કાંઈ પ્રમાણે મુનિ ભૂપ રે.
ભવિય વંદે. ૩ છતી પર્યાય જે જ્ઞાનના રે, તે તો નવિ બદલાય, સેયની નવનવી વાર્તા રે, સમયમાં સર્વ જણાય રે.
ભવિયા વંદે. ૪
કામ ક્રોધ કુસંપના, માઠા છે પરિણામ; મરતાં મરતાં કહી ગયે, પૃથ્વીરાજ ચૌહાણ,
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૬
શ્રી જિનચન્દ્ર કાન્ત-ગુણમાળા
ખીજા જ્ઞાનતણી પ્રભા રે, એહમાં સર્વ સમાય, રવિપ્રભાથી અધિક નહી રે, નક્ષત્ર ગણુ–સમુદાય . રે. ભવિયા વા. ૫
ગુણ અનતા જ્ઞાનના રે, જાણે ધન્ય નર તેહ, વિજયલક્ષ્મીસૂરિ તે લહે રે, જ્ઞાનમહાદયે ગેહ રે. ભવિયા વા. ૬
શ્રી અષ્ટમીનુ સ્તવન
હાંરે મારે ઠામ ધરમના સાડાપચવીશ દેશ જો, દીપે રે તિહાં દેશ મગધ સહુમાં શિરે રે લોલ; હાંરે મારે નગરી તેહમાં રાજગૃહી સવિશેષ જો, રાજે રે તિહાં શ્રેણિક ગાજે ગજ પર રે લાલ. ૧ હાંરે મારે ગામ નગર પુર પાવન કરતા નાથ જો, વિચરતા તિહાં આવી વીર સમાસય ૨ લાલ; હાંરે મારે ચૌદ સહસ મુનિવરના સાથે સાથ જો, સુધા રે તપ સયમ શિયલે અલ કર્યા ૨ લાલ. ૨ હાંરે મારે ફૂલ્યા રસભર ઝૂલ્યા અખ કદમ જો, જાણું રે. ગુણુશીલવન હસી રામાંચિયા રે લોલ; હાંરે મારે વાયા વાય સુવાય તિહાં અવિલંબ ો, વાસે ફ્ પરિમલ ચહ પાસે સ`ચિયા રે લોલ. ૩ હાંરે મારે દેવ ચતુર્વિધ આવે કાડાકાડ ત્રિગડું રે મણિ હેમ રજતનુ તે રચે રે લોલ;
જો,
****
સૌથી ભુંડી ચાકરી, તેથી ભા ભાર; તેથી ભુંડ યાચવું, જે સુમ કહેવા દાતાર.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવના
હાંરે મારે ચાસઠ સુરપતિ સેવે હોડાહોડ જો, ગેરે રસ લાગે ઇંદ્રાણી નાચે રે લેાલ, ૪ હાંરે મારે મણિમય હૅમ સિહાસન બેઠા આપ જો, ઢાલે રે સુર ચામર મણિરત્ને જણ્યા રે લાલ; હાંરે મારે સુણતાં દુંદુભિ નાદ ટળે સિવ તાપ જો, વરસે રે સુર ફૂલ સરસ જાનુ અડ્યાં રે લાલ. ૫ હાંરે મારે તાજે તેજે ગાજે ઘન જેમ લુખ જો, રાજે રેજિનરાજ સમાજે ધર્મને ૨ લાલ; હારે મારે નિરખી હરખી આવે જન મન લુંખ જો, પાષે રે રસ ન પડે ઘાષે ભમમાં રે લાલ. ૬ હાંરે મારે આગમ જાણી જિનના શ્રેણિકરાય જો, આવ્યા રે - પરિવરિયા હુય ગય રથ પાયગે રે લેાલ; હાંરે . મારે ઈ પ્રદક્ષિણા સુણવા રેજિનવાણી માટે હાંરે મારે ત્રિભુવન નાચક આણી રે જન કરુણા હાંરે મારે સહજ વિરોધ
વઢી બેઠા હાય જો, ભાયગેરે લેાલ. ૭ લાયક તત્ર ભગવંત જો, ધર્મકથા કહે રે લાલ; વિસારી જગના જંતુ જો,
સુણવા રેજિનવાણી મનમાં ગહગઢ રે લેાલ. ૮
ઢાળ મીજી
વીર જિનવર ઇમ ઉપદેશે, સાંભળે ચતુર સુજાણ રે; માહની નિંદમાં કાં પડા ? આળખા ધર્મનાં ઠાણુ રે. ૧
ઊભરો દૂધના જે ચડે, પણ તે પાછૈા બેસતાં,
૧૩૭
#
ઊછળી ઊછળી જાય; આધુ મૂળથી થાય.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
વિરતિએ . સુમતિ ધરી આદરા, પહિહરા વિષય કષાય રે; આપડાં ! પંચ પરમાદથી, કાં પડે યુતિમાં ધાય રે? ર કરી શકે! ધર્માંકરણી સદા, · તો કરો એ ઉપદેશ રે; સ” કાળે કરી નિવ શકા, તો કરો પર્વ વિશેષ રે. ૩
૧૬૮
જીજીઆ પર્વ ષનાં કહ્યા, ફળ ઘણાં આગમે જોય રે; વચન અનુસારે આરાધતાં, સર્વથા સિક્રિફળ હાય રે. ૪
જીવને આયુ પરભવતણા, તિથિર્દિને અંધ હોય પ્રાચ રે; તે ભણી એહ આરાધતાં, પ્રાણિયા સદ્ગતિ જાય રે. ૫ તે હવે અષ્ટમી ફળ તિહાં, પૂછે શ્રી ગૌતમસ્વામ રે; વિક જીવ જાણવા કારણે, કહે વીર પ્રભુ તામ રે. ૬
અષ્ટ મહાસિદ્ધિ હોય એહથી, સપદા આઠની વૃદ્ધિ રે; બુદ્ધિના આઠ ગુણ સપજે, એહથી અષ્ટ ગુણ સિદ્ધિ રે. વિ૦૭.
લાભ હોય આઠ પડિહારના, આઠ પવયણ ફળ હોય રે; - નાશ આઠ કના મૂળથી, અષ્ટમીનુ ફળ જોય રે. વિ૦ ૮ આઢિજિન જન્મ દીક્ષાતણા, અજિતના જન્મકલ્યાણ રે; ચ્યવન સભવતણા એહ તિથે, અભિનદન નિરવાણુ ૨. વિ
સુમતિ સુવ્રત નમિ જનમિયા, નેમને મુક્તિદિન જાણું રે; પાર્શ્વજિન એહ તિથે સિદ્ધેલા, સાતમા જિનચ્યવન માણુ રે. ૧૦
અંધા પણ સભાળીને, ચાલે રસ્તે ચાલ; લાલે જે અા થયા,
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
એહ તિથિ સાધતે રાજી, દંડવીરજ લહૈ મુક્તિ રે; કર્મ હણવા ભણી અષ્ટમી, કહે સૂત્ર નિર્યુક્તિ રે. વિ. ૧૧ અતીત અનાગત કાળના, જિનતણું કેઈ કલ્યાણ રે એહ તિથે વળી ઘણા સંયમી, પામશે પદ નિવારણ રે. વિ૦ ૧૨ ધમ વાસિત પશુપંખીયા, એહ તિથે કરે ઉપવાસ રે, વ્રતધારી જીવ સિહ કરે, જેહને ધર્મ અભ્યાસ રે. વિ૦ ૧૩ ભાખિયે વીરે આઠમતો, ભવિકહિત એ અધિકાર રે, જિનમુખે ઉચ્ચેરી પ્રાણિયા, પામશે ભવતણે પાર રે વિ૦ ૧૪ એહથી સંપદા સવિ લહે, ટળે કષ્ટની કોડી રે; સેવને શિષ્ય બુધપ્રેમને, કહે કાંતિ કરજેડી રે. વિ. ૧૫
. કળશ ઈમ ત્રિજગભાસન અચલશાસન, વર્ધમાન જિનેશ્વર, બુધપ્રેમ ગુરુ સુપસાય પામી, સંથુ અલવેસરુ. ૧, જિન ગુણ પ્રસંગે ભ, રંગે સ્તવન એ આઠમતણે, જે ભવિક ભાવે સુણે ગાવે, કાંતિ સુખ પાવે ઘણે. ૨
એકાદશીનું સ્તવન જગપતિ નાયક નેમિ નિણંદ, દ્વારિકા નગરી સમેસર્યા, જગપતિ વંદવા કૃષ્ણ નરિદ, જાદવ કોડશું પરિવર્યા. ૧ જગપતિ ધીગુણ ફૂલ અમૂલ, ભક્તિગુણે માલા રચી જગપતિ પૂજી પૂછે કૃષ્ણ, ક્ષાયિક સમતિ શિવચિ. ૨
- રાખી ઘરેણું રેકર્ડ, આપે નાણું જેહ;
સે મણ કેરે ગાદલે, સુખે ઊંધશે તેહ.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૦.
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
જગપતિ! ચારિત્ર ધર્મ અશકત, રક્ત આરંભ પરિગ્રહે; જગપતિ! મુજ આતમ ઉદ્ધાર,કારણ તુમ વિણ કેણ કહે? ૩ જગપતિ! તુમ સરિખે મુજ નાથ, માથે ગાજે ગુણની; જગપતિ! કોઈ ઉપાય બતાવ, જેમ વરે શિવવધૂ કતલે...૪ નરપતિ! ઉજજવલ માગશિર માસ, આરાધે એકાદશી; નરપતિ! એક સે ને પચ્ચાસ, કલ્યાણક તિથિ ઉઠ્ઠસી. ૫ નરપતિ! દશ ક્ષેત્રે ત્રણ કાલ, ચોવીશી ત્રીશે મલી; નરપતિ! નેવું જિનનાં કલ્યાણ, વિવરી કહું આગળ વલી. ૬ નરપતિ! અરદીક્ષા નમિનાણ, મલ્લિ જન્મ વ્રત કેવલી; નરપતિ! વર્તમાન વીશી-માંડે કલ્યાણ કહ્યા વલી. ૭ નરપતિ! મૌનપણે ઉપવાસ, દેઢ જપમાલા ગણો નરપતિ! મન વચ કાય પવિત્ર, ચરિત્ર સુણે સુવ્રતતણ- ૮ નરપતિ! દાહિણ ધાતકી ખંડ, પશ્ચિમ દિશિ ઈક્ષુકારથી; નરપતિ! વિજય પાટણ અભિધાન, સાચે નૃપ પ્રજાપાલથી. ૯ નરપતિ! નારી ચંદ્રાવતી તાસ, ચંદ્રમુખી ગજગામિની, નરપતિ ! શ્રેષ્ઠી શૂર વિખ્યાત, શિયલ સલિલા કામિની. ૧૦ નરપતિ ! પુત્રાદિક પરિવાર, સાર ભૂષણ ચીવર ધરી; નરપતિ! જાયે નિત્ય નિગેહ, નમન સ્તવન પૂજા કરી. ૧૧
સમજે તેને ધર્મ છે, રાખે તેની લાજ; સંઘરે તેનું ધન વધે, ઉદ્યોગીને આજ
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તરને
૧૭૧
નરપતિ! પિષે પાત્ર સુપાત્ર, સામાયિક પૌષધ કરે; નરપતિ! દેવવંદન આવશ્યક, કાલવેલાએ અનુસરે ૧૨
અષ્ટમીનું સ્તવન *
ઢાળ પહેલી શ્રી રાજગૃહી શુભ કામ અધિક દીવાજે રે, વિચરંતા વીર જિદ અતિશય છાજે રે; ચેત્રીશ અને પાંત્રીશ વાણુ ગુણ લાવે રે, પાઉ ધાર્યા વધામણી જાય શ્રેણિક આવે રે. ૧ તિહ ચેસઠ સુરપતિ આવીને ત્રિગડું બનાવે રે, તેમાં બેસીને ઉપદેશ પ્રભુજી સુણાવે રે, સુર નર ને તિર્યંચ નિજ નિજ ભાષા રે, તિહાં સમજીને ભવતાર પામે સુખ ખાસા રે. ૨ , તિહાં ઈંદ્રભૂતિ ગણધાર શ્રી ગુરુ વીરને રે, પૂછે અષ્ટમીને મહિમાય કહો પ્રભુ અમને રે; તવ ભાખે વીર જિર્ણદ સુણે સહુ પ્રાણ રે, આઠમ દિન જિનનાં કલ્યાણ, ધરે ચિત્ત આણે રે. ૩
ઢાળ બીજી શ્રી ઋષભનું જન્મકલ્યાણ રે, વળી ચારિત્ર લહું ભગવાન રે, ત્રીજા સંભવ વ્યવન કલ્યાણ, ભવિ તમે અષ્ટમી તિથિ સેવા રે,
એ છે શિવવધૂ વરવાને મેવો–ભવિ. ૧
અન્ન દેવ સબસે બડા, સબ દેવનકા દેવ; દેવ દેવતા માનવી, કરે અન્નકી સેવ,
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૨
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
શ્રી અજિતસુમતિ નમિ જમ્યા રે, અભિનંદન શિવપદપામ્યા રે, - જિન સાતમા ચવન પામ્યા-ભવિ. ૨ વીશમા મુનિસુવ્રતસ્વામી રે, તેને જન્મ હવે ગુણધામી રે,
બાવીશમાં શિવ વિશરામી-ભવિ૦ ૩. પારસ જિન મોક્ષ મહંતા રે, ઇત્યાદિક જિન ગુણવતા રે,
કલ્યાણક મેક્ષ , મહંતા–ભવિ. ૪ શ્રી વીર નિણંદની વાણું રે, નિસુણી સમજ્યા ભવિ પ્રાણી રે,
આઠમ દિન અતિ ગુણખાણી-ભંવિ૦ ૫ આઠ કર્મ તે દર પળાય રે, એથી અડસિદ્ધિ અડબુદ્ધિ થાય છે,
- તે કારણ સિંચે ગુણ લાય-ભવિ૦ ૬ શ્રી ઉદયસાગર સૂરિરાયા રે, ગુરુ શિષ્ય વિવેકે વ્હાયા રે,
તસ ન્યાયસાગર ગુણ ગાયા-ભવિ. ૭
કેટલાક
સવાલાયક વિનાશી પુદગલ દશા, અવિનાશી તું આપ; આપોઆપ વિચારતાં, મીટે પુણ્ય અરુ. પાપ.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવના
૧૭૭
ન્યાયવિશારદ ન્યાયાચાય ઉપાધ્યાય
શ્રીમાન યશાવિજયજી વિરચિત ચાવીશી
( ૧ ) શ્રી ઋષભદેવસ્વામીનું” સ્તવન
જગજીવન જગ વાલહો, મરુદેવીના નંદ લાલ રે; મુખ દીઠે સુખ ઊપજે, દિરશન અતિહિ આનંદ લાલ રે. જગ૦ ૧ આંખડી અ’ભુજ પાંખડી, અષ્ટમી શશી સમ ભાલ લાલ રે; વન તે શારદ ચંદલા, વાણી અતિહિ રસાલ લાલ રે. જગ૦ ૨ લક્ષણ અંગે વિરાજતાં, અહિય સહસ ઉદાર લાલ રે; રેખા કર ચરણાર્દિક, અભ્યંતર નહિ પાર લાલ રે. જગ૦ ૩ ઇંદ્ર ચંદ્ર રવિ ગિરિતણા, ગુણ લઈ ઘડીયું અંગ લાલ રે; ભાગ્ય કીહાં થકી આવીયું, અચરિજ એહ ઉત્ત`ગ લાલ રે. જગ૦ ૪
.
ગુણ સઘળા અંગીકર્યો, દૂર કર્યાં સવ દોષ લાલ રે; વાચક ચાવિજયે થુણ્યા, દેજા સુખના પાષ લાલ રે. જગ૦૫
( ૨ ) શ્રી અજિતનાથસ્વામીનું સ્તવન અજિત જિષ્ણુ દશુ' પ્રીતડી, મુજ ન ગમે હો મીજાના સંગ કે; માલતી ફુલે માહિયા, કિમ બેસે હો બાવળ તરુ ભૃંગ કે ? અ૦ ૧ ગ'ગા જળમાં જે રમ્યા, કિમ છીન્નુર જળ હો રતિ પામે મરાલ કે? સરોવર જળધર જળ વિના, નવિ ચાહેા જગ ચાતક બાળ કે.અ૦ ૨
પંચાચાર
પાંચ ઇન્દ્રિય વશ કરે, પાળે પાંચ સમિતિ સુમિતા રહે, વંદુ તે અણુગાર
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
કેફિલ કલકૂજિત કરે, પામી મંજરી હે પંજરી સહકાર કે ઓછાં તરુવર નવિ ગમે, ગિઆશું હો હોય ગુણને પ્યાર કે. અ૦૩ કમલિની દિનકર કર ગ્રહે, વળી કુમુદિની હે ધરે ચંદનશું પ્રીત કે; ગૌરીગિરીશગિરિધર વિના નવિચાહે હોકમલા નિજ ચિત્તકે. અ૦૪ તિમ પ્રભુશું મુજ મન રમ્યું, બીજાશું હો નહિ આવે દાય કે, શ્રીનયવિજય વિબુધતણે,વાચક યશ હો નિતનિત ગુણ ગાયકે અ૦૫
- (૩) શ્રી સંભવનાથસ્વામીનું સ્તવન સંભવ જિનવર વિનતિ, અવધારે ગુણજ્ઞાતા રે; ખામી નહિ મુજ ખીજમતે, કદીયે હોશે ફળદાતા રે. સંભવ ૧ કર જોડી ઊભે રહું, રાત દિવસ તુમ ધ્યાને રે; જે મનમાં આણે નહિ, તે શું કહીએ છાને રે? સંભવ. ૨ ખેટ ખજાને કો નહિ, દીજીએ વંછિત દાને રે; કરુણ નજર પ્રભુજીત , વાધે સેવક વાને રે. સંભવ૦ ૩ કોળ લબ્ધિ નહિ મતિ ગણે, ભાવ લબ્ધિ તુમ હાથે રે; લડથડતું પણ ગજબચ્ચું, ગાજે ગયવર સાથે છે. સંભવ. ૪ દેશે તે તુમહિ ભલું, બીજા તે નવિ જાચું રે વાચક યશ કહે સાંઈશું, ફળશે એ મુજ સાચું રે. સંભવ ૫
મિત્તર એસા કીજીએ, ઢાલ સરીખા હોય; સુખમેં પીછે પડ રહે, દુઃખમેં આગુ હોય ,
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________
સતવને
૧૭૫
(૪) શ્રી અભિનંદન સ્વામીનું સ્તવન દીઠી હો પ્રભુ દીઠી જગગુરુ તુજ,
મૂરતિ હો પ્રભુ ! મૂરતિ મેહન વેલડીજી; મીઠી હો પ્રભુ ! મીઠી તાહરી વાણી, જ લાગે પ્રભુ ! લાગે જેસી શેલડીજી. ૧ જાણું હો પ્રભુ ! જાણું જન્મ કયર્થ,
જે હું હો પ્રભુ ! હું તુમ સાથે મત્યેજી; સુરમણિ હે પ્રભુ ! સુરમણિ પામે હત્ય,
આંગણે હે પ્રભુ ! આંગણે મુજ સુરતરુ ફળે. ૨ જાગ્યા હે પ્રભુ ! જાગ્યા પુણ્ય અંકુર,
માગ્યા હે પ્રભુ ! મુહ માગ્યા પાસા ઢળ્યા; વુક્યા હે પ્રભુ ! વુક્યા અમીરસ મેહ,
નાઠા હે પ્રભુ! નાઠા અશુભ શુભ દિન વન્યાજી, ૩ ભૂખ્યા હો પ્રભુ ! ભૂખ્યા મળ્યાં છૂતપૂર, - તરસ્યા હો પ્રભુ ! તરસ્યા દિવ્ય ઉદક મિલ્યાજી;
થાક્યા હે પ્રભુ ! થાક્યા મળ્યા સુખપાલ, ' ચાહતા હો પ્રભુ ચાહતા સજજન હેજે હલ્યા. ૪ દી હો પ્રભુ ! દી નિશા વન ગેહ,
સાથી હો પ્રભુ ! સાથી થળે જળ નૌકા મળી;
લાગ્યા છે
. પ્રભુ !
મેહ
*
S;
ગૌધન ગાજધન બાજીધન, ઔર રત્ન ધનખાન, જબ આ સંતેષ ધન, સબ ધન ધૂળ સમાન.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૬
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
કલિયુગે હો પ્રભુ ! કલિયુગે દુલહો તુજ,
દરિસન હે પ્રભુ ! દરસન લધું આશા ફળીજી. ૫ વાચક હે પ્રભુ ! વાચક યશ તુમ દાસ, | વિનવે હો પ્રભુ ! વિનવે અભિનંદન સુણેજી; કહીએ હો પ્રભુ ! કદીએ મ દેજે કેહ, દેજે હો પ્રભુ ! દેજે સુખ દરિસનતણજી. ૬ :
– ' . (૫) શ્રી સુમતિનાથ સ્વામીનું સ્તવન સુમતિનાથ ગુણશું મિલીજી, વાધે મુજ મન પ્રીતિ તેલબિંદુ જેમ વિસ્તરેજી, જલ માંહે ભલી રીતિ.
સેભાગી જિનશું લાગે અવિહડ રંગ. ૧ સજ્જનશું છે પ્રીતડીજી, છાની તે ન રખાય; પરિમલ કસ્તુરીતણજી, મહીમાંહે મહકાય. ભાગી. ૨ આંગળીએ નવિ મેરુ ઢંકાએ, છાબડીએ રવિ તેજ, અંજલિમાં જીમ ગંગન માએ, મુજ મન તીમ પ્રભુ હે જ.૦૩ હુઓ છીપે નહિ અધર અરુણ જીમ, ખાતા પાન સુરંગ; પીવત ભર ભર પ્રભુગુણ પ્યાલા, તીમ મુજ પ્રેમ અભંગ. સો૦૪ હાંકી ઈશું પરાળશુંછ, ન રહે લહી વિસ્તાર; વાચક યશ કહે પ્રભુતજી, તીમ મુજ પ્રેમ પ્રકાર, સો૫
જે સુખમાં ફીર દુ:ખ વસે, સો સુખ નહિ દુ:ખરૂપ; જે ઉત્તેગ ફીર ગીર પડે, સે ઉત્તેગ નહિ ભવક્ષ,
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________
રસ્તવને
૧૭,
(૬) શ્રી પદ્મપ્રભુસ્વામીનું સ્તવન પદ્મપ્રભ જિન જઈ અળગા રહ્યા, જહાંથી નાવે લેખોજી, કાગળ ને મસી તીહાં નહિ સપજે, ન ચલે વાટ વિશેષજી.
- સુગુણ સનેહા રે કદીય ન વિસરે. ૧ અહીંથી તહાં જઈ કોઈ આવે નહિ, જેહ કહે સંદેશેજી; જેહનું મિલવું દોહિલું તેહશું, નેહ તે આપ કિલેશેજી. સુ૨ વીતરાગશું રે રાગ તે એક પખો, કીજે કવણ પ્રકારેજી; ઘેડ દોડે રે સાહેબ વાજમાં, મન નાણે અસવારેજી. સુ. ૩ સાચી ભક્તિ રે ભાવન રસ કહ્યો, રસ હોય તહાં દેય રીઝેજી; હોડાફોડે રે બીહુ રસ રીઝવી, મનના મરથ સીઝેજી. સુ. ૪ પણ ગુણવંતા રે ગેઠે ગાજીએ, હોટા તે વિશ્રામ; વાચક યશ કહે એ જ આશરે, સુખ લહું ઠામઠામજી. સુ૫
(૭) શ્રી સુપાર્શ્વનાથસ્વામીનું સ્તવન શ્રી સુપાસ જિનરાજ, તું ત્રિભુવન શિરતાજ; • આજ હો છાજે રે ઠકુરાઈ, પ્રભુ તુજ પદતણીજી. ૧ . દિવ્ય ધ્વનિ સુર ફૂલ, ચામર છત્ર અમૂલ;
આજ હો રાજે રે ભામંડલ, ગાજે દંભીજી. ૨ અતિશય સહજના ચાર, કર્મ ખગાથી અગ્યાર; આજ હો કીધા રે ગણશે, સુર ગુણ ભાસુરેજી. ૩
મધુ સંચય કરી મરી રહ્ય, ભ્રમર કેવી અજાણ ના દીધું ના ભેગાવ્યું, નાહક છે પ્રાણ
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૮
શ્રી જિનચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
વાણ ગુણ પાંત્રીશ, પ્રાતિહારજ જગદીશ; આજ હે રાજે રે દીવાજે, છાજે આઠણું છે. ૪ : સિંહાસન અશોક, બેઠા મોહે લેક; આજ હોસ્વામી શિવગામી, વાચકયશથુજી ૫
(૮) શ્રી ચંદ્રપ્રભસ્વામીનું સ્તવન ચંદ્રપ્રભ જિન સાહેબા રે, તુમે છે ચતુર સુજાણ, મનના માન્યા; સેવા જાણે દાસની રે, દેશો પદ નિર્વાણ, મનના અન્યા. આવો આવો રે ચતુર સુખભેગી, કીજે વાત એકાંત અભેગી; ગુણ ગાઠે પ્રકટે પ્રેમ, મનના માન્યા. ઓછું અધિવું પણ કહે રે, આસંગાયત જેહ; મન આપે ફળ જે અણકહે રે ગિરુએ સાહેબ તેહ. મન
આવોકીજે ગુણ૦ ૨ દીન કહ્યા વિણ દાનથી રે, દાતાની વાધે મામ; મન . જલદીએ ચાતક ખીજવીરે, મેઘ હુએ તીણે શ્યામ. મન
આવો. કીજે ગુણ ૩ પીય પિયુ કરી તેમને જપું રે, હું ચાતક તમે મેહ, મન . એક લહેરમાં દુઃખ હરો રે, વાધે બમણો નેહ. મન
આવોકીજે૦ ગુણ૦ ૪ મોડું વહેલું આપવું રે, તે શી ઢીલ કરાય? મન. વાચક યશ કહે જગધણી રે, તુમ તુઠે સુખ થાય. મન
આવો. કીજે ગુણ- ૫
પંથી સહુ ભવ પંથમાં, ભેળા થયા ભાગે કરી; કે આજે કેઈ કાલે, એમ જશે સૌ વિખરી
.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________
તવનો
(૯) શ્રી સુવિધિનાથ સ્વામીનું સ્તવન
લંઘુ પણ હું તુમ મન નવિ માવું રે, જગગુરુ તુમને દિલમાં લાવું રે કુણને એ દીજે શાબાશી રે, કહો શ્રી સુવિધિ નિણંદ વિમાસી રે. ૧ મુજ મન અણુ માંહે ભક્તિ છે ઝાઝી રે, તેહ દરીને તું છે માજી રે; ચગી પણ જે વાત ન જાણે રે, તેહ અચરિજ કુણથી હુઓ ટાણે રે. ૨ અથવા ધિરમાંહી અથિર ન ભાવે રે, મહોટે ગજ દર્પણમાં આવે રે; જેહને તેજે બુદ્ધિ પ્રકાશી રે, તેહને. દીજે એ શાબાશી રે. ૩ ઊર્ધ્વ મૂળ તરુઅર અધ શાખા રે, છંદ પણે એવી ભાખા રે, અચરિજવાળે અચરિજ કીધું રે,
ભકતે સેવક કારજ સીધું રે. ૪ * ૧ નાનું વહાણ, ૨ ટંડેલ (કપ્તાન), આ બંગાળી ભાષાના શબ્દો છે. સંસ્કૃત ભાષામાં તે “દરી’ નો અર્થ ગુફા થાય છે.
તરુવર સરવરે સંત જન, ચેથા વરસત મેહ; પરમારથકે કારણે, ચારે ધર્યો દેહ,
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાજ
લાડ કરી જે બાળક બેલે રે, માતપિતા મન અમીને તેલે રે શ્રીનવિજય વિબુધને શિશો રે, યશ કહે ઈમ જાણે જગદીશ રે.
૫
( ૧૦ ) શ્રી શીતલનાથ સ્વામીનું સ્તવન શ્રી શીતલ જિન ભેટીએ, કરી ભક્ત એનું ચિત્ત હો; તેહથી કહો છાનું કહ્યું, જેહને સેપ્યાં તન-મન-વિત્ત હો.
શ્રી શીતલ૦ ૧ દાયક નામે છે ઘણા, પણ તું સાયર તે કૂપ હો; તે બહુ ખજવા તગતગે, તું દિનકર તેજ સ્વરૂપ છે.
શ્રી શીતલ૦ ૨ મેટે જાણી આદર્યો, દારિદ્ર ભાંજે જગતાત હે; તું કરુણવંત શિરેમણિ, હું કરુણપાત્ર વિખ્યાત છે.
શ્રી શીતલ૦ ૩ અંતરજામી સવિ લહ, અમ મનની જે છે વાત હો; મા આગળ મોસાળના, શા વરણવવા અવદાત હો ?
શ્રી શીતલ૦ ૪. જાણે તે તાણે કર્યું, સેવાફલ દીજે દેવ હો વાચક યશ કહે ઢીલની, એ ન ગમે મુજ મન ટેવ હો.
શ્રી શીતલ૦ ૫ ૧ જુએ, વીનોદ્ધા ધુરંધરરવારો રત્નાકર પચ્ચીશી.
નામ રહંતા ઠાકર, નાણાં નહિ રહેત; કીતિ કેરાં કેટડા, પાડયા નહિ પડત,
,
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________
સતવને
( ૧૧ ) શ્રી શ્રેયાંસનાથ સ્વામીનું સ્તવન તમે બહુ મૈત્રી રે સાહિબા, મારે તે મન એક; તુમ વિના બીજે રે નવિ ગમે, એ જ મુજ હોટી રે ટેક.
શ્રી શ્રેયાંસ કૃપા કરે. ૧ મન રાખો તમે સવિતણા; પણ કીહાં એક મળી જાઓ ? લલચા લખ લેકને, સાથી સહજ ન થાઓ. શ્રી શ્રેયાંસ ૨ રાગભારે જન મન રહો, પણ તિહું કાલ વૈરાગ; ચિત્ત તમારા રે સમુદ્રને, કેઈન પામે રે તાગ. શ્રી શ્રેયાંસ૦ ૩ એવા શું ચિત્ત મેળવ્યું? કેળવ્યું પહેલાં ન કાંઈ સેવક નિપટ અબૂઝ છે, નિર્વહશે તમે સાંઈ શ્રી શ્રેયાંસ. ૪ નિરાગીશું રે કિમ મિલે? પણ મળવાને એ કાંત, વાચક યશ કહે મુજ મિલ્ય, ભક્ત કામણવંત. શ્રી શ્રેયાંસ૫
' (૧૨) શ્રી વાસુપૂજય જિન સ્તવન સ્વામી તમે કાંઈ કામણ કીધું, ચિત્તડું હમારું ચેરી લીધું; સાહેબા વાસુપૂજ્ય જિમુંદા, મેહના વાસુપૂજ્ય જિમુંદા. અમે પણ તુમશું કામણ કરશું, ભકતે ગ્રહી મન ઘરમાં ધરશું;
સાહેબ૦ ૧ મનઘરમાં ધરિયા ઘર ભા; દેખત નિત્ય રહેશે. થિર ભા; મન વૈકુંઠ અકુંતિ ભક્ત, જેગી ભાખે અનુભવયુકતે. સા. ૨
૧ “એ તંત” એ પણ પાઠ છે. તંત-નિશ્ચય. ૨ રહીશું. ' એવો પણ પાઠ છે.
જ્ઞાનગવે મતિમંદતા, નિષ્ફર વચન ઉદ્દગાર; - રુદ્ધ ભાવ આલસ દશા, નાશ પંચ પ્રકાર
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન—ચન્દ્ર–કાન્ત-ગુણમાળા
કલેશે વાસિત મન સ`સાર, કલેશ રહિત મન તે ભવપાર; જો વિશુદ્ધ મન ઘર તુમે આવ્યા, પ્રભુ તે અમે નવ નિધિ ઋદ્ધિ પામ્યા. સાહેમા૦ ૩ સાત રાજ અલગા જઈ બેઠા, પણ ભગતે અમ મનમાંહે પેઠા; અળગાને વળગ્યા જે રહેવુ', તે ભાણા ખડખડ દુઃખ હેવું. સાહેબા૦ ૪ ધ્યાતા ધ્યેય ધ્યાન ગુણ એકે, ભેદ છેદ્ય કરશું હવે ટેકે; ક્ષીર–નીર પરે તુમશું, વાચક યા કહે હેજે હુંળશું. સાહેમા પ
૧૮૨
(૧૩) શ્રી વિલમનાથસ્વામીનું સ્તવન
સેવા ભવિયાં વિમલ જિજ્ઞેસર, દુવ્રુષા સજ્જન સંગાજી; એવા પ્રભુનું દરશન લેવું, તે આળસમાંહે ગંગાજી. સે॰૧ અવસર પામી આળસ કરશે, તે મૂરખમાં પહેલેાજી. ભૂખ્યાને જેમ ઘેવર દેતાં; હાથ ન માંડે ઘેલેાજી. સે૦ ૨ ભવ અનંતમાં દરશન દીઠું, પ્રભુ એહવા દેખાડેજી; વિકટ પથ જે પાળ પાળિયા, કમ-વિવર ઉઘાડે. સે૦ ૩
તત્ત્વ પ્રીતિકર પાણી પાએ, વિમલા લેકે આંછજી;
લાયણ ગુરુ પરમાન્ન દીએ તવ,
墨熟義熟熟雞餐熟熟
પશુકી હેાત પનીઆ,
ભ્રમ નાંખે સવ ભાંજીજી. સે૦૪
નર જો કરણી કરે તેા,
****
નરકા ફ્લુ નહીં હેત;
નરકા નારાયણ હાત.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવના
૧૮૩
ભ્રમ ભાંગ્યા તવ પ્રભુશું પ્રેમે, વાત કરું મન ખોલીજી; સરલતણે જે હઈડે આવે, તેહ જણાવે ખેલીજી. સે૦ ૫ શ્રીનયવિજય વિષ્ણુધપયસેવક, વાચક યરા કહે સાચુ જી; કોડી કપટ જો કોઈ દિખાવે, તેાહી પ્રભુ નવિ રાચુજી. સે॰ ↑
(૧૪) શ્રી અન`તનાથસ્વામીનું સ્તવન
શ્રી અનંત જિનશું કરો, સાહેલડયાં, ચાળ મજીના રંગ રે, ગુણવેલડિયાં; સાચા રગતે ધના, સાહેલડિયાં ખીજા · રંગ પતંગરે, ગુણવેલડિયાં ધરગ જીરણ નહિ, સા॰ દેહ તે જીરણ થાય રે; ગુણ૦ સાનું તે વિણસે નહિ, સા॰ ઘાટ ઘડામણુ જાય રે. ગુણ૦ ૨ ત્રાંબું જે સવેધીયું, સા॰ તે હોય જાચુ' હેમ રે; ગુણે૦ ફરી ત્રાંબું તે નવિ હુએ, સા॰ એહવા જગગુરુ પ્રેમ રે. ગુણુ૦ ૩ ઉત્તમ ગુણ અનુરાગથી, સા॰ લહીએ ઉત્તમ ઠામ રે, ગુણ૦ ઉત્તમ નિજ મહિમા વધે, સા॰ દીપે ઉત્તમ ધામ રે. ગુણુ૦ ૪ ઉદક બિંદુ સાયર લગ્ન્યા, સા॰ જીમ હોય અખયઅલંગ રે; ગુણ૦ વાચક યશ કહે પ્રભુ ગુણે, સા॰ તિમ મુજ પ્રેમ પ્રસંગ રે. ગુણ૦ ૫
************************
કહા ભયેા ઘર છાંડકે, તāા ન માયા સંગ; સર્પ તજે જેમ કાંચળી, વિષ નહિ તન્મ્યા અંગ.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
(૧૫) શ્રી શ્ર નાથસ્વામીનુ` સ્તવન
થાશુ? પ્રેમ બન્યા છે રાજ, નિવહશો તે લેખે. એ આંકણી મે... રાગી રચે છો નિરાગી, અણુન્નુગતે હોય હાંસી; એક પખા જે ને નિહવા, તે માંકી શાખાશી. થાશું ૧ નિરાગી સેવે કાંઇ હાવે ? એમ મનમાં નિવે આણું; ફળે અચેતન પણ જેમ સુરમણિ, તિમ તુમ ભક્તિ પ્રમાણુ, થાણું૦ ૨ ચંદન શીતલતા ઉપજાવે, અગ્નિ તે શીત મીટાવે; સેવકનાં તિમ દુઃખ ગમાવે, પ્રભુ ગુણ પ્રેમ સ્વભાવે. થાણું ૩ વ્યસન ઉદય જે જલધિ અનુહરે, શશીને તેહપ સબ'ધે; અણુસંબંધે કુમુદ અનુત્તુરે, શુદ્ધ સ્વભાવ પ્રખધે. થાણું ૪ દેવ અનેરા તુમથી છેટા, થેં જગમાં અધિકેરા; યશ કહે ધર્મજિનેશ્વર થાશું, દિલ માન્યા હૈ મેરા. થાળું પ
( ૧૬ ) શ્રી શાંતિનાથ જિન સ્તવન ( શ્રી જયાનંદ કુમાર-એ દેશી )
ધન્ય દિન વેલા ધન્ય ઘડી તેહ, અચિરાના નંદન જિન યદ્ઘિ ભેટશ્રુ જી;
૧. થાશું-તમારી સાથે. ૨. થેં-તમે. ૩. માંકી-મારી (મારવાડી ભાષા) ૪. કાંઈ હાવે-શું થાય ? ( મારવાડી ભાષા) ૫: તે–તેજ [પ્રકાશ] તથા નેહ [સ્નેહવુ એવાં એવાં પણ પાઠાંતરા છે. ૬ વળી પાઠાંતર.
બ્રહ્મચર્ય સખમે અડા, તીન લાકકી સંપદા,
the he
સમ રત્નાંકી ખાન; બ્રહ્મચર્ય મે
માન.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________
શિસ્તવને
લહીશું રે સુખ દેખી મુખ ચંદ, વિરહ વ્યથાના દુઃખ સવિ મેટશુંછ. જા રે જેણે તુજ ગુણ લેશ, બીજે રે રસ તેહને મન નવિ ગમેજી; ચાખે રે જેણે અમી લવલેશ, બાકસ બુકસ તસ ન રુચે કિમેજી. તુજ સમકિતરસ સ્વાદને અજાણ, પાપ કુમતને બહુ દિન સેવિયે); સેવે જે કર્મને યોગે તેહિ, વાં છે તે સમકિત અમૃત ઘેરે લિખ્યું છે. તારું ધ્યાન તે સમતિ રૂપ, તેહજ જ્ઞાન ને ચારિત્ર તેહ છે ; તેહથી રે જાયે સઘળાં પાપ, ધ્યાતાં ધ્યેય સ્વરૂપ હોય છેજી. દેખી રે અદ્દભુત તાહરું રૂપ,
અચરિજ ભવિક અરૂપી પદ વરેજી; • તાહરી ગત તુંહી જાણે હો દેવ,
સ્મરણ ભજન તે વાચક યશ કરે છે.
૫
1 ભાજન.
૧ કભક્તને ખરાબ ભોજન. કાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાકાર
તનકે જોગી સબ કરે, મનકે વીરલા કેય; સહેજે સિદ્ધિ પાઈએ, જે મન જેગી હેય.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૬
શ્રી જિન—ચન્દ્ર-કાન્ત ગુણમાળા
( ૧૭ ) શ્રી કુંથુનાથ જિન સ્તવન ( સાહેલા હે—એ દેશી. )
સાહેલા હૈ કુછુ જિનેશ્વર દેવ, રત્ન દીપક અતિ દીપતા હો લાલ; સાહેલા હું મુજ મનમદિરમાંહે,
આવે જો અરિ દિલ જીપતા હા. ૧ સાહેલા હૈ મિટે તે મેહ અંધાર, અનુભવ તેજે જલહલે હા; સાહેલા હે ધૂમ કષાય ન રેખ, ચરણ ચિત્રામણ નવીચલે હો. ૨ સાહેલા હે પાત્ર કરે નહિ હેઠ, સૂરજ તેજે નવી છૂપે હો; સાહેલા હે સ` તેજનુ' તેજ, પહેલાંથી વાધે પછે હો. ૩ સાહેલા હે જેહ ન મરુતને ગમ્ય, ચંચળતા જે નવિ લહે હો; સાહેલા હે જેહ સદા છે રમ્ય, પુષ્ટ ગુણે નવી કૃશ રહે હા. ૪ સાહેલા હે પુદ્દગલ તેલ ન ખેપ, જેહ ન શુદ્ધ દશા દહે હેા; સાહેલા હે શ્રીનયવિજય સુશિષ્ય, વાચક યશ એણિ પરે કહે હા. પ
( ૧૮ ) શ્રી અરનાથ જિન સ્તવન ( આસણુરા યાગી—એ દેશી. )
શ્રી અરજિન ભજવલના તારુ, મુજ મન લાગે વારુ રે; સનમાહનસ્વામી . માંહે ગ્રહી ભવિજનને તારે, આણે શિવપુર આરે રે. મન૦ ૧
* પાઠાંતર સમીર.
基苯基太太太太太太过
જો માયા સતા તજી, મૂઢ તાંહિ લલચાય;
નર ખાય કર ડારતે, ધાન સ્વાદ લેખાય.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________
સતવનો
તપ જપ મેહ મહા તેફાને, નાવ ન ચાલે માને રે, મ૦ પણ નવિ ભય મુજ હાથે હાથે, તારે તે છે સાથે રે. મ૦ ૨ ભક્તને સ્વર્ગ સ્વર્ગથી અધિકું, જ્ઞાનીને ફલ દેઈ રે મ0 કાયા કષ્ટ વિના ફલ લહિયે, મનમાં ધ્યાન ધરે રે. મ. ૩ જે ઉપાય બહુવિધની રચના, ગમાયા તે જાણે રે; મ શુદ્ધદ્રવ્ય ગુણ પર્યાય ધ્યાને, શિવ દીએ પ્રભુ સપરાણે રે. મ૦ ૪ પ્રભુ પાય વલગ્યા તે રહ્યા તાજા, અલગ અંગન સાજા રે મ. વાચક યશ કહે અવર ન ધ્યાઉં, એ પ્રભુના ગુણ ગાઉં. મપ.
૦
(૧૯) શ્રી મલ્લિનાથ જિન સ્તવન
( નાભિરાયા કે બાગ-એ દેશી.) તુઝ મુજ રીઝની રીઝ, અટપટ એહ ખરીરી; લટપટ ના કામ, ખટપટ ભાંજ પરીરી. મલ્લિનાથ! તુઝ રીઝ, જને રીઝે ન હરીફ દેય રીઝણને ઉપાય, સાહસું કાંઈ ન જુવેરી. દુરારાધ્ય છે લેક, સહુને સમ ન શશીર; એક દુહવાએ ગાઢ, એક જે બેલે હસીરી. લેક લેકેત્તર વાત, રઝ છે દેઈ જુઈરી, - તાત ચક્ર ધુર પૂજ્ય, ચિંતા એહ હુઈરી.
૦
૪
શીરે પૂરી લાપશી, ઔર કાકડી આદિ; ' કહેનેકી તે એકાદશી, હૈ દ્વાદશીકી દાદી.
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાનત-ગુણમાળા
રીઝવ એક સાંઈ લેક તે વાત કરી, - શ્રી નયનવિય સુશિષ્ય, એહી જ ચિત્ત ધરેરી.
૫
( ૨૦ ) શ્રી મુનિસુવત જિન સ્તવન
( પાંડવ પાંચે વંદતાં-એ દેશી.); મુનિસુવ્રત જિન વંદતા, અતિ ઉત્કૃસિંત તન મન થાય રે; વદન અનુપમ નિરખતાં, મારા ભવભવનાં દુઃખ જાય રે; મા જગતગુરુ જાગતે સુખકંદરે, સુખકંદ અમંદ આનંદ. જ. ૧ નિશદિન સૂતાં જાગતાં, હૈયડાથી ન રહે દૂર રે, જબ ઉપગાર સંભારીએ, તબ ઉપજે આનંદ. પૂરશે. જ૦ ૨ પ્રભુ ઉપગાર ગુણે ભર્યા, મન અવગુણ એક ન સમાય રે ગુણગણ અનુબંધી હુવા, તે તે અક્ષય*ભાવ કહાય રે. ૪૦ ૩ અક્ષયપદ દીએ પ્રેમ છે, પ્રભુનું તે અનુભવ રૂપ રે; અક્ષર સ્વર ગોચર નહિ, એ તે અલ અમાય અરૂપ રેજ૦ ૪ અક્ષર થોડા ગુણ ઘણું, સજજનના તે ન લખાય રે; વાચક યશ કહે પ્રેમથી, પણ મનમાંહે પરખાય રે. જ. પ
* ક્ષાયિક ભાવવાળા.
કટુ વાણું સુણે જે તું, મીઠી વાણુ સદા કહેજે; પસઈ મૂર્ખતા કાજે, મુખે ના ઝેર તું લેજે.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
- ( ર ) શ્રી નેમિનાથ જિન સ્તવન
(હું તુમ સાથે નહિ બેલું ઋષભ-એ દેશી.) શ્રી નમિજિનની સેવા કરતાં, અલિય વિઘન સવિરે નાસે; અષ્ટ મહાસિદ્ધિ નવનિધિ લીલા,
આવે બહુ મહમુર પાસેજી. શ્રી. ૧. મયમરા આંગણે ગજ ગાજે, રાજે તેજી તુખાર ચંગાજી; બેટા બેટી બંધવ જેડી, લહીએ બહુ અધિકાર રંગાજી. શ્રી. ૨ વલ્લભસંગમ રંગ લહીજે, અણુવહાલા હોય દૂર સહેજેજી; વાંછાતણે વિલંબ ન જે, કારજ સીઝે ભૂરિલહેજે. શ્રી. ૩ ચંદ્ર કિરણ યશ ઉજજવલ ઉદ્યસે, સૂર્ય તુલ્ય પ્રતાપે દીપેજી; જે પ્રભુભક્તિ કરે નિત વિનયે,
તે અરિયણ બહુ પ્રતાપી જીપેજ. શ્રી. ૪ મંગલમાલા લચ્છી વિશાલા, બાલા બહુલે પ્રેમ રંગેજી; શ્રીનયવિજયવિબુધપયસેવક કહે લહએ પ્રેમસુખ અંગેજી. શ્રી ૫
(૨૨) શ્રી નેમિનાથ જિન સ્તવન
( કાચી કલિ અનારકી રે હાં-એ દેશી. ) તોરણથી રથ ફેરી ગયા રે હાં, પશુડાં શિર દઈ દેષ; મેરે વાલમા; નવ ભવ નેહ નિવારિ રે હાં, યે જોઈ આવ્યા છેષ મે. ૧ ૧ સંપત્તિના પ્રકાર. પાઠાંતર–સહેજેજી શીધ્ર.
નીરખીને નવયૌવના, લેશ ન વિષય નિદાન; ગણે કાષ્ટની પૂતળી, તે ભગવાન સમાન,
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિત-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ચંદ્ર કલંકી જેહથી રે હાં, રામ ને સતા વિયેગ; મે - તેહ કુરંગને વયણડે રે હાં, પત્તિ આવે કોણ લેગ ? મે ૨ ઉતારી હું ચિત્તથી રે હાં, મુક્તિ ધૂતારી હેત; મે. સિદ્ધ અનતે ભેગવી રે હાં, તેહથી કવણ સંકેત ? મે ૩ પ્રીતિ કરતાં સેહલી રે હાં, નિરવહેતાં જંજાલ, મે. ' જેહ વ્યાલ ખેલાવ રે હાં, જેહવી અગનની જાલ. મે. ૪ જે વિવાહ અવસરે દીએ રે હાં, હાથ ઉપર નવિ હાથ; મે દીક્ષા અવસર દીજીએ રે હાં, શિર ઉપર જગનાથ. મે. ૫ એમ વલવલતી રાજુલ ગઈ રે હાં, તેમ કને વ્રત લીધ; મેવ વાચક યશ કહે પ્રણમીએ રે હાં, એ દંપતી દેય સિદ્ધ. મે૬
(૨૩) શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
(રાગ-મલ્હાર-દેખી કામની દેય ) વામાનંદન જિનવર, મુનિવરમાં વડે રે કે મુનિવરમાં વડે, જિમ સુરમાહ સેહે સુરપતિ પરવડે રે કે સુત્ર જિમ ગિરિમાહ સુરાચલ, મૃગમાહિ કેશરી રે કે, મૃ૦ : જિમ ચંદન તરુમાં, સુભટમાંહે મુર-અરિ રે કે. સુ. ૧ નદીમાંહે જેમ ગંગ, અનંગ સ્વરૂપમાં રે કે, અo કૂલમાંહે અરવિંદ, ભરતપતિ ભૂપમાં રે કે; ભ૦
૧ વિશ્વાસ. ૨ મુરારિ કૃષ્ણ. ఊహాహాహా హా ********* *
કાને સુણી ન માનીએ, નજરે દીઠે સે સચ્ચે; નજરે દીઠી માનીએ, નિર્ણય કરી સો સચ્ચે.’
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________
તવને
૧૯૧
૦
૧૦.
ઐરાવણ ગજમાંહે, ગરુડ ખગમાં યથારે કે, તેજવંતમાંહે ભાણ, વખાણમાં જિનકથા રે કે. મંત્રમાંહે નવકાર, રતનમહે સુરમણિ રે કે, ૨૦ સાગરમાહે સ્વયંભૂ-રમણ શિરોમણિ રે કે, * ૨૦ શુકલધ્યાન જિમ ધ્યાનમાં, અતિ નિર્મલપણે રે કે, - શ્રી નયવિજય વિબુધપય–સેવક ઈમ ભણે રે કે. સે. ૩
(૨૪) શ્રી વમાનસ્વામીનું સ્તવન ગિરુઆ રે ગુણ તમતણા, શ્રી વદ્ધમાન જિનરાયા રે; સુણતાં શ્રવણે અમી ઝરે, હારી નિર્મળ થાયે કાયા રે. ગિ૧ તુમ ગુણ-ગણ-ગંગાજળે, હું ઝીલીને નિર્મળ થાઉં રે, અવર ન ધધ આદરું, નિશિદિન તેરા ગુણ ગાઉં રે. ગિગ ૨ ઝીલ્યા જે ગંગાજળે, તે છીલર જળ નવિ પિસે રે ? માલતી ફૂલે મહિયા, તે બાવળ જઈ નવિ બેસે છે. ગિ. ૩ એમ અમે તુમગુણઠણું, રંગે રાચ્ચાને વળી માચ્યા રે તે કેમ પરસુર આદરે ? જે પરનારી વશ રાવ્યા છે. ગિ. ૪ તું ગતિ તું મતિ આશરે, તું આલંબન મુજયારે રે; વાચક યશ કહે માહરે. તું જીવજીવન આધારે રે. ગિઢ ૫
૧ જીવનપ્રાણ, એવો પણ પાઠ છે. . શાકાહાહાકલ્લાહકાર સલાહદારાણાવાવાળા - નશા નરકે ન ચાહીએ, દ્રવ્ય બુદ્ધિ હરી લેત; - નીચ નશાને કારણે, સબ જન ગાલી દેત.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
શ્રી આનંદઘનજીકૃત ચોવીશી
(૧) શ્રી ઋષભદેવ જિન સ્તવન (રાગ મા–કમ પરીક્ષાકરણ કુંવર ચ –એ દેશી.) રૂષભ જિનેશ્વર પ્રીતમ મારો રે, ઓર ન ચાહું રે કંત, રીઝો સાહિબ સંગ ન પરિહરે રે, ભાગે સાદિ અનંત. રૂષભ૦૧ પ્રીત સગાઈ રે જગમાં સહુ કરે છે, પ્રીત સગાઈ ન કેય; પ્રીત સગાઈ રે નિરુપાધિક કહી રે, પાધિક ધન ખોય. રૂષભ૦૨ કઈ કંથ કારણ કાષ્ટભક્ષણ કરે રે, મિલશું કથને ધાય; એ મેળે નવિ કહીએ સંભવે રે, મેળો ઠામ ન ઠાય. રૂષભ૦૩ કઈ પતિરંજન અતિ ઘણે તપ કરે રે, પતિરંજન તનતાપ; એ પતિરંજનમેંનવિ ચિત્ત ધર્યું રે, રંજનધાતુમિલાપ. રૂષભ૦૪ કેઈ કહે લીલા રે અલખ અલખતણી રે, લખ પૂરે મન આશ દેષ રહિતને લીલા નવિ ઘટે રે, લીલા દોષ વિલાસ. રૂષભ૦૫ ચિત્ત પ્રસન્ન રે પૂજનફળ કહ્યું છે, પૂજા અખંડિત એક કપટ રહિત થઈ આતમ અરપણું રે, આનંદઘનપદ રેહ. રૂષભ૦૬
(૨) શ્રી અજિતનાથ જિન સ્તવન (રાગ–આશાવરી. મારું મન મોહ્યું રે શ્રી વિમલાચળે રે–એ દેશી) પંથડે નિહાળું રે બીજા જિન તણો રે, અજિત અજિત ગુણધામ; જેતેજિત્યારે તેણે હું જિતીઓ રે, પુરુષ કિસ્યુ મુજનામી પંથ૦ ૧
પચ્ચીસ બીડી રેજની, સે વર્ષે નવ લાખ ધમ ધાતુ ધર હશે, છાતી થાયે ખાખ.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________
સતવન
૧૭
ચરમ નયણ કરી મારગ જેવતાં રે, ભૂલ્ય સયલ સંસાર; જેણે નયણે કરી મારગ જોઈએ રે, નયણ તે દિવ્ય વિચાર. પંથ૦ ૨ પુરુષપરંપરા અનુભવ જેવતાં રે, અંધ અંધ પલાય; વસ્તુ વિચારે ? જે આગમે કરી રે, ચરણ ધરણનહિઠાય. પંથ૦ ૩ તર્કવિચારે રે વાદપરંપરા રે, પાર ન પહોંચે કેય; અભિમતે વસ્તુ વસ્તુગતે કહે છે, તે વિરલા જગ જેય. પથ૦ ૪. વસ્તુ વિચારે છે દિવ્ય નયણતણે રે, વિરહ પડ્યો નિરધાર; તરતમ જેગે રેતરતમ વાસના રે, વાસિત બંધ આધાર. પંથ૦ ૫ કાળલબ્ધિ લઈ પંથ નિહાળશું રે, એ આશા અવલંબ એ જન જીવે રે જિનજી જાણ રે,
* . આનંદઘન મત અંબ. પંથ૦ ૬
(૩) શ્રી સંભવનાથ જિન સ્તવન (રાગ—રામગિરિ. રાતડી રમીને કિહાંથી આવીયા રે ? એ દેશી.) સંભવદવ તે ધુર સે સવે રે, લહી પ્રભુ સેવન ભેદ, સેવન કારણ પહેલી ભૂમિકા રે, અભય અદ્વેષ અખેદ. સં. ૧ ભય ચંચળતા હો જે પરિણામની રે, વૈષ અરોચક ભાવ; બેદ પ્રવૃત્તિ હે કરતાં થાકીયે રે, દેષ અધિ લખાવ. સં. ૨ ચરમાવર્ત હો ચરમ કરણ તથા રે, ભવ-પરિણતિ પરિપાક; દેષ ટળે વળી દષ્ટિ ખૂલે ભલી રે, પ્રાપ્તિ પ્રવચન વા. સં. ૩ કલાના કલાકાર - વ્યસન તમાકુનું વજવું, તાણે નાક મેઝાર; - વસ્ત્ર તણું શાલા હરે, નાક ઝરે બહુ વાર,
૧૩
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૪
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
પરિચય પાતક ઘાતક સાધશું રે, અકુશલ અપચય ચેત; ગ્રન્થ અધ્યાતમ શ્રવણ મનન કરી રે, પરિશીલન નય હેત. સં. ૪ કારણ ગે હો કારજ નિપજે રે, એમાં કોઈ ન વાદ પણ કારણ વિણ કારજ સાધીએ રે, એ નિજ મત ઉન્માદ. સં. ૫ મુગ્ધ સુગમ કરી સેવન આદરે રે, સેવન અગમ અપ. દેજે કદાચિત સેવક યાચના રે, આનંદઘન રસ રૂપ. સં. ૬
(૪) શ્રી અભિનંદન જિન સ્તવન ( રાગ ધન્યાશ્રી સિંધુડે. આજ નિહેજો રે દીસે નાહલ–એ દેશી ) અભિનંદન જિન દરિસણ તરસીએ, દરિસણ દુર્લભ દેવ . મત મત ભેદે રે જે જઈ પૂછીએ, સહુ થાપે અહમેવ. અભિ- ૧ સામાન્ય કરી દરિસણ દેહિલું, નિર્ણય સકળ વિશેષ; મદમેં ઘરે અંધ કિમ કરે? રવિ શશી રૂપ વિલેખ. અભિ- ૨ હેતુ વિવાદે હો ચિત્ત ધરી જોઈએ, અતિ દુરગમ નયવાદ આગમવાદે હો ગુરુગમ કો નહિ, એ સબળે વિષવાદ. અભિ૦ ૩ ઘાતી ડુંગર આડા અતિ ઘણું, તુજ દરિસણ જગનાથ; ધીઠાઈ કરી મારગ સંચરું, સેંગુ કોઈ ન સાથ. અભિ૦ ૪ દરિસણ દરિસણ રટતો જે ફિરું, તો રણ રોઝ સમાન;
જેહને પિપાસા હો અમૃતપાનની, કિમ ભાંજે વિષપાન? અંભિગ ૫ કાલાવાલા હાહરલાલા લાજલ્લાવાલા
પરનારી ઝેરી છરી, મત લગાવે અંગ; દશ શીશ વણકે ગયે, પરનારી કે સંગ,
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
તરસ ન આવે હો મરણ જીવનતણી, સીઝે જે દંરિસણ કાજ; દરિસણ દુર્લભ સુલભ કૃપાથકી, આનંદઘન મહારાજ. અભિ૦ ૬
(૫) શ્રી સુમતિનાથ જિનસ્તવન
( રાગ વસંત કેદારે.) સુમતિ ચરણકજ આતમ અરપણ, દરપણ જિમ અવિકાર સુજ્ઞાની; મતિ તરપણ બહુ સમ્મત જાણીયે, પરિસર પણ સુવિચાર, સુજ્ઞા સુ૦૧ ત્રિવિધ સકળ તનુધરગત આતમા, બહિરાતમા ધુરી ભેદ, સુજ્ઞાની બીજે અંતર આતમ તીસરો, પરમાતમ અવિદ, સુજ્ઞાની. સુ. ૨ આતમ બુધે કાયાદિક ગ્રહ્યો, બહિરાતમ અઘરૂપ, સુજ્ઞાની; કાયાદિકને સાખી ધર રહ્યો, અંતર આતમરૂપ, સુજ્ઞા સુo. ૩ જ્ઞાનાનંદે પૂરણ પાવને, વર્જિત સકળ ઉપાધિ, સુજ્ઞાની; અતીન્દ્રિય ગુણગણમણિ આગ, ઈમ પરમાતમ સાધ સુત્ર સુ. ૪ બહિરાતમ તજી અંતર આતમા, રૂપ થઈ થિરભાવ, સુજ્ઞાની; પરમાતમનું હો આતમ ભાવવું, આતમ અર્પણ દાવ, સુઇ સુ. ૫ આતમ અરપણ વસ્તુ વિચારતાં, ભરમ ટળે મતિ દેવ, સુજ્ઞાની; પરમ પદારથ સંપત્તિ સંપજે, આનંદઘન રસપષ, સુત્ર સુ૬
-
-
-
. . ગાંજો પીતાં જગતમાં, લાજ ઘટે બહુ વાર;.
ગજેડી કેફી કહે, નિંદે લોક અપાર
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
( ૬ ) પદ્મપ્રભ જિન સ્તવન [ રાગ મારુ-સિન્ધુ, ચાંદલિયા સંદેશા કહેજે મારા કથને રે—એ દેશી ] પદ્મપ્રભ જિન તુજ આંતરુ હૈ, કિમ ભાંજે ભગવત? ફરવિપાકે કારણ જોઈ ને રે, કોઈ કહે મતિમત. પદ્મ૦ ૧ પયઈ ઈિ અણુભાગ પ્રદેશથી રે, મૂળ ઉત્તર બિહુ ભેદ; ઘાતી અધાતી હો બધાય ઉદ્દીરણા રે, સત્તા કરમ વિચ્છેદ. પદ્મ૦ ૨ *નકોપલવત પડી પુરુષતણી રે, જોડી અનાદિ સ્વભાવ; અન્ય સંચાગી જિહાં લગે આતમા રે, સંસારી કહેવાય. પદ્મ૦ ૩ કારણયાગે હો મધે અને રે, કારણ મુગતિ મુકાય; આશ્રવ સવર નામ અનુક્રમે રે, હેયાપાદેય સુણાય. પદ્મ૦ ૪ યુજન કરણે હો અંતર તુજ પડ્યો રે, ગુણુ કરણે કરી ભગ; ગ્રંથયુક્ત કરી પ'ડિતજન કહ્યો રે, અતરભંગ સુઅંગ. પદ્મ૦ ૫ તુજ મુજ અંતર અંતર ભાંજશે રે, વાજશે મંગલ તુ; જીવ સરોવર અતિશય વાધશે રે, આન’દઘન રસપૂર. પદ્મ૦ ૬
૧૯૬
( ૭ ) શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન ( દેશી લલનાની )
શ્રી સુપાર્જિન વ'ક્રીચે, સુખ સપત્તિના હેતુ, લલના; શાન્ત સુધારસ જલનિધિ, ભવસાગરમાંહે સેતુ, લલના- શ્રી૰૧
exerc
નામ જપતાં સા દુઃખ હરે, તપ દુઃખ હરે હજાર; સદ્ગુરુ કૃપા લખ દુઃખ હરે, સખ દુ:ખ હરે વિચાર.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૧૯૭
સાત મહાભય ટાળતો, સપ્તમ જિનવર દેવ, લલના; સાવધાન મનસા કરી, ધારો જિનપદ સેવ, લલના. શ્રી. ૨ શિવ શંકર જગદીશ્વર, ચિદાનંદ ભગવાન, લલના; જિન અરિહા તીર્થકરુ, જ્યોતિ સ્વરૂપ અસમાન, લલના. શ્રી. ૩ અલખ નિરંજન વચ્છલું, સકળ જતું વિસરામ, લલના; અભયદાન દાતા સદા, પૂરણ આતમરામ, લલના. શ્રી ૪ વીતરાગ મદ કલ્પના, રતિ અરતિ ભય સોગ, લલના નિદ્રા તંદ્રા દુરદશા, રહિત અબાધિત યેગ, લલના. શ્રી. ૫ પરમપુરુષ પરમાતમા, પરમેશ્વર પરધાન, લલના પરમ પદારથ પરમેષ્ઠી, પરમદેવ પરમાન્ન, લલના. શ્રી. ૬ વિધિવિરંચી વિશ્વભરુ, ઋષિકેશ જગનાથ, લલના; ' ' અઘહર અઘમેચન ધણી, મુકિત પરમપદ સાથ, લલના. શ્રી૭ ઈમ અનેક અભિધા ધરે, અનુભવગમ્ય વિચાર, લલના. જે જાણે તેહને કરે, આનંદઘન અવતાર, લલના. શ્રી. ૮
. (૮) શ્રી ચન્દ્રપ્રભ જિન સ્તવન (રાગ-કેદારે ગેડી-કુમારી રેવે આક્રંદ કરે અને કઈ મૂકાવે-એ દેશી) ચંદ્રપ્રભુ મુખચંદ્ર, સખી મુને દેખણ દે, ઉપશમરસને કંદ, સહ સેવે સુરનરવંદ, સગત કલિમલ દુઃખદદ. સ. ૧
ઊપજી વધે સે જગત હે, ઊપજી સમે તે અંત; જિહુ ઊપજ નિપજે નહિ, સો કહીએ ભગવંત.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૮
સુહમ નિાદે ન દેખીયા, સ૦ પુઢવી આઉ ન લેખિયા, સ॰
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત ગુણમાળા
ખાદર અતિહિ વિશેષ; સ૦ વાઉ ન લેશ. સ૦ ૨
તે
વનસ્પતિ અતિઘણુ હિા, સ॰ દીઠા નહીંય દીદાર; સ૦. ખી તી ચઢિ જળલીહા, સ૦ ગતિસન્ની પણ ધાર. સ૦૧૩ સુતિરિ નિરય નિવાસમાં, સ૦ મનુજ અનારજ સાથે; સ૦ અપજત્તા પ્રતિભાસમાં, સ૦ ચતુર ન ચઢયા હાથ. સ૦ ૪ ઈમ અનેક થળ જાણીએ, સ॰ દરિસણ વિષ્ણું જિનદેષ; સ૦ આગમથી મત જાણીએ, સ॰ કીજે નિર્મળ સેવ. સ૦ પુ નિમલ સાધુ ભગતિ લહી, સ૦ ચાગ અવંચક હાય. સ૦ ક્રિયા અવચક તિમ સહી, સ॰ ફળ અવચક જોય. સ૦ પ્રેરક અવસર જિનવરુ, સ૦ માંહનીય ક્ષય જાય; સ૦ ક્રામિતપૂરણ સુરતરુ, સ॰ આનંદઘન પ્રભુ પાય. સ॰ છ
.
( ૯ ) શ્રી સુવિધિનાથ જિન સ્તવન ( રાગ કેદારા—ધમ ધના ધનને પરચાવે—એ દેશી )
袅袅熟疑疑熟
સુવિધિ જિનેસર પાય નમીને, શુભ કરણી ઇમ કીજે રે; અતિઘણા ઉલટ અંગ ધરીને, પ્રહ ઊઠી પૂજે રે. દ્રવ્ય ભાવ શુચિ ભાવ ધરીને, હરખે દેહરે જઈયે ૨,
સુવિધિ ૧
દહ તિગ પણ અહિંગમ સાચવતાં, એકમના રિ થઈ ચે રે. ૩૦ ૨
이이이이
વહેતા પાણી નિર્મલા, મધ્યા ગીલા હોય;
સાધુ જન ભમતા ભલા, ડાગ ન લાગે કાય.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૧૯૯
કુસુમ અક્ષત વરવાસ સુગધે, ધૂપ દીપ મન સાખી રે; અંગપૂજા પણ ભેદ સુણી ઈમ, ગુરુમુખ આગમ ભાખી છે. સુત્ર ૩ એહનું ફળ દેય ભેદ સુણજે, અનંતર ને પરંપર રે, આણપાલણ ચિત્ત પ્રસન્ની, મુગતિ સુગતિ સુરમંદિર છે. સુલ ૪ ફૂલ અક્ષત વરધૂપ પઈ, ગંધ નૈવેદ્ય ફલ જલ ભરી રે , અંગ અગ્રપૂજા મળી અડવિધ ભાવે ભવિક શુભગતિ વરી રે. સુપ સત્તર ભેદ ઈગવીસ પ્રકારે, અષ્ટોત્તર શત ભેદે રે; ભાવપૂજા બહુવિધ નિરધારી, દેહગ દુરગતિ છેદે છે. સુત્ર ૬ તુરિય ભેદ પડિવત્તી પૂજા, ઉપશમ ખીણ સગી રે; ચઉહ પૂજા ઈમ ઉત્તરાધ્યયને, ભાષી કેવળ ભેગી રે. સુ૭ ઈમ પૂજા બહુ ભેદ સુણીને, સુખદાયક શુભ કરણી રે; ભવિક છવ કરશે તે લશે, આનંદઘન પદ ધરણી રે. સુ. ૮
(૧૦) શ્રી શીતલનાથ જિન સ્તવન [ રાગ-ધન્યાશ્રી ગેડી–ગુણહ વિશાલા મંગલિક માલા—એ દેશી.]. શીતલ જિનપતિ લલિત ત્રિભંગી, વિવિધભંગી મન મેહે રે; કરુણા કેમલતા તીણતા, ઉદાસીનતા સેહે રે. શીતલ૦ ૧ સર્વજંતુ હિતકરણે કરુણ, કર્મ વિદારણ તીર્ણ રે, હાનાદાન રહિત પરિણામી, ઉદાસીનતા વીક્ષણ છે. શીતલ૦ ૨
નિજતમ ગુણરમણતા, ઇંદ્રિય તજી વિકાર; આ થિર સમાધિ સતિષમેં, ભવદુઃખ ભંજનહાર,
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિત-ચન્દ્ર-કાન્ત ગુણમાળા
પરદુ:ખ છેદન ઇચ્છા કરુણા, તીક્ષ્ણ પરદુઃખ રીઝે રે; ઉદાસીનતા ઉભય વિલક્ષણ, એક ઠામે કેમ સીઝે રે ! શીતલ૦ ૩ અભય દાન તિમ મલ ક્ષય કરુણા, તીક્ષણતા ગુણ ભાવે રે; પ્રેરક વિણ કૃતિ ઉદાસીનતા, ઇમ વિધ મતિ નાવે રે, શી ૪, શક્તિ વ્યક્તિ ત્રિભુવન પ્રભુતા, નિગ્રન્થતા સંયોગે રે; યોગી ભાગી ભક્તા મૌની, અનુપયોગી ઉપયોગે રે. શી પ ઇત્યાદિક અહુ ભંગ ત્રિભંગી, ચમત્કાર ચિત્ત દેતી રે; અચરિજકારી ચિત્રવિચિત્રા, આનંદધન પદ્મ લેતી રે.
શી ૬
२००
(૧૧) શ્રેયાંસનાથ જિન સ્તવન
સાજના—એ દેશી. ]
[ રાગ-ગાડી અહા મતવાલે શ્રી શ્રેયાંસ જિન અંતરજામી, આતમરામી નામી રે; અધ્યાતમ મત પૂરણ પામી, સહેજ મુક્તિગતિ ગામી રે. શ્રી ૧ સયલ સ`સારી ઇન્દ્રિયરામી, મુનિગુણુ આતમરામી રે; મુખ્યપણે જે આતમરામી, તે કેવલ નિ:કામી રે. શ્રી ૨ નિજ સ્વરૂપ જે કિરિયા સાધે, તે અધ્યાતમ લહિયે રે; કિરિયા કરી ચઉગતિ સાધે, તે ન અધ્યાતમ કહિયે રે. શ્રી૦ ૩ તે
નામ અધ્યાતમ ઠવણ અધ્યાતમ, દ્રવ્ય અધ્યાતમ છડા રે;
ભાવ અધ્યાતમ નિજ ગુણ સાધે, તો તેહશુ` રઢ મડો રે. શ્રી
大大大大大大大
માતા કે પિતા રડે, રડે વહુ કે
ચાકર કે શે રડે, તેય ન છેાડે
માલ;
કાળ.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને,
શબ્દ અધ્યાતમ અર્થ સુણીને, નિવિકલ્પ આદર રે; શબ્દ અધ્યાતમ ભજના જાણી, હાન ગ્રહણ મતિ ધરજો રે. શ્રી૫ અધ્યાતમ જે વસ્તુ વિચારી, બીજા જાણ લબાસી રે; વસ્તુગતે જે વસ્તુ પ્રકાશે, આનંદઘન મતવાસી રે. શ્રી. ૬
(૧૨) શ્રી વાસુપૂજ્ય જિન સ્તવન
(રાગ-ગોડી, તુગીયાગિર શિખરે સહે-એ દેશી ) વાસુપૂજ્ય જિન ત્રિભુવનસ્વામી, ઘનનામી પરનામી રે, નિરાકાર સાકાર સચેતન, કરમ કરમ ફલકામી રે. વાસુ. ૧ નિરાકાર અભેદ સંગ્રાહક, ભેદ ગ્રાહક સાકાર રે; દર્શન જ્ઞાન દુભેદ ચેતના, વસ્તુ ગ્રહણ વ્યાપારો રે. વાસુ. ૨ કર્તા પરિણામી પરિણામે, કર્મ જે જીવે કરીએ રે . એક અનેકરૂપ નયવાદે, નિયતે નય અનુસરીએ રે. વાસુ. ૩ દુખ સુખરૂપ કરમફલ જાણે, નિશ્ચય એક આનંદે રે; ચેતનતા પરિણામ ન ચૂકે, ચેતન કહે જિનચંદે રે. વાસુ- ૪ પરિણામી ચેતન પરિણામે, જ્ઞાન કરમ ફલ ભાવી રે; જ્ઞાન કરમફલ ચેતન કહીયે, લેજે તેહ મનાવી રે. વાસુ૫ આતમ જ્ઞાની શ્રમણ કહાવે, બીજા તો દ્રવ્યલિંગી રે; વસ્તુગતે જે વસ્તુ પ્રકાશે, આનંદઘન મત સંગી રે. વાસુ. ૬
હાલ
દલડાઇ લડવા ઇંદ્ર ચંદ્ર નાર્ગે નર, મહેટા જે મુનીન્દ્ર કર્યા કર્મ સહુ ભેગવે, છૂટે નહીં નરેંદ્ર
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૭ર
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
(૧૩) શ્રી વિમલનાથ જિન સ્તવન
(રાગ-મારુ. ઈડર આંબા આંબલી રે–એ દેશી.) દુખ દોહગ દરે ટલ્યા રે, સુખ સંપતશું ભેટ ધીંગ ધણી માથે કિયો રે, કુણ ગંજે નર એટ? : વિમલજિન દીઠા લેયણ આજ,મારા સિધ્યા વાંછિત કાજ.
. • વિમલ. ૧ ચરણકમળ કમળા વસે રે, નિરમલ થિરપદ દેખ; સમલ અથિર પદ પરિહરી રે, પંકજ પામર પેખ. વિમલ૦ ૨ મુજ મન તુજ પદ પંકજે રે, લીને ગુણ મકરંદ
કે ગણે મંદરધરા રે, ઇંદ્ર ચંદ્ર નાગે. વિમલ૦ ૩ સાહેબ સમરથ તું ધણી રે, પામ્યો પરમ ઉદાર, મન વિસરામી વાલો રે, આતમ આધાર. વિમલ૦ ૪ દરિસન દિઠે જિનતાણું રે, સંશય ન રહે વેધ, દિનકર કર-ભર પસરતાં રે, અધિકાર પ્રતિષધ. વિમલ૦ ૫ અભિય ભરી મૂરતિ રચી રે, ઉપમા ન ઘટે કેય; શાંત સુધારસ ઝીલતી રે, નિરખત તૃપ્તિ ન હોય. વિમલ છે એક અરજ સેવકતણી રે, અવધારે જિનદેવ; કૃપા કરી મુજ દીજીયે રે, આનંદઘન પદસેવ. વિમલ૦ ૭
"કેવ;
ન પાપ અંધારે રહે, છાનું કરે કે ચેકમાં; અંતે પુકારી ઊઠશે, આ લેક કે પરલોકમાં.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચાવને
* (૧૪) શ્રી અનંતનાથ જિન સ્તવન
( રાગ-રામગીરી કડ ), ધાર તરવારની સોહલી દેહલી, - ચૌદમા જિનતણી ચરણસેવા; ધાર પર નાચતા દેખ બાજીગરા, - સેવના ધાર પર રહે ન દેવા. ધાર૦ ૧ .
એક કહે સેવીયે વિવિધ કિરિયા કરી, આ ફલ અનેકાંત લેચન ન દેખે; ફલ અનેકાંત કિરિયા કરી બાપડા,
રડવડે ચાર ગતિમાંહે લેખે. ધાર૦ ૨ ગચ્છના ભેદ બહુ નયણ નીહાળતાં,
* તત્ત્વની વાત કરતાં ન લાજે; ઉદરભરણાદિ નિજ કાજ કરતાં થકાં,
મેહ નડિયા કલિકાળ રાજે. ધાર૦ ૩ વચન નિરપેક્ષ વ્યવહાર જૂઠે કહ્યું,
વચન સાપેક્ષ વ્યવહાર સાચો * વચન નિરપેક્ષ વ્યવહાર સંસારફળ,
સાંભળી આદરી કાંઈ રા. ધાર. ૪ દેવગુરુધર્મની શુદ્ધિ કહો કેમ રહે?
કેમ રહે શુદ્ધ શ્રદ્ધા ન આણે? રાવતાલ
કાલાવાલાભૂલ થઈ કે ચેતવું, એ જ ખરે ઉપાય; - ભૂલ્યા ત્યાંથી ફરી ગણે, જેથી ભૂલ જણાય.
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
શુદ્ધ શ્રદ્ધા વિણ સર્વ ક્રિયા કરે,
છાર પર લીંપણું તે જાણો. ધાર૦ ૫ પાપનહિ કેઈ ઉત્સુત્ર ભાષણ જિસ્ય,
ધર્મ નહિ કઈ જગ સૂત્ર સરિ, સૂત્ર અનુસાર જે ભવિક કિરિયા કરે,
તેહનું શુદ્ધ ચારિત્ર પોિ . ધાર૦ ૬ એહ ઉપદેશને સાર સંક્ષેપથી, ,
જે નર ચિત્તમાં નિત્ય ધ્યાવે, તેનારા દિવ્ય બહુ કાળ સુખ અનુભવી,
નિયત આનંદઘન રાજ પાવે. ધાર ૭
(૧૫) શ્રી ધર્મનાથ જિન સ્તવન | ( રાગ-ગેડી : દેશી રસિયાની ) ધરમ જિનેશ્વર ગાઉં રંગશું,
ભંગ મ પડશો હો પ્રીત જિનેશ્વર, બીજે મન-મંદિર આણું નહીં,
એ હમ કુલવટ રીત જિનેશ્વર. ધરમ૦ ૧ ધરમ ધરમ કરતો જગ સહુ ફિર,
ધરમ ન જાણે હો મર્મ જિનેશ્વર,
પરદાર છે પાપણી, સાપિણી ઝેરી એહ . કરે આપણી કાપણી, નાગણી દુખની એક
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________
સવને
२०५
ધરમ જિનેશ્વર ચરણ ગ્રા પછી, - કેઈન બાંધે હો કર્મ જિનેશ્વર, ધરમ૨ પ્રવચન અંજન જે સદ્ગુરુ કરે,
દેખે પરમ નિધાન જિનેશ્વર, હૃદય નયણે નિહાળે જગધણી,
મહિમા મેરુ સમાન જિનેશ્વર. ઘરમ૦ ૩ દેડત દડત દેડત દેડિયો, - જેતી મનની રે દેડ જિનેશ્વર પ્રેમ પ્રતીત વિચારો ટુકડી,
ગુરુગમ લેજે રે જેડ જિનેશ્વર. ધરમ૦ ૪ એક પખી. કેમ પ્રીતિ પરવડે?
ઉભય મલ્યા હોય સંધિ જિનેશ્વર | હું રાગી હું મોહે ફદિયે,
તું નિરાગી નિરબંધ જિનેશ્વર. ધરમ૦ ૫ પરમ નિધાન પ્રગટે મુખ આગળ,
જગત ઉલ્લધી હો જાય જિનેશ્વર, જ્યોતિ વિના જુઓ જગદીશની,
- અધ અંધ પલાય જિનેશ્વર. ધરમ૦ ૬ . નિરમલ ગુણમણિ રોહણ ભૂધરા,
મુનિજન માનસહંસ જિનેશ્વર,
કરે કષ્ટમાં પાડવા, દુર્જન કેટી ઉપાય; પુણ્યવંતને તે સહુ, સુખનાં કારણ થાય.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાણ
ધન્ય તે નગરી ધન્ય વેળા ઘડી,
માતા પિતા કુળ વંશ જિનેશ્વર, ધરમ૦ ૭ મનમધુકર વર કરજેડી કહે,
પદકજ નિકટ નિવાસ જિનેશ્વર, ઘનનામી આનંદઘન સાંભળે, . એ સેવક અરદાસ જિનેશ્વર. ધરમ૦ ૮
(૧૬) શ્રી શાંતિનાથ જિન સ્તવન (રાગ મલ્હાર : ચતુર માસે પડકામી—એ દેશી ) શાંતિ જિન એક મુજ વિનતિ, સુણો ત્રિભુવન રાય રે; શાંતિસ્વરૂપ કિમ જાણીયે, કહો મન કિમ પરખાય રે ? શાંતિ. ૧ ધન્ય તું આતમ જેહને, એવો પ્રશ્ન અવકાશ રે; ધીરજ મન ધરી સાંભળો, કહું શાંતિ પ્રતિભાસ રે. શાંતિ. ૨ ભાવ અવિશુદ્ધ સુવિશુદ્ધ જે, કહ્યા જિનવર દેવ રે, તે તેમ અવિતથ સહે, પ્રથમ એ શાંતિ પદ સેવ રે, શાંતિ, ૩ આગમધર ગુરુ સમકિતી, કિરિયા સંવર સાર રે, સંપ્રદાયી અવંચક સદા, શુચિ અનુભવાધાર રે. શાંતિ. ૪ શુદ્ધ આલંબ આદરે, તજી અવર જંજાળ રે; તામસીવૃત્તિ સવિ પરિહરી, ભજે સાત્વિકી સાલ ૨. શાંતિ. ૫
' આજકાલ
દુર્જનકૃત નિંદાથકી, સજ્જન નવ નિંદાય; વિ ભણી રજ નાખતાં, આપે અંધ થાય,
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચિતવને
ફળ વિસંવાદ જેહમાં નહીં, શબ્દ તે અર્થ સંબંધી રે, સફળ નયવાદ વ્યાપી રહ્યો, તે શિવસાધન સંધી રે. શાંતિ. ૬ વિધિ પ્રતિષેધ કરી આતમા, પદારથ અવિરોધ રે; ગ્રહણ વિધિ મહાજને પરિગ્રહ્યો, ઈ આગમે બેધરે. શાંતિ૭ દુષ્ટજન સંગતિ પરિહરી, ભજે સુગુરુ સંતાન રે;
ગ સામર્થ્ય ચિત્ત ભાવ જે, ધરે મુગતિ નિદાન . શાંતિ. ૮ માન અપમાન ચિત્ત સમ ગણે, સમગણે કનક પાષાણ રે; વંદક નિંદક સમ ગણે, ઈક્ષે તું જાણું રે. શાંતિ૯ સર્વ જગજંતુને સમ ગણે, સમ ગણે તૃણ મણિભાવ રે, મુગતિ સંસારબિહુ સમગણે,મુણે ભવજલનિધિનાવરે. શાંતિ.૧૦ આપણે આતમ ભાવ જે, એક ચેતનાધાર રે, અવર સવિસાથ સોગથી, એહ નિજ પરિકર સાર રે. શાંતિ. ૧૧ પ્રભુ મુખથી ઈમ સાંભળી, કહે આતમરામ રે, તાહરે દરિસણે નિસ્તર્યો, મુજ સીધાં સવિ કામ રે. શાંતિ. ૧૨ અહો ! અહા !! હું મુજને કહું, ન મુજ નમે મુજ રે; અમિત ફલ દાન દાતારની, જેહની ભેટ થઈ તુજ રે. શાંતિ. ૧૩ શાંતિસરૂપ સંક્ષેપથી, કહ્યો નિજ પર રૂપ રે; આગમમાંહે વિસ્તાર ઘણે, કહ્યો શાંતિજિન ભૂપ રે. શાંતિ. ૧૪
. . પરલેકે સુખ પામવા, કરે સારે સંકેત; - હજુ બાજી છે હાથમાં, ચેત ચેત નર ચેત.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
શાંતિ સરૂપ ઈમ ભાવશે, ધરી શુદ્ધ પ્રણિધાન રે, આનંદઘન પદ પામશે, તે લહેશે બહુમાન રે. શાંતિ. ૧૫
(૧૭) શ્રી કુંથુનાથ જિન સ્તવન
( રાગ-રામકલી. અંબર દે હે મુરારીએ દેશી.) મનડું કિમહી ન બાજે, હો કુંથુજિન ! મનડું મિહી ન બાજે, જિમ જિમ જતન કરીને રાખું, તિમ તિમ અલગું ભાજે હો. કું. ૧ રજની વાસર વસ્તી ઉજડ, ગયણ પાયાલે જાય; સાપ ખાય ને મુખડું થયું, એહ ઉખાણે ન્યાય હો. કુ. ૨ સુગતિતણા અભિલાષી તપિયા, જ્ઞાન ને ધ્યાન વૈરાગે, વયરીડું કાંઈ એહવું ચિત, નાંખે અવળે પાસ હો. કું૩ આગમ આગમધરને હાથે, નવે કિણ વિધ આં; કિહાં કણે જે હઠ કરી હટકું તે, વ્યાતિણી પરે વાંકું હો. કું. ૪ જે ઠગ કહું તે ઠગતું ન દેખું, શાહુકાર પણ નહીં; સર્વમાંહેને સહુથી અળગું, એ અચરિજ મનમાંહી હો. કું. ૫ જે જે કર્યું તે કાન ન ધારે, આપ મતે રહે કાલે સુર નર પંડિત જન સમજાવે, સમજે ન મારે સાલે હો. કું૬ મેં જાણ્યું એ લિંગ નપુંસક, સકલ મરદને કેલે બીજી વાત સમરથ છે નર, એહને કઈ ન જેલે હો. કું૭
અદેખાકેરી આંખમાં, કમળાકે રેગ; પીળું દેખે પર વિશે, ગતણે સંગ
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________
. જાને
૨૦૯
મન સાધ્યું તેણે સઘળું સાધ્યું, એ વાત નહીં ખોટી; એમ કહે સાધ્યું તેનવિ માનું, એ કહી વાત છે મેટી હે. કું૮ મનડું દુરારાધ્ય તે વશ આપ્યું, તે આગમથી મતિ આણું આનંદઘન પ્રભુ માહરું આણે, તે સાચું કરી જાણે છે. કું. ૯
(૧૮). શ્રી અરનાથ જિન સ્તવન
(રાગ પરજિ-માસ) ધરમ પરમ અરનાથને, કેમ જાણું ભગવંત રે; સ્વપર સમય સમજાવીએ, મહિમાવંત મહંત રે. ધ. ૧ શુદ્ધતમ અનુભવ સદા, સ્વસમય એહ વિલાસ રે;
પર બડી છાંડી જે પડે, તે પર સમય નિવાસ રે. ધ. ૨ તારા નક્ષત્ર ગ્રહ ચંદ્રની, તિ દિનેશ મઝાર રે; દરશન જ્ઞાન ચરણથકી, શક્તિ નિજાતમ ધાર રે. ધ૦ ૩ ભારી પીળો ચીકણે, કનક અનેક તરંગ રે; પર્યાય દષ્ટિ ન દીજીએ, એક જ કનક અભંગ રે. ધ૦ ૪ કરશન જ્ઞાન ચરણથકી, અલખ સ્વરૂપ અનેક રે; નિર્વિકલ્પ રસ પીજીએ, શુદ્ધ નિરંજન એક રે. ધ૦ ૫ પરમારથ પંથ જે કહે, તે રંજે એક તંત રે; વ્યહવારે લખ જે રહે, તેહના ભેદ અનંત રે. ધ૬
૧ પાઠાંતર–પરવડી. ૨ લક્ષ્ય.
વિદ્યારૂપી ધનતણું, અતિ આશ્ચર્ય જણાય; ખરચ્યા વિણ ખૂટી પડે, વધે જેમ વપરાય,
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનચંન્દ્રકાન્ત ગુણમાળા
વ્યવહારે લખ દેહિલા, કાંઈ ન આવે હાથ રે; શુદ્ધ નય થાપના સેવતાં, નવ રહે દુવિધા સાથ રે. ૦૭ એક પખી લખી પ્રીતડી, તુમ સાથે જગનાથ રે; કૃપા કરીને રાખો, ચરણ તલે ગ્રહી હાથ રે. ચક્રી ધરમ તીરથતણેા, તીરથફળ તત સાર રે; તીરથ સેવે તે લહે, આનદઘન નિરધાર રે. ૫૦ ૯
૧૦ ૮
૧૧૦
( ૧૯ ) શ્રી મલ્લિનાથ જિન સ્તવન
( રાગ–કાફી )
સેવક કમ અવગણિયે હો મલેિજિન, એ અખ શોભા સારી; અવર જેને આદર અતિ દીયે, તેહને મૂળ નિવારી હો. મãિ૦ ૧ જ્ઞાનસ્વરૂપ અનાદિ તમારું, તેહ લીધુ. તમે તાણી; જુવો અજ્ઞાન દશા રીસાવી, જાતાં કાણુ ન આણી હો. મલૢિ૦ ૨ નિદ્રા સુપન જાગર ઉજાગરતા, તુરિયાવસ્થા આવી; નિદ્રા સુપનદશા રીસાણી, જાણી ન નાથ મનાવી હો. મલ્રિ૦ ૩ સમકિત સાથે સગાઈ કીધી, સપરિવારશું ગાઢી; મિથ્યામતિ અપરાધણુ જાણી, ઘરથી માહિર કાઢી હો. મલ્લિ॰ ૪ ‘હાસ્ય અરતિ કૃતિ શોક દુગ′ચ્છા, ભય પામર કરસાલી; નાકષાય શ્રેણિગજ ચઢતાં, ધાનતણી ગતિ આલી હો. મલૢિ૦ ૫ రోజు డుండ
વિદ્યા ને ધન જ્યાં હશે, ત્યાં છે લીલા લહેર; વિદ્યા વિણ ધન શું કરે? અત્તે ઝાઝાં વેર.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવના
મલ્લિ
રાગદ્વેષ અવિરતિની પરિણતિ, એ ચરણ માહના ચાધા; વીતરાગ પરિણતી પરિણમતાં, ઊઠી નાઠા ખાધા હો. મãિ૦૬ વેદોદય કામા પિરણામા, કામ્યકર સહુ ત્યાગી; નિ:કામી કરુણારસ સાગર, અનંત ચતુષ્ટપદ પાગી હો. મદ્ઘિ છ દાન વિઘન વારી સહુ જનને, અભયદાન પદ દાતા; લાભ વિધન જગવિધન નિવારક, પરમ લાભ રસ માતા. વીય વિધન પૉંડિત વીર્ય હણી, પૂરવ પદવી જોગી; ભાગાપભાગ દાય વિધન નિવારી, પૂરણ ભાગ સુભાગી હો. મલ્લિ એ અઢાર દૂષણ વજિત તનુ, મુનિજન વૃદ્દે ગાયા; અવિરતિ રૂપક દોષ નિરૂપણુ, નિષ્ણુ મન ભાયા હો. મલ્લિ૦ ૧૦ ઈશુ વિધ પરખી. મન વિસરામી, જિનવર ગુણ જે ગાવે; દીનબંધુની મહિર નજરથી, આનંદઘન પદ પાવે હો. મલ્રિ૦ ૧૧
°
( ૨૦ ) શ્રી મુનિસુવ્રત જિન સ્તવન ( રાગ કાફી )
મુનિસુવ્રત જિનરાજ !, એક મુજ વિનતિ નિરુણા. આતમ તત્ત્વ કયું જાણ્યું ? જગતગુરુ !, એ વિચાર મુજ કહિયો; આતમ તત્ત્વ જાણ્યા વિણુ નિમ'લ, ચિત્ત–સમાધી નવિ હિંચા, મુ. ૧ કોઈ અમધ આતમતત માને, કરિયા કરતા દીસે; ક્રિયાતણું ફૂલ કહો કાણુ ભાગવે ?, એમ પૂછ્યું ચિત્ત. રીસે. મુ. ૨.
*p *
૧૧.
કાંટા ખરાબર ઓરડીકેગ, હાથમાં વાગ્યા . હાય; વાગ્યા વિનાની વેદના તેની, કહી શકે શું કાય ?
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર–કાન્ત-ગુણમાળા
જડ ચેતન એ આતમ એક જ, સ્થાવર જંગમ સરખા; સુખ દુઃખ શંકર દૂષણુ આવે, ચિત્ત વિચારી જો પરીખેા. મુ. ૩ એક કહે નિત્યજ આતમ તત, આતમ દિરસણુ લીના; કૃતિવનાશ અમૃતાગમ દૂષણ, નવી દેખે મતિહીણા, મુ. ૪ સૌગત મતરાગી કહે વાદી, ક્ષણિક એ આતમ જાણી; ' ખંધ મેાક્ષ સુખ દુઃખ નવી ઘટે, એહ વિચાર મન આણુા. મુ. ૫ ભૂત ચતુષ્ક વર્જિત આતમ તત, સત્તા અલગી ન ઘટે; અંધ શકટ જો નજરે ન દેખે, તો શું કીજે શકટે ? મુ. ૬ એમ અનેક વાદી મત–વિભ્રમ, સંકટ પડિયા ન લહે; ચિત્ત-સમાધિ તે માટે પૂ'; તુમ વિષ્ણુ તત કોઈ ન કહે. મુ. છ વળતું' જગદ્ગુરુ ઇણિપર ભાખે, પક્ષપાત સિવ છ’ડી; રાગ દ્વેષ માહ પખ વિત, આતમશું રઢ મંડી. મુ. ૮ આતમ-ધ્યાન કરે જો કાઉ, સાહ ફિર ઇણમે નાવે; વાગજાલ ખીજું સહુ જાણે, એહ તત્ત્વ ચિત્ત ચાવે. મુ. ૯ જેણે વિવેક ધરી એ પખ ગ્રહિયા, તે તત જ્ઞાની કહિયે; શ્રી મુનિસુવ્રત ! કૃપા કરો તો, આનદઘન પદ લહિયે. મુ. ૧૦
૨૧૨
(૨૧) શ્રી નમિનાથ જિન સ્તવન ( રાગ આશાવરી ) ખટ્ દન જિન-અંગ ભણીજે, ન્યાસ ષડગ જે સાથે રે;
નમિ જિનવરના ચરણ ઉપાસક, ખટ દન આરાધે રે. ખ. ૧.
જ્યાં જ્યાં જે જે યાગ્ય છે, તિહાં સમજવુ તેહ; ત્યાં ત્યાં તે તે આચરે, આત્માથી જન એહુ.
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૨ ૩
જિન સુર પાદપ પાય વખાણે, સાંખ્ય જોગ દેય ભેદે રે; આતમ સત્તા વિવરણ કરતા, લહો દુગ અંગ અખેદે છે. ખ. ૨ ભેદ અભેદ સુગત મિમાંસક, જિનવર દેય કર ભારી રે; લોકાલેક અવલંબન ભજિયે, ગુરુગમથી અવધારી રે? ખ. ૩
કાયતિક કૂખ જિનવરની, અંશ-વિચાર જે કિજે રે તત્વ વિચાર સુધારસ ધારા, ગુરુગમ વિણ કેમ પીજે રે? ખ. ૪ જૈન જિનેશ્વર વર ઉત્તમ અંગ, અંતરંગ બહિરંગે રે; અક્ષર ન્યાસ ધરા આરાધક, આધારે ધરી સંગે રે. ખ. ૫ જિનવરમાં સઘલા દર્શન છે, દશને જિનવર ભજના રે; સાગરમાં સઘલી તટિની સહી, તટિનીમાં સાગર ભજના રે. ખ. ૬ જિન સ્વરૂપ થઈ જિન આરાધે, તે સહી જિનવર હોવે રે, જંગી ઈલિકાને ચટકાવે, તે ભૂંગી જગ જેવે રે. ખ. ૭ સૂરણિ ભાષ્ય સૂત્ર નિર્યુક્તિ, વૃત્તિ પરંપર-અનુભવ રે સમય પુરુષના અંગ કહ્યા છે, જે છેદે તે દુરભવ રે. ખૂ. ૮ મુદ્રા બીજ ધારણું અક્ષર, ન્યાસ અર્થે વિનિયોગે રે; જે ધ્યાવે તે નવી વંચજે, કિયા અવંચક ભેગે રે. ખ. ૯ શ્રત અનુસાર વિચારી બેલું, સુગુરુ તથાવિધ ન મિલે રે; કિરિયા કરીનવિ સાંધી શકિયે, એ વિષવાદ ચિત્ત સઘલે રે. ખ.૧૦
૧ પાઠાંતર–વખાણું.
એક દિન મરના જરૂર હૈ, ચલને પાંવ પસાર; કિર ચૌરાસી નિમેં, જન્મ મરણ બહુ વાર,
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૪
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
તે માટે ઊભું કર જોડી, જિનવર આગલ કહીએ રે સમય ચરણ-સેવા શુદ્ધ દેજે, જેમ આનંદઘન લહીએ રે. ખ. ૧૧
(ર) શ્રી નેમિનાથ જિન સ્તવન
(રામ માણું-ધરણા ઢેલાએ દેશી. ) અષ્ટ ભવાંતર વાલો રે, તું મુજ આતમરામ. મુક્તિસ્ત્રી શું આપણે રે, સગપણ કેઈન કામ.
| મનરા વાલા ! તું મુજ આતમરામ. ઘર આવે હો વાલમ ! ઘર આવે, મારી આશાના વિશ્રામ; મ૦ રથ ફેરે હો સાજન! રથ ફેરે, સાજન! મારા મનરા મનોરથ સાથ.માર નારી પ એ નેહલે રે, સાચ કહું જગનાથ ! ઈશ્વરે અમે ધરી રે, તું મુજ ઝાલે ન હાથ. મ૦ ૩ પશુજનની કરુણા કરી રે, આણી હદય વિચાર માણસની કરુણું નહિ રે, એ કુણ ઘર આચાર? મ૦ ૪ પ્રેમ કલ્પતરુ છેદિયે રે, ધરિયે વેગ ધતૂર એ ચતુરાઈ કુણ કહે રે, ગુરુ મલિયો જગસૂર મ૦ ૫ મારું તે એમાં કંઈ નહિ રે, આપ વિચારે રાજ! રાજસભામાં બેસતા રે, કિસરી વધસી લાજ મા ૬
૧ પાઠાંતર–કહે. જાહeo
# પ્રભુ ચરણ પ્રભુ ભજન બિન, ફિર જન્મે સંસાર; એકદિન મરના ઐસા મરે, સમરે સહુ સંસાર. *
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________
- સ્તવને
૨૧૫
થતાં રે, માત ન જાણ
તાં દાન
પ્રેમ કરે જગ જન સહ રે, નિરવાહે તે એર; પ્રિીતિ કરીને છોડી દે છે, તેણું ન ચાલે છે. મ૦ ૭ જે મનમાં એવું હતું રે, નિસપતિ કરત ન જાણ; નિસપતિ કરીને છોડતાં રે, માણસ હુવે નુકસાન. મ૦ ૮ દેતાં દાન સંવત્સરી રે, સહુ લહે વંછિત પિષ; સેવક વંછિત નવિ લહે રે, તે સેવકને દેષ. મ૦ ૯ સખી કહે એ શામલે રે, હું કહું લક્ષણ સેત; - ઈણ લક્ષણે સાચી સખી રે, આપ વિચારો હેત. મ. ૧૦ રાગીશું રાગી સહુ રે, વૈરાગીશું જે રાગ? રાગ વિના કેમ દાખવે રે, મુગતિ સુંદરી માગ. મ. ૧૧
એહ ગુહ્ય ઘટતું નથી રે, સઘળા જાણે લેગ; અનેકાંતિક ભગવો , બ્રહ્મચારી ગતરોગ. મ. ૧૨ જિણ જેણી તમને જોઉં રે, તિણ જેણી જુવો રાજ! એક વાર મુજને જુવો રે, તો સીઝે મુજ કાજ. મ. ૧૩ મોહદશા ધરી ભાવના રે, ચિત્ત લહે તત્વ વિચાર, વીતરાગતા આદરી રે, પ્રાણનાથ ! નિરધાર. મ. ૧૪ સેવક પણ તે આદરે રે, તો રહે સેવક મામ, આશય સાથે ચાલિયે રે, એહી જ રૂડું કામ. મ૦ ૧૫
૧ પાઠાંતર એક. ૨ જોવાની રીતિ-દષ્ટિ. ૩ મ–લજજા. '
સંપદમાં આપદ વસું, સુખમાંહે દુખવાસ; રેગ વસે નિજ ભેગમાં, દેહ મરણ આવાસ,
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૬
-
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ત્રિવિધ વેગ ધરી આદર્યો રે, નેમિનાથ ભરતાર; ધારણ પિષણ તારણો રે, નવરસ મુક્તાહાર. મ. ૧૬ કારણરૂપી પ્રભુ ભજે રે, ગયે ન કાજ અકાજ; કૃપા કરી મુજ દીજીએ રે, આનંદઘન પદ રાજ. મ. ૧૭
(૨૩) શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
( રાગ સારંગ-દેશી રસિયાની.) ધ્રુવપદ રામીહોસ્વામી ! મહેરા, નિકામી ગુણરાય, સુજ્ઞાની. નિજગુણ કામ હો પામી તું ધણી ધ્રુવ આરામ હો થાય. સુ.મુ. ૧ સર્વવ્યાપી કહો સર્વ જાણુંગપણે, પર પરિણમન સ્વરૂપ; સુ. પરરૂપે કરી તસ્વપણું નહિ, સ્વસત્તા ચિરૂપ. સુ. કુ. ૨ શેય અનેક હો જ્ઞાન અનેકતા, જલ ભાજન રવિ જેમ સુ. દ્રવ્ય એકત્વપણે ગુણ એકતા, જિનપદ રમતા હો ક્ષેમ. સુ.બુ. ૩ પરક્ષેત્રે ગત રેયને જાણવે, પરક્ષેત્રી થયું જ્ઞાન, સુ. અસ્તિપણું નિજક્ષેત્રે તે કહ્યું, નિર્મળતા ગુણમાન. સુબુ. ૪ ય વિનાશે હો જ્ઞાન વિનશ્વરુ, કાલ પ્રમાણે થાય; સુ. સ્વકાલે કરી સ્વસત્તા સદા, તે પર રીતે ન જાય. સુ. ધ્રુ. ૫ પરભાવે કરી પરતા પામતા, સ્વસત્તા થિર ઠાણ સુ. આત્મચતુષ્કમયી પરમાં નહિ, તો કેમ સહુને જાણ? સુ. ધૂ. ૬
આ એકલો જાસી અકેલે, છોડીને ઘરબાર, શુભાશુભ ફળ સાથે આવે, નિત્યે એ નિરધાર,
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૨૧૭
અગુરુલઘુ નિજ ગુણને દેખતાં, દ્રવ્ય સકલ દેખત; સુક સાધારણ ગુણની સાધમ્યતા, દર્પણ-જલને દષ્ટાંત. સુ. ધ્રુ. ૭ શ્રી પારસ જિન પારસરસ સમે, પણ ઈહાં પારસ નાંહિ સુ. પૂરણ રસિયે હો નિજ ગુણપરસને,
આનંદઘન સુજ માંહિ. સુ. ધુ. ૮
(૨૪) શ્રી વર્ધમાન જિન સ્તવન . (રાગ ધન્યાશ્રી)
શ્રી વીરજીને ચરણે લાગું, વીરપણું તે માણું રે મિથ્યા મેહ તિમિર ભય ભાગ્યું, જીત નગારું વાગ્યું છે. શ્રી. ૧ છઉમથ્ય વીરજલેશ્યા સંગે, અભિસંધિજ મતિ અંગે રે; સૂક્ષ્મ સ્થૂલ કિયાને રંગે, યેગી થયે ઉમંગે રે. શ્રી. ૨ અસંખ્ય પ્રદેશે વીર્ય અસંખે, ગ અસંખિત કંખે રે, પુગલ ગણ તેણે લેસ્યા વિશેષ, યથાશક્તિ મતિ લેખેરે. શ્રી. ૩ ઉત્કૃષ્ટ વીરજને આવેશે, વેગ કિયા નવી પેસે રે,
ગતણી ધ્રુવતાને લેશે, આતમશકિત ન બેસે છે. શ્રી. ૪ કામ વીર્ય વશે જેમ એગી, તેમ આતમ થયે ભોગી રે; શૂરપણે આતમ ઉપયોગી, થાય તેહ અગી રે. શ્રી. ૫
૧ પડખે રહેનાર. ૨ પાઠાંતર-પરસમાં (સ્પર્શવામાં) ૩ પાઠાંતરવિર જિનેશ્વર ચ૦ ૪ પાઠાંતર–લેશું. જિલ્લા કલેકટર કાલાવડ
દુર્જન કી કૃપા બૂરી, ભલી સજન કી ત્રાસ જબ બાદલ ગરમી કરે, તબ બરસન કી આસ,
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૮
શ્રી જિન—ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
વિરપણું તે આતમ ઠાણે, જાણ્યું તમચી વાણે રે; ધ્યાન વિનાણે શક્તિ પ્રમાણે, નિજ ધ્રુવપદ પહિચાણે. શ્રી. ૬ આલંબન સાધન જે ત્યાગે, પરપરિણતિને ભાગે રે; અક્ષય દર્શન જ્ઞાન વૈરાગે, આનંદઘન પ્રભુ જાગે છે. શ્રી. ૭
શ્રી કષભ જિનનાં સ્તવને રૂષભ પ્રભુ ભવજલ પાર ઉતાર–રૂષભ૦ આપ પ્રતાપે ગિરિવર દીપે, ઝગમગ જ્યોતિ સાર–રૂ. ૧ શ્રી જિન વીરશાસન જયવંતું, વર્ષ ઈકકીસ હજાર–રૂ૨ ઉદય તેઈસમેં હોગે સૂરીશ્વર, શ્રી દુસહ અનગાર-રૂ. ૩ ઉનકા ઉપદેશામૃત પીકે, વિમલવાહન ભૂપાલ-રૂ. ૪ કરાવેગ શુભ ભાવસે ગિરિકા, આખિકા ઉદ્ધાર-રૂ. ૫ ભવ્યગિરિ સિદ્ધશેખર મહાજશ, માલવંત સિરકાર-રૂ. ૬ પૃથ્વી પીઠ દુઃખહરગિરિ મુક્તિ, રાજમણિકત મહાર-૩૦ ૭ મેરુ મહીધર નામ સિમરીએ, વીર વચન સુખકાર-રૂ. ૮
સીધની શોભા હું શી કહું?—એ દેશી ભરતજી કહે સુણે માવડી, પ્રગટ નવ નિધાન રે, નિત નિત દેતાં લંભા, હવે જુઓ પુત્રના માન રે,
અષભની શોભા હું શી કહું? ૧
અધમ સે દુ:ખ હેત છે, અધર્મ સે અપમાન અધર્મ માર્ગ છેડે બિના, પાવે નહિ જગમાન.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાવને
૨૧૯
અઢાર કેડીકેડી સાગરે, વસીયો નયર અનૂપ રે; ચાર જોયણનું માન છે, ચાલે જેવાને ચૂપ રે. રીપભ. ૨. પહેલે રૂપાને કેટ છે, કાંગરા કંચન સાજ રે બીજે કનકને કેટ છે, કાંગરા રત્ન સમાજ છે. રીપભ. ૩. તીજે રતનને કેટ છે, કાંગરા મણિમય જાણ રે; તેમાં મધ્ય સિંહાસને, હુકમ કરે પ્રમાણ છે. રીપભ. ૪ પૂરવ દિશાની સંખ્યા સુણો પગથિયા વીશ હજાર રે, એણુપેરે ગણતાં ચારે દિશા, પગથિયાં એંશી હજાર રે.રીખ. ૫. શિર પત્રણ છત્ર ઝળહળે, તેથી ત્રિભવન રાય રે ત્રણ ભુવનને રે બાદશાહ, પગથિયાં એંશી હજાર રે. રીપભ. ૬ વીશ બત્રીશ દશ સુરપતિ, વળીય ચંદ્રને સૂર્ય રે, દેય કર જોડી ઊભા ખડા, તુમ સુત ઋષભ હજૂર રે. રીપભ. ૭૫ ચામર જેડી વીશ છે, ભામંડળ જળકંત રે; ગાજે ગગને દંભી, ફૂલ પગર વરસંત છે. રીપભ. ૮ બારગુણે પ્રભુ દેહથી, અશોક વૃક્ષ શ્રીકાર રે, મેઘ સમાની દેશના, અમૃતવાણી જયકાર રે. રીપભ. ૯ પ્રાતિહારજ' આઠથી, તુમ સુત દીપે દેદાર રે; ચાલે જેવાને માવડી, ગાયવર ખંધે અસ્વાર રે. રખભ. ૧૦.
ન
દેલતમેં હૈ દે લતા, માને સાચી વાત; આવત તો ચિન્તા કરે, જાવત મારે લાત,
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
દૂરથી રે વાજાં સાંભળી, જોતાં હરખ ન માય રે, હરખના આંસુથી ફાટિયા, પડેલ તે દૂર પલાય રે. રીપભ. ૧૧ ગયેવર બધેથી દેખિયા, નીમરૂપ પુત્ર દેદાર રે;
આદર દીધે નહીં માયને, માય મન ખેદ અપાર રે.રીખભ. ૧૨ 'કેના છોકરા ને માવડી, એ તો છે વીતરાગ રે;
એણીપેરે ભાવના ભાવતાં, કેવળ પામ્યા મહાભાગ્ય રે. રીપભ. ૧૩ ગયવર ખંધે મુગતે ગયા, અંતગડ કેવળી એહ રે; વદ પુત્રને માવડી, આણી અધિક સ્નેહ રે. રીપભ. ૧૪ રીખભની શોભાને વરણવી, સમક્તિ પૂર મજાર રે; સિદ્ધગિરિ મહાતમ સાંભળે, સંઘને જયજયકાર રે. રીપભ. ૧૫ સંવત અઢાર એંશીએ, માગશર માસ સહાય રે; દીપવિજય કવિરાયને, મંગળમાળ સહાય રે. રીપભ. ૧૬
(૩)
( રાગ-ધનાશ્રી) રૂષભદેવ હિતકારી, જગતગુરુ ઋષભદેવ હિતકારી, પ્રથમ તીર્થંકર પ્રથમ નરેશર, પ્રથમ યતિ બ્રહ્મચારી. રૂ. ૧ વરસીદાન દઈ તુમ જગમેં, ઈલતિ ઇતિ નિવારી - તૈસી કાહુ કરતુ નહી કરુના, સાહિબ બેર હમારી. રૂ. ૨
જીવંતા યશ નહિ, યશ બિન કિહું જીવંત; ' જે યશ લહી આથમ્યા, તે રવિ પહેલાં ઉગત.
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાવને
૨૧
માંગત નહિ હમ હાથી ઘડે, ધન કન કંચન નારી; દિયો મેહી ચરનકમલકી સેવા, યાહિ લગતા હે પ્યારી. રૂ. ૩ ભાવલીલા વાસિત સુર ડારે, તુમ પર સબહી ઊવારી; મેં મેરે મન નિશ્ચળ કને, તુમ આણુ શીર ધારી. રૂ૦ ૪ એસો સાહિબ નહીં કેઉ જગમેં, યાસું હોય દિલદારી; દિલ હી દલાલ પ્રેમકે બીચે તિહાં હઠ ખેચે ગમારી. રૂ. ૫ તુમ હિ સાહિબ મેં હું બંદા, યા મત દીઓ વિસારી; શ્રીનયવિજય વિબુધ સેવકકે, તુમ હો પરમ ઉપકારી. રૂ૦ ૬.
" (૪) પ્રભુજી એલંભડે મત ખીજ. : બાળપણે આપણ સનેહીં, રમતાં નવ નવ વર્ષ આજ તમે પામ્યા પ્રભુતાઈ, અમે તે સંસારીને વેશે છે. પ્ર. ૧ જો તુમ ધ્યાતાં શિવસુખ લહએ, તે તમને કઈ ધ્યાને પણુભવસ્થિતિ પરિપાક થયા વિણ,કોઈન મુગતિ જાવે હો. પ્ર૨. સિદ્ધનિવાસ લહેવસિદ્ધિ, તેહમાં પાડતુમારે? તો ઉપગાર તુમારે વહીએ, અભવ્ય સિદ્ધને તારે હો. પ્ર. ૩ નાણરયણ પામી એકતે, થઈ બેઠા મેવાસી તે માંહેલે એક અંશ જો આપે, તે વાતે શાબાશી હો. પ્ર. ૪
પૂર્ણ ત્યાગકી સાધના, કરતી કલીમલ ચૂર્ણ; હે જતા પામર મનુજ, પરમાત્મ પ્રતિ પૂર્ણ..
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૨
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા:
અક્ષયપદ દેતાં ભવિજનને, સંકીર્ણતા નહિ થાય; શિવપદ દેવા જે સમરથ છે, તે જશ લેતાં ક્યું જાય છે. પ્ર. ૫ સેવા ગુણ રે ભવિજનને, જો તમે કરે વડભાગી; તે તમે સ્વામી કેમ કહા? નિર્મમ ને નીરોગી છે. પ્ર. ૬ નાભિનંદન જગવંદન પારે, જગગુરુ જગ જ્યકારી; રૂપવિબુધને મેહન પભણે, વૃષભલંછન બલિહારી છે. પ્ર. ૭
જ્ઞાન રયણ રચાય રે, સ્વામી શ્રી રૂષભજિયું. ઉપગારી અરિહા પ્રભુ રે, લેકકેત્તરાનંદ રે; ભવિયાં ભાવે ભજે ભગવંત, મહિમા અતુલ અનંત રે. ભવિયાં. ૧ તિગ તિગ આરક સાગર રે, કેડીકેડી અઢાર; યુગલા ધર્મ નિવારિ રે, ધર્મ પ્રવર્તનહાર રે. ભવિયાં. ૨ જ્ઞાનાતિશયે ભવ્યના રે, સંશય છેદનહાર દેવ ના તિરિ સમજીયા રે, વચનાતિશય વિચાર રે. ભવિયાં. ૩ ચાર ઘને મઘવા સ્તવે રે, પૂજાતિશય મહંત પંચ ઘને જન ટકે રે, કષ્ટ એ સૂર્ય પ્રસંત રે. ભવિયાં. ૪ ચિગ ક્ષેમકર જિનવ રે, ઉપશમ ગંગા નીર,
પ્રીતિ ભક્તિપણે કરી રે, નિત્ય નમે શુભવીર રે. ભવિયાં. ૫ સલાહ
૯૪૨૯૪ કલાક. જબ લગ તેરા પુણ્યકા, પહોંચ્યા નહિ કરાર, તબ લગ પાડે દબ રહે, ગુહા કરે હજાર :
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________
નાવને
રર૩
ઋષભ જિર્ણોદશું પ્રીતડી, કીમ કીજે હો ચતુર વિચાર; પ્રભુજી જઈ અલગ વસ્યા, તિહાં કિણે નવિહો કેઈવચન ઉચ્ચાર.
ઋષભ૦ ૧ કાગળ પણ પહોંચે નહિ, નવિ પહોંચે હોં તીહાં કે પ્રધાન, જે પહોંચે તે તુમ સમે, નવિ ભાખે હો કેઈનું વ્યવધાન.
ઋષભ૦ ૨ પ્રીતિ કરે તે રાગિયા, જિનવરજી હે તુમે તે વીતરાગ; પ્રીતડી જેહ અરાગીથી, ભેલવવી છે તે કેત્તર માર્ગ,
રાષભ૦ ૩ પ્રિીતિ અનાદિની વિષભરી, તે રીતે તે કરવા મુઝ ભાવ; કરવી નિર્વિષ પ્રીતડી, કિરણ ભાતે હો કહે બને બનાવ.
સુષભ૦ ૪ પ્રીત અનતી પરથકી, જે તેડે છે તે જોડે એહ પરમપુરુષથી રાંગતા, એકતા હે દાખી ગુણગેહ.
રાષભ૦ ૫ પ્રભુજીને અવલંબતાં, નિજ પ્રભુતા હે પ્રગટે ગુણરાશ દેવચંદ્રની સેવના, આપે મુજ હે અવિચલ સુખવાસ.
ઋષભ૦ ૬.
ખાના ચલના સેવના, મિલના વચન વિલાસ; જર્યું ક્યું પાંચ ઘટાઇયે, ત્યાં ત્યે ધ્યાન પ્રકાશ. ,
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२४
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
(હાર હીરે-એ દેશી ). પ્રથમ જિણેસર પૂજવા સહીયર મ્હારી, અંગ ઉલટ ધરી આવ હે કેસર ચંદન મૃગમદે, સઇ સુંદર આંગી બનાવ હા. ૧ સહજ સલુણે માહરે, સમસુખ લીને મહારે, જ્ઞાનમાં ભીને મહારે સાહેબ સહીયર મારી છે જે પ્રથમ નિણંદ હો. ધન્ય મરુદેવી કૂખને, સ. વારી જાઉં વાર હજાર હો; સર્ગશિરમણને તજી સ. જિહાં પ્રભુ લીએ અવતાર હો, સહ૦ ૨ દાયક નાયક જન્મથી, સ. લા સુરતરુ વંદ હો; યુલા ધરમ નિવારણ, સ. જે થયે પ્રથમ નરિદ હો, સહ૦ ૩ લેફનીતિ સહુ શીખવી, સ. દાખવા મુક્તિને રાહ હો; રાજ્ય ભલાવી પુત્રને, સ. થાણે ધર્મપ્રવાહ હો, સહ૦ ૪ સંયમ લેઈ સંચર્યો સ. વરસ લગે વિણ આહાર હો; શેલડી રસ સાટે દી, સ. શ્રેયાંસને સુખ સાર હો, સહ૦ ૫ મેટા મહેતની ચાકરી, સ. નિષ્ફળ કદીય ન થાય હો; મુનિપણે નમી વિનમી કર્યા, સખીણમાં ખેચર રાય હો, સહ૦ ૬ જનનીને કીધે ભેટશે, સ. કેવલ રત્ન અનૂપ હો, પહિલા માતાજીને મેકલ્યા, સ. જોવા શિવહુ રૂપ હો, સહ૦ ૭
સત્તાકે અભિમાનકે, હેતા જબ અતિરેક; હે જાતા હૈ નષ્ટ સબ, બુદ્ધિ વિચાર વિવેક .
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૨૨૫
પુત્ર નવાણું પરિવર્યા, સ. ભરતના નંદન આઠ હો; આઠ કરમ અષ્ટાપદે, એગ નિધે નેઠ હો, સહ૦ ૮ તેહના બિંબ સિદ્ધાચલે, સ. પૂજો પાવન અંગ હો; ક્ષમા વિજય જિનનીરખતાં, સ. ઉછલે હરખ તરંગ હો, સહ૦ ૯
(૮) રૂષભજિર્ણદા રૂષભજિમુંદા, તુમ દરિશન હુએ પરમાણુંદા; અહનિશિ ધ્યાઉં તુમ દીદાર, મહેર કરીને કર પ્યારા.
રૂષભ. ૧ આપણને પૂંઠે જે વલગા, કિમ સરે તેહને કરતાં અલગા ? અલગ કીધા પણ રહે વલગે, મોર પીંછ પરે ન હુએ ઉભગા.
* રૂષભ. ૨ તુહ પણ અળગે થયે કિમ સરશે, ભક્તિ ભલી આકરષી લેશે, ગગને ઊડે રે પડાઈ દેરી બલે હાથે રહે આઈ
રૂષભ. ૩ મુજ મનડું છે ચપળ સ્વભાવે, તેહે અંતર્મુહૂર્ત પ્રસ્તાવે; તું તે સમયે સમય બદલાયે, ઈમ કિમ પ્રીતિ નિવાહ થાય?
રૂષભ. ૪ તે માટે તું સાહિબ માહરે, હું છું સેવક ભવોભવ તારે; એહ સંબંધમાં મ હશે ખામી, વાચક માન કહે શિર નામી.
રૂષભ, ૫
કહા કરે કીરતારકે, ભૂલ કરે પરવીન; - મૂરખર્ક સંપત્તિ દીઇ, પંડિત સંપત્તિહીન,
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२६
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
નાભિનરિદને નંદન વંદીએ રે, મરુદેવી માત મલ્હાર, નહિ જશ લંછન લંછન ગવયનું રે, મેલ્યા મહા મેહવિકાર
કેવળ કમળા વિમળા તું વેર્યો રે. ૧ હરિ હર બ્રહ્મ પુરંદર જ્ઞાનથી રે, જ્ઞાન અનતું જિનવર રાય; જગ લેચનથી અધિક પ્રભા નહિ રે, જિમરૂખ તારકને સમુદાય.
. કેવલ. ૨ ધર્મ બતાયા માયા પરિહરી રે, ભવદાવાનલ ઉપશમ નીર, પાપ હરાયા કાયા ધનુષની રે, પંચસયા સેવન શરીર.
- કેવલ. ૩ શિવસુખ ભેગી શિવસુખ આપીએ રે, દાસતણું અરદાસ મનાય, મોટા મૌન ધરીને જ રહે છે, તે કેમ સેવકે કારજ થાય?
કેવલ. ૪ પંકજ જળબિંદુ જેમ વિસ્તરે રે, ઉપમા મેતીની મહારાજ સજ્જન સંગે જગ જશ પામીએ રે, કહે શુભ સેવક દ્યો શિવરાજ.
કેવલ. ૫ શ્રી અજિતનાથ જિનનાં સ્તવને પ્રીતલડી બંધાણું રે અજિત જિર્ણોદશું, કાંઈ પ્રભુ પાખે ક્ષણ એકે મન ન સુહાય જે ધ્યાનની તાલી રે લાગી નેહશું, “ જલદ ઘટા જીમ શિવસુત વાહન દાય જે. પ્રી. ૧
પુણ્ય સવિ સંપદ મીલે, પુણયે લીલ વિલાસ;. ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ પુણ્ય ઘણી, પુણે પહોંચે આશ.
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવના
નેહ-ઘેલું મન મારું રે પ્રભુ અલજે રહે, તન મન ધન એ કારણથી પ્રભુ મુજ જા; મારે તે! આધાર રે સાહીખ રાવલા (તાહરા), અંતરગતનું પ્રભુ આગળ કહ્યુ' ગુજ જા. પ્રી. સાહીમ તે સાચા રૅ જગમાં જાણીએ, સેવકના જે સહેજે સુધારે કાજ જા; એહવે રે આચરણે કેમ કરીને રહું, મિરુદ તુમારા તારણતરણ જહાજ જો. પ્રી.
તારકતા તુજમાં હરે શ્રવણે સાંભળી, તે ભણી હું આવ્યા છું દીનદયાળ જો; તુજ કરુણાની લહેરે રે મુજ કારજ સરે, શું ઘણું કહીએ જાણ આગળ કૃપાળ જા. પ્રી. ૪ કરુણા - ષ્ટિ કીધી રે સેવક ઉપરે, ભવ ભવ ભાવઠ ભાંગી ભક્તિ પ્રસન્ન જો; મનવંછિત ફળી ફ્રજિન આલખને, કર જોડીને માહન કહે મન રંગ જો. પ્રી.
૩
*
(૨)
અજિત જિજ્ઞેસર ચરણની સેવા, હેવાયે હુ હળિયા; કઢિયે અણુચાખ્યો પણ, અનુભવ રસના ટાણા મળિયા. પ્ર૦ ૧
કામ ક્રોધ મદ લાભકી, જમ લગ મનમેં ખાન; કહા મૂર્ખ કહા પહિતા, દાના એક સમાન.
२२७
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૮
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
પ્રભુજી મહિર કરીને આજ, કાજ અમારાં સાફ મૂકાવ્યો પણ હું નવિ મૂકું, ચૂકું એ નવિ ટાણે. ભક્તિભાવ ઊડ્યો જે અંતરે, તે કિમ રહે શરમાણે? પ્ર. ૨ લેચન શાંતિ સુધારસ સુભગા, મુખ મટકાળું સુપ્રસન્ન ..
ગ મુદ્રાને લટકે ચટકે, અતિશય તે અતિપન્ન. પ્રd ૩ પિંડ પદસ્થ રૂપસ્થ લીને, ચરણકમળ તુજ ગ્રહિયાં ભ્રમર પરે રસસ્વાદ ચાખવે, વિરસો કાં કરે મહિયાં? પ્ર૪. બાળકાળમાં વાર અનતી, સામચિયે હું નવિ જાગે . યૌવનકાળે તે રસ ચાખે, તું સમરથ પ્રભુ માગે. પ્ર. ૫ તું અનુભવ રસ દેવા સમરથ, હું પણ અરથી તેહને ચિત્ત વિત્ત ને પાત્ર સંબધ, અરજી રહ્યો હવે કેહને. પ્ર. ૬ પ્રભુની મહિરે તે રસ ચાખે, અંતરંગ સુખ પામ્યો; માનવિજય વાચક ઈમ જપ, હુએ મુજ મન કામ્યો. પ્ર. ૭
શ્રી સંભવનાથ જિનનાં સ્તવને
(રાગ-કપુર હવે અતિ ઊજલે રે ). સંભવ જિનવર ખૂબ બળે રે, અવિહડ ધર્મ નેહ, દિન દિન તે વધતે અછે રે, કબહી ન હોવે છે. સૌભાગી જિન મુજ મન તુહિ સહાય, એ તે બીજા નાવેદાય; હું તે લળી લળી લાગું પાય. સૌ૦ ૧
જલક જામેં ઇતની બુદ્ધ હૈ, ઇતના કહ બતાય; વાકે ભૂરા ન માનીયે, જ્યાદ કહાંસે લાય,
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
-
૨૨૦
દૂધમાંહે જેમ છૂત વસ્યું રે, વસ્તુમાંહે સામર્થ્ય; તંતુમાંહે જેમ પટ વચ્ચે રે, સૂત્રમાં જેમ અર્થ. સૌ૦ ૨ કંચને પારસ પાષાણશો રે, ચંદનમાં જેમ વાસ, પૃથ્વીમાંહે જેમ ઔષધી રે, કાર્યો કારણ વાસ. સૌ૦ ૩ જેમ સ્વાદે નય મિલે રે, જેમ ગુણમાં પર્યાય ' અરણમાં પાવક વ રે, જેમ લેકે પકાય. સૌ૦ ૪ તેણીપેરે તું મુજ ચિત્ત વસ્યો રે, સેના માત મલ્હાર, જે અભેદ બુદ્ધિ મલે રે, શ્રી જ્ઞાનવિમલ સુખકાર. સૌ૦ ૫
. (૨) * (આધા આમ પધારો—એ દેશી.) સમકિતદાતા સંમતિ આપ, મન માંગે થઈ મીઠું, છતી વસ્તુ દેતાં હ્યું છે? મીઠું જે સહુએ દીધું પ્યારા પ્રાણથકી છે રાજ, સંભવ જિનજી મુજને. ૧ ઈમ મત જાણે જે આ લહએ, તે લીધું શું લેવું? પણ પરમારથ પ્રીછીં આપે, તેહ જ કહિયે દેવું. ૨ અર્થી હું તું અર્થ–સમર્પક, ઈમ મત કર હાંસું, પ્રગટ હતું તુજને પણ પહિલા, એ હાંસાનું પાસું. ૩ પરમ પુરુષ તમે પ્રથમ ભજીને, પામ્યા ઈમ પ્રભુતાઈ તેણે રૂપે તમને એ ભજીયે, તિણે તુમ હાથ વડાઈ ૪ జయం ********** *JHON E
હેન પદારથ હેત હૈ, વિસરી જાય સબ શુદ્ધ, જેલી લખી નસીબમેં, તેની ઉપજે બુદ્ધ.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૦.
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
Aિ
-
તમે સ્વામી હું સેવાકામી, મુજ સ્વામી નિવાજે; નહિ તે હઠ માંડી માગતા, કિણ વિધ સેવક લાજે? ૫
તે તિ મળે મન પ્રી છે, કુણ લહેશે કુણ ભજશે ? સાચી ભક્તિ તે હંસતણ પરે, ખીર નીર નય કરશે. ૬ ઓળખ કીધી જે લેખે આવી, ચરણભેટ પ્રભુ દીધી, *, રૂપવિબુધને મેહન પભણે, રસના પાવન કીધી. ૭
(૩) સાહેબ સાંભળે રે, સંભવ અરજ અમારી, . ભભવ હું ભમે રે, ન લહી સેવા તુમારી. નરક નિગેદમાં રે, હું તિહાં બહુ ભવ ભમિય, તુમ વિણ દુઃખ સહ્યા રે, અહનિશ કોધે ધમધમિયો. સા. ૧ ઇંદ્રિય વશ પો રે, પાલ્યાં વ્રત નવિ સુરે, ત્રણ પણ નવિ ગણ્યાં રે, હણયા થાવર હુસેક વ્રત ચિત્ત નવિ ધર્યા રે, બીજું સાચું ન બેલ્યું, પાપની ગઠડી રે, ત્યાં મેં હઈડું ખોલ્યું. સા. ૨ ચારી મેં કરી રે, ચઉવિહ અદત્ત ન ટાળ્યું, શ્રી જિન આણશું રે, મેં નવિ સંજમ પાલ્યું મધુકરતણું પરે રે, શુદ્ધ ન આહાર વેખ્યો,
રસના લાલચે રે, નીરસ પિંડ ઊગે. સા. ૩ જલારસા
ભણતા પંડિત નીપજે, લખતા લહિયે થાય; ચાર ચાર ગાઉ ચાલતા, લાંબો પંથ કપાય. .
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
ર૧ "
નરભવ દેહી રે, પામી હવશ પડીયો, પરસ્ત્રી દેખીને રે, મુજ મન તિહાં જઈ અડીયે; કામ ન કે સર્યા રે, પાપે પિંડ મેં ભરીયે, શુદ્ધ બુદ્ધ નવિ રહી રે, તેણે નવિ આતમ તરીયે. સા. ૪ લક્ષમીની લાલચે રે, મેં બહુ દીનતા દાખી, તે પણ નવિ મળી રે, મળી તે નવિ રહી રાખી, જે જન અભિલખે રે, તે તે તેહથી નાસે, તૃણ સમ જે ગણે રે, તેહની નિત્ય રહે પાસે સા. ૫ ધન્ય ધન્ય તે નરા રે, એને મોહ વિછોડી, વિષય નિવારીને રે, જેહને ધર્મમાં જેડી, અભક્ષ તે મેં ભખ્યાં રે, રાત્રિભૂજન કીધાં, વ્રત નવિ પાલીઓ રે, જેહવા મૂળથી લીધાં. સા. ૬ અનંત ભવ હું ભમ્યો રે, ભમતા સાહિબ મલીયે, તુમ વિના કુણ દીયે રે, બેરિયણ મુજ બળિયો સંભવ આપજે રે, ચરણકમળ તુમ સેવા, નય એમ વિનવે રે, સુણો દેવાધિદેવા. સા. ૭
શ્રી અભિનંદન જિન સ્તવન તમે જો જો રે, વાણુને પ્રકાશ તુમે. એ આંકણી. ઊઠે છે અખંડ ધ્વનિ જેજને સંભલાય; નર તિરિય દેવ આપણું, સહુ ભાષા સમજી જાય. તમે ૧ હાલ
: www માન મળે છે ગુણવડે ગુણ વિના માન ન હોય, પિપટ પાળે પ્રીતથી, કાગ ન પાળે કેય.
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
દ્રવ્યાક્રિક રૃખી કરીને, નય નિક્ષેપે જીત્ત; ભંગતણી રચના ઘણી, કાંઈ જાણે સહુ અદ્ભુત. તુમે॰ ર
२३२
પય સુધા ને ઇસુ વાર, હારી જાએ સ; પાખડી જન સાંભળીને, મૂકી દીએ ગ. તુમે ૩
ગુણુ પાંત્રીસ અલકરી, અભિનદન જિનવાણી; સંયમ છેદે મનતા, પ્રભુ કેવળજ્ઞાને જાણી. તુમે ૪
વાણી જે નર સાંભળે તે, જાણે દ્રવ્ય ને ભાવ; નિશ્ચય ને વ્યવહાર જાણે, જાણે નિજ પર ભાવ. તુમે॰ ૫
સાધ્ય સાધન ભેદ્ય જાણે, સાન ને આચાર; હેય જ્ઞેય ઉપાદેય જાણે, તત્ત્વાતત્ત્વ
વિચાર. તુમે૦૬
નરક સરગ અપવગ જાણે, થિરત્ર્ય વને ઉતપાત; રાગદ્વેષ અનુબંધ જાણે, ઉછરંગ ને અપવાદ. તુમે છ
નિજ સ્વરૂપને એળખીને, અવલંબે સ્વરૂપ; ચિદાનંદ ઘન આતમા તે, થાયે નિજ ગુણ ભૂપ. તુમે॰ ૮
વિનયથી જિન ઉત્તમકેરા, અવલએ પદ્મ પદ્મ; નિમાતે પરભાવ તજીને, પામે શિવપુર સદ્મ. તુમે॰ ૯
અહુ કાડચો વરસે ખપે, કમ અજ્ઞાને જે; જ્ઞાની શ્વાસોશ્વાસમાં, ક ખપાવે તેહ.
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________
શિવને
૨૩
- શ્રી સુમતિનાથ જિન સ્તવન ( રાગ-રામકલી તથા સારંગ મલ્હાર. અંબર દેઊ મોરારીએ દેશી.) તુમ્હ હો પર ઉપકારી, સુમતિ જિન તુમ્હ હો જગ ઉપકારી, પંચમ જિન પંચમ ગતિદાયક, પંચ મહાવ્રતધારી; પંચ પ્રમાદ મતંગજ ભેદન, પંચાનન અનુકારી. સુ૦ ૧ પંચવિષય વિષધર તતિ ખગપતિ,પંચસર મદન વિડારી; આશ્રવ પંચ તિમિરભર દિનકર, કિરિયા પંચ નિવારી. સુત્ર ૨ પંચાચાર સુકાનન જલધર, પંચમહે અધિકારી, આગમ પંચ અમૃત રસ વરસી, દુરિત દાવાનલ ઠારી. સુo ૩ મેતારજ અપરાધે વિહંગમ, ચરણે રાખ્યો શિર ધારી; પર્ષદામાંહે આપ વખાણે, કૌચ સ્વરા સુરા નારી. સુ. ૪ મેઘ નૃપતિ કુલ મુકુટ નગીને, મંગલા ઉર અવતારી; ક્ષમાવિજય બુધશિશ કહે જિન, ગર્ભથી સુમતિવધારી. સુ૫
શ્રી પદ્મપ્રભુ જિન સ્તવન પ પ્રભુ પ્રાણસે પ્યારા, છોડાવે કર્મની ધારા; કર્મ બંધ તેડવા ધરી, પ્રભુજસે અરજ હે મેરી. પદ્મ. ૧ લઘુવય એક થે જીયા, મુક્તિ વાસ તુમ કિયા ન જાની પીર તે મોરી, પ્રભુ અબ ખેંચ લે દેરી. પદ્મ. ૨
મરવાથી ડરવું નહિ, કરવું ઉત્તમ કામ; ઉજજ્વલ જેથી વિશ્વમાં, રહે નિરંતર નામ,
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
વિષય સુખ માની મે મનમેં, ગયો સબ કાલ ગફલતમે; નારક દુઃખ વેદના ભારી, નીકલવા ન રહી મારી. પદ્મ૦ ૩ પરવશ દીનતા કીની, પાપકી પાટ શીર લીની; ભક્તિ નહીં જાણી તુમકેરી, રહ્યો નિશદિન દુઃખ ઘેરી. પદ્મ૦ ૪ ઇષ્ણુવિધ વિનતિ મેારી, કરું મૈં દાય કર જોડી; આતમ આનંદ મુજ દીજો, વીરનું કામ · સખ કી. પદ્મ૦ ૫. શ્રી સુવિધિનાથ જિન સ્તવન
२३४
મૈં કીના નહિ, તુમ ખીન આરશું રાગ, દિન દિન વાન વધે ગુન તેરા, જ્યું કંચન પર ભાગ; ઔર નમે હે કષાયકી કલિયાં, સે। કયું સેવા લાગ. મેં ૧ રાજહંસ તું. માન સરોવર, ઔર અશુચિ છાગ; વિષય ભુજગ ગરુડ તું કહીએ, ઔર વિષય વિષ નાગ, મે ૨ ઔર દેવ જલ છીલુર સરિખે; તું તે સમુદ્ર અથાગ; તું સુરતરુ જનવાંછિત પૂરણ, ઔર તેા સુકા સાગ. તું પુરુષોત્તમ તુંહિ નિરંજન, તું શકર વડભાગ; તું બ્રહ્મા તું બુદ્ધિ મહાખલ, તુજ દેવ વીતરાગ. સુવિધિનાથ તુમ ગુન ફુલનકા, મેરા દીલ હૈ બાગ; જશ કહે ભ્રમર રસિક હોય તાકા, દીજે ભક્તિપરાગ. મેં પ
મેં ૩
મે ૪
熟差差差差差熟熟熟熟聽聽我很熟丞丞疑
લેખણ કહે : લઇ હાથમાં, લખજો સારા કામ;
નહિ તા પ્રભુની પાસમાં, મારા સમ સુખ શ્યામ.
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
२३५
શ્રી શાંતિનાથ સ્વામીનાં સ્તવને શાંતિ જિનેશ્વર સાહિબ વંદો, અનુભવ રસને કંદો રે, મુખને મટકે લેકચન લટકે, મેહ્યા સુર નર વૃદે રે. શાં. ૧ મંજર દેખીને કેયલ ટહુકે, મેઘઘટા જેમ મેરે રે; તિમ જિનપ્રતિમા નીરખી હરખું, વળી જેમ ચંદચકે રે. શાં. ૨. જિનપ્રતિમા જિનવરે ભાખી, સૂત્ર ઘણું છે સાખી રે, સુરનર મુનિવર વંદન પૂજા કરતા શિવ અભિલાષી રે. શાં. ૩. રાયપણું પ્રતિમા પૂજી, સૂર્યાભ સમકિતધારી રે; જીવાભિગમે પ્રતિમા પૂજી, વિજયદેવ અધિકારી રે. શાં. ૪ જિનવર બિંબ વિના નવિ વંદું, આણંદજી એમ બોલે રે; સાતમે અંગે સમકિત મૂળે, અવર નહિ તસ તેલે રે. શાં. ૫ જ્ઞાતાસૂત્રે દ્રૌપદી પૂજા કરતી શિવસુખ માગે રે; રાય સિદ્ધારથે પ્રતિમા પૂજ, કલ્પસૂત્રમાંહે રાગે રે. શાં ૬ વિદ્યાચારણ મુનિવરે વંદી, પ્રતિમા પાંચમે અંગે રે, જંઘાચારણ મુનિવરે વંદી, જિનપડિમા મનરગે રે. શાં. ૭ આર્યસુહસ્તસૂરિ ઉપદેશે, ચા સંપ્રતિરાય રે, સવાકેડી જિનબિંબ ભરાવ્યાં, ધન્ય ધન્ય એહની માય રે. શાં. ૮ મેલી પ્રતિમા અભયકુમારે, દેખી આદ્રકુમાર રે, જાતિસ્મરણે સમક્તિ પામી, વરીઓ શિવસુખ સાર રે. શાં. ૯ at
#ાહ૩૩૯૩૪ના - - માંગણ ગયે સે મર ગયે, મરે સે માંગણું જાય;
ઉસકે પહિલે છે મરે સો હેતે હો નટ જાય.
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३६
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ઈત્યાદિક બહુ પાઠ કહ્યા છે. સૂત્રમાંહે સુખકારી રે; સૂત્રતણે એક વરણ ઉત્થાપે, તે કહ્યો બહુલ સંસારી રે. શાં. ૧૦ તે માટે જિન–અણધારી, કુમતિ કદાગ્રહ નિવારી રે; ભક્તિતણું ફલ ઉત્તરાધ્યયને, બધિબીજ સુખકારી રે. શાં. ૧૧ એક ભવે દેય પદવી પામ્યા, સેળમાં શ્રી જિનરાય રે; ' મુજ મન-મંદિરીયે પધરાવ્યા, ધવલ મંગલ ગવરાયા છે. શાં. ૧૨ જિન ઉત્તમ પદ રૂપ અનુપમ, કીતિ કમલાની શાલા રે; જીવવિજય કહે પ્રભુજીની ભક્તિ, કરતાં મંગલ માલા રે. શાં. ૧૩
(૨) શાંતિ જિનેશ્વર સાચે સાહિબ,
શાંતિ કરણ ઈન કલિ મેં હો જિનજી; તું મેરા મનમેં, તું મેરા દિલમેં
ધ્યાન ધરું પલ પલમેં સાહેબજી. તું મેરા. ૧ ભવમાં ભમતાં મેં દરિશન પાસે,
આશા પૂરે એક પલમેં હૈ જિનજી. તું મેરા. ૨. નિર્મલ જેત વદન પર સોહે,
નિકસ્યો જ્યુ ચંદ વાદલમેં હોજિન). તું મેરા. ૩ મેરે મન તુમ સાથે લીને,
મીન વસે યું જલમેં સાહેબજી. તું મેરા. ૪ જિનરંગ કહે પ્રભુ શાંતિ જિનેશ્વર,
દીઠેજી દેવ સકલમેં હો જિનજી. તું મેરા. ૫ હાહાહાહાહાહાહાહાકાય
બહેત સિધા ન હઈએ, દેખ તરુવન રાય; સીધે સીધે કટત હૈ, વાંકે તેડે બચ જાય,
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવના
(૩) ( રાગ––ચે પાઈની )
૨૩૭
સુણા શાન્તિજિણંદ સેાભાગી, હું તો થયા છું તુજ ગુણ રાગી, તુમે નીરાગી ભગવત, જોતાં કેમ મલશે તંત. સુ૦ ૧ હુ તા ક્રોધ કષાયના ભિરયા, તું તે ઉપશમ રસનેા દિરયા;
તે અજ્ઞાને આવરિયા, તું તેા કેવલ કમલા વિરયા. સુ૦ ૨ હું તે વિષયા રસને આશી, તે તેા વિષયા કીધી નિરાશી; હુ તાકને ભારે ભાગે, તે તેા પ્રભુજી ભાર ઊતાર્યાં. સુ૦ ૩ હું તા મેહતણે વંશ પડીયા, તુ' તેા સઘલા મેહને નડીયો; હું તેા ભવસમુદ્રમાં ખુચ્ચો,તુ તો શિવમ ંદિરમાંઙે પહોંચ્યો. સુ૦ ૪ મારે જન્મ મરણના જોરા, તે તા તાડયો તેહી ઢોરો; મારા પાસેા ન મેલે રાગ, તમે પ્રભુજી થયા વીતરાગ. સુ૦ ૫. મને માયાએ મૂકો પાશી, તું તે નિરમ ધન અવિનાશી; હું તેા સમતિથી અધૂરા, તું તે। સકલ પદારથે પૂરા. સુ॰ ૬ મ્હારે છે તુહી પ્રભુ એક, ત્યારે મુજ સરીખા અનેક; હુંતેા મનથી ન મૂકું માન, તું તેા માન રહિત ભગવાન. સુ૦ ૭ મારું કીધુ કશુ નિવ થાય, તું તે રંકને કરે રાય; એક કરેા મુજ મહેરબાની, મ્હારા મૂજરા લેજો માની. ૩૦ ૮ એક વાર જો નજરે નીરખો, તેા સેવકને કરા તુમ સરીખા; જો સેવક તુમ સરીખા થાશે, તે ગુણ તમારા ગાશે. સુ॰ ૯
રાત્રિ ગમાયી સાવસે, દિવસ ગમાયા ખાય; હીરા જૈસા મનુષ્યભવ, કોડી મદલે જાય.
અ
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३८
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
ભભવ તુમ ચરણની સેવા, હું તે માંગું છું દેવાધિદેવા; સામું જુઓને સેવક જાણી, એવી ઉદયરત્નની વાણી. સુ. ૧૦
- (૪) ક્ષણ ક્ષણ સાંભરે શાંતિ સલુણ, ધ્યાન ભુવનજિનરાજ પણ. ક્ષ. શાંતિ જિનંદ કે નામ અમીરો, ઉલ્લસિત હેત હમારેમ વધુના, ક્ષ૦ ભવ ગાનમેં ફિરતે પાએ, છરત મેં નહિં ચરણ પ્રભુનાં સ. ૧ છીલ્લર મેં રતિ કબહુ ન પાવે, જે ઝીલે જલ ગંગે યમુના, ક્ષય તુમ સમ હમ શિરનાથ ન થાશે, કર્મ અધુના દૂના ના. ક્ષ૦ ૨ મેહ લરાઈ તેરી સહાઈ, તે ક્ષણ મેં છિન્ન છિન્ન કટુના; ક્ષક નહિ ઘટે પ્રભુ આના કૂના, અચિરાસુત પતિ મેક્ષ વધૂના. ક્ષ૦ ૩ એર કી પાસ મેં આશ ન કરતે, ચાર અનંત પસાય કરના; ક્ષ૦ કયૂ કર માગતાં પાસ ધતૂરે, યુગલિક યાચક કલ્પતરુના. ક્ષ૦ ૪ ધ્યાન ખગ વર તેરે આસંગે, મેહ ડરે સારી ભીક ભરુના; ક્ષક ધ્યાન અરૂપી તે સાંઈ અરૂપી, ભક્ત ધ્યાવત તાના તુના. ક્ષ૦ ૫ અનુભવ રંગ વળે ઉપયોગ, ધ્યાન સુપાનમેં કાથા ચૂના; ક્ષ૦ ચિદાનંદ ઝઝેલ ઘટાસે, શ્રી શુભવીરવિજય પડિપુન્ના. ક્ષ૦ ૬
(૫) મહારે મુજરો લ્યોને રાજ, સાહેબ શાંતિ સલુણ, અચિરાજીને નંદન તેરે, દરસણ હેતે આવ્ય, - સમક્તિ રીઝ કરેને સ્વામી, ભક્તિ ભેટશું લાવ્યું. મહા. ૧ હાહાકક્ષાજા
વિદ્યા વનિતા વેલ નૃપ, એ નહિ જાત ગણુત; જે ક્યું કે પાસે વસે, તે ભૂં સે લપત.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૯
દુઃખભંજન છે બિરુદ તમારું, અમને આશા તમારી તમે નીરાગી થઈને છૂટ, શી ગતિ હવે હમારી? મહા૨ કહે છે કે ન તાણી કહેવું, એવડું સ્વામી આગે; પણ બાલક જે બેલી ન જાણે, તે કેમ વહાલે લાગે? મહા. ૩ મહારે તે તું સમર્થ સાહેબ, તે કેમ ઓછું માનું? ચિંતામણિ જેણે ગાંઠે બાંધ્યું, તેહને કામ કિસ્યાનું? મહા. ૪ અધ્યાતમ રવિ ઊગ્યે મુજ ઘટ, મેહ તિમિર હર્યું જુગતે વિમલવિજય વાચકને સેવક, રામ કહે શુભ ભક્ત. મહા૫
શ્રી મહિનાથ પ્રભુનું સ્તવન પંચમ સુરલેકના વાસી રે, નવ લેકાંતિક સુવિલાસી , કરે વિનતિ ગુણની રાશી, મલ્લિજિન નાથજી વ્રત લીજે રે
- ભવિજીવને શિવસુખ દીજે. મલ્લિ. ૧ તમે કરુણ રસભંડાર રે, પામ્યા છે ભવને પાર રે;
' . સેવકને કરે ઉદ્ધાર. મલ્લિ . ભ. ૨ પ્રભુ દાન સંવત્સરી આપે રે, જગનાં દારિદ્ર દુઃખ કાપે રે,
* ભવ્યત્વપણે તસ થાપે. મલ્લિ. ૩ સુરપતિ સઘલા મળી આવે રે, મણિરયણ સેવન વરસાવે રે
પ્રભુચરણે શીશ નમાવે. મલ્લિ. ૪ તીર્થોદક કુંભા લાવે રે, પ્રભુને સિંહાસન ઠાવે રે
1 સુરપતિ ભક્ત નવરાવે. મલિ. ૫
ઉદ્યમ કરતાં માનવી, શું નવિ સીઝે કાજ; રામે સ્થણયર તરી લીધું લંકા રાજ,
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૦
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
વસ્ત્રાભરણે શણગારે રે, ફૂલમાલા હૃદય પર દુઃખડા ઇંદ્રાણી ઊવારે
મન્યા સુરનર કાડાકાડી રે, પ્રભુ આગે રહ્યા કર જોડી રે; કરે ભક્તિ યુક્તિ મન્નુ મેાડી. મલ્લિ. છ મગશિર સુદિની અનુઆલી રે, એકાદશી ગુણુની આલિ રૈ, વર્ષા સંયમ વધુ લંટકાલી. મલ્લિ. ૮ દીક્ષાકલ્યાણક એહ રે, ગાતાં દુ:ખ ન રહે રે રે; લહે રૂપવિજય જશ નેહ. મલ્ટિ. ૯
ધારે રે; મલ્લિ, ૬
શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામી જિન સ્તવન
( ઈડર આંબા આંબલી રે—એ દેશી. ) મુનિસુવ્રત કીજે મયા રે, મનમાંહિં ધરી' મહિર, મહિરવિણા માનવી રે, કઠીન જણાયે કહિર; જિજ્ઞેસર તું જગનાયક દેવ, તુજ જગહિત કરવા ટેવ,
ખીજા જીયે કરતા સેવ. જિને. ૧ કૃતારથ હોય, સજ્જ જોય.
અરહટ ખેત્રની ભૂમિકા રે, સીંચે ધારાધર સઘલી ધરા રે, ઉત્ક્રરવા
જિનેસર. તુજ. બીજા. ૨
તે માટે અમ ઉપરે રે, આણી મનમાં મહેર, આપે આયા આણી રે, ખાધવા ભરૂચ શહેર..
જિનેસર. તુજ. બીજા. ૩
વિષ્ણુ ઉદ્યમ કેમ નીકળે? ઉદ્યમથી ઊ'ચે ચડે,
તીલમાંહેથી તેલ; એકે પ્રિય વેલ
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવન
૨૪૧
અણપ્રારથતા ઊધર્યા રે, આપે કરીય ઉપાય, પ્રારથતા રહે વિલવતા રે, એ કુણ કહીયે ન્યાય?
જિનેસર. તુજ. બીજા. ૪ સંબધ પણ તુજ મુજ વચ્ચે રે, સ્વામી સેવક ભાવ, માન કહે હવે મહિરને રે, ન રહ્યો અજર પ્રસ્તાવ.
જિનેસર. તુજ. બીજા. ૫
. શ્રી નેમિનાથવામીનું સ્તવન પરમાતમ પૂરણકલા, પૂરણ ગુણ છે પૂરણ જન આશ; પૂરણ દષ્ટિ નીહાળીએ, ચિત્ત ધરીએ હે અમચી અરદાસ. ૫. ૧ સર્વ દેશઘાતી સહ, અઘાતી કરી ઘાત દયાલ; વાસ કર્યો શિવમંદિરે, મેહે વિસરી હે ભમતે જગ જાળ૫. ૨ જગતારક પદવી લહી, તાર્યા સહી હૈ અપરાધી અપાર તાત કહે મેહે તારતા, કીમ કીની હે ઈર્ણ અવસર વાર? ૫. ૩ મહ મહામદ છાકથી, હું છકીયે હે નહિ શુદ્ધિ લગાર; ઉચિત સહી છણે અવસરે, સેવકની હે કરવી સંભાળ. પ. ૪ - મોહ ગયે જે તારશે, તીણ વેલા હો કહો તુમ ઉપગાર? સુખ વેળા સજજન ઘણું, દુઃખ વેળા હો વિરલા સંસાર પ. ૫
દૃઢપ્રહારી હત્યા કરી કીધા પાપ અનંત; ઉદ્યમથી ખટ માસમાં, આપ થયે અરિહંત
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
પણ તુમ દરિસણ જેગથી, થયે હૃદયે હો અનુભવ પ્રકાશ; અનુભવ અભ્યાસી કરે, દુઃખદાયી હો કર્મ વિનાશ. ૫. ૬ કર્મ કલંક નીવારીને, નિજ રૂપે હે રમે રમતા રામ લહત અપૂર્વ ભાવથી, ઈણ રીતે હે તુમ પદ વિશ્રામ. પ. ૭ ત્રિકરણ જગે વિનવું, સુખદાયી હો શિવાદેવીના નંદ, ચિદાનંદ મનમેં સદા, તમે આપો હે પ્રભુ નાણ દાણંદ. ૫. ૮
શ્રી પાર્વજિન સ્તવને , પરમાતમ પરમેસરા, જગદીશ્વર જિનરાજ, જગબંધવ જગભાણ બલિહારી તુમતણી, ભવજળમાંહિ જહાજ. ૧ તારક વારક મેહને, ધારક નિજ ગુણ ત્રાદ્ધિ, . અતિશયવંત ભદત રૂપાલી શિવવધૂ, પરણી લહી નિજ સિદ્ધિ ૨ જ્ઞાન દર્શન અનંત છે, વળી તુજ ચરણ અનંત, ઈમ દાનાદિ અનંત ક્ષાયિકભાવે થયા, ગુણ અનંતાનંત. ૩ બત્રીશ વર્ણ સમાય છે, એક જ શ્લેક મઝાર; એક વર્ણ પ્રભુ તુજ ન માયે જગતમાં, કેમ કરી ભૃણએ ઉદાર? ૪ તુજ ગુણ કેણ ગણી શકે ? જે પણ કેવલ હોય; આવિર્ભાવથી તુજ સયલ ગુણ માહરે, પ્રચ્છન્ન ભાવથી જોય. ૫ શ્રી પંચાસરા પાસજી, અરજ કરું એક તુઝ, આવિર્ભાવથી થાય દયાળ, કૃપાનિધિ કરુણા કીજેજી મુજ. ૬
નિયતી વશે હલુકરમે થઈને, નિગાદથકી નીકલી; પુણ્ય મનુજ ભવાદિક પામી, સદગુરુને જઈ મળી.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
શ્રી જિન ઉત્તમ તાહરી, આશા અધિક મહારાજ પાવજય કહે એમ લઉં, શિવનગરીનું અક્ષય અવિચલ રાજ. ૭
મેરે સાહેબ તુમહિ હે, પ્રભુ પાસ જિમુંદા; ખિજમતદાર ગરિબ હું, મેં તેરા બંદા. ૧ મેં ચકેર કરું ચાકરી, જબ તુમહી ચંદા, ચકવાક મેં હુઈ રહું, જબ તુમહી દિણંદ. ૨ મધુકર પરે મેં ચનઝનું, જબ તુમ અરવિંદા ભક્તિ કરું ખગપતિ પરે, જબ તુમહિ ગોવિંદા. ૩ તમે જબ-ગર્જિત ઘન ભયે, તબ મેં શિખિ નંદા, તુમ સાયર જબ મેં તદા, સુરસરિતા અમદા. ૪ દૂર કરે દાદા પાસજી, ભવ દુઃખકા ફંદા; વાચક યશ કહે દાસ, દીજે પરમાનંદા. ૫
' (૩) ' રાતા જેવાં ફૂલડાં ને, શામલ જે રંગ,
આજ તારી આંગીને કાંઈ, રૂડો બન્યો રંગ; મારા પાસજી હે લાલ, દીનદયાળ મુને નયણે નિહાલ. ૧
જોગીવાડે જાગતે ને, માતે ધિંગડમલ્લ; શામલે સેહામણે કાંઈ, જીત્યા આઠે મદ્રુ. પારા- ૨
તું છે મારે સાહિબે ને, હું છું તારે દાસ; - આશા પૂરે દાસની કાંઈ સાંભળી અરદાસ. પ્યારા ૩
- ભવસ્થિતિને પરિપાક થયે, તવ પંડિત વીય ઉદ્ઘસી;
ભવ્ય સ્વભાવે શિવગતિ પામી, શિવપુર જઈને વસી.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૪
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
' દેવ સઘળા દીઠા તેમાં, એક તું અવલ્લ " લાખેણું છે લટકું તહારું, દેખી રીઝે દિલ. પ્યારા. ૪
કેઈ નમે પીરને ને, કેઈ નમે રામ; ઉદયરત્ન કહે પ્રભુ, મારે તેમશું કામ. પ્યારા૫
નિત્ય સમરું સાહેબ સયણાં, નામ સુણતાં શીતળ શ્રવણાં, જિન દરિસર્ણ વિકસે નયણું, ગુણ ગાતાં ઉદ્ભસે વયણ રે; શંખેશ્વર સાહિબ સાચો, બીજાને આશરે કાચ . શંખે. ૧ દ્રવ્યથી દેવ દાનવ પૂજે, ગુણ શાન્ત રુચિપણું લીજે; અરિહાપદ પજજવ છાજે, મુદ્રા પદ્માસન રાજે રે. શંખે ૨ સંવેગે તજી ઘરવા, પ્રભુ પ્રાસના ગણધર થાશે; તવ મુક્તિપુરીમાં જાશે, ગુણી લેકમાં વયણે ગવાશે રે. શંખે. ૩ એમ દાદર જિનવાણી, આષાઢી શ્રાવકે જાણું; જિનવદી નિજ ઘરઆવે, પ્રભુપાર્શ્વની પ્રતિમા ભરાવેરે. શંખે. ૪ ત્રણ કાલ તે ધૂપ ઉખેવે, ઉપકારી શ્રી જિન સેવે પછી તે વૈમાનિક થાવે, તે પ્રતિમા પણ તિહાં લાવે છે. શંખે. ૫ ઘણા કાલ પૂછ બહુમાને, વળી સૂરજ ચન્દ્ર વિમાને; નાગકના કષ્ટ નિવાર્યા, જ્યારે પાર્શ્વપ્રભુજી પધાર્યા છે. શંખે. ૬ યસન્ય રહ્ય રણ ઘેરી, જીત્યા નવિ જાયે વૈરી; જરાસંધે જરા તવ મેલી, હરિબલ વિના સઘલે ફેલી છે. શંખે. ૭
જ્ઞાની ધ્યાની ચતુર નર, તીને રહેત ઉદાસ; ખર ઘુવડ મૂરખ પશુ, સદા સુખી પ્રતિરાજ, .
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૨૪૫
નેમીશ્વર એકી વિશાલી, અમ કરે વનમાલી, તૂટી પદ્માવતી બાલી, આપે પ્રતિમા ઝાકઝમાલી રે. શંખે. ૮ પ્રભુ પાસની પ્રતિમા પૂજી, બલવંત જરા તવ ઘૂ છંટકાવ ન્હવનું જળ જોતી, જાદવની જરા જાય રેતી રે. શંખે. ૯ શંખપુરી સહુને જગાવે, શંખેશ્વર ગામ વસાવે; મંદિરમાં પ્રભુ પધરાવે, શંખેશ્વર નામ ધરાવે છે. શંખે. ૧૦. રહે જે જિનરાજ હજૂર, સેવક મનવાંછિત પૂરે, એ પ્રભુજીને ભેટણ કાજે, શેઠ મોતીભાઈને રાજે છે. શ. ૧૧ નાના માણેકકેરા. નંદ, સંઘવી પ્રેમચંદ વીરચંદ રાજનગરથી.સંઘચલાવે, ગામોગામના સંધ મીલાવે રે. શંખે. ૧૨
અઢાર અઠોતેર વરસે, ફાગણ વદિ તેરસ દિવસે જિન વંદી આનંદ પાવે, શુભવીર વચનરસ ગાવે રે. શંખે. ૧૩
મારી દશા–રાર શ્રી રાગ. પદ ૩૦ મું. અબ મેહી ઐસી આય બની, શ્રી શંખેશ્વર પાસ જિનેસર,
* મેરે તું એક ધની–અબ૦ ૧ બિનુ કે ઉચિત ન સુહાવે, આવે કેડી ગુની; | મેરે મન તુજ ઉપર રસિ, અલિ જિમ કમલ ભણી-અબ૦ ૨
તુમ નામે સવિ સંકટ ચૂરે, નાગરાજ ધરની; નામ જપું નિશી વાસર તેરે, એ શુભ મુજ કરની–અબ૦ ૩
પ્રીતિ ઐસી કીજીયે, જસા ટંકણખાર, આપ જલે પર રીઝ, ભાંગ્યા સાંધે હાડ.
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
કે પાનલ ઉપજાવત દુર્જન, મન વચન અરની નામ જપું જલધાર તિહાં તુજ, ધારું દુઃખ હરની–અબ૦ ૪ મિથ્યામતિ બહુજને હે જગમેં, પદ ન ધરત ધરની; ઊનતે અબ તુજ ભક્તિ પ્રભાવે, ભય નહિ એક કની--અબ૦ ૫. સજજન નયન સુધારસ અંજન, દુરજન રવિભરની તુજ મૂરતિ નિરખે મેં પાવે, સુખ જસ લીલ ઘન–અબવ ૬
- રાગ. સૂરતી ટેડી. પ્રભુ તે સમ અવર ન કઈ ખલકમેં, હરિ હર બ્રહ્મા વિગતે સેતે, મદન જીત્યો તે પલકમેં. પ્રભુત્ર ૧ ત્યે જળ જગમેં અગન ભૂજાવત, વડવાનળ સે પીયે, પલકમેં. આનંદઘન પ્રભુ વામા રે નંદન, તેરી હામ ના હેત હલકમેં.
- પ્રભુત્ર ૨
(૭) ચાલ ચાલ રે કુમર તાહરી ચાલ ગમે રે, તુજ દીઠડા વિના મીઠડા માહરા પ્રાણ ભમે રે. ચાલ૦ ૧ ખેળામાંહિ પડતું મેહલે, રીસે દમે રે, માવડી વિના આવડું ખું, કુણ અમે રે ? ચાલ૦ ૨ : માતા વામા કહે મુખડું જોતાં, દુખડાં શમે રે; લળી લળી ઉદયરત્ન પ્રભુ, તુજને નમે રે. ચાલ૦ ૩
રાજ્ય ભેગ સંપત્તિ સુકલ, વિદ્યા રૂ૫ વિજ્ઞાન અધિક આયુ આરેગ્યતા, પ્રગટ ધર્મ ફલ જાન.
,
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૨૪૭
શ્રી મહાવીરજિનનાં સ્તવને (રાગ- આશાવરી-ખૂને જીગરક પતિ હય બચ ગમમેં તેરે યાર.), મહાવીર તમારી મનહર મૂરતિ, દેખી મન હરખાય, પ્રભુ ત્રિશલા માતાના જાયા, સિદ્ધારથ નૃપ કુલ આયા, ઇંદ્રાણી મળી તુલરાયા, તારી કંચન વરણી કાય. મહા૦ ૧ જલકલશ ભરીન્ડવરાવું, પૂજન કરી અતિ હરખાઉં, ભવભવનાં દુઃખ ગમાવું, મુજ જન્મ કૃતારથ થાય. મહા ૨ વળી સુંદર પુષ્પ મંગાવું, તેની ગુંથી માળ બનાવું, લઈ પ્રભુકંઠે પહેરાવું, તારા સુર નર સેવે પાય. મહા. ૩ ભક્તિ ભરી ભાવના ભાવું, ગુણગાનથી પાવન થાઉં, નિશદિન તુમ ધ્યાન ધરાવું, જેથી દુર્લભ સમતિ થાય. મહા. ૪
" (૨) મેં તે નજીક રહસ્યાંજી, મારા રે સાહેબની મેંતે સેવા કરસ્યાંજી. સાહેબની સેવામાં વહેચ્યાં, કરસ્યાં સુખ દુઃખ વાત, આણ વહેચ્યાં, શિવસુખલેસ્યાં,હરસ્યાં દુરતિસંગાત. મેં તે. ૧ સિદ્ધારથ રાજાને નંદન, ત્રિશલા દેવી માય, ગ્રેવીસમા જિનના ગુણ ગાતાં, હરખિત કરશું કાય. મેં તે. ૨ બેને મંડી છને ઇડી, બોલાવીશું બાર, પન્નર જણની પાસ ન પડશું, તેને દેશું માર. મેં તે. ૩
કમેં રામ વસ્યા વનવાસે, સીતા પામે આળ; કમેં લંકાપતિ રાવણનું, રાજ્ય થયું વિસરાળ.
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४८
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
દિ
રં
ચાર પાંચ સાત આઠ હણીને, નવમું ધરશું નેહ, દસ પિતાના દેરાસ્ત કરીને, એકને દેશું છે. મેં બે પાંચ સત્યાવીસ ધરશું, બેંતાલીસ સુધ, તેત્રીસ ને ચોરાસી ટાલી, આતમ કરશું સુધ. મેં સત્તર પાલી અઢાર અનુવાલી, છતીશું બાવીસ, તેવીસ જણને દૂર કરીને, ચિત્ત ધરશું વીસ મેં તે. ચારમાંથી બે પરિહરશું, બેને આદર કરશું, એમ જિનની આણ વહીને, ભવસાયરને તરછું. મેં તે. ૭ અંગ વિનાને સંગ ન કરીએ, તરીએ ભવજલ તીર, ઉદયરત્ન કહે ત્રિશલાનંદન, જય જય શ્રી મહાવીર. મેં તે. ૮
ર .
આ સ્તવનના અર્થ અર્થ (ગાથા ૩) બેને મંડી એટલે દેશવિરતિ અને સર્વવિરતિ (છ કાયની હિંસા) (૧૨ ભાવના) (૧૫ કર્માદાન) (૧૩ કાઠીયા) (ગાથા ૪) (૪ કષાય) (૫ પ્રમાદ) (૭ ભય) (૮ કમ) (૯ બ્રહ્મચર્યની વાડ) (૧૦થતિધર્મ) (૧મિથ્યાત્વ) (ગાથા ૫) (૨ જ્ઞાનને ક્રિયા) (પ મહાવ્રત) (૨૭ સાધુના ગુણ) (૪૨ ગોચરીના દોષ) (૩૩ ગુરૂઆશાતના) (૮૪ જિનમંદિરની આશાતના) (ગાથા ૬) (૧૭ સંયમ) (૧૮ પાપસ્થાનક) (૨૨ પરીસહ) (૨૩ વિષય) (૨૪ તીર્થકર)
કમે વરસ લગે રિસહસર, ઉદક ન પામે અન્ન: કમેં વીરને જુઓ ભેગમાં, ખીલા રેયા કાન,
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
ર૪૯,
(ગાથા ૭) (૧) આર્તધ્યાન (૨) રૌદ્રધ્યાન (૩) ધર્મધ્યાન (૪) શુકલધ્યાન–આ ચારમાંથી પ્રથમ બેને છોડવા અને છેલ્લા બેને આદર કરવો.
(૩) રાગ–કાફી હુસેની-જસ ન પાલાએ દેશી રાગ–કાનડે (યા ગતિ કૌન હે સખી તેરી-એ દેશી ) સાહિબ ધ્યાયા, મન મેહના, અતિ સેહના ભવિ બેહના
સાહિબ ધ્યાયા. ટેક ૧ આજ થે સફલ મેરે, માનું ચિંતામણું પાયા–સાહિબ ચોસઠ ઇંદ્ર ‘મિલિય પૂ, ઇંદ્રાની ગુન ગાયા–સા. ૨ જનમ મહોત્સવ કરે દેવ, મેરુશિખર લે આયા, હરિકે મન સંદેહ જાની, ચરને મેરુ ચલાયા–સા. ૩ અહિ વેતાલ રૂપ દાખી, દેવે ન વીર ભાયા, પ્રગટ ભયે પાય લાગી, વીર નામે બુલાયા–સા. ૪ ઇંદ્ર પૂછે વીર કહે, વ્યાકરન નીપાયા, મોહ મેં નિશાલ ધરમૈં, યુહિં વીર પઢાયા–સા. ૫ વરસીદાન દેઈ ધીર, લેઈ વ્રત સુહાયા, સાલ તલું ધ્યાન ધ્યા, ઘાતી ઘન અપાયા–સા. ૬ લહી અનંત જ્ઞાન આપ, રૂપ કર્મ ઝગમગાયા, જસ કહે હમ સેઈ વીર, તિશું તિ મિલાયા–સા. ૭ તાલાલા તાલાલા
અજીર્ણ ભજન તજે, અને ઊદરી થાય; શરીર સુખકારી રહે, વિકાર થાય વિદાય.
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્તગુણમાળા
" (૪) વીર જિદ જગત ઉપગારી, મિથ્યા ઘામ નિવારી દેશના અમૃતધારા વરસી, પર પરિણતિ સવિ વારીજી
વીર. ૧ પાંચમે આરે જેહનું શાસન, દેય હજાર ને ચાર છે; યુગપ્રધાન સૂરીશ્વર વહશે, સુવિહિત મુનિ આધાર
વીર. ૨ ઉત્તમ આચારજ મુનિ અજજા, શ્રાવક શ્રાવિકા અચ્છજી; લવણ જલધિમાં મીઠું જળ, પીવે શૃંગી મચ્છ
. . વીર. ૩ દશ અચ્છેરે દુષિત ભરતે, બહ મતભેદ કરાળ જી; જિનકેવળી પૂરવધર વિરહે, ફણસમ પંચમકાળ -
વીર ૪ તેહનું ઝેર નિવારણ મણિસમ, તુજ આગમ તુજ બિબજી; નિશિ દીપક પ્રવાહણ જેમ દરિયે, મરુમાં સુરતરુ લુંબજી
વીર. ૫ જેનાગમ વક્તાં ને શ્રોતા, સ્વાદુવાદ શુચિબધ; કલિકાળે પણ પ્રભુ ! તુજ શાસન, વરતે છે અવિરેજી
વીર. ૬ લાલ લાલ લાલ લલ્લા
આવ નહીં આદર નહીં, નહીં નેનમેં નેહ, ઉસ ઘર કબુ ન જાઈએ, કંચન વરસે મેહ,
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને ..
મહારે તે સુષમાથી દુષ, અવસર પુન્ય નિધાન છે; ખીમાવિજય જિન વીરસદાગમ, પામ્યો સિદ્ધિ નિદાનજી
. વીર.
૭
(૫)
ના રે પ્રભુ નહિમાનું, નહીં માનું અવરની આણ; ના રે પ્રભુ નહિ માનું, મારે તારું વચન પ્રમાણ. ના ૨૦ ૧ હરિ હિરાદિક દેવ અનેરા, તે દીઠા જગમાંય રે, ભામિની ભરમ ભ્રકુટીએ ભૂલ્યા, તે મુજનેન સહાય. ના રેટ ૨, કેઈક રાગી ને કેઈક ઠેષી, કેઈક લેભી દેવ રે, કેઈક મદ માયાને ભરિયા, કેમ કરીએ તસ સેવ? ના ૨૦ ૩. મુદ્રાપણ તેમાંનવિદીસે, પ્રભુ તુજમાંહિલી તલમાત્ર રે; તે દેખી દિલડું નવી રીઝે, શી કરવી તેની વાત? ના ૨૦ ૪ તુ ગતિ તું મતિ તું મુજ પ્રીતમ,જીવજીવન આધાર રે, રાત દિવસ સુપનાંતરમાંહી, તું હી મારે નરધાર. ના ૨૦ ૫. અવગુણ સઉ ઉવેખીને પ્રભુ, સેવક કહીને નિહાળી રે, જગબંધવ એ વિનતિ મારી, મારાં ભવોભવના દુઃખ ટાળનારે ૬
વીસમા પ્રભુ ત્રિભુવનસ્વામી, સિદ્ધારના નંદ રે; ત્રિશલાજીના નાનડીયા પ્રભુ, તુમ દીઠે અતિહી આણંદ. ના રે. ૭ સુમતિવિજય કવિરાયને, રામવિજય કરજેડ રે; ઉપકારી અરિહંતજી માહરા, ભવોભવના બંધ છેડ. ના રે. ૮
અવગુણ ઉપર ગુણ કરે, એ સજન અભ્યાસ; - સુખડ જે સળગાવીએ, આપ સરસ સુવાસ,
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉ૫ર
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
સિદ્ધારથના રે નંદન! વિનવું, વિનતડી અવધાર; ભવમંડપમાં રે નાટક નાચીએ, હવે મુજ દાન દેવરાવ.
સિદ્ધા. ૧ ત્રણ રતન મુજ આપે તાતજી, જિમ નવે રે સંતાપ; દાન દીયંતા રે પ્રભુ કેસર કીસી, આપે પદવી રે આપ.
' સિદ્ધા૨ ચરણ અંગૂઠે મેરુ કપાવીઓ, મોડ્યાં સુરનાં રે માન; અષ્ટ કરમનાં રે ઝગડા જીતવા, દીધાં વરસી રે દાન.
. સિદ્ધા. ૩ શાસનનાયક શિવસુખદાયક, ત્રિશલા કૂખે રતન, સિદ્ધારથને રે વંશ દીપાવીઓ, પ્રભુજી તમે ધન ધન.
સિદ્ધા. ૪ વાચકશેખર કીર્તિવિજય ગુરુ, પામી તાસ પસાય; ધર્મતણું એ જિન વીશમા, વિનયવિજય ગુણ ગાય.
સિદ્ધા. ૫
(૭)
(આજ સખી સખેસ–એ દેશી.) શ્રી મહાવીર મનેહરુ, પ્રણમું શિર નામીકત જશોદા નારીને; જિન શિવગતિગામી. ૧ જાહe૯૯૯૯૯૯૯૯૯હાલક,
અંધા આગળ આરિ, બહેરા આગળ ગીત; મૂરખ આગળ રસકથા, ત્રણે તે એક જ રીત,
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________
તવને
૨
ભગિની જાસ સુદંસણું, નંદિવર્ધન ભાઈ હરિ લંછન હેજાલુએ, સહુ કોઈને સુખદાય. ૨ સિદ્ધાર્થ ભૂપતિતણે, સુત સુંદર સોહે, નંદન ત્રિશલા દેવીને ત્રિભુવન મન હે. ૩. એ સત દશ અધ્યયન જે, પ્રભુ આપ પ્રકાશે; પુણ્ય પાપ ફલકેરડાં, સુણે ભવિક ઉલ્લાસે. ૪ ઊત્તરાધ્યયન છત્રીશ જે, કહે અર્થ ઉદાર સોળે પહોર દીયે દેશના, કરે ભવિ ઉપગાર. ૫. સર્વાર્થસિદ્ધ મુહૂર્તમાં, પાછલી જે રણ;
ગનિષેધ કરે તિહાં શિવની નીસરણી. ૬ ઉત્તરાફાલ્ગની ચંદ્રમા, જેગે શુભ આવે; અજરામર પદ પામિયા, જય જય રવ થા. ૭ ચોસઠ સુરવર આવીયા, જિનમંગ પખાલી; કલ્યાણક વિધિ સાચવી, પ્રગટી દીવાલી. ૮ લાખ કેડી ફલ પામીયે, જિનધ્યાને રહીએ, ધીરવિમલ કવિ જેને, જ્ઞાનવિમલ કહીએ. ૯
(હાલરડું) માતા ત્રિશિલા ઝુલાવે પુત્ર પારણે,
ગાવે હાલે હાલે હાલરુવાનાં ગીત;
કન્યાવિક્ય જે કરે, તેહને લાગે પાપ; દુખી દારિદ્ર દોષિત થઈ પામે બહુ સંતાપ
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________
ર૫૪
શ્રી જિન-ચક-કાન્ત–ગુણમાળા
સેના રૂપા ને વળી રને જડિયું પારણું,
રેશમ દોરી ઘુઘરી વાગે છુમ છુમ રીત,
હલે હાલે હાલે હાલે મારા નંદને. જિનાજી પાસે પ્રભુથી વરસ અઢીસું અંતરે,
હોશે એવી શમે તીર્થકર જિન પરિમાણ; કેશી સ્વામી મુખથી એવી વાણી સાંભળી,
સાચી સાચી હુઈ તે માટે અમૃત વાણ. હા. ૨ ચોદે સ્વપ્ન હવે ચકી કે જિનરાજ
વીત્યા બારે ચકી નહિ હવે ચકી રાજ જિન પાસ પ્રભુના શ્રીકેશી ગણધાર,
તેહને વચને જાણ્યા વીશમા જિનરાજ; મારી કૂખે આવ્યા ત્રણ ભુવન શીરતાજ,
મારી કૂખે આવ્યા તરણતારણે જહાજ - હું તે પુણ્ય પતી ઈન્દ્રાણુ થઈ આજ. હા. ૩ મુજને દેહલે ઉપજે બેસું ગજ અંબાડીએ, | 'સિંહાસન પર બેસું ચામર છત્ર ધરાય; એ સહુ લક્ષણ મુજને નંદન તાહરા તેજનાં,
તે દિન સંભારું ને આનંદ અંગ ન માય. હા. ૪ કતલ પગતલ લક્ષણ એક હજાર ને આઠ છે,
તેહથી નિશ્ચય જાણ્યા જિનવર શ્રી જગદીશ;
કપટીને મન એહવા, જેવા પાકા બેર; બાહિર સુંદર પખીયે, માહે કઠીન કઠેર.
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૨૫
૫
૬
નંદન જમણું જશે લંછન સિંહ બિરાજતે, | મેં તે પહેલે સુપને દીઠે શિવાવીશ. હા. નંદન ' નવલા બંધવ નંદિવર્ધ્વનના તમે,
નંદન ભેજાઈના દીયર છે સુકુમાલ; હસશે ભેજાઈએ કહી દીયર મહારા લાડકા, - હસશે રમશે ને વળી ચુંટી ખણશે ગાલ.
હસશે રમશે ને વળી હુંસા દેશે ગાલ. હા. નંદન. નવલા ચેડા રાણાના ભાણેજ છે,
* નંદન નવલા પાંચશે મામીના ભાણેજ છે, નંદન મામલીયાના ભાણેજા સુકમાલ,
હસશે હાથે ઉચ્છલી કહીને ન્હાના ભાણેજા,
આખે આંજીને વલી ટપકું કરશે ગાલ. હા. - નંદન મામા મામી લાવશે ટોપી આંગલાં,
રત્ન જડીયાં ઝાલર મેતી કસબી કે, નીલાં પીળાં ને વળી રાતાં સર્વે જાતિના, | પહેરાવશે મામી માહરા નંદકિશોર. હા. નંદન મામા મામી સુખલડી બહુ લાવશે,
નદન ગજુવે ભરશે લાડુ મોતીચૂર - નંદન મુખડાં જોઈને લેશે મામી ભામણાં
નંદન મામી કહેશે જીવો સુખ ભરપૂર. હા.
૭
૮
૯
કડ હેયે લીંબડે, પણ તસ મીઠી છાય; બંધવ હેય અબોલડા, તોય પિતાની બાંય,
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________
ર૫૬
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
નંદન નવલી ચેડા મામાની સાતે સતી | મારી ભત્રીજી ને બેન તમારી નંદ; તે પણ ગુંજે ભરવા લાખણસાઈ લાવશે,
તમને જોઈ જોઈ હશે અધિકો પરમાનંદ. હા. ૧૦ રમવા કાજે લાવશે લાખ ટકાને ઘૂઘરે,
વલી સૂડી મેના પિોપટ ને ગજરાજે; સારસ હંસ કોયલ તીતર ને વલી મરજી,.
મામી લાવશે રમવા નંદ તમારે કાજ હા. ૧૧ છપ્પન કુમરી અમરી જલકલશે નવરાવિયા,
નંદન તમને અમને કેલીઘરની માહિક ફલની વૃષ્ટિ કીધી જન એકને માંડલે,
બહુ ચિરંજીવ આશીષદીધી તુમને ત્યાંહિ.' હા. ૧૨ તમને મેંરુગિરિ પર સુરપતિએ નવરાવીયા,
નિરખી નિરખીહરખી સુકૃત લાભ કમાય મુખડા ઉપર વાર કટિ કોટિ ચંદ્રમા,
વલી તન પર વારુ ગ્રહગણને સમુદાય. હા. ૧૩ નંદન નવલા ભણવા નિશાળે પણ મૂકશું,
ગજ પર અંબાડી બેસાડી મહોટે સાજ; પસલી ભરણું શ્રીફળ ફેફળ નાગરવેલશું,
સુખડલી લેશું નિશાળિયાને કાજ. હા. ૧૪
કરમ વિનાને કરસની, કેની જાને જાય ? કરમમાં લખી રાબડી તે, લાડ કયાંથી ખાય ? .
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવના
નંદન નવલા મ્હાટા થાશો ને પરણાવશુ, વહુવર સરખીોડી લાવશુ રાજકુમાર; સરખા વેવાઈ વેવાણાને પધરાવશું', વરવહુ પાંખી લેશું જોઈ જોઈ ને દેદાર. હા.
૨૫૦
પીયર સાસર માહરા એહું પખ નંદન ઉજળા, મહારી કૂખે આવ્યા તાત પનાતા નંદ; મહારે આંગણ રૃઠા અમૃત દૂધે મેહુલા, મહારે આંગણે ફળીયા સુરતરુ સુખના કદ. હા. ૧૬ ઇણિ પરે ગાયું. માતા ત્રિશલાસુતનુ' પારણુ,
જે કોઈ ગાશે લેશે પુત્રતણા સામ્રાજ; ખીલીમારા નગરે વળ્યું વીરનુ હાલરું, જય જય મંગલ હેાજો દીપવિજય કવિરાજ, હા.
૧૫
A
શ્રી મહાવીરસ્વામીના સત્તાવીસ ભવનુ' પ'ચઢાલિયુ
દોહા
વરસાદે વનરાય જે, સૌ નવપલ્લવ થાય; જાય. જવાસાનુ કીશું ? જે ઊભા સૂકાય !
૧૭
૧૭
શ્રી શુભવિજય સુગુરુ નમી, નમી પદ્માવતી માય; ભવ સત્તાવીસ વર્ણવું, સુતાં સમતિ થાય. ૧ સમકિત પામે જીવને,ભવ ગણતીએ ગણાય; જો વલી સંસારે ભમે, તેા પણ મુગતે જાય. ૨
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણુમાળી
અનંત;
વીર જિનેશ્વર સાહેબેા, ભમિયા કાલ પણ સમકિત પામ્યા પછી, અંતે થયા અહિત ૩ હાલ પહેલી
( કપુર હાય અતિ ઊજળા રે—એ દેશી. )
૫૮
પહેલે ભવે એક ગામના રે, રાય નામે નયસાર, કાઇ લેવા અટવી ગયા રે, ભાજનવેળા થાય રે; પ્રાણી ! ધરિયે સમકિત રગ,
જિમ પામિયે સુખ અભંગ રે પ્રાણી ! ધરીયે. એ આંકણી. ૧
મન ચિતે મહિમાનીલેા રે, આવે તપસી કાય; દાન દઈ ભાજન કરુ· રે, તેા વછિત ફળ પ્રય રે-પ્રા૦ ૨ મારગ દેખી મુનિવરા રે, વંદે દેઈ ઉપયોગ; પૂછે કેમ ભટકો ઇહાં રે, મુનિ કહે સાથ વિજોગ રે-પ્રા૦ ૩ હરખબરે તેડી ગયા રે, પડિલાભ્યા મુનિરાજ; ભેાજન કરી કહે ચાલીએ રે, સાથ ભેળા કરું આજ રે-પ્રા૦ ૪
પગવટીએ ભેળા કર્યાં રે, કહે મુનિ દ્રવ્ય એ મા; સંસાર ભૂલા મા રે, ભાવ મારગ અપવર્ગ રે-પ્રા૦ ૫ દેવગુરુ આળખાવિયા રે, દીધા વિધિ નવકાર, પશ્ચિમ મહાવિદેહમાં રે, પામ્યો સમકિત સાર
-પ્રા૦
ગાજે પીતાં જગતમાં, લાજ ઘટે બહુ સ ગડી કેફી કહે, નિશ્ચ ક અપા
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવનો
૨૫૯
શુભ ધ્યાને મરી સુર હુઓ રે, પહેલા સ્વર્ગ મઝાર; પલ્યોપમ આયુ ચવી રે, ભરતઘરે અવતાર રે–પ્રા. ૭ નામે મરીચી યૌવને રે, સંયમ લીયે પ્રભુ પાસ; દુષ્કર ચરણ લહી થયો રે, ત્રિદંડિક શુભ વાસ રે–પ્રા. ૮
ઢાળ બીજી - ( વિવાહલાની દેશી. ) ન વેષ રચે તેણી વેળા, વિચરે આદીશ્વર ભેળા, • જળ થેડે સ્નાન વિશેષ, પગ પાવડી ભગવે વેષે. ૧
ધરે વિદડી લાકડી મહેદી, શીર મુંડને ધરે ચેટી; વળી છત્ર વિલેપન અંગે, શૂલથી વ્રત ધરતે રંગે. ૨ સેનાની જઈ રાખે, સહુને મુનિ મારગ ભાખે; સમોસરણે પૂછે નરેશ, કોઈ આગે હશે જિનેશ. ૩ જિન જે ભરતને તામ, તુજ પુત્ર મરીચી નામ વીર નામે થશે જિન છેલા, આ ભરતે વાસુદેવ પહેલા. ૪ ચક્રવર્તી વિદડે થાશે, સુણી આવ્યા ભરત ઉલ્લાસે; મરિચીને પ્રદક્ષિણ દેતા, નમી વંદીને એમ કહેતા. ૫ તમે પુન્યાઇવંત ગવાશો, હરિ ચકી ચરમ જિન થાશે નવિ વંદુ ત્રિદંડીક વેશ, નમું ભક્તિએ વીર જિનેશ. ૬
અમલ ભખતાં આળસુ, નિશા નેણ અપાર; લાલચમાં લપસી રહે, મુખથી કહે લબાડ,
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________
२९.
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
એમ તવના કરી ઘર જાવે, મરિચી મન હર્ષ ન મા . મારે ત્રણ પદવીની છાપ, દાદા જિન ચકી બાપ. ૭ અમે વાસુદેવ ધુર થઈશું, કુલ ઉત્તમ મહારું કહીશું નાચે કુળમદશું ભરાણો, નીચ નેત્ર તિહાં બંધાણ. ૮ એક દિન તનુ રેગે વ્યાપે, કોઈ સાધુ પાણી ન આપે ત્યારે વછે ચેલે એક, તવ મળીયો કપિલ અવિવેક. ૯ દેશના સુણી દીક્ષા વાસે, કહે મરિચી લીયો પ્રભુ પાસે; રાજપુત્ર કહે તુમ પાસે, લેશું અમે દીક્ષા ઉલ્લાસે. ૧૦ તુમ દરશને ધર્મને વહેમ, ચિતે મરિચી એમ મુજ એગ્ય મલ્યો એ ચેલે, મૂળ કડેવે કડવો વેલે. ૧૧ મરિચી કહે ધર્મઉભયમાં, લીયે દીક્ષા જોબન વયમાં એણે વચને વચ્ચે સંસાર, એ ત્રીજે કહ્યો અવતાર. ૧૨ લાખ ચોરાશી પૂરવ આય, પાળી પંચમ સર્ગ સધાય . દશ સાગર જીવિત ત્યાંહી, શુભવીર સદા સુખમાંહિ. ૧૩
હાલ ત્રિીજી છે ચેપાઇની દેશી પાંચમે ભવ કોલ્લાગ સન્નિવેશ, કૌશિક નામે બ્રાહ્મણ વેશ; એંસી લાખ પૂરવ અનુસરી, ત્રિદંડીયાને વેષે મરી. ૧ કાળ બહુ ભમીય સંસાર, થપુરી છઠ્ઠો અવતાર બહેતર લાખ પૂરવને આય, વિપ્ર ત્રિદંડી વેષ ધરાય. ૨. રાજાલાલ રૂારા
ગુણવંતા ગંભીર નર, દયાવાન દાતાર; અંતકાલ તક ન તજે, ધૈર્ય ધર્મ ઉપકાર, , ,
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવના
૨૬૧
સૌધર્મે મધ્ય સ્થિતિયે થયો, આને ચૈત્ય સન્નિવેશે ગયો; અગ્નિદ્યોત, દ્વિજ ત્રિદ’ડીયો, પૂર્વ આયુ લખ સાઠે મૂ. ૩ મધ્યસ્થિતિયે સુર સગ ઈશાન, દશમે મદિર પુર. દ્વિજ ઠાણુ; લાખ છપ્પન પૂર્વીયુ પૂરી, અગ્નિભૂતિ ત્રિવ્રુડિક મરી. ૪ ત્રીજે સગે મધ્યાયુધરી, ખારમે ભવે શ્વેતાંખીપુરી; પૂરવ લાખ ચુમ્માળીસ આય, ભારદ્વાજ ત્રિડિક થાય. પ તેરમે ચેાથે સંગે રમી, કાળ ઘણા સંસારે ભમી; ચૌદમે ભવ રાજગૃહી જાય, ચેાત્રીશ લાખ પૂરવને આય. ૬ થાવર વિપ્ર ત્રિ‘ડી. થયો, પાંચમે સ્વગે મરીને ગયો; સેાળમે ભવ ક્રોડ વરસ સમાય, રાજકુમાર વિશ્વભૂતિ થાય. ૭ સ’ભૂતિ મુનિ પાસે. અણુગાર, દુષ્કર તપ કરી વરસ હજાર; માસખમણ પારણે ધરી દયા, મથુરામાં ગોચરીએ ગયા. ૮ ગાયે હણ્યા મુનિ પડચા વસ્યા, વિશાખન ંદ્ધિ પિતરીયા હસ્યા; ગૌશગે મુનિ ગવે કરી, ગયણુ ઉછાળી ધરતી ધરી. ૯તપ ખળથી હાજો મળણી, કરી નિયાણું મુનિ અણુસણી; સત્તરમે મહાશુકે સુરા, શ્રી શુભવીર સત્તર સાગરા. ૧૦ હાલ ચાથી
નદી યમુના કે તીર ઉડે દાય પ`ખીડા
અઢારમે ભલે સાત સુપન સૂચિત સતી, પતનપુરીયે પ્રજાપતિ રાણી મૃગાવતી;
ચંપા તુજમાં તીન ગુણ, રૂપ ગંધ ઔર વાસ; પણ તુજમાં અવગુણ ભર્યાં, ભ્રમર ન આવે પાસ.
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१२
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
તસ સુત નામે ત્રિપૃષ્ઠ વાસુદેવ નિપજા,
પાપ ઘણું કરી સાતમી નરકે ઊપન્યા. ૧ વીશમે ભવ થઈ સિંહ ચોથી નરકે ગયા,
તીથી એવી સંસારે ભવ બહુલા થયા, * બાવીશમે નરભવ લહી પુણ્ય દશા વર્યા,
ત્રેવીશમે રાજ્યધાની મૂકાએ સંચર્યા. ૨ રાય ધનંજ્ય ધારણ રાણીયે જનમિયા,
લાખ ચોરાશી પૂરવ આયુ છવિયા, પ્રિય મિત્ર નામે ચકવર્તી દીક્ષા લહી,
કોડી વરસ ચારિત્ર દશા પાળી સહી. ૩ મહાશુ કે થઈ દેવ ઈણે ભરત ચવી, .
છત્રિકા નગરી જિતશત્રુ રાજવી; ભદ્રા માય લખ પચવીશ વરસ સ્થિતિ ધરી,
નંદન નામે પુત્રે દીક્ષા આચરી. ૪ અગિયાર લાખ ને એંશી હજાર છસ્સે વળી, .
ઉપર પસ્તાળીશ અધિક પણ દિન ૩ળી, વાસસ્થાનક માસખમણે જાવજજીવ સાધતા,
તીર્થ કરના મ ક મ તિહાં નિકાચતા. ૫ લાખ વરસ દીક્ષા પર્યાય તે પાળતા, *
છબ્લીશમે ભવ પ્રાણુત કલ્પ દેવતા જાફરાર
જબ લગ જોગી જગગુરુ, જબ લગ રહે ઉદાસ; જબ જોગી આશા કરે, તબ જોગી જગદાસ,
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાગર વીશનું જીવિત સુખભર ભેગવે, - શ્રી શુભવીર જિનેશ્વર ભવ સુણજો હવે. ૬
હાલ પાંચમી .
અજરામાજી ચાલ્યા ચાકરી રે–એ દેશી નિયર માહણકુંડમાં વસે રે, મહા અદ્ધિ ત્રાષભદત્ત નામ; દેવાનંદ દ્વિજ શ્રાવિકા રે, પેટ લીધે પ્રભુ વિસરામ. પેટ૧
ખ્યાશી દિવસને અંતરે રે, સુર હરિણગમેષી આય; સિદ્ધારથ રાજા ઘરે રે, ત્રિશલા કૂખે છટકાય રે. ત્રિ૨ નવ માસાંતરે જનમીયા રે, દેવદેવીએ એ છવ કીધ; પરણી યશોદા જેવને રે, નામે મહાવીર પ્રસિદ્ધ છે. ના. ૩ સંસાર લીલા ભેગવી રે, ત્રીશ વર્ષે દીક્ષા લીધ; બાર વર્ષે હવા કેવલી રે, શિવવહુનું તિલક શિર દીધા . શિ૦ ૪ સંઘ ચતુવિધ થાપીયો રે, દેવાનંદા રાષભદત્ત પ્યાર સંયમ દેઈ શિવ મોકલ્યાં રે, ભગવતી સૂત્રે અધિકાર છે. ભ૦ ૫ ચેત્રીશ અતિશય શોભતા રે, સાથે ચૌદ સહસ અણગાર; છત્રીશ સહસ તે સાધવી રે, બીજે દેવ દેવી પરિવાર . બી ૬ ત્રીસ વરસ પ્રભુ કેવળી રે, ગામ નગર તે પાવન કીધ; બહેતેર વરસનું આઉખું રે, દીવાળીએ શિવપદ લીધ રે. દીઠ ૭ અગુરુલઘુ અવગાહને રે, કીયો સાદિ અનંત નિવાસ; મેહરાય મલ્લ મૂળશું રે, તનમન સુખને હેય નાશ જે. તનમન. ૮ પ્રારા ૪૪૪૪૪૪
જીવન જોબન રાજમદ, અવિચલ રહે ન કાય; જે દિન જાય સતસંગમેં, જીવનકા ફલ સોય.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________
"
શ્રી જિત-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
તુમ સુખ એક પ્રદેશનું રે, નવિ માવે કાકાશ તે અમને સુખીયા કરે રે, અમે ધરીયે તમારી આશરે. અમે ૯ અખય ખજાને નાથને રે, મેં દીઠે ગુરુ ઉપદેશ લાલચ લાગી સાહેબા રે, નવિભજીયે કુમતિને લેશ રે. નવિ. ૧૦ મહેટાને છે આશરે રે, તેથી પામીયે લીલ વિલાસ દ્રવ્ય ભાવ શત્રુ હણી રે, શુભવીર સદા સુખવાસે. શુભ૦૧
કલશ : ઓગણીશ એકે વરસ છે કે પૂર્ણિમા શ્રાવણ વરે, મેં શુક્યો લાયક વિશ્વનાયક વદ્ધમાન જિનેશ્વર સંવેગ રંગ તરંગ ઝીલે, જયવિજય સમતા ધરે, શુભવિજય પંડિત ચરણસેવક, વીરવિજ કરે. ૧૨
શ્રી તીર્થમાળાનું સ્તવન શત્રુ જે અષભ સમેસર્યા, ભલા ગુણ ભર્યા રે, સિધ્યા સાધુ અનંત, તીરથ તે નમું રે; તીન કલ્યાણક તિહાં થયા, મુગતે ગયા રે,
નેમીશ્વર ગિરનાર તીરથ ૧ અષ્ટાપદ એક દેહરે, ગિરિસેહરો રે, ભરતે ભરાવ્યાં બિંબ, તી. આબૂ ચૌમુખ અતિભલે, ત્રિભુવનતિલે રે,
વિમલવસઈ વસ્તુપાલ. તીરથ૦ ૨
જે ઘર જિનપૂજા નહિ, જે ઘર નહિ મુનિદાન; ' ' જે ઘર ધર્મકથા નહિ, તે નહિ પુન્યનું સ્થાન.
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________
• સ્તવને
२६५
પૂર્વશિકારીઓ,
અરિહંત
સમેતશિખર સોહામણે, રળિયામણું રે, સિધ્યા તીર્થકર વીશ, તી. , નયરી ચંપા નીરખીએ, હૈયે હરખીએ રે,
સિધ્યા શ્રી વાસુપૂજ્ય. તીરથ૦ ૩ પૂર્વદિશે પાવાપુરી, રાધે ભરી રે, મુક્તિ ગયા મહાવીર, તી. જેસલમેર જુહારીએ, દુઃખ વારીએ રે,
અરિહંતબિબ અનેક તીરથ૦ ૪ બીકાનેર જ વંદીએ, ચિર નંદીએ રે, અરિહંત દેહરાં આઠ, તો સેરીસરે શંખેસરે, પંચાસરે રે, ફલેધી થંભણપાસ. તીરથ૦ ૫
અંતરીક્ષ અજાવ, અમીઝર રે, જીરાવલે જનગાથ, તીરથ૦ ત્રિયદીપક દેહરે, જાત્રા કરે રે, રાણકપુરે રિસહેશ. તીરથ૦ ૬
શ્રી નાડલાઈ જાદવે, ગેડી સ્તવે રે, શ્રી વરમાણે પાસ, તીરથ૦ નંદીશ્વરનાં દેહરા, બાવન ભલાં રે, રુચક કુંડલે ચારચાર. તીરથ૦ ૭ શાશ્વતી અશાશ્વતી, પ્રતિમા છતી રે, સ્વર્ગ મૃત્યુ પાતાલ, તીરથ તીરથયાત્રાફલ તીહાં, હેજે મુજ ઈહાં રે, સમયસુંદર
કહે એમ. તીરથ૦ ૮
શ્રી સિદ્ધાચળનાં સ્તવને વિમળાચળ નિત્ય વંદીએ, કીજે હની સેવા માનું હાથ એ ધર્મને, શિવતરુ ફળ લેવા. વિ. ૧
હેકામાં હિંસા ઘણી, પપતણે સો પુર; જે સુખ ચાહે છવકા, તે હોકે કરદે દૂર
-
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१६
શ્રી જિન—ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
ઉજ્જવળ જિનગૃહ મંડળી, તિહાં દ્વીપે ઉત્તંગા;
માનુ હિમગિરિ વિભ્રમે, આઈ અખર ગંગા. વિર કોઈ અનેરું જગ નહિ, એ તીરથ તાલે;
એમ શ્રી મુખ હરિ આગલે, શ્રી સીમ`ધર લે. વિ॰ ૩ જે સઘળાં તીર્થ કર્યો, યાત્રાફળ કહીએ; તેહથી એ ગિરિ ભેટતાં—શતગણું ફળ લહીએ. વિ॰ ૪ જનમ સફળ હાય તેનેા, જે એ ગિરિ વઢે; સુજસવિજય સ‘પદ લહે, તે નર ચિર નૐ વિષ્ઠ પ
(૨)
સિદ્ધાચળના વાસી પ્યારા લાગે મારા રાજી’દા,
ઇણુરે ગિરિમાં ઝીણી ઝીણી કારણી, ઉપર શિખર બિરાજે, મારા. ૧ કાને કું ડલ માથે મુગટ બિરાજે, ખાંડે બાજીમધ છાજે, મેરા. ૨ ચૌમુખખિ’ખ અને પમ છાજે, અદ્ભુત દીઠે દુઃખ ભાજે, મારા. ૩ ચુવા ચુવા ચંદન ઔર અરગજા, કેસર તીલક વિરાજે, મારા, ૪ ઈણગિરિ સાધુ અનંતા સિદ્ધયા, કહેતાં પાર ન આવે, મેરા. પ જ્ઞાનવિમળ પ્રભુ એણી પેરે એલે, આ ભવ પાર ઉતારા, મારા. ૬ (૩)
( રાગ–સારંગ )
વિમલગિરિ કયું ન ભયે હમ માર–વિ૦ સિદ્ધવડ રાયણ રૂબકી શાખા, ઝુલત કરત કોર–વિ૦ ૧
કુલ તા ન
તાનસેનકે તાન મેં, સમતાન આપ આપ કે તાનમેં, ગઠ્ઠા ભી મસ્તાન.
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
આવત સંઘ રચાવત અંગિયા, ગાવત ગુણ ઘમઘેર, વિ. હમ ભી છત્ર કલા કરી નીરખત, કટને કર્મ કઠેર-વિ. ૨. મૂરત દેખ સદા મન હરખે, જૈસે ચંદ ચકોર, વિ. શ્રી રિષહેસર દાસ તિહારે, અરજ કરત કરજેર-વિ. ૪
તે દિન ક્યારે આવશે, શ્રી સિદ્ધાચલ જાશું, રૂષભ નિણંદને પૂજવા, સુરજકુંડમાં ન્હાશું, તે દિન ૧
સમવસરણમાં બેસીને, જિનવરની વાણી, સાંભળશું સાચા મને, પરમારથ જાણી, તે દિન ૨.
સમક્તિ વ્રત સુધાં ધરી, સદ્ગુરુને વંદી, પાપ સર્વ આલેઈને, નિજ આત્મ નિંદી, તે દિન ૩.
પડિકકમ દેય ટકનાં, કરશું મન કોડે, વિષય કષાય વિસારીને, તપ કરશું હોડે, તે દિન૪
વહાલ ને વૈરી વચ્ચે, નવિ કરશું વહેરે, પરના અવગુણ દેખીને, નવિ કરશું ચેહેરે, તે દિન ૫.
ધર્મ સ્થાનક ધન વાવરી, છકકાયના હેતે, પંચ મહાવ્રત લેઈને, પાળશું મન પ્રીતે, તે દિન ૬
કાયાની માયા મેલીને, પરિસહને સહેલું, સુખ દુઃખ સઘલાં વિસારીને, સમભાવે રહેશું, તે દિન ૭
ધનવંત કે કટે લગે, ખમા કરે સહુ કેય; નિર્ધન ડુંગરસે ગીરે, ખબર ન પૂછે કેય.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૮
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત ગુણમાળા
અરિહંતદેવને ઓળખી, ગુણ તેહના ગાશું, ઉદયરત્ન ઈમ ઉચ્ચરે, ત્યારે નિળ થાશું, તે નિ૦ ૮
( ૫ )
શેત્રુંજા ગઢના વાસી રે, મુજરા માનો રે, સેવકની સુણી વાતે ૨, દિલમાં ધારજો રે, પ્રભુ મેં દીઠા તુમ દેદાર, આજ મને ઉપન્યો હરખ અપાર, સાહિબાની સેવા રે, ભવદુઃખ ભાંગશે રે, સાહિબાની સેવા રે, શિવસુખ આપશે રે. એક અરજ અમારી રે, દિલમાં ધારજો રે, ચારાસી લાખ ફેરા રે, દૂર નિવારો રે, પ્રભુ મને દુર્ગંતિ પડતા રાખ, પ્રભુ મને ઇરિસણુ વહેલું ’દાખ.
સાહિમા. ૨
દાલત સવાઈ રે, સોરઠ દેશની રે, અલિહારી હું જાઉં રે, પ્રભુ તારા વેશની રે; પ્રભુ તારું રૂડું દીઠું રૂપ, મેહ્વા સુર નરવૃંદ ને ભૂપ
તીરથ કોઈ નહિ કરે, શેત્રુજા સારખુ રે; પ્રવચન પેખીને, કીધુ’ મે' તે પારખુ રે; ઋષભને જોઈ જોઈ હરખે જેહ, ત્રિભુવન લીલા
ક
ધર્મ ઘટતા ધન ઘટે, ધન ઘટ મન મન ઘટતા મનસા ઘટે, ઘટત ઘટત
સાહિમા. ૩
પામે તેડુ,
ઘટ
ઘ
સાહિમા. ૪
જાય;
જાય.
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૨૬૯૬
ભવોભવ માંગું રે, પ્રભુ તારી સેવના રે; ભાવઠ ન ભાંગે રે, જગમાં જે વિના રે; પ્રભુ મારા પૂરે મનના કોડ, ઈમ કહે ઉદયરત્ન કર જોડ.
સાહિબા. ૫
. (પ્રીતલડી બંધાણી રે અજિત જિર્ણ શું-એ રાગ) વિમલાચલ ગિરિ ભેટે ભવિયણ ભાવશું, જેથી ભવોભવ પાતિક દૂર પલાય જે નિકાચિત બાંધ્યાં જે કર્મ જ આકરાં, ગિરિ ભેટતાં ક્ષણમાં સવિ ક્ષય થાય છે. વિમળાચળ. ૧. સાધુ અનંતા ઈણગિરિ પર સિદ્ધિવર્યા, રામ ભરત ત્રણ કોડી મુનિ પરિવાર જો; પાંચસે સાથે સેલંગે શિવપદ લહ્યું, પાંડવ પાંચે પામ્યા ભવનો પાર જે. વિમળાચળ. ૨ નમિ વિનમિ આદિ. બહુ વિદ્યાધરા, . વળી થાવા અઈમુત્તા અણગાર જે; શુકરજા વળી સુખ તે ગિરિ પર પામીયા, બાહ્ય અભ્યતર શત્રુ કીધા છાર જો. વિમળાચળ. ૩ જુગલા ધર્મ નિવારણ ઈણગિરિ આવીયા, રૂષભ નિણંદજી પૂરવ નવાણું વાર જે
ધર્મ બઢતા ધન બહે, ધન બઢ મન બઢ જાય; મન બઢતા મનસા બહે, બઢત બઢત બઢ જાય,
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________
२७०
શ્રી જિન-ચક્ર-કાન-ગુણમાળા
કાંકરે કાંકરે સાધુ અનંતા સિદ્ધિયા, માટે નિશદિન સિદ્ધાચળ મન ધારજેવિમળાચળ. ૪ ગિરિ પગે ચઢતા તન મન ઉલ્લશે, ભવસંચિત સવિ દુષ્કૃત દૂર પલાય છે; સૂરજકુંડમાં નાહી નિરમલ થાઈ, જિનવર સેવી આતમ પાવન થાય છે. વિમળાચળ. ૫ જાત્રા નવાણું કરીયે તન મન લગ્નથી, ધરીયેશીલ સમતા વળી વ્રત પચ્ચખાણ જો; ગણીયે ગરણું દાન સુપાત્રે દીજીએ, ષિ તજી ધરે શત્રુ મિત્ર સમાન છે. વિમળાચળ. ૬ એ ગિરિ ભેટે ભવ ત્રીજે શિવસુખ લહે, પાંચમે ભવ તે ભવિયણ મુક્તિ વરાય છે; ' , સૂરિ ધનેશ્વરે શુભ ધ્યાને ઇમ ભાખીયું, ' પાપી અભવીને એ ગિરિ નવિ ફસાય જે. વિમળાચળ. ૭
ચાલેને પ્રીતમજી પ્યારા શેત્રુંજે જઈએ, શું સંસારે રહ્યા છે મેહી, દિન દિન તન છાજે, આઠ આભની છાયા સરખી, પિતાની કીજે. ૧ જે કરવું તે પહેલાં કીજે, કાલે શી વાત? અણચિંતવી આવી પડશે, સબલાની લાતે. ચાલે. ૨
નિર્ધાનિ ધન છે ઘણું, પૂન્ય ન કીધું પૂરવતણું; સાંજ પડે સંભાળે મેળ, સાંધે નવ ને તૂટે તેર. '
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવના
ચતુરાઈશું. ચિત્તમાં ચૈતી, હાથે તે સાથે; મરણતણાં નિશાનાં મેાટાં, ગાજે છે માથે. ચાલે. ૩ માતા મરુદેવીન'દન નીરખી, ભવ સલે કીજે; દાનવીજે સાહેબની સેવા, એ સબલ લજે. ચાલા. ૪
૨૦૧
( ૮ )
ચાલે ચાલે વિમળગિરિ જઈએ રે, ભવજલ તરવાને, તુમે . જયાએ ધરો પાય રે, પાર ઉતરવાને; આળકાળની ચેષ્ટા ટાળી, હું તે ધર્મ-યૌવન હવે પાયા રે, ભવ૦ ભૂલ અનાદિની દૂર નિવારી, હું તેા અનુભવ મનમાં લાયા રે. પાર. ચાલેા. ૧ ભવ તૃષ્ણા સવિ દૂર નિવારી, મારી જિનચરણે લય લાગી રે, ભવ૦ સંવર ભાવમાં દિલ હવે ઠરીયુ, મારી ભવની ભાવટ ભાંગી રે. પાર. ચાલેા. ૨ સચિત્ત સને ત્યાગ કરીને, નિત્ય એકાસણાં તપકારી રે, ભવ૦ પડિક્કમણાં દોય ટંકનાં કરીશું, ભલી અમૃત ક્રિયા દિલ ધારી રે. પાર. ચાલેા. ૩ વ્રત ઉચ્ચરશું ગુરુની પાસે, હું તે યથાશક્તિ અનુસારે રે, ભવ૦ ગુરુ સાથે ચડશું ગિરિરાજે, જે ભવેાધિ બૂડતા તારે રે.
પાર. ચાલે. ૪
નિંદ્ય પરની જે રે, કુંડા દેવે આળ મમ પ્રકાશે પરતાં, તેથી ભલા ચાળ.
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૭ર
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ભવતારક એ તીરથ ફરસી, હું તે સૂરજકુંડમાં નાહાઈ રે, ભવઅષ્ટપ્રકારી કષભજિણંદની, હું તે પૂજા કરીશ લય લઈ રે.
પાર. ચાલે. ૫ તીરથપતિને તીરથસેવા, એ તે સાચા મોક્ષના મેવા રે. ભવ.' સાત છઠ્ઠ દેય અઠ્ઠમ કરીને, મને સામવચ્છલની હવા રે
પાર. ચાલે. ૬. પ્રભુ પદપદ્મ રાયણ તળે પૂજી, હું પામીશ હરખ અપાર રે, ભવ રૂપવિજય પ્રભુધ્યાન પસાયે, એ તે પામે સુખ શ્રીકાર રે.
પાર. ચાલે. ૭
તમે તે ભલે બિરાજે છે,
શ્રી સિદ્ધાચળકે વાસી સાહેબ ભલે બિરાજે , મરુદેવીને નંદન રૂડે, નાભિ નરિદ મલ્હાર, જુગલા ધર્મ નિવારણ આવ્યા, પૂર્વ નવાણું વાર. તમે તે. ૧ મૂળ દેવને સનમુખ રાજે, પુંડરીક ગણધાર, પંચકોડશું ચૈત્રી પૂનમે, વરીઆ શિવવધૂ સાર. તમે તે. ૨ સહકૂટ દક્ષિણ બિરાજે, જિનવર સહસ વીશ; ચૌદશે બાવન ગણધરનાં, પગલાં પૂજો જગદીશ. તમે તે. ૩ પ્રભુ પગલાં રાયણ હેઠે, પૂછ પરમાનંદ, અષ્ટાપદ ચઉવીશ જિનેશ્વર, સમેત વશ નિણંદ. તમે તે. ૪. રાજકwલ્લા
પુન્ય પૂરા જબ હેત હૈ, ઉદય હોય તબ પાપ; સૂકે વન કી લાકડી, પ્રજળે આપોઆપ .
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
२७३
મેરુપર્વત ચૈત્ય ઘણેરાં, ચઉમુખ બિંબ અનેક; બાવન જિનાલય દેવળ નિરખી, હરખ લહું અતિરેક. તમે તે. ૫ સહસફણા ને શામળા પાસજી, સમવસરણ મંડાણ છીપાવસી ને ખરતરવસી કાંઈ પ્રેમાવસી પ્રમાણ. તમે તે. ૬ સંવત અઢાર ઓગણપચાસે, ફાગુણ અષ્ટમી દિન ઊજજવલ પક્ષે ઊજજવલ હવે, ગિરિ ફરસ્યા મુજ મન. તુમે. ૭ ઇત્યાદિક જિનબિંબ નિહાળી, સાંભળી સિદ્ધની શ્રેણ; ઉત્તમગિરિવર કેણી પરે વિસરે, પદ્મવિજય કહે જેણ. તુમે. ૮
૧૦) ગિરિવર દરિસણ વિરલા પાવે, પૂરવ સંચિત કર્મ ખપાવે, ગિરિ અષભ જિનેશ્વર પૂજા રચાવે, નવ નવ નામે ગિરિગુણ ગાવે.
ગિરિ૧ સહસ્ત્રકમલને મુક્તિનિલયગિરિ, સિદ્ધાચળ શતકૂટ કહાવે, ગિરિ. ક કદંબ ને કેડીનિવાસે, લેહિત્ય તાલધ્વજ સુર ગાવે.
ગિરિ. ૨ ઢકાદિક પંચકૂટ સજીવન, સુર નર મુનિ મળી નામ થપાવે, ગિરિ રયણ ખાણ જડીબૂટી ગુફાઓ, રસકૂપિકા ગુરુ ઈહાં બતાવે.
ગિરિ. ૩ કાકાહાર૪૪૪૪૪૪૪ જાવ.
બાત બાત સબ એક હૈ, બતલાવનમેં કેર;
એક પવન બાદલ ખીલે, એક હી દેત વિખેર. ૧૮
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________
२७४
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
પણ પુન્યવંતા પ્રાણી પાવે, પુન્ય કારણ પ્રભુપૂજા રચાવે, ગિરિ. " દશ કોટી શ્રાવકને જમાડે, જૈન તીર્થયાત્રા કરી આવે.
તેથી એક મુનિદાન દિયતા, લાભ ઘણે સિદ્ધાચળ થાવે, ગિરિ. ચંદ્રશેખર નિજ ભગિની ભેગી, તે પણ એ ગિરિમેક્ષે જાવે, .
ગિરિ. ૫ ચાર હત્યારા નર પદારા, દેવ ગુરુદ્રવ્ય ચેરી ખાવે, ગિરિ. ચિત્રી કાર્તિક પૂનમ યાત્રા, તપ જપ ધ્યાનથી પાપ જલાવે.
ગિરિ. ૬ 2ષભસેન જિન આદેઅસંખ્યા, તીર્થકર મુક્તિસુખ પાવે, ગિરિ શિવ વહુ વરવા મંડપ એ ગિરિ, શ્રી શુભવીરવચન રસગાવે.
* ગિરિ. ૭
પ્રભુ તુહિ તુહિ તુહિં તુહિ, તુહિં ધરતાં ધ્યાન રે-એ દેશી વિમલ ગિરિવર શિખર સુંદર, સકલ તીરથ સાર રે,
નાભિનંદન ત્રિજગવંદન, ઋષભજિન સુખકાર રે. વિ૦ ૧ ચિત્ય તલે વર રુખ રાયણ, સોહે અતિ મનોહાર રે, નાભિનંદનતણાં પગલાં, ભેટતાં ભવપાર રે. વિ. ૨ સમવસરિયા આદિ જિનવર, જાણી લાભ અનંત રે, અજિતશાંતિ ચઉમાસ રહિયા, એમ અનેક મહંત રે. વિ. ૩
બાર બેલાવણ બેસવું, બીડું બે કર જોડ; પાંચ બખ્ખા છણ ઘર હુએ, તસ ઘર જાઈએ દેહ ,
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
સાધુ સિધ્યા જિહાં અનંતા, પુંડરિક ગણુધાર રે, શાસ્ત્ર ને પ્રદ્યુમ્ન રામ પાંડવ પ્રમુખ બહુ અણુગાર રે. વિ૦૪ નેમિ જિનના શિષ્ય થાવચ્ચા, સહસ્ય મુનિ પરિવાર રે, અત’ગડજી સૂત્રમાંહિ, જ્ઞાતાસૂત્ર મઝાર રે. વિ૦૫ ભાવસહિત ભવિ જે ક્રસે, સિદ્ધક્ષેત્રનું ઠામ રે, નરક તિગ્ દો નિવારે, જપે લાખ જિનનામ રે. વિ૦૬રયણમય જે ઋષભ પ્રતિમા, પંચ સય ધનુમાન રે, નિત્યપ્રત્યે જિહાં ઇંદ્ર પૂજે, દુષમ સમય પ્રમાણ રે. વિ॰ ૭ ત્રીજે ભવે જે મુક્તિ પહોંચે, ભવિક ભેટ તેહ ૨, દેવ સાનિધ્ય સકલ વષ્ઠિત, પુરવે સસસ્નેહ રે. વિ૦ ૮ એણીપરે જેના સખલ મહિમા, કહ્યો શાસ્ત્ર માઝાર રે, જ્ઞાનવિમલ ગિરિધ્યાન ધરતાં, આવાગમન નિવાર રે. વિ૦ ૯
૨૭૫
(૧૨) સિદ્ધગિરિ તીરથ જૈસા, ઔર નહીં ધામ હૈ, અનાદિઅન’તું વીત્યા, કાળ નહીં કામ જિત્યા, અખ તે તું ચેત પ્રાણી. એહી તેરા કામ હૈ. સિદ્ધ ૧ તનીક તમીજ કરના, ક્રોધ લાભ દર હરના, માન માયા ત્યાગ તેરા, મુક્તિમે મુકામ હૈ. રાત ને દિવસ પૂરે, કહે રહે કામ અધૂરે, માન લે અખ કહેના, તારક દેવગુરુ નામ હૈ.
સિદ્ધ૦ ૨
સિદ્ધ૦૧૩
રાણી પાણી ને પાંદડાં, ત્રણના એક સ્વભાવ; ઊંચે કુલે અવતરી, નીચ ઉપર ભાવ.
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૭
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
જવા જુન લાખ ચાર, એસી ફરીયાં વારવાર, મહાપુણ્ય ઉદય પાયે, નરભવ નહીં દામ હૈ. સિદ્ધ ૪ હાર નહીં છતી બાઇ, ચાહતા હૈ રેનારાજી; રાગદ્વેષકે કાટ પિયારે, તું ઈ આતમરામ હૈ. સિદ્ધપ જબ મીલે કારણ નિમિત્ત, તબ હવે કારજ સીધ, જીવ માન તીરથ શુભવીર પદ ઠામ હૈ. સિદ્ધ ૬
(૧૩) ' વીરજી આવ્યા રે વિમળાચળકે મેદાન, સુરપતિ પાયારે સમવસરણકે મંડાણ, દેશના દેવે વીરજી સ્વામ, શેત્રુંજા મહિમા વર્ણવે તામ; ભાખ્યું આઠ ઉપર સ નામ, તેહમાં ભાખ્યું રે પંડરીકગિરિ અભિધાન; હમ ઇંદે રે, તવ પૂછે બહુમાન; કિમ થયું સ્વામી રે, ભાખે તાસ નિદાન. વીરજી આવ્યા રે. ૧ પ્રભુ ભાખે સાંભળ છંદ, પ્રથમ જે હુવા અષભ જિર્ણદ; તેહના પુત્ર તે ભરત નરિદ, ભરતના હુઆ છે રિષભદેવ પંડરીક; રિષભજી પાસે રે, દેશના સુણી તહકીત; દીક્ષા લીધી રે, ત્રિપદી જ્ઞાન અધિક. વીરજી આવ્યા રે. ૨ . ગણધર પદવી પામ્યા તામ, દ્વાદશાંગી ગુંથી અભિરામ; વિચરે મહિયલમાં ગુણધામ, અનુક્રમે આવ્યા રે શ્રી સિદ્ધાચળ ઠામ, મુનિવર કેડી રે, પંચ તણે પરિણામ; અણસણ કીધા રે, નિજ આતમને ઉદ્દામ. વીરજી આવ્યા રે. ૩ જાફરારકા દાહક સહાહાકાર
ભર્યા સો છલકે નહિ, છલકે સો અદ્ધ; ઘોડા સે ભૂકે નહિ, ભૂકે સો ગદ્ધા.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
२७७
ચૈત્રી પૂનમ દિવસે એહ, પામ્યા કેવળજ્ઞાન અહ, શિવસુખ વરિયા અમર આ દેહ, પૂરણાનંદી સે અગુરુલઘુ અવગાહ; અજ અવિનાશી રે, નિજ પદ ભેગી અબાહ; નિજ ગુણ ધરતા રે, પરપુગળે નહીં ચાહ. વીરજી આવ્યા છે. ૪ તેણે પ્રગટયું પુંડરીકગિરિ નામ, સાંભળ સોહમ દેવલેક સ્વામ; એહને મહિમા અધિક ઉદ્દામ, તેણે દિન કીજે રે તપ જપ પૂજા ને દાન; વ્રત વળી પિસહ રે, જે કરે અતિદાન; ફળ તસ પામે રે, પંચ કોડ ગણું માન. વીરજી આવ્યા રે. ૫ ભગતે ભવ્ય જીવ જે હોય, ભવ પંચમે મુક્તિ લહે સોય; એહમાં બાધક છે નહિ કેય, વ્યવહાર કેરી રે મધ્યમ ફળની એ વાત ઉત્કૃષ્ટ ગે રે, અંતર્મુહૂર્વ વિખ્યાત; શિવસુખ સાધે રે, નિજ આતમને અવદાત. વીરજી આવ્યા રે. ૬ ચૈત્રી પૂનમ દિવસે એહ, પૂજા પંચપ્રકારી વિશેહ, કીજે નહીં ઉણમ કાંઈ રેહ, એણી પેરે ભાખી રે, જિનવર ઉત્તમ વાણ; સાંભળી બૂડ્યા રે, કેઈક ભવિક સુજાણ, એણી પેરે ગાયે રે, પદ્યવિજય સુપરિણામ. વીરજી આવ્યા રે. ૭ *
(૧૪)
. મારું મન મોહ્યું રે શ્રી સિદ્ધાચળે રે, દેખીને હરખિત હોય વિધિશું કીજે રે જાત્રા એહની રે, ભવ ભવના દુઃખ જાય.
–મારુ. ૧
વાણી પાણી બે સદા, પવિત્રતા કરનાર; લલના લાલચ બે સદા, આપદના દાતા,
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________
ર૭૮
શ્રી જિનચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
પંચમે આરે રે પાવન કારણે રે, એ સમે તીરથ ન કેય; " મેટે મહિમારે જગમાં એહને રે, આ ભરતે અહીંઆ જોય.
–મારું. ૨ એ ગિરિ આવ્યા રે જિનવર ગણધરા રે, સિધ્યા સાધુ અનંત, કઠણ કરમ પણ એ ગિરિ ફરસતાં રે, હવે કરમ નિશાંત.
–મારું. ૩ જૈન ધરમ તે સાચે જાણીને રે, માનવ તીર્થ એ સ્તંભ સુર નર કિન્નર નૃપ વિદ્યાધરા રે, કરતાં નાટા હો રંભ.
–મારું. ૪ ધન ધન દહાડે રે ધન વેળા ઘડી રે, ધરીએ હૃદય મઝાર; જ્ઞાનવિમલસૂરિ ગુણ એના ઘણાં રે, કહેતાં ન આવે પાર.
' મારું. ૫
(૧૫) શ્રી રે સિદ્ધાચળ ભેટવા, મુજ મન અધિક ઉમા ) રીખદેવ પૂજા કરી, લીજે ભવતણે લાહો. શ્રી રે૧ મણિમય મૂરતિ રીખવની, નિપાઈ અભિરામ; ભુવન કરાવ્યાં કનકનાં, રાખ્યાં ભારતે નામ. શ્રી રે૨ નેમ વિના ત્રેવીસ પ્રભુ, આવ્યા સિદ્ધક્ષેત્ર જાણી; * શેત્રુજા સામે તીરથ નહીં, બેલ્યા સીમંધર વાણી. શ્રી ૦ ૩
ઉત્તમ કુળ નરભવ લહી, પામી ધર્મ જિનરાજ; પ્રમાદ મૂકી કીજીએ, ખીણ લાખણે જાય,
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________
dવને
૨૭૯
પૂરવ નવાણું સમેસર્યા, સ્વામી રીખવ જિર્ણોદ; રામ પ્રાંડવ મુગતે ગયા, પામ્યા પરમાનંદ. શ્રી રે. ૪ પૂરવ પુન્ય પસાહલે, પુંડરીકગિરિ પાન કાંતિવિજય હરખે કરી, શ્રી સિદ્ધાચળ ગાયે. શ્રી રે૫
. (૧૬) મનના મરથ સવિ ફળ્યાએ, સિધ્યા વંછિત કાજ;
- પૂજે ગિરિરાજને રે, પ્રાયે એ ગિરિ શાશ્વતેએ, ભવજળ તરવા જહાજપૂ૧ મણિ માણેક મુક્તાફળ, રજત કનકનાં ફૂલ પૂજે કેસર ચંદન ઘસી ઘણાએ, બીજી વસ્તુ અમૂલ. પૂ૦ ૨ છ અંગે દાખીઓએ, આઠમે અંગે ભાખ, પૂજો સ્થિરાવળી પ્રયને વરણએ, એ આગમની સાખ. પૂજો. ૩ વિમળ કરે ભવિ લેકનેએ, તેણે વિમળાચળ જાણક પૂજો. શુક રાજાથી વિસ્તર્યોએ, શત્રુંજય ગુણખાણું પૂજો૪ પુંડરીક ગણધરથી થયો, પુંડરીકગિરિ ગુણધામ; પૂજા સુરનરકૃત એમ જાણીએએ, ઉત્તમ એકવીશ નામ. પૂજે૫ એ ગિરિવરના ગુણ ઘણએ, નાણીએ નવિ કહેવાય; પૂજો. જાણે પણ કહી નવિ શકે એ, મુગદ ઘુવડને ન્યાય. પૂ. ૬
ભવ ભવ નાટક તું વળી, નાચો કરી બહુ રૂપ; નાટક એક શું નાચી, જે છૂટે ભવ૫.
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮૦,
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ગિરિવર ફરશન નવિ કર્યાએ, તે રહ્યો ગરભાવાસ, પૂજે. નમન દરશન ફરશન કર્યાએ, પૂરે મનની આશ. પૂજે ૭ આજ મહોદય મેં લહ્યોએ, પાપે પ્રદ રસાળ; પૂજો. મણિ ઉદ્યોત ગિરિ સેવતાએ, ઘેર ઘેર મંગળમાળ. પૂ. ૮
(૧૭) સિદ્ધાચળ ગિરિ ભેટ્યા રે, ધન ભાગ્ય હમારા, એ ગિરિવરને મહિમા મેટ, કહેતાં ન આવે પાર રાયણ રૂષભ સમેસર્યા સ્વામી, પૂરવ નવાણું વારા રે. ધન૦ ૧. મૂળનાયક શ્રી આદિ જિનેશ્વર, ચૌમુખ પ્રતિમા ચાર; અષ્ટ દ્રવ્યશું પૂજો ભાવે, સમકિત મૂળ આધાર રે. ધન ૨ ભાવ ભક્તિશું પ્રભુ ગુણ ગાવે, અપના જન્મ સુધારા યાત્રા કરી ભવિજન શુભ ભાવે, નર્ક તિર્યંચ ગતિ વારા રે. ધન૩ દૂર દેશાંતરથી હું આવ્યો, શ્રવણે સુણ ગુણ તારા, પતિતઉદ્ધારણ બિરુદ તુમારે, એ તીરથ જગ સારા રે. ધન- ૪ સંવત અઢાર ત્યાસી માસ અષાઢા, વદ આઠમ મહારા; પ્રભુકે ચરણ પ્રતાપે સંઘમાં, ખીમારતને પ્રભુ પ્યારા રે. ધન ૫
(૧૮) વિમળાચળ વિમળા પાણી, શીતળ તરુ છાયા ઠરાણ; રસેવેધક કંચન ખાણું, કહે ઈંદ્ર સુણે ઈંદ્રાણી, સ્નેહી સંત એ ગિરિ સેવે, હાં રે ચૌદ ક્ષેત્રમાં તીરથ નહીં એ.
સ્નેહી. ૧ ક્ષક્ષક્ષ ક્ષક્ષક્ષક્ષક્ષક્ષક્ષ રાહ
દેષ દીજે નિજ કર્મને, જિણ નવિ કીધ ધર્મ; ધર્મ વિના સુખ નવિ મિલે, એ જિનશાસન મર્મ
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૨૮૧
ખટ “રી પાળી ઉઠ્ઠસીએ, છટ્ઠ અકૂમ કાયા કસીએ; મેહ મિલની સામા ધસીએ, વિમળાચળ વેગે વસીએ. સ્નેહી૨ અન્ય સ્થાનક કર્મ જે કરીએ, તે હિમગિરિ હેઠ હરીએ; પાછળ પ્રદક્ષિણા ફરીએ, ભવજલધિ હેલા તરીએ. નેહી. ૩ પાંડવ પમુહા કેઈ સંતા, આદીશ્વર ધ્યાન ધરંત, પરમાતમ ભાવ ભજતા, સિદ્ધાચળ સિધ્યા અનંતા. સ્નેહી ૪ શિવમંદિર ચડવા કાજે, પાનની પંક્તિ વિરાજે; ચઢતાં સમકિતી છાજે, દુરભવ્ય અભવ્ય તે લાજે. નેહી. ૫ ષ માસી ધ્યાન ધરાવે, શકરાજાનું રાજ્ય નીપાવે; બહિરંતર શત્રુ હરાવે, શત્રુંજય નામ ધરાવે. સ્નેહી૬ પ્રણિધાને ભજો ગિરિ જા, તીર્થકર નામ નિકા મેહરાયને લાગે તમા, શુભવીર વિમળગિરિ સા. નેહી૭
(૧૯) - યાત્રા નવાણું કરીએ વિમલગિરિ, યાત્રા નવાણું કરીએ. પૂર્વ નવાણું વાર શત્રુંજયગિરિ, અષભ નિણંદ સમેસરીએ;
- વિમલગિરિ યાત્રા નવાણું કરીએ. ૧ કેડિ સહસ ભવ પાતક તૂટે, શેત્રુજા સમ ડગ ભરીએ.
- વિ. યા૨ સાત છઠ્ઠ દેય અઠ્ઠમ તપસ્યા, કરી ચડીએ ગિરિવરીએ.
વિયા. ૩
- ધન જોબન નર રૂપને, ગર્વ કરે ગમાર,
કૃષ્ણ બલભદ્ર દ્વારિકા, જાતા ન લાગી વાર,
-
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________
२८२
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
પુંડરીક પદ પીએ મન હરખે, અધ્યવસાય શુભ ધરીએ.
વિયા. ૪ પાપી અભવ્ય ન નજરે દેખે, હિંસક પણ ઉદ્ધરીએ.
વિયા. પ. ભૂમિસંથાર ને નારીત સંગ, દરથકી પરિહરીએ. .
વિ. યાગ ૬ સચિત્તપરિહારી ને એકલઆહારી, ગુરુ સાથે પદ,ચરીએ.
વિયા. ૭ પડિકમણાં દય વિધિશું કરીએ, પાપ પડેલ પરિહરીએ.
' વિ. યા. ૮ કલિકાળે એ તીરથ મોટું, પ્રવહણ જેમ ભરદરિયે.
વિ. યા. ૯ ઉત્તમ એ ગિરિવર સેવંતા, પદ્ય કહે ભવ તરીએ.
વિયા. ૧૦
શ્રી પુંડરીકસ્વામીનું સ્તવન એક દિન પુંડરીક ગણધરુ રે લાલ, પૂછે શ્રી આદિણિંદ સુખકારી રે; કહીએ તે ભવજલ ઊતરી રે લાલ, પામીશ પરમાનંદ ભવ વારી રે.
એક દિન. ૧
સજ્જન દુર્જન કીમ જાણુએ, જબ મુખ બેલે વાણ; સજ્જન મુખ અમૃત લવે, દુર્જન વિષની ખાણ
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૨૮૩
કહે જિન ઈશુ ગિરિ પામશે રે લાલ, જ્ઞાન અને નિર્વાણ જયકારી રે; તીરથ મહિમા વધશે રે લાલ, અધિક અધિક મંડાણ નિર્ધારી રે.
. એક દિન. ૨ એમ નિસુણ તિહાં આવીયારે લાલ, ઘાતિકર્મ કર્યા દરતમ વારી રે; પંચ કેડી મુનિ પરિવર્યા રે લાલ, હુઆ સિદ્ધિ હજૂર ભવ વારી રે.
એક દિન. ૩ ચૈત્રી પૂનમ દિન કીજીએ રે લાલ, પૂજા વિવિધ પ્રકાર દિલ ધારી રે, ફલ પ્રદક્ષિણા કાઉસગ્યા રે લાલ, લેગસ થઈનમુક્કાર નરનારી રે.
એક દિન. ૪ દશ વીશ ત્રીશ ચાલીશ ભલા રેલાલ,પચાસ પુષ્પની માલ અતિસારી રે; નરભવ લાહો લીજીયે રે લાલ, જિમ હોય જ્ઞાન વિશાળ મનોહારી રે.
એક દિન. ૫.
શ્રી સીમંધરસ્વામીનાં સ્તવને
રાગ–એક દિન દાસી દેડતી. - સ્વામી સીમંધર વિનંતિ, સાંભળ માહરી દેવ રે, તાહરી આણ હું શીર ધરું, આદરું તારી સેવ રે.
સ્વામી સીમંધર વિનતિ. ૧. ' કુગુરુની વાસના પાસમાં, હરિણ પરે જે પડ્યા લેક રે; તેહને શરણ તુજ વિણ નહિ, ટળવળે બાપડા ફેક રે.
સ્વામી. ૨
નરભવ ચિંતામણી લહી, આલે તું મત હાર; ધર્મ કરીને જીવડા, સફલ કરે અવતાર
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________
२८४
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
જ્ઞાન દર્શન ચરણ ગુણ વિના, જે કરાવે કુલાચાર રે, લુટે તેણે જન દેખતાં, કિહા કરે લેક પિકાર રે?
'સ્વામી૩ જેહ નવિ ભવ તર્યા નિર્ગુણી, તારશે કેણ પરે તેહ રે . એમ અજાણ્યા પડે કંદમાં, પાપબંધ રહ્યા જેહ રે.
સ્વામી. ૪ કામકુંભાદિક અધિકનું, ધર્મનું કે નવિ મૂલ રે, દેકડે કુગુરુ તે દાખવે, શું થયું એ જગ શૂલ રે.
સ્વામી ૫ અર્થની દેશના જે દીએ, એળવે ધર્મના ગ્રંથે રે, પરમપદને પ્રગટ ચોર તે, તેહથી કેમ વહે પંથે રે?
- સ્વામી ૬ વિષયરસમાં ગૃહી માચીયા, નાચીયા કુગુરુ મદપૂર રે, ધુમધામે ધમાધમ ચલી, જ્ઞાન મારગ રહ્યો દૂર રે.
સ્વામી ૭ કલહકારી કદાગ્રહ ભર્યા, થાપતા આપણું બોલ રે . જિનવચન અન્યથા દાખવે, આજતે વાજતે ઢેલ રે.
સ્વામી. ૮ કેઈ નિજ દેષને ગેપવા, રેપવા કેઈ મતકંદ રે; ધર્મની દેશના પાલટે, સત્ય ભાષે નહિ મંદ રે.
સ્વામી ૯
સકલ સામગ્રી તે લહી, જિણ તરીએ સંસાર . પ્રમાદ વિશે ભવ કાં ગમે? કર નિજ હૈયે વિચાર
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવન
બહુ મુખે એલ એમ સાંભળી, નવિ ધરે લેાક વિશ્વાસ રે, ઢુંઢતા ધને તે થયા, ભ્રમર જેમ કમલની વાસ રે.
પુકખલવઈ વિજયે જયા રે, શ્રી સીમધર સાહિબા રે,
સ્વામી ૧૦
( ૨ )
નયરી પુંડરીગિણી સાર; રાય શ્રેયાંસકુમાર. જિણુંદરાય ધરજો ધર્મ સ્નેહ. ૧
૨૮૫
મેટા.નાના અંતરો રે, ગિરુઆ નવિ દાખ ́ત;
શિરિસણુ સાયર વધે ઠામ કુડામ ના લેખવે રે, કર દોય કુસુમે વાસિયે રે, રાય ને રંક સરખા ગણે રે, ઉદ્યોતે શિશ સૂર; ગંગાજળ તે બિહુતણાં રે, તાપ કરે સવિ દૂર. જિંદ૦ ૪ સરખા સહુને તારવા રે, તેમ તુમે છે. મહારાજ; મુજશું અતર કર્મ કરે રે, બાહ્ય ગ્રહ્યાની લાજ, જિષ્ણુ દ સુખ દેખી ટીલુ' કરે રે, તે નવિ હોય પ્રમાણુ; મુજરા, માને સવતા રે, વૃષભ લ’છન માતા સત્યકી રે, વાચક યશ એમ વિનવે રે,
સાહેખ તેહ સુજાણુ. જિષ્ણુ દ॰ ૬ નદન રુકમણિ કત; ભયભંજન ભગવંત. જિષ્ણુ દ૦ ૭
રે, કૈરવ વન વિકસત. જિણું૬૦ ૨ જગ વરસત જલધાર; છાયા સવિ આધાર. જિણ ૬૦ ૩
દીએ ઉપદેશ લાગે નહિ, જો નવિ ચિતે આપ; આપસ્વરૂપ વિચારતાં, ટીજે સર્વ પાપ,
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮૬
શ્રી જિન-ચન્દ્ર–કાન્ત-ગુણમાળા
(૩)
તારી મુદ્રાએ મનડું માથુ રે, મનના મેહનીયા, તારી મૂર્તિ એ જગ સાલ્લું રે, જગના જીવનીયા——એ ટેક. તુમ જોતાં સવિ દુતિ વિસરી, દિન રાતડી નવિ જાણી રે; પ્રભુ ગુણ ગણુ સાંકલશું ખાંધ્યું, ચંચલ મનડુ તાણી રે. મન. પહેલાં તે એક કેવળ હરખે, હેાળુ થઈ હળીયો; ગુણ જાણીને રૂપે મિલીયો, અભ્યંતર જઈ ભળીયો રે. મન, ર વીતરાગ એમ જશ નીસુણીને, રાગી રાગ કરે રે; આપ અરૂપી રાગ નિમિત્તે, દાસ અરૂપ ધરે રે. મન૦ ૩ સીમંધર તું જગન્ધ, સુદર તારી વાણી રે; તું. મધરÇધર અધિક ધીરજ ધર, વઢે તે ધન પ્રાણી, ૨. મન૦ ૪ શ્રી શ્રેયાંસ નરેસર નન્દન, ચંદન શીતલ · વાણી રે; સત્યકી માતા વૃષભલ છન જિન, જ્ઞાનવિમળ ગુણખાણી રે. મન૦ ૫
શ્રી અન`તવીય જિન સ્તવન અન’તવીરજ અરિહંત ! સુષ્ણેા મુજ વિનતિ, અવસર પામી આજ હું આવ્યો દિલ છતી; હારી સ’સારે હું... ભો, મિથ્યા. અવિરતિ રંગ કષાયે બહુ દમ્યો.
આતમસત્તા
જીમ આઉખા દિન ગુણી, વરસ માસ ઘડીમાન; ચેતી શકે તા ચૈત, જો હાચે હુડ સાન.
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
ક્રોધ દાવાનળ દગ્ધ માન વિષધર ડસ્યો, માયાજાલે બદ્ધ લેભ અજગર ગ્રત્યે; મન-વચ-કાયાના પેગ ચપળ થયા પરવશા, પુદ્ગલ પરિચય પાપતણું અહનિશ દશા. ૨ કામરાગે અણના સાંઢ પરે ધસ્યો, નેહરાગની રાચે ભવપિંજર વસ્યો; દષ્ટિરાગ રુચિ કાચ પાસ સમક્તિ ગણું, આગમ રીતિ નાથ ! ન નિરખું નિજપણું. ૩ ધર્મ દેખાડે માંડ માંડ પરે અતિ લહું,
અચિરે અંચિરે રામ ” શુક પરે કહું; કપટ પટુ નકુવા પરે મુનિમુદ્રા ધરું, પંચવિષય સુખષિ સદોષ વૃત્તિ ભરું. એક દિનમાં નવ વાર “કરેમિ ભંતે કરું, ત્રિવિધ ત્રિવિધ પચ્ચખાણ ક્ષણ એક નવિ કરું; મા-સાહસ. ખગરીતિ નીતિ ઘણી કહું, ઉત્તમ કુલવટ વાટ એ પણ નિરવહું. ૫ દીનદયાળ કૃપાળ પ્રભુ મહારાજ છે, - જાણ આગળ શું કહેવું ? ગરીબનિવાજ છે; પૂરવ ધાતકી ખંડ નલિની વિજ્યાવતી, નયરી અયોધ્યા નાયક લાયક યતિપતિ. ૬
- તુલસી સંગત થાનકી, હેય જાતિકા દુઃખ;
ખીજે તો પાકું કટે, રીઝે ચાટે મુખ
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮૮
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
મેઘ મહીપ મંગલાવતી સુત વિજયાવતી, આનંદ ગજલંછન જગજનતારતી; ક્ષમા વિજય જિનરાજ ! અપાય નિવાર, વિહરમાન ભગવાન! સુનજરે તાર.
૭
શ્રી સુબાહુ જિન સ્તવન સાહેબ બાહુ જિનેશ્વર વિનવું, વિતતડી અવધાર છે. હો સાહેબ ભવભયથી હુંભમે, હવે ભવપાર ઉતાર હો. સા. ૧ હો સાહેબ તુમ સરીખા મુજ શિર છતે, કર્મ કરે કમજોર હો? હો સાહેબ ભુજંગતણો ભય તિહાં નહીં, જહાં વન વિચરે મેર
. હો. સા. ૨ હો સાહેબ જિહાં રવિ તેજે જલહલે, તિહાં કિમ રહે
અંધકાર હો? હો સાહેબ કેશરી જીહાં ક્રીડા કરે, તિહાં નહિંગજનો પ્રચાર હો. સા. ૩ હો સાહેબ તિમ તમે મુજ મન રમે, તે નાસે દુરિત સંભાર હો; હો સાહેબ વચ્છવિજય સુસીમાપુરી,રાય સુગ્રીવ મલ્હાર હો. સા. ૪ હો સાહેબ હરણ લંછન એમ મેં સ્ત, મેહના રાણીને તહો; હો સાહેબ વિજયાદન મુજ દીયા, જસ કહે સુખ અનંત
હો. સા. ૫
જહાં રામ ત્યાં કામ નહિ, કામ ત્યાં નહિ રામ; તુલસી દેનું ના રહે, રામ કામ એક ઠામ,
.
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી વિહરમાન જિન તત્રની - ( એ વ્રત જગમાં મેં મારે-એ સગ. ) સીમંધર યુગમધર બાહુ, ચોથા સ્વામી સુબાહ, જબૂદીપ વિદેહે વિચરે, કેવલ કમલાનાહુ રે, ભવિકા વિહરમાન જિન વદે, આતમ પાપ નીકળો રે,
ભવિકા વિહરમાન જિન વંદે ૧ સુજાત શય્યભવ ઋષભાનન, અનંતવીર્ય ચિત્ત ધરીયે, સુરપ્રભ શ્રીવિશાલ વાધર, ચંદ્રાનન ધાતકીએ રે, *
ભવિકા વિહર૦ ૨ ચંદ્રબાહુ ભુજંગ ને ઈશ્વર, નેમિનાથ વીરસેન દેવજસા ચંદ્રજસા જીતવીરીય, પુષ્કરદ્વીપ પ્રસન્ન રે.
ભવિકા વિહર૦ ૩ આઠમી નવમીવીસમી પચીસમી, વિદેહવિજયવંતા, દશ લાખ કેવલી સે કોડ સાધુ, પરિવારે ગહગહેતા રે.
ભવિકા વિહર૦ ૪.
ધનુષ પાંચસે ઊંચી સેહે, સેવન વરણી કાયા; દોષ રહિત સુરમહી મહીનલ, વિચરે પાવન પાયા રે.
ભવિકા વિહર૦ ૫ રાજા રાજા
તુલસી જગમેં ચું રહે, ક્યું જિલ્લા મુખમાંહી; ધી બહેત ભક્ષણ કરે, તેથી ચીકની નહિ.
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન—ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ચોરાસી લાખ પૂરવ જિન જીવિત,ચેત્રીસ અતિશય ધારી; સમવસરણ બેઠા પરમેશ્વર, પડિહે નરનારી રે.
ભવિકા વિહર૦ ખીમાવિજય જિન કરુણાસાગર, આપ તર્યા પર તારે ધર્મનાયક શિવમારગ દાયક, જન્મ જરા દુઃખ વારે રે.
ભવિકા વિહર૦
૬
૭
શ્રી સામાન્ય જિન સ્તવન
(રાગધન્યાશ્રી તથા દેવગંધાર ) પ્રભુ તેરે મિહન હે મુખ મટકો, નીરખી નીરખી અતિ હરખિત હોવે, અનુભવ મેરે ઘટકો પ્રભુ ૧ સહજ સુભગતા સમતાકેરી, એહિજ ચરણકો ચટકો; દરિસન જ્ઞાન અક્ષય ગુણનિધિ તુમ,દીએ પ્રેમેસ કટકો. પ્રભુત્ર ૨ શુદ્ધ સુવાસન સુરભિસમી , મિથ્યા મત રજ ઝટકો દભ પ્રપંચ જેર જિમ ન હોય, પટ કટકે મેહ નટકો. પ્રભુ ૩. ધર્મ સંન્યાસ લેગ શિર પાગે, બધત પય જય પટકે; દર્શન ચકે કર્મ પતિ શું, કરત સદા રણ ટકે. પ્રભુ ૪ વીતરાગતા દિલમેં ઉલ્લસત, નહિ અવર અલ ખટકે, પૂરવ સંચિત પાતક જાતક, અમથી દૂરે સટકે. પ્રભુ ૫
ઊગે ત્યાં વાવે નહિ, વાવે ત્યાં જલ જાય; તુલસી ઐસે સ્થાનમેં, માલ મફતમેં જાય.
'
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવન
જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ ધ્યાન પસાથે, ભવે ભવે ભવી નવિ ભટકે આઈ મીલે ક્યું એકી ભાવે, શિવસુંદરીકે લટકે. પ્રભુ ૬
(૨) • જિન તેરે ચરનકી શરણ ગ્રહું-જિન ટેર૦ હૃદયકમળ મેં ધ્યાન ધરત હું, શિર તુજ આણ વહું જિન૧ તુજ સમ શેઠે દેવ ખલકમેં, પેખે ને કબ હું. જિન ૨ તેરે ગુણકી જવું જપમાળા, અહનિશ પાપ દઉં. જિન. ૩ મેરે મનકી તુમ સબ જાને, કયા મુખ બહાત કહું? જિન- ૪ કહે જશવિજય કરે ત્યું સાહિબ, ક્યું ભવદુઃખન લખું. જિન ૫
* (૩) મનમાં આવજો નાથ, હું આજ સનાથ, મનઆઇએ દેશી. જય જિનેશ નિરંજણ, ભંજણે ભવદુઃખ રાશ; રજણે સવિ ભવિ ચિત્તને, મંજણે પાપને પાશ. મનમાં. ૧ આદિ બ્રહ્મ અનુપમ “તું, અબ્રહ્મ કીધાં દર ભવભ્રમ સવિ ભાંજી ગયા, તું હી ચિદાનંદ સબૂર. મનમાં ૨ વીતરાગ ભાવ ન આવહી, જિહાં લગી મુજને દેવ; તિહાં લગે તુમ પદકમળની, સેવના રહેજો એ ટેવ. મનમાં ૩ યદ્યપિ તમે અતુલ બલી, યશવાદ એમ કહેવાય; પણ કબજે આવ્યા મુજ મને, તે સહજથી ન જવાય. મનમાં ૪
અલિ પતંગ મૃગ મીન ગજ, એક એક સંગ આંચ; તુલસી તીનકી કેન ગતિ જાકે વ્યાપત પાંચ.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૯ર
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
મન મનાવ્યા વિણ માહરું, કેમ બંધનથી છૂટાય? મનવાંછિત દેતાં થકાં કાંઈ, પાલવડે ન ઝલાય. મનમાં પ હઠ બાલને હેય આકરે, તે કહે છે જિનરાજ ઝાઝું કહવે હવે ? ગિરુઆ ગરિબનિવાજ. મનમાં. ૬ જ્ઞાનવિમલ ગુણથી લહે, સવિ ભવિક મનના ભાવ તે અક્ષય સુખલીલ દીયે, જિમ હવે સુજશ જમાવ. મનમાં છ
( રાગ-રામગિરિ ) સકલ સમતા સુરલતાને, તુહિ અનેપમ કંદરે તેહિ કૃપારસ કનકકુ, હિ જિર્ણોદ મુણિંદ રે.' ૧ તું િતુહિ તુહિ તુહિ, તેહિ કરતા ધ્યાન રે તુજ સરૂપ જે થયા, તેણે કહ્યું તાહ તાન રે. તુહિ તુહિ. ૨ તેહિ અલગે ભવથકી પણ, ભવિક તાહરે નામ રે, પાર ભવને તેહ પામે, એહ અચરજ ઠામ છે. તુહિ. ૩ જન્મ પાવન આજ મારે, નિરખિયે તુઝ નૂર રે; ભવોભવ અનમેદના જે, થયે તુજ હજૂર છે. તુહિ. ૪ એહ મારે અખય આતમ, અસંખ્યાત પ્રદેશ રે , તાહરા ગુણ છે અનંતા, કેમ કરું તાસ નિવેશ છે. તુહિ. ૫ વાલાહાકાલાવાલા કક્ષાના
તુલસી સ્વાર્થ કે સગે, બિનસ્વારથ કઈ નહીં; સરસ વૃક્ષ પંછી વસે, નીરસ ભયે ઊડ જાઈ '
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________
* Rohવને
એક એક પ્રદેશ તાહરા, ગુણ અનંત નિવાસ રે, એમ કહી તુજ સહજ મીલતાં, હવે જ્ઞાન પ્રશ્ન . તુહિ. ૬ ધ્યાન ધ્યાતા એય એકી, ભાવ હવે એમ રે. એમ કરતાં સેવ્ય સેવક, ભાવ હવે એમ રે. તુહિ. ૭ એક સેવા તાહરી જે, હાય અચલ સ્વભાવ રે; જ્ઞાનવિમલ સૂરદ પ્રભુતા, હૈયે સુજસ જમાવ છે. તુહિ. ૮
જિનબિંબ સ્થાપન સ્તવન ભરતાદિકે ઉદ્ધારજ કીધે, શત્રુંજય મેઝાર, સનાતણાં જેણે દેહરાં કરાવ્યાં, રત્નતણાં બિંબ સ્થાપ્યાં, હો કુમતિ! કાં પ્રતિમા ઉથાપી? એ જિનવચને થાપી.
હો કુમતિ૧ વીર પછી બસે નેવું વરસે, સંપ્રતિરાય સુજાણ; સવાલાખ પ્રાસાદ કરાવ્યાં, સવા કોડ બિંબ સ્થાપ્યા.
હે કુમતિ ૨. દ્રૌપદીએ જિનપ્રતિભા પૂછ, સૂત્રમાં સાખ કરાયું; છઠું અને તે વિરે ભાખ્યું, ગણધર પૂરે સાખી.
હે કુમતિ. ૩ સંવત નવસે તાણું વસે, વિમળ મંત્રીશ્વર જે; આબૂતણું જેણે દેહરાં કરાવ્યાં, છ હજાર બિંબ સ્થાપ્યાં.
હો કુમતિ. ૪
તુલસી શુદ્ધ સ્વભાવને, શું કરી શકે કુસંગ? - ચંદન સિવ વ્યાપે નહિ, બાળગી રહે ભાજ.
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણુમાાં
સંવત અગિયાર નવ્વાણું વરસે, રાજા કુમારપાળ; પાંચ હજાર પ્રાસાદ કરાવ્યાં, સાત હજાર ખિંબ સ્થાપ્યાં. હો કુમતિ પ
સંવત ખાર પચાણુ. વરસે, વસ્તુપાળ તેજપાળ; પાંચ હજાર પ્રાસાદ કરાવ્યાં, અગિયાર હજાર બિંબ સ્થાંપ્યા.. હો કુમતિ ફ્
સંવત ખાર પહેાંતેર વસે, ' સંઘવી ધન્ના જેહ; રાણકપુર જેણે દેહરાં કરાવ્યાં, ક્રોડ નવાણુ' દ્રવ્ય ખરચ્યાં. હો કુમતિ છ
સંવત તેર એકાતેર વરસે, સમરાશા રંગ શેઠ; ઉદ્ધાર પંદરમા શેત્રુજે કીધેા, અગ્યાર લાખ દ્રવ્ય ખરચ્યાં. હો કુમતિ૦ ૮
સવત પુનર સત્યાશી વરસે, ઉદ્ધાર સેાળમા શેત્રુજે કીધે, કરમાશાહે
ખાદશાહને વારે; જસ લીધા. હો કુમતિ ૯
એ જિનપ્રતિમા જિનવર સરખી, પૂજો ત્રિવિધ તુમે પ્રાણી; જિનપ્રતિમામાં સંદેહ ન રાખેા, વાચક જસની વાણી. હો કુમતિ ૧૦
તુલસી મનકે દુ:ખકા, પ્રગટ ન કરિયે રાય; ભરમ ગમાવે આપના, ખાંટી ન લડ઼ે કાય.
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________
“ સતવન
-
૨૯
શ્રી સમેતશિખર સ્તવન . ( ક્રીડા કરી ઘરે આવીએ દેશી.) સમેતશિખર જિન વંદીએ, મોટું તીરથ એહ રે, પાર પમાડે ભવતણે, તીરથ કહીએ તેહ રે. સમેત. ૧ અજિતથી સુમતિ જિર્ણદ લગે, સહસ મુનિ પરિવાર રે, પદ્મપ્રભ શિવસુખ વર્યા, ત્રણશે અડ અણગાર રે. સમેત. ૨ પાંચશે મુનિ પરિવારશું, શ્રી સુપાસ નિણંદ રે; ચંદ્રપ્રભ શ્રેયાંસ લગે, સાથે સહસ મુણાંદ રે. સમેત. ૩ છ હજાર મુનિરાજશું, વિમળ જિનેશ્વર સીધા રે; સાત સહસશું ચૌદમા, નિજ કારજ વર કીધાં રે. સમેત. ૪ એક સે આઠણું ધર્મજિન, નવશેશું શાંતિનાથ રે; કુંથુ અર એક સહસશું, સાચે શિવપુર સાથ રે. સમેત. ૫ મલ્લિનાથ શત પાંચશું, મુનિ નમિ એક હજાર રે; તેત્રીશ મુનિ યુત પાસજી, વરિયા શિવસુખ સાર રે, સમેત. હું સત્તાવીશ સહસ ત્રણશે, ઉપર ઓગણપચાસ રે; જિન પરિકર બીજા કેઈ પામ્યા શિવપુરવાસ રે. સમેત. છે એ વિશે જિન એણે ગિરે, સિદ્ધા અણસણ લેઈ " પદ્યવિજય કહે પ્રણમીએ, પાસ શામળનું ચેઈરે. સમેત. ૮
તુલસી કહે પુકારકે, સકલ દે કાન; ” હેમ દાન ગજ દાનસે, બડા દાન સનમાન
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૯૩
શ્રી જિનચન્દ્ર કાન્ત–ગુણમાળા
શ્રી અષ્ટાપદ ગિરિનું સ્તવન
અષ્ટપદગિરિ યાત્રા કરણ, રાવણ પ્રતિહરિ આયા; પુષ્પક નામે વિમાને એસી, મંદોદરી સહાયા. શ્રી જિન પૂજી હો લાલ, સમકિત નિર્મ્યૂલ કીજે;
શ્રી ર
નયણે નીરખી હો લાલ, નરભવ સાલે કીજે, હૈયડે હરખી હો લાલ, સમતા સૉંગ કરીજે. એ કણી. ૧ સ્રમુખ ચઉ ગતિહરણ પ્રાસાદે, ચઉવીશે જિન બેઠા; ચઉદ્ધિશિ સિહાસન સમનાસા, પૂરવદેિશી દોય જિઠા. સભવ આઠે દક્ષિણ ચારે, પશ્ચિમ આઠે સુપાસા; ધમ આદિ ઉત્તર દિશિ જાણા, એવં જિન ચઉવીશા. ખેડા સિંહતળું આકારે, જિષ્ણુહુર ભરતે કીધા; રચર્મિષ્ઠ સૂરતિ થાપીને, જગ જંશવાદ પ્રસિદ્ધા. કરે દાદરી રાણી નાટક, રાવણુ તાંત ખજાવે; માદલ વીણા તાલ તંબૂરા, પગરવ ઠમઠમકાવે. ભક્તિભાવે એમ નાટક કરતાં, ત્રટી તંતી વિચાલે; સાંધી આપ નસ્રા નિજ કરની, લઘુ કલાળુ તતકાલે. દ્રવ્ય ભાવશું ભક્તિ ન ખડી, તો અક્ષય પદ સાધ્યું; સમકિત સુરતરુ ફળ પામીને, તીર્થંકર પદ ખાંધ્યું.
જેમ રમતું મન વિષયમાં, તેમ જો આત્મે લીન; ક્ષણમાં શિવસ પદ્મ વરે ન ધરે દેહુ તીન
શ્રી
શ્રી ૪
શ્રી પુ
શ્રી ર
શ્રી છ
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________
તકને
એણીપભવિજન જે જિન આગે, બહુ પરે ભાવના ભાવે; જ્ઞાનવિમલ ગુણ તેહના અહનિશ, સુરનરનાયક ગાવે.
શ્રી ૮
શ્રી સિદ્ધચકનું સ્તવન સિદ્ધચકવર સેવા કીજે, નરભવ લાહો લીજેજી; વિધિપૂર્વક આરાધન કરતાં, ભવભવ પાતક છીએ. આંકણી. ભવિજન!ભજીયેજી, અવર અનાદિની ચાલ નિતનિતતજીએજી. ૧ દેવને દેવ દયાકર ઠાકર, ચાકર સુર નર અંદાજ ત્રિગડે ત્રિભુવન નાયક બેઠા, પ્રણમે શ્રી જિનચંદા. ભવિ. ૨ અજ અવિનાશી અકલ અજરામર, કેવળ દંસણનાણી; અવ્યાબાધ અનતું વીરજ, સિદ્ધ પ્રણમે ગુણખાણી. ભવિ. ૩ વિદ્યા સૌભાગ્ય લક્ષ્મીપીઠ, મંગરાજ ગપીઠજી; સુમેરુપીઠ એ પંચ પ્રસ્થાને, નમે આચારજ ઈ. ભવિ. ૪ અંગ ઉપાંગ નદી અનુગા, છ છેદ ને મૂળ ચાર; દશ પન્ના એમ પણયાલીસ, પાક તેહના ધાર. ભવિ. ૫ વેદ વ્રણ ને હાસ્યાદિક પટ, મિથ્યાત્વ ચાર કષાયજી; ચૌદ અત્યંતર નવવિધ બાહ્યની, સંથી તજે મુનિરાય. ભવિ. ૬ ઉપશમ ક્ષપશમ ને ક્ષાયક, દર્શન ત્રણ પ્રકાર શ્રદ્ધાપરિણતિ આતમકેરી, નમીએ વારંવાર. ભવિ. ૭
આપ આપ અનુભવ કરે તો શું વાંછિત દૂર કેવલજ્ઞાન પ્રગટ કરી, પાને સુખ ભરપુર,
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૯૮
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
અઠ્ઠાવીશ ચૌદને ષટદશ એક, મત્યાદિના જાણજી; એમ એકાવન ભેદે પ્રણ, સાતમે પદ વરનાણુ. ભવિ. ૮ નિવૃત્તિ ને પ્રવૃત્તિ ભેદે, ચારિત્ર છે વ્યવહાજી; નિજગુણસ્થિરતા ચરણ તે પ્રણ, નિશ્ચય શુદ્ધ પ્રકાર. ભવિ.૯ બાહ્ય અત્યંતર તપતે સંવર, સમતા નિર્જરા હેતુજી; તે તપ નમીએ ભાવ ધરીને, ભવસાગરમાં સેતુ. ભવિ. ૧૦ એ નવપદમાં પણ છે ધમી, ધર્મ તે વરતે ચારજી, દેવ ગુરુ ને ધર્મ તે એહમાં, દે તીન ચાર પ્રકાર. ભવિ. ૧૧ મારગદેશક અવિનાશીપણું, આચાર વિનય સંકેતજી સહાયપણું ધરતા સાધુજી, પ્રણમે એહી જ હેતે. ભવિ. ૧૨ વિમલેશ્વર સાનિધ્ય કરેતેહની, ઉત્તમ જે આરાધે; પદ્મવિજય કહે તે ભવિ પ્રાણી, નિજ આતમહિત સાધે. ભવિ. ૧૩
દિવાળીનું સ્તવન (વાલાજીની વાટડી અમે જોતાં ૨-એ દેશી ) જય જિનવર જગ હિતકારી રે, કરે સેવા સુર અવતારી રે, ગૌતમ પમુહા ગણધારી, સનેહી વીરજી જ્યકારી રે. ૧ અંતરંગ શિપુને ત્રાસે રે, તપ કે પાટોપે વાસે રે, કહ્યું કેવલનાણું ઉલ્લાસે,
સનેહી૨
જે પરભાવ સકલ તજી, દેખ આતમ ભાવ; કેવલજ્ઞાનસ્વરૂપ થઈ જલદી મેક્ષે જાવ
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________
- સ્તવને
રહe
ale al pay tor fastly Gral
કટી લકે વાદ વદાય રે, પણ જિન સાથે ન ઘટાય રે, તિણે હરિ લંછન પ્રભુ પાય,
સનેહી- ૩ઃ સવિ સુરવધૂ થઈ થઈકારે, જળપંકજની પરે ન્યારા રે, તજી તૃષ્ણ ભેગવિકારા,
' સનેહી ૪: પ્રભુ દેશના અમૃતધારા રે, જિન ધર્મ વિષે રથકારા રે, જેણે તાર્યા મેઘકુમારા,
સનેહી, ૫. ગૌતમને કેવળ આલી રે, વર્યા સ્વાતિએ શિવ વરમાલી રે, કરે ઉત્તમ લેક દિવાલી,
સનેહી૬ અંતરંગ અલચ્છ નિવારી રે, શુભ સજ્જનને ઉપગારી રે, કહે વીર વિભુ હિતકારી,
સનેહી૭
2
શ્રી રાયણુ પગલાનું સ્તવન શ્રી આદીશ્વર અંતરયામી, જીવન જગત આધાર, શાંત સુધારસ જ્ઞાને ભરીયે, સિદ્ધાચલ શણગાર; રાયણ રુડી રે જહાં પ્રભુ પાય ધરે,
વિમલગિરિ વદે રે દેખત દુઃખ હરે, - પુણ્યવંતા પ્રાણી રે, પ્રભુજીની સેવા કરે. વિમળ૦ ૧. ગુણ અનંતા ગિરિવરકેરા, સિધ્યા સાધુ અનંત, વળી રે સિદ્ધશે વાર અનંતી, એમ ભાખે ભગવંત;
ભભવકેરાં રે, પાતિક દૂર કરે. વિમળ૦ ૨
સી પુત્રો ને કુટુંબ મમ, વિષય ભેગ દુઃખખાણ જે જ્ઞાની એમ ચિંતવે, તે પામે નિરવાણુ.
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________
કાકા
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-સુમાળા
વાડીયું રસરૂપા કેરી, મણુિ માણેકની રે ખાણ, રત્ન ખાણ ખડુ રાજે હેા તીરથ, એવી શ્રીજિન વાણ;
સુખના સ્નેહી રે ધન દૂર કરે. વિમળ૦ ૩ પાંચ કોડીશુ. પુ'ડરીક સિધ્યા, ત્રણ કોડીશું રામ, વીશ કોડીશું' પાંડવ સિધ્યા, સિદ્ધક્ષેત્ર સિદ્ધહામ;
મુનિવર મેટા હૈ અનંતા મુક્તિ વંરે. વિમળ૦ ૪ એસા તીરથ આર ન જગમેં, ભાખે શ્રી જિનભાણુ, દુરગતિ કાપે ને પાર ઉતારે વાલા, આપે કેવળનાણુ;
વિજન ભાવે રે જે એહની સેવા કરે. વિમળ૰ પુ દ્રવ્ય ભાવશુ પૂજા કરતાં, પૂજે શ્રી જિનપાય, ચિદાન'દ સુખ આતમ વેદી, ન્યાતિસે જ્યેાતિ મીલાય;.
કીરતિ એહુની રે, માણેકમુનિ કરે. વિમળ૦ ૬
શ્રી પર્યુષણ પર્વ તું સ્તવન
પ્રભુ વીર જિષ્ણુદ વિચારી, ભાખ્યા પ` પન્નુસણુ ભારી; આખા વર્ષ માં તે દિન મોટા, આઠે નહી તેમાં છેટા રે; એ ઉત્તમને ઉપકારી, ભાખ્યા જેમ ઔષધમાંહિ કહીએ, અમૃતને સારું લખીએ રે; મહામંત્રમાં નવકાર ભારી. ભાખ્યા૦ ૨
જ્ન્મ મરણ પાલે કરે, લાગ ભાવે આ ક્રુતિ શિષ આપત, દઢ ધારી એ આવ
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________
વૃક્ષમાંહિ કલ્પતરુ સારે, એમ પર્વ પજુસણ ધારે રે
સૂત્રમાંહિ ક૫ ભવ તારી. ભાખ્યા૩ તારા ગણમાં જેમ ચંદ્ર, સુરવરમાંહિ જેમ ઇંદ્ર રે .
સતીઓમાં સીતા નારી. ભાખ્યા. ૪ જે બને તો અઠ્ઠાઈ કીજે, વળી મા ખમણ તપ લીજે રે,
સેળ ભત્તાની બલિહારી. ભાખ્યા ૫. નહિ તો ચોથ છ તો લહીએ, અઠ્ઠમ કરી દુઃખ સહીએ રે;
તે પ્રાણુ જુજ અવતારી. ભાખ્યા ૬, તે દિવસે રાખી સમતા, છેડે મોહ માયાને મમતા રે,
સમતારસ દિલમાં ધારી. ભાખ્યા. ૭ નવ પૂર્વતણે સાર લાવી, જેણે કલ્પસૂત્ર બનાવી રે;
" ભદ્રબાહુ વાર અનુસારી. ભાખ્યા. ૮ સેના રૂપાનાં ફૂલડાં ધરીએ, એ કલ્પની પૂજા કરીએ રે,
, એ શાસ્ત્ર અને પમ ભારી. ભાખ્યા. ૯ ગીત ગાન વાજિંત્ર વજાવે, પ્રભુજીની આંગી રચાવે રે,
કરે ભક્તિ વાર હજારી. ભાખ્યા ૧૦ સુગુરુમુખથી એ સાર, સુણે અખંડ એકવીશ વાર રે,
એ જુએ અષ્ટભવે શિવપારી ભાખ્યા ૧૧ એમ અનેક ગુણના ખાણી, તે પર્વ પજુસણ જાણી રે;
સે દાન દયા મને હારી. ભાખ્યા. ૧૨
સેવી દોને '
જે તુજ મન નિગ્રંથ છે, તે તું છે નિગ્રંથ; તેથી રાગાદિક તજે, તે પામે શિવપંથ,
-
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૦ર
શ્રી જિનચંદ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
શ્રી વૈરાગી પદ
( તાલ-લાવણું ) ચેતે તો ચેતાવું અને રે, પામર પ્રાણી–એ ટેક તારે હાથે વપરાશે તેટલું જ તારું થાશે;
બીજું તો બીજાને જાશે રે, પામર ૧ સજી ઘરબાર સારું, મિથ્યા કહે છે મારું મારું
તેમાં નથી કશું સારું . પામર૦ ૨ માખીઓએ મધ કીધું, ન ખાધું ન દાન દીધું કે,
લંટનારે લૂંટી લીધું છે. પામર૦ ૩ ખંખેરીને હાથ ખાલી, ઓચીંતુ જવું છે ચાલી;
કરે માથાફોડ ઠાલી રે. કામર૦ ૪ સાહુકારમાં સવા, લાખોપતિ તું લેખાયો
કહે સાચું શું કમાયો રે? પામર૦ ૫ કમાયો તું માલ કે, તારી સાથે આવે એ
અવેજ તપાસ એ રે. પામર૦ ૬. હજી હાથમાં છે બાજી, કર તું પ્રભુને રાજી;
તારી મૂડી થાશે તાજી રે. પામર ૭ . હાથમાંથી બાજી જાશે, પછીથી પસ્તા થાશે
કશું ન કરી શકાશે રે. પામર૦ ૮ હાઇલાહાહાહાહાહાહાહાકાહારાજા
જે જાણે તું આપ પર, તે નિશ્ચય પરત્યાગ તે જ ખરે સંન્યાસ છે, બેલે જિનવડ ભાગ,
.
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
ખેળામાંથી ધન ખાયું, ધૂળથી કપાલ ધાયું
જાણપણું તારું જોયું છે. પામર૦ ૯
વેરાગ્ય વિષે . (કબાલી-મેરે મૌલા બુલાલે મદીને મુઝે-એ રાગ ). ચારે પ્રભુકા ધ્યાન લગા તો સહી, ઈન પાકે દૂર ભગા તો સહી. સે રહા કિસ નિદ, જિસકા ન મુજકે જ્ઞાન હૈ, આયા થા યહાં કિસ લીયે, ક્યા કર રહા નાદાન હૈ, ઐસી નીદકે વેગ ઊડા તો સહી.
પ્યારે. ૧ ચાર દીનકી ચાંદની હૈ, ફિર અધેરી આયગી, સાથ કુછ ચલતા નહિ, દૌલત પડી રહ જાયગી, ઐસી મમતાકે દૂર હટા તો સહી.
પ્યારે. ૨ મતલબ કે સાથી હૈ, સભી નહીં સાથી તેરે જાયેગે, જબ મેત તેરી આ જાયેગી, જંગલમેં ઘર કર આયંગે, જિન ધર્મને પ્રેમ બઢા તો સહી.
પ્યારે૩ ફિકર અબ ત્યાગ દે, દીલક લગાલે જ્ઞાનમેં, આનન્દ ચિત્ત હો જાયેગા, ઐસી મજા હૈ ધ્યાનમેં, શિવરમણીસે નેહ લગા તો સહી.
પ્યારે. ૪ હંસકા કહના યહી, નિત પાસે ડરતે રહો, ફિરતે રહો શુભ કામમેં, ઉપકાર ભી કરતે રહો, ઐસી બાત કે દિલમેં જમા તો સહી.
પ્યારે. ૫
સમ્યગૂ દર્શન તેજ છે, આત્માનું એાળખાણ; ચેતન રહે નિજ રૂપમાં, તે ચારિત્ર પિછાણ,
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________
30%
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
શ્રી પુણ્યપ્રકાશનું સ્તવન
શાસનાયક
સકલ સિદ્ધિદાયક સદા, ચાવીશે જિનરાય; સહગુરુ સ્વામિની સરસ્વતી, પ્રેમે પ્રણમું પાય. ત્રિભુવનપતિ ત્રિશલાતણા; નદન ગુણગભીર, જગજચે, વધુ માન વડવીર. ૨ એક નિ વીર જિંદને, ચરણે કરી પ્રણામ, ભવિક જીવનાં હિત ભણી; પૂછે ગૌતમસ્વામ. ૩ મુક્તિ મારગ આરાધીએ, કહો કિણ પરે અરિહંત ? સુધા સરસ તવ વચનરસ, ભાખે શ્રી ભગવત. ૪ અતિચાર આલાઈ એ, વ્રત ધરીએ ગુરુ સાખ; જીવ ખમાવા સયલ જે, ચેાનિ ચારાશી લાખ.
૫.
વિધિ વળી વાસિરાવીએ, પાપસ્થાનક અઢાર; ચાર શણુ નિત્ય અનુસરા, નિંદા દુરિત આચાર. શુભ કરણી અનુમાદીએ, ભાવ ભલેા મન આણુ; અણુસણ અવસર આદરી, નવપદ જપે સુજાણુ. ૭ શુભગતિ આરાધનતણા, એ છે દશ અધિકાર; ચિત્ત આણીને આદરા, જેમ પામે ભવપાર.
કરમવશે અષાઢા મુનિ, ભરતના નાયિક કીધ; નિત્ય ભાવના ભાવતાં, તિણે તિહાં કેવળ લીધ
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
ઢાળ પહેલી [ ભવિકા, સિદ્ધચક્રપદ વંદેએ દેશી. ] જ્ઞાન દરિસણ ચારિત્ર તપ વીરજ, એ પાંચે આચાર; એહ તણું ઈહભવ પરભવના, આલેઈએ અતિચાર રે.
પ્રાણી, જ્ઞાન ભણે ગુણખાણું, - વીર વદે એમ વાણું રે.પ્રા. ૧ ગુરુ ઓળવીએ નહિ ગુરુ વિનયે, કાળે ધરી બહુમાન સૂત્ર અર્થ તદુભય કરી સુધાં, ભણીએ વહી ઉપધાન રે.ખા. ૨ જ્ઞાનેપકરણ પાટી પિથી, ઠવણ નકારવાળી; તેહ તણી ઝધી આશાતના, જ્ઞાનભક્તિના સંભાળી રે. પ્રા. ૩ ઇત્યાદિક વિપરીતપણથી, જ્ઞાન વિરાધ્યું હતું આ ભવ પરભવ વળી રે ભવભવ, મિચ્છામિ દુક્કડં તેહ રે;
પ્રાણુ, સમકિત યે શુદ્ધ જાણું. પ્રા. ૪ જિનવચને શંકા નવિ કીજે, નવિ પરમત અભિલાષા સાધુતનું નિદા પરિહરંજ, ફળ સદેહ મ રાખશે. પ્રા. ૫ મૂઢપણું છડે પરશંસા, ગુણવંતને આદરીએ; સાહમ્મીને ધર્મે કરી થિરતા, ભક્તિ પ્રભાવના કરીએ રેપ્રા૬ સંઘ ચૈત્ય પ્રાસાદતણે જે, અવર્ણવાદ મન લેખે દ્રવ્ય દેવકે જે વિણસાડ્યો, વિણસ ઉગે . પ્રા. ૭
ચંડરુદ્ધ ગુરુ ખંધે કરી; રજની કિયે વિહાર શિષ્ય કેવળ પામિ, તિમ ગુરુ કેવળ ધાર, ૨૦
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ઇત્યાદિક વિપરીત પણાથી, સમકિત પંડ્યું જેહક - આ ભવ પરભવ વળી રે ભવભવ, મિચ્છામિ દુકકર્ડ તેહ રે. "
પ્રાણુ, ચારિત્ર લે ચિત્ત આણું. પ્રા. ૮ પાંચ સમિતિ ત્રણ ગુપ્તિ વિરાધી, આઠે પ્રવચનમાય; * સાધુતણે ધર્મો પ્રમાદે, અશુદ્ધ વચન કાય છે. પ્રા. ૯. શ્રાવકને ધર્મ સામાયિક, પિસહમાં મન વાળી : જે જ્યણાપૂર્વક એ આઠે, પ્રવચનમાય તે પાળી રે. પ્રા. ૧૦ ઇત્યાદિક વિપરીત પણાથી, ચારિત્ર ડાહોલ્યું જેહ, આ ભવ પરભવ વળી રે ભવભવ, મિચ્છામિ દુક્કડં તેહ રે.પ્રા૦૧૧ બારે ભેદે તપ નવિ કીધે, છતે ગે નિજ શકત; ધર્મે મન વચન કાયા વીરજ, નવિફેરવિયું ભગતે રે. પ્રા૧૨ તપ વીરજ આચાર એણી પરે, વિવિધ વિરાધ્યાં જેહ, આ ભવ પરભવ વળી રે ભવભવ,મિચ્છામિ દુકકડ તેહરે. પ્રા૦૧૩ વળીય વિશેષે ચારિત્રકેરા, અતિચાર આલઈએ; વીર જિણેસર વયણ સુરે, પામેલ સવિ પેઈએ રે. પ્રા૧૪
ઢાળ બીજી . [ પામી સુગુરુ પસાય રે-એ દેશી ] પૃથ્વી પાણી તેલ, વાઉ વનસ્પતિ,
એ પચે થાવર કહ્યાં એક
ખટમાસીને માદક ચૂરતાં
પારણે ઢંઢણું નામ કુમાર; પામિય, કેવળજ્ઞાન ઉદાર,
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
કરી કરશણ આરંભ, ખેત્ર જે બેડિયાં,
કૂવા તલાવ ખણાવિયા એ, ઘર આરંભ અનેક, ટાંકાં ભેંયરાં,
- મેડી માળ ચણાવિયા એ, લીંપણ ગૂપણ કાજ, એણપરે પરે,
પૃથ્વીકાય વિરાધિયા એ. ધાવણ નાવણ પાણી, ઝીલણ અષ્કાય, - છેતી દેતી કરી દુહવ્યાં એ. • ભાઠીગર કુંભાર, લેહ સેહનગરા,
ભાડભુંજા લીહાસાગરા એ. તાપણું સેકણ કાજ, વસ્ત્રનિખારણ,
રંગણ ાંધણ રસવતી એક એણે પરે કર્માદાન, પરે પરે કેળવી
, તેલ વાઉ વિરાધિયાં એ. વાડી વન આરામ, વાવી વનસ્પતિ,
પાન ફળ ફૂલ ચૂંટિયાં એક પિંક પાપડી શાક, શેક્યા સૂકવ્યાં.
છેદ્યાં જ્યાં આથિયાં એ. અળશી ને એરંડ, ઘાણી ઘાલીને,
ઘણું તિલાદિક પીલિયાં એ;
૫
-
ખંડ રાજ્ય હેલાં તજ, લીધે સંજમ ભારે; દશ રેગ હાં સહ્યા, શ્રીચકી સનત માર.
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
૬.
૭
, '
ઘાલી કેલમાંહ, પીલી શેરડી,
કંદમૂળ ફળ વેચિયાં એ. એમ એકેદ્રિય જીવ, હણ્યા હણાવિયા,
હણતાં જે અનુમદિયા એ આ ભવ પરભવ જેહ, વલી રે ભવે ભવે,
તે મુજ મિચ્છામિ દુક્કડ એ. કમી કરમિયા કડા, ગાડર ગડેલાં, - ઈયલ પિરા અળસિયાં એ; વાળા જળે ચુડેલ, વિચલિત રસતણાં,
વળી અથાણાં પ્રમુખનાં એ, એમ બેઇદ્રિય જીવ, જે મેં દુહવ્યા,
તે મુજ મિચ્છામિ દુક્કડે એ. ઉદેહી જ લીખ, માંકડ મકડા, .
ચાંચડ કીડી કુંથુઆ એ. ગદ્દહિયાં ઘીમેલ, કાનખજુરડા, | ગીગડા ધરિયાં એક એમ તેઈદ્રિય જીવ, જે મેં દુહવ્યા, છે તે મુજમિચ્છામિ દુક્કડ એ. માખી મચ્છર ડાંસ, મસા પતંગિયાં,
કંસારી કેલિયાવડા એ
૯
૧૦
કર ભાખતાં કેવળ લો, કૂરગડ અણગાર; બિમા ખડ્ઝ હાથે ધરી, જે મુનિમાં શણગાર,
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
ઢીંકણ વીંછુ તીડ, ભમરા ભમરીએ - કેતાં બગ ખડમાંકડી એ. ૧૧ એમ ચરિંદ્રિય જીવ, જે મેં દુહવ્યા,
તે મુજ મિચ્છામિ દુક્કડે એક જળમાં નાખી જાળ, જળચર દુહવ્યા,
વનમાં મૃગ સંતાપિયા એ. ૧૨ પડ્યા પછી જીવ, પાડી પાશમાં, * પિપટ ઘાલ્યા પાંજરે એક એમ પચેંદ્રિય જીવ, જે મેં દુહવ્યા,
તે મુજ મિચ્છામિ દુર્ડ એ. ૧૩
કાળ ત્રીજી [ સુણ જિનવર શેત્રુંજા ધણીજી–એ દેશી ] ક્રોધ લેભ ભય હાસ્યથીજી, બેલ્યા વચન અસત્ય ફૂડ કરી ધન પારકાંજી, લીધાં જેહ અદત્ત છે.
જિન), મિચ્છામિ દુક્કડં આજ, તુમ સામે મહારાજ રે, જિનછ દેઈ સારું કાજ રે.
જિનજી ૧
પંખી પ્રાણ જ રાખવા, કરી ખડખંડ નિજ દેહ, મેઘરથરાય તણે ભવે, પ્રસન્ન હુએ સુર તેહ.
|
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૧૦
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
ધ્રુવ મનુષ્ય તિય ચનાંજી, મથુન સેવ્યાં ; વિષયારસ લંપટતણેજી, ઘણું વિડંખ્યા દેહ રે.
જિનજી૦ ૨
પરિગ્રહની મમતા . કરીજી, ભવભવ જે જિહાંની તે તિહાં રહીજી, કાઈ ન
કીધાં
રયણીભાજન જે કર્યો જી, રસના રસની લાલચેજી, પાપ
મેલી
આવી.
ભક્ષ
કર્યો
વ્રત લેઈ વિસારિયાંજી, વળી ભાંગ્યાં કપટ હેતુ કિરિયા કરીજી, કીધાં આપ
ત્રણ
ઢાળ આઠે દુહેજ, આ લા યા શિવગતિ આરાધનતણાજી, એ પહેલા
ઢાળ ચેાથી [ સાહેલડીની–એ દેશી ]
આથ;
સાથ રે.
જિનજી૦ ૩
અલક્ષ;
પ્રત્યક્ષ રે.
જિન૭૦ ૪
પચ્ચક્ખાણુ;
વખાણ રે. જિનજી૦ ૫
અ તિ ચા ૨; અધિકાર રે. જિનજી. ૬
પાઁચ મહાવ્રત આદરા સાહેલડી રે, અથવા લ્યા વ્રત ખાર તે; થાશક્તિ વ્રત આદરી, સા॰ પાળા નિરતિચાર તા. ૧
વીર્ વ ગુમાન શ્યુ, દશા ભદ્ર નરિસ : સુપતિ પાય લગાડિયા, જગ રાખી જિણે લિહુ,
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવના
વ્રત લીધાં સંભારીએ, સા॰ હૈડે ધરીય વિચાર તો; શિવગતિ આરાધનતણા, સા॰ એ બીજો અધિકાર તો. ૨ જીવ સવે ખમાવીએ, સા॰ ચેાનિ ચારાશી લાખ તો; મન શુદ્ધે કરી ખામણાં, સા॰ કાઈશું રાષ ન રાખ તે. ૩ સર્વે મિત્ર કરી ચિતવો, સા॰ કોઈ ન જાણેા શત્રુ તે; રાગ દ્વેષ એમ પિરહરી, સા॰ કીજે જન્મ પવિત્ર તેા. જ સાહુમ્મી સંઘ ખમાવીએ, સા॰ જે ઊપની અપ્રીત તો; સજ્જન કુટુંબ કરી ખામણાં, સા॰ એ જિનશાસન રીત તા. ૫ ખમીએ ને ખમાવીએ, સા॰ એહી જ ધર્મના સાર તા; શિ વ ગ તિ આરાધનતણા, સા॰ એ ત્રીજો અધિકાર તે. ૬ મૃષાવાદ હિંસાચારી, સા૦ ધનમૂર્છા મૈથુન તા; ક્રોધ માન માયા તૃષ્ણા, સા॰ પ્રેમ દ્વેષ વૈશુન્ય તા. ૭ નિંદા કલહ ન કીજિયે, સા॰ કૂડાં ન દીજે આળ તો; રતિ અરતિ મિથ્યા તો, સા॰ માયામેાહ ત્રિવિધિ ત્રિવિધ વાસિરાવીએ, સા॰ પાપસ્થાન અઢાર તે; શિવ ગ તિ આરાધનતણેા, સા॰ એ ચેાથેા અધિકાર તો. ટ્
જ જાળ તા. ૮
૩૧૧:
ઢાળ પાંચમી
[ શ્રાવણ સુદિ દિન પંચમીએ—એ દેશી ]
જનમ જરા મરણે કરી એ, આ સ`સાર અસાર તે; કર્યો ક` સહુ અનુભવે, કોઈ ન રાખણહાર તા. ૧
અ
****
સુલસા રેવતી રંગÄ', દાન દીધા મહાવીર; તીર્થંકર પદ પામશે, લહેશે તે ભત્રતીર.
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
શરણુ એક અરિહંતનુ એ, શરણુ સિદ્ધ ભગવંત તા; શરણુ ધર્મશ્રી જૈનનુ એ, સાધુ શરણુ ગુણવત તા. ૨ અવર મેહ સિવ પરિહરીએ, શરણ ચાર ચિત્ત ધાર તે; શિવગતિ આરાધનતણા એ, એ પાંચમા અધિકાર તા: ૩ આ ભવ પરભવ જે કર્યાં. એ, પાપ કર્યાં કોઈ લાખ તો; આતમસાખે નિઢીએ એ, પડિમીએ ગુરુ-સાખ તા. ૪ મિથ્યામતિ વર્તાવિયા એ, જે ભાખ્યાં ઉત્સૂત્ર તા; કુમતિ કદાગ્રહને વશે એ, જે ઉત્થાપ્યાં સૂત્ર તો. ૫ ઘડવાં ઘડાવ્યાં જે ઘણાં એ, ઘરટી હળ હથિયાર તો; ભવ ભવ મેલી મૂકિયાં એ, કરતા જીવ સંહાર તો. ૬ પાપ કરીને પોષિયાં એ, જનમ જનમ પરિવાર તો; જન્માંતર પહાંત્યા પછી એ, કોઈએ ન કીધી સાર તો. ૭
આ ભવ પરભવ જે કર્યાં એ, એમ અધિકરણ અનેક તો; ત્રિવિધ ત્રિવિધ વાસિરાવીએ એ, આણી હૃદય વિવેક તો. ૮ દુષ્કૃત નિદા એમ કરી એ, પાપ કર્યાં પરિહાર તો; શિવગતિ આરાધનતા એ, એ છઠ્ઠો અધિકાર તો. ૯
૩૧૧
ઢાળ છઠ્ઠી
( તે દિન કયારે આવશે—એ દેશી. )
ધન ધન તે દિન માહરા, છડાં કીધે ધ; - દ્વાન શિયળ તપ ભાવના, ટાળ્યાં દુષ્કર્મ. ધન૦ ૧
જી
ભાવના છે ભવનાશિની, જે આપે ભવપાર; ભાવના ખડી સંસારમેં, જશ ગુણના નહીં પાર.
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
છે
.
શેત્રુજાદિક તીર્થની, જે કીધી જાત્ર; જુગતે જિનવર પૂજિયા, વળી પિષ્યાં પાત્ર. ધન૦ ૨ પુસ્તક જ્ઞાન લખાવિયાં, જિણહર જિનચૈત્ય સંઘ ચતુર્વિધ સાચવ્યાં, એ સાતે બેત્ર. ધન ૩ પડિકમણાં સુપરે કર્યા, અનુકંપા દાન; સાધુ સૂરિ ઉવજઝાયને, દીધાં બહુમાન. ધન૦ ૪ ધર્મ કારજ અનમેદીએ, એમ વારેવાર; શિવગતિ આરાધન તણે, એ સાતમો અધિકાર. ધન ૫ ભાવ ભલે મન આણુએ, ચિત્ત આણી ઠામ, સમતા ભાવે ભાવીએ, એ આતમરામ. ધન- ૬ સુખ દુઃખ કારણ જીવને, કેઈઅવરન હોય; કર્મ આપ જે આચર્યા, ભેગવીએ સેય. ધન ૭ સમતા વિણ જે અનુસરે, પ્રાણું પુણ્યનું કામ છાર ઉપર તે લીપણું, ઝાંખર ચિત્રામ. ધન૮ ભાવ ભલી પરે ભાવીએ, એ ધર્મને સાર; શિવગતિ આરાધનતણે, એ આઠમે અધિકાર. ધન ૯
ઢાળ સાતમી (પ્રહ ઊઠી વંદું, ઋષભદેવ ગુણવંત-એ દેશી ) હવે અવસર જાણી, કરી સંલેખન સાર, અણુસણ આદરીએ, પચ્ચકખી ચારે આહાર;
ધાસ ધામેં નામ લે, વૃથા શ્વાસ મત ખાય; ન જાને યે ધાસ કે, આવન હેય ન હોય,
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
૩૧૪
૧
લલુતા સવિ મૂકી, છાંડી મમતા અંગ, - એ આતમ ખેલે, સમતા જ્ઞાન તરંગ.
ગતિ ચારે કીધાં, આહાર અનંત નિઃશંક, પણ તૃપ્તિ ન પામે, જીવ લાલચિયો રેક; દુલ્લાહો એ વળી વળી, અણસણને પરિણામ, એહથી પામીજે, શિવપદ સુરપદ ઠામ. ધન્ય ધન્ના શાલિભદ્ર, બંધે મેઘકુમાર, અણસણ આરાધી, પામે ભવને પાર શિવમંદિર જાશે, કરી એક અવતાર, આરાધન કેરે, એ નવમો અધિકાર. દશમે અધિકારે, મહામંત્ર નવકાર, મનથી નવિ મૂકે, શિવસુખ ફલ સહકાર; એ જપતાં જાયે, દુર્ગતિ દેષ વિકાર, સુપેરે એ સમરે, ચૌદ પૂરવને સાર. જન્માંતર જાતાં, જે પામે નવકાર, તે પાતિક ગાળી, પામે સુર અવતાર; એ નવપદ સરીખ, મંત્ર ન કે સંસાર, ઈંહ ભવ ને પરભવે, સુખ સંપત્તિ દાતાર. જુએ ભીલ ભીલડી, રાજા રાણી થાય, નવપદ મહિમાથી, રાજસિંહ મહારાય;
૫
નહાવે ધોયે ક્યા હુઆ, જે મનમેં મેલ સમાય; મીન સદા જલમેં રહે, ધયે વાસ ન જાય,
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________
સતવને
૩૧૫
રાણી રત્નાવતી બેહુ, પામ્યા છે. સુરભેગ, એક ભવ પછી લેશે, સિદ્ધિવધૂ સોગ. શ્રીમતીને એ વળી, મંત્ર ફળ્યો તત્કાલ, ફણીધર ફીટીને, પ્રગટ થઈ ફૂલમાલ; શિવકુમારે જોગી, સોવનપુરિસ કીધ, એમ ઈણે મંત્ર, કાજ ઘણાંનાં સિદ્ધ. એ દશ અધિકારે, વીર જિણેસર ભાખ્યો, આરાધનકેરે વિધિ, જેણે ચિત્તમાંહિ રાખ્યો; તેણે પાપ પખાળી, ભવ ભય દૂર નાખ્યો, જિનવિનય કરતાં સુમતિ, અમૃત રસ ચાખ્યો.
ઢાળ આઠમી
(નમે ભવી ભાવશું-એ દેશી) સિદ્ધારથ સુત કુળતિલે એ, ત્રિશલા માત મલ્હાર તે, અવનીતલે તમે અવતર્યા એ, કરવા અમ પર ઉપકાર.
જયે જિન વીરજી એ. ૧ મેં અપરાધ કર્યા ઘણું એ, કહેતાં ન લહું પાર તે; તુમ ચરણે આવ્યા ભણી એ, જે તારે તે તાર. ૦ ૨ આશ કરીને આવિયો એ, તુમ ચરણે મહારાજ તે આવ્યાને ઉવેખશે એ, તે કેમ રહેશે લાજ? જો ૩
- દુરિજનકી કરુણું બૂરી, ભલે સજ્જનકે ત્રાસ
સૂરજ જબ ગરમી કરે, તબ વસનકી આશ. '
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
કરમ અજણ આકરાં એ, જનમ મરણ જંજાળ તે હું છું એહથી ઊભગે એ, છોડવ દેવ! દયાલ. જ. ૪ આજ મરથ મુજ ફળ્યા એ, નાઠાં દુઃખ દદલ તે; તૂક્યો જિન વીશ એ, પ્રગટ્યા પુણ્ય કલેલ. ૫ ભવ ભવ વિનય કુમારડ એ, ભાવ ભક્તિ તુમ પાય તે દેવ દયા કરી દીજીએ એ, બેધિબીજ સુપસાય.. જય૦ ૬
કળશ ઈહ તરણતારણ સુગતિકારણ, દુઃખનિવારણ જગ જ શ્રી વીર જિનવર, ચરણ ઘુણતાં, અધિક મન ઉલટ ભયો. ૧ શ્રીવિજયદેવસૂરીશ પટધર તીરથ જગમ એણી જગે; તપગચ્છપતિ શ્રી વિજયપ્રભસૂરિ, સૂરિતેજે ઝગમગે ૨ શ્રી હીરવિજયસૂરિશિષ્ય વાચકકીતિવિજ્ય સુરગુરુ સમે, તસ શિષ્ય વાચક વિનયવિજયે, જિનવીસમે. ૩ સય સત્તર સંવત ઓગણત્રીશે, રહી રાંદેર માસે એ. વિજયાદશમી વિજયકારણ, કીધે ગુણ અભ્યાસ એ. ૪ નરભવ આરાધન સિદ્ધિ સાધન, સુકૃત લીલવિલાસ એ; નિર્જરા હેતે સ્તવન રચિયું, નામ પુણ્યપ્રકાશ એ.
કબીર કૂવા એક હૈ, પનિહારી ત્યારે ત્યારે બરતન ભયે, પાની સબમેં
અનેક, . એક
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિઓ
૩૧૦
સ્તુતિ-સંગ્રહ શ્રી ગષભદેવ જિન-સ્તુતિ
આદિ જિનવર રાયા જાસ સેવન કાયા, મરુદેવી માયા ધરી લંછન પાયા જગતસ્થિતિ નિપાયા શુદ્ધ ચારિત્ર પાયા, કેવળસિરિ રાયા મેક્ષનગરે સધાયા. સવિ જિન સુખકારી મેહ મિથ્યા નિવારી, દુર્ગતિ દુઃખ ભારી શેક સંતાપ વારી; શ્રેણી “ક્ષપક સુધારી કેવળાનંત ધારી, નમીએ નરનારી જેહ વિશ્વોપકારી. સમવસરણ બેઠા લાગે જે જિનજી મીઠા, કરે ચણ પઈ ઈંદ્ર ચંદ્રાદિ દીઠ દ્વાદશાંગી વરિઠ્ઠા ગુંથતાં ટાળે રિફા, ભવિજન હાય હિટ્ટા દેખી પુષ્ય ગરિા. સુર સમકિતવંતા જેહ રિધ્ધ મહેતા, જેહ સજન સંતા ટાળીએ મુજ ચિંતા, જિનવર સેવંતા વિધ્ર વારે તુરંતા, જિન ઉત્તમ થર્ણતા પાને સુખ દિતા.
સમ્યફ શ્રદ્ધાવાન નર, અજર અમર ગુણધામ; કર્મબંધ તે નવ કરે, કરે નિર્જરા કામ,
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૧૮
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
ભવ્યાજવિધતૈક્તરણ વિસ્તારી કર્માવલી, રંભાસામજનાભિનંદનમહા–નષ્ટાપદાભાસુરે ભઢ્યા વંદિત પાદપદ્મવિદુષાં સંપાય જિગ્નતા, રંભાસામાજનાભિનંદનમહા નષ્ટાપદા ભાસુરે - ૧ તે વઃ પાંતુ જિનેત્તમા, ક્ષતરૂ નાચિક્ષિપુર્યન્મને, દારાવિશ્વમચિતા સુમન મન્ચારવામાં રાજિતા યત્પાદૌ ચ સુરેક્ઝિતા સુરભયચકુ પતન્યમ્બરદારાવિભ્રમરે ચિતા સુમનસે મન્દારવારાજિતા. ૨ શાન્તિ વસ્તગુતાન્મિનુગમનાઘનૈગમઘેનરક્ષેમં જનહિતલાંછિતમદે દીર્ણ ગજાલકૃતમ; તભૂજંગતાં જિનિઃ પ્રવચન દત્યુવાધાવલીરાભંજન હેતુલાંછિતમદે દીણગજાલંકૃતમ. ૩ શીતાંશુત્વિષિ યત્ર નિત્યમદધ૬ ગંધાલ્યધૂલીકણનાલી કેસરલાલસા સમુદિતા શુભ્રામરીભાસિત . પાયાઃ મૃતદેવતા નિદધતી તત્રાબ્બકાન્તીકમ, નાલિકેસરલાલસા સમુદિતા શુભ્રામરી ભાસિતા. ૪
પંકજ જળ જેમ ભિન્ન રહે, તેમ રહે સમ્યકત્વવાન; લિત ન થાય કર્મથી આત્મશ્રદ્ધાવાન.
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિઓ
શ્રી શાંતિનાથ જિન-સ્તુતિ વંદ જિન શાંતિ જાસ રેવન્ન કાંતિ, ટાળે ભવભ્રાંતિ મેહમિથ્યાત્વ શાંતિ દ્રવ્યભાવ અરિ પાંતિ તાસ કરતા નિકાંતિ, ધરતા મન ખાંતિ શેક સંતાપ વાંતિ. દેય જિનવર નીલા દેય રક્ત રંગીલા, દેય ધોળા સુશીલા કાઢતા કર્મ કલા, ન કરે કઈ હીલા દેય શ્યામ સલીલા, સેળ સ્વામીજી પીળા આપજે મેક્ષલીલા. જિનવરની વાણી મોહલ્લી કૃપાણી, સૂત્રે દેવાણી સાધુને એગ્ય જાણી; અરથે ગુથાણી દેવ મનુષ્ય પ્રાણી, પ્રણમે હિત આણી મોક્ષની એ નિશાણી. વાગેલરી દેવી હર્ષ હિયડે ધરેવી, જિનવર પાય સેવી સાર શ્રદ્ધા વરવી, જે નિત્ય સમરેવી દુઃખ તેહના હરેવી. પદ્યવિજય કહેવી ભવ્ય સંતાપ ખેવી.
શાંતિ સુહંકર સાહિબે, સયંમ અવધારે, સુમિત્રને ઘેર પારણું, ભવપાર ઉતારે
જે સમતામાં લીન થઈ કરે અધિક અભ્યાસ; અખિલ કર્મ તે ક્ષય કરી, પામે શિવપુર વાસ.
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
વિચરતા અવનીતલે, તપ ઉગ્ર વિહાર, જ્ઞાન ધ્યાન એકતાનથી, તિર્યંચને તારે. પાસ વીર વાસુપૂજ્યજી, નેમ મલ્લિકુમારી, રાજ્યવિહુણા એ થયા, આપે વ્રતધારી, શાંતિનાથ પ્રમુખ સવિ, લહી રાજ્યનિવારી, મલ્લિ નેમ પરણ્યા નહિ, બીજા ઘરબારી. કનક કમલ પગલાં ઠવે, જગ શાંતિ કરી જે.. રયણ સિંહાસન બેસીને, ભલી દેશના દીજે; યેગવંચક પ્રાણીયા, ફલ લેતાં રીજે, પુષ્કરાવર્તના મેઘમાં, મગસેલ ને ભજે. કેડ વદન શુકરારૂ, શ્યામ રૂપે ચાર, હાથ બીજે કમલ છે, દક્ષિણ કર સાર જક્ષ ગરુડવાના પાણીએ, નિકલાક્ષ વખાણે, નિર્વાણની વાત તે, કવિ વીર તે જાણે
૩
(શાન્તિ સુહેકર સાહિબ-એ દેશી.) શાન્તિ જિનેશ્વર સમરીએ, જેની અચિરા માય, વિશ્વસેન કુલ ઉપન્યા, મૃગ લંછન પાય; ગજપુર નગરીને ધણી, કંચન વરણી છે કાય, ધનુષ ચાલીશ દેહડી, લાખ વરસનું આય. ૧
અશુચિ દેહથી ભિન્ન નિજ, દેખે શુદ્ધ સ્વરૂપ; * તે જ્ઞાતા સૌ શાસને, શિવ સુખ લહે અનૂપ.
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિઓ
૩૨૧
શાંતિ જિનેસર સેળમા, ચકી પંચમ જાણું, કુંથુનાથ ચકી છઠ્ઠી, અરનાથ વખાણું. એ ત્રણે ચકી સહી, દેખી આણં, સંજમ લઈ મુગતે ગયા, નિત્ય ઊઠીને વ૬. ૨ શાન્તિ જિનેસર કેવલી, બેઠા ધર્મ પ્રકાશે, દાન શિયળ તપ ભાવના, નર સેય અભ્યાસે, એ રે વચન જિનજીતણા, જેણે હૈયડે ધરીયા, સુણતાં સમક્તિ નિર્મલા, જેણે કેવલ વરીયા, ૩ સમેતશિખર ગિરિ ઉપર, જેણે અણસણ કીધાં, કાઉસ ધ્યાને મુદ્રા રહી, જેણે મેક્ષ જ લીધાં જક્ષ ગરુડ સમરું સદા, દેવી નિર્વાણી, ભવિક જીવ તમે સાંભળે, રિખભદાસની વાણી. ૪
શ્રી નેમિનાથ જિન સ્તુતિ (શ્રી શત્રુંજય તીરથ સાર–એ દેશી) રાજુલ વર નારી રૂપથી રતિ હારી, તેના પરિહારી બાળથી બ્રહ્મચારી; પશુઆ ઉગારી હુઆ ચારિત્રધારી, કેવળશ્રી સારી પામીયા ઘાતી વારી.
તજી કલપના જાળ સૌ, પરમ સમાધિવત; આત્મધ્યાને લીન થઈ પામે સુખ અનંત,
૨૧
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________
. १२२
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
૨
ત્રણ જ્ઞાન સંયુતા માતની કૂખે હુંતા, જનમે પુર હંતા આવી સેવા કરતા, અનુક્રમે વ્રત કરતા પાંચ સમિતિ ધરંત, મહિયલ વિચરંતા કેવળશ્રી વરતા. સવિ સુરવર આવે ભાવના ચિત્ત લાવે, ત્રિગડુ સોહાવે દેવ દે બનાવે; સિંહાસન ઠાવે સ્વામીના ગુણ ગાવે, તિહાં જિનવર આવે તત્ત્વ વાણી સુણાવે. શાસનસુરી સારી અંબિકા નામ ધારી, જે સમકિતી નરનારી પાપ સંતાપ વારી પ્રભુ સેવાકારી જાપ જપીએ સવારી, સંઘ દુરિત નિવારી પદ્યને જેહ પ્યારી.
સુરઅસુરવંદિત પાદપંકજ, મયણમધુમક્ષોભિત, ઘન સુઘન શ્યામ શરીર સુંદર, શંખલંછનભિત; શિવદેવી-નંદન ત્રિજગવંદન, ભવિક કમલ દિનેશ્વર, ગિરનાર ગિરિવર શિખર વંદું, શ્રી નેમિનાથ જિનેશ્વર. ૧
અષ્ટાપદે શ્રી આદિ જિનવર, વીર પાવાપુરીવરુ, વાસુપૂજ્ય ચંપાનગર સિદ્ધા, નેમ રેવા ગિરિવર to to to to to to to to too
છે પિંઠસ્થ પદસ્થ, રૂપસ્થ ને રૂપાતીત જિનભાષિત એ ધ્યાન સૌ, ધાવે એકે ચિત્ત :
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્વતિએ
૩૨૩
સમેતશિખરે વીશ જિનવર, મુક્તિ પોતા મુનિવરુ, ચોવીશ જિનવર નિત્ય વંદું, સયલ સંધ સહકરુ. ૨ અગિયાર અંગ ઉપાંગ બાર, દશ પન્ના જાણીએ, છ છેદ ગ્રંથ પસ0 સથ્થા, ચાર મૂળ વખાણીએ; અનુગદ્વાર ઉદાર નંદિ-સૂત્ર જિનમત ગાઈએ, વૃત્તિ ચૂર્ણિ ભાષ્ય પીસ્તાલીશ આગમ ઠાઈએ. ૩ દેય દિશિ બાલક દેય જેહને, સદા ભવિયણ સુખકરુ, દુઃખહરી અંબા લુંબ સુંદર, દુરિત દેહગ અપહરુ ગિરિનારમંડણ નેમિ જિનવર, ચરણપંકજ સેવીએ, શ્રી સંઘ સુપ્રસન્ન મંગલ કરે, તે અંબા દેવીએ. ૪
શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન-સ્તુતિ શંખેશ્વર પાસજી પૂજીએ, નરભવનો લાહો લીજીએ; મનવંછિત પૂરણ સુરતરુ, જય રામાસુત ! અલવેસરુ. ૧ દેય રાતા જિનવર અતિભલા દેય ધેળા જિનવર ગુણનીલા દય લીલા દેય શામળ કહ્યા, સળે જિન કંચન વર્ણ લા. ૨ આગમ તે જિનવર ભાખી, ગણધર તે હૈિડે રાખી તેહને રસ જેણે ચાખી, તે હવે શિવસુખ સાખીયો. ૩ ધરણેન્દ્ર રાય પદ્માવતી, પ્રભુ પાર્શ્વતણું ગુણ ગાવતી; સહુ સંધનાં સંકટ સૂરતી, નયવિમળના વાંછિત પૂરતી. ૪
સમ્યગ્રવૃષ્ટિ જીવને, દુર્ગતિ ગમન ન થાય; પૂર્વ બંધ ક્ષય થઈ જતાં, જરૂર મોક્ષે જાય,
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________
३२४
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
(૨)
પાસ જિણુંઢા વામાના, જબ ગરલે ફળી, સુપના દેખે અ` વિશેષે, કહે 'મઘવા મળી; જિનવર જાયા સુર ફુલરાયા, હુઆ રમણી પ્રિયે, નેમિ રાજી ચિત્ત વિરાજી, વિલેાતિ વ્રત લીએ. વીર એકાકી ચાર હજારે, દીક્ષા પૂરે જિનપતિ, પાસ ને મલ્લિ ત્રય શત સાથે, ખીજા સહસે વ્રતી; ષત સાથે સંયમ ધરતાં, વાસુપૂજ્ય જગધણી, અનુપમ લીલા જ્ઞાન રસીલા, દેજો મુજને ઘણી. જિનમુખ દીઠી વાણી મીઠી, સુરતરુ વેલડી, દ્રાક્ષ વિશ્વાસે ગઈ વનવાસે, પીલે રસ સેલડી; સાકર સે'તી તરણા લેતી, મુખે પશુ ચાવતી, અમૃત મીઠું સ્વગે` દીઠું, સુરવધુ ગાવતી. ગજમુખ દક્ષો વામન યક્ષો, મસ્તકે ફણાવલી, ચાર તે ખાંહી કચ્છપવાહી, કાયા જસ શ્યામલી, ચકર પ્રૌઢા નાગારૂઢા, દેવી પદ્માવતી, સેવન કાંતિ પ્રભુ ગુણ ગાતી, વીર્ ઘરે આવતી.
૩
(૩) સકલ સુરાસુર સેવે પાયા, નયરી વાણારસી નામ સહાયા, અશ્વસેન કુલ આયા;
*મા
રાગ દ્વેષ એ ત્યાગીને, ધારે સમતા ભાવ; સામાયિક ચારિત્ર તે, કહે જિનવર મુનિરાવ.
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિઓ
૩૨૫
દશ ને ચાર સુપન દીખલાયા, વામદેવી માતાએ જાય,
લંછન નાગ સહાયા; છપ્પન દિકકુમારી ફુલરાયા, ચેસઠ ઇંદ્રાસન ડોલાયા,
મેરુશિખરે નવરાયા; નીલ વર્ણ તન સેહે કાયા, શ્રી વિજયસેનસૂરીશ્વર રાયા,
પાસ જિનેશ્વર ગાયા. ૧ વિદ્યુમ વર્ણ દેય જિર્ણદા, દે નીલા દે ઉજજવલ ચંદા,
દે કાળા સુખકંદા; સોળે જિનવર સેવનવણુ, શિવસુરવાસી શ્રી પરસન્ના,
જે પૂજે તે ધન્ના મહાવિદેહે જિન વિચરતાં, વીશે પૂરા શ્રી ભગવંતા,
ત્રિભુવન તે અરિહંતા; તીરથ સ્થાનક નામું એ શિશ, ભાવ ધરીને વિશ્વાવીશ,
' શ્રી વિજયસિંહસૂરીશ. ૨ સાંભળ સખરા અંગ અગિયાર, મન શુદ્ધ ઉપાંગ જ બાર, -
દશ પન્ના સાર; - છેદ ગ્રંથ વલી ષ, વિચાર, મૂલ સૂત્ર બોલ્યા જિન ચાર,
નદી અનુગદ્વાર; પણુયાલીશ જિન આગમ નામ, શ્રી જિન અરથે ભાખ્યાં જામ,
ગણધર ગુથે તામ; વિકાસ ક્ષક્ષક્ષ હાઉસહારાજ
મુક્ત મનુષ્ય જન્મ પાયકે, જે ન ભજે જગન્નાથ; સે પીછે પસતાયને, બેત ઘસેગે હાથ.
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________
3
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
શ્રીવિજયસેન સૂરીઢ વખાણે, જે ભવિકા નિજ ચિત્તમાં જાણે, તસ ઘર લક્ષ્મી આણે. ૩ વીજાપુરમાં સ્થાનક જાણી, મહિમા મ્હોતુ. મંડાણી, ધરણીંદ્ર ધણીઆણી; અહોનિશ સેવે સુર વૈમાની, પરતો પૂરણ તું સ`રાણી, પૂરવ પુન્ય કમાણી; સંઘ ચતુર્વિધ વિજ્ઞ નિવારા, પાર્શ્વનાથની સેવા સારા, સેવક પાર ઉતારા; શ્રી વિજયસેનસૂરીશ્વર રાયા, શ્રી વિજયદેવ ગુરુ પ્રણમી પાયા, ઋષભદાસ ગુણ ગાયા. ૪
શ્રી મહાવીર જિન-સ્તુતિ
મનેાહર મૂર્તિ મહાવીરતણી, જિણે સોળ પહોર દેશના પભણી; નવં મહી નવ લચ્છી નૃપતિ સુણી, કહી શિવ પામ્યા ત્રિભુવનધણી. ૧ શિવ પહોત્યા રુષભ ચઉદ્દેશ ભક્ત, ખાવીશ લહ્યા શિવ માંસથી તે; છઠ્ઠું શિવ પામ્યા વીર વલી, કાર્તિક વદિ અમાવાસ્યા નિરમલી. ૨ આગામી ભાવી ભાવ કહ્યા, દીવાળી ક૨ે જેડ લહ્યા; પુણ્ય પાપ કુલ અઝયો કહ્યાં, સવ તત્તિ કરી સહ્યાં. ૩ વિ દેવ મલી ઉદ્યોત કરે, પરભાતે ગૌતમ જ્ઞાન રે; જ્ઞાનવિમળ સદા ગુણુ વિસ્તરે, જિનશાસનમાં જયકાર કરે. ૪
અરબ ખરમ જો હ્રય મીલે, ઉદય અસ્ત રાજ; તુલસી પ્રભુકી ભક્તિ વિન, સમી નરક કે સાજ
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિએ
જય જય ભવિ હિતકર, વીર જિનેશ્વર દેવ સુરનરના નાયક, જેહની સારે સેવ; કરુણરસ કદે, વદ આણંદ આણ, ત્રિશલાસુત સુંદર, ગુણમણિકે ખાણી. જસ પંચ કલ્યાણક, દિવસ વિશેષ સુહાવે, પણ થાવર નારક, તેહને પણ સુખ થા તે ચ્યવન જન્મ વ્રત,નાણ અને નિર્વાણ, સવિ જિનવરકેરાં, એ પાંચે અહિડાણ. જિહાં પંચ સમિતિ ચુત, પંચ મહાવ્રત સાર, જેહમાં પરકાશ્યા, વલી પાંચે વ્યવહાર;
પરમેષ્ઠિ અરિહંત, નાથ સર્વજ્ઞ ને પાર, એહ પંચ પદે લા, આગમ અર્થ ઉદાર. માતંગ સિદ્ધાઈ, દેવી જિનપદ સેવી, દુઃખ દૂરિત ઉપદ્રવ, જે ટાળે નિતમેવી; શાસન સુખદાયી, આઈ સુણ અરદાસ, શ્રી જ્ઞાનવિમલ ગુણ, પૂરે વંછિત આશ.
ગધારે મહાવીર જિર્ણદા, જેને સેવે સુરનરદા,
દીઠે પરમાનંદા; સારા હાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાકાહારાજા
ઉદ્યમ મેં લક્ષ્મી વસે, ઔર ઠેર કછુ નાય; - તુલસી કહે પરતક્ષ દેખલો, પવન વીજણ માય.
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૨૮
શ્રી જિનચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
ચતર શુદિ તેરસ દિન જાયા, છપ્પન દિકુમરી ગુણ ગાયા,
હરખ ધરી હલરાયા ત્રીશ વરસ પાલી ઘરવાસ, માગશર વદિ દશમી વ્રત જાસ,
વિચરે મન ઉલ્લાસ એ જિન સેવે હિતકર જાણ, એહથી લહએ શિવ પટરાણી,
પુણ્યતણી એ ખાણી. ૧ રિખવ જિનેશ્વર તેર ભવ સાર, ચંદ્રપ્રભુ ભવ આઠ ઉદાર,
શાંતિકુમાર ભવ બાર; મુનિસુવ્રત ને નેમકુમાર, તે જિનના નવ નવ ભવ સાર,
દશ ભવ પાર્શ્વકુમાર; સત્તાવીશ ભવ વીરના કહીએ,સત્તર જિનના ત્રણ ત્રણ લહીએ,
જિન વચને સહીએ; વીશ જિનને એહ વિચાર, એહથી લહએ ભવન પાર,
'નમતાં જય જયકાર. ૨ વિશાખ શુદ દશમી લહી નાણ, સિંહાસન બેઠા વર્ધમાન,
ઉપદેશ દેવે પ્રધાન અગ્નિખૂણે હવે ૫ર્ષદા સુણીએ, સાધ્વી વૈમાનિકનીદેવીએ ગણીએ,
• મુનિવર ત્યાંહી જ ભણીએ; વ્યંતર જ્યોતિષ ભુવનપતિ સાર, એહને નિરૂત્ય ખૂણે અધિકાર,
વાયવ્ય ખૂણે એની નાર;
પારસ કે સ્પર્શશે, કંચન ભઈ તલવાર, તુલસી તેનો ન ગયે, ધાર માર આકાર
'
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિઓ
ઇશાને સાહીએ નરનાર, વૈમાનિક સુર થઈ પદા ખાર, સુણે જિનવાણી ઉદાર. ૩ ચક્કસરી અજિયા દુરિયારી, કાલી મહાકાલી મનોહારી, અચ્ચુઅ સતા સારી; જ્વાલા ને સુતારા અસાયા, શિરવત્સાવર ચડા માયા, વિજયાંકુસી સુખદાયા; પન્નતિ નિવ્વાણી અશ્રુઆ ધરણી, વૈરૂટ શ્રુત્ત ગંધારી અઘહરણી, અખા પઉમા સુખકરણી; સિદ્ધાઈ શાસન રખવાલી, કનકવિજય બુધ આનંદકારી, જસવિજય જયકારી. ૪
૩૯
શ્રી રાહિણી તપની સ્તુતિ
નક્ષત્ર રાહિણી જે દિન આવે, અહોરત્ત પૌષધ કરી શુભ ભાવે, ચવિહાર મન લાવે;
વાસુપૂજ્યની ભક્તિ કીજે, ગણુણું પણ તસ નામ જ પીજે, વરસ સત્તાવીસ લીજે; ચાડી શક્ત વરસ તે સાત, જાવજીવ અથવા વિખ્યાત, તપ કરી કરા કઘાત; વાસુપૂજ્યનું ખિમ ભરાવે, લાલ મણિમય ઢાવે. ૧
નિજ શક્તે ઉજમણુ આવે,
સાથ્થી
કહાં જન્મે કહાં ઉપને, કહાં લડાવે લાડ તુલસી ઈષ્ણ શરીરકા, કહાં પડેગા હાડ.
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૩.
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
એમ અતીત અને વર્તમાન, અનાગત વદ જિન બહુમાન,
- કીજે તસ ગુણગાન; તપકારકની ભક્તિ આદરીએ, સાધર્મિક વળી સંઘની કરીએ,
ધરમ કરી ભવ તરીએ, રેગસેગ રેહિણી તપે જાય, સંકટ ટળેતસ જશ બહુ થાય,
તસુ સુરનર ગુણ ગાય; નિરાશંસપણે તપ એહ, શંકા રહિતપણે કરો તેહ,
નિધિનવ હોયે જેમ ગેહ. ૨ ઉપધાન સ્થાનક જિનકલ્યાણ, સિદ્ધચક શત્રુંજય જાણે,
પંચમી તપ મન આણ; પડિમા તપ રેહિણે સુખકાર, કનકાવલી રત્નાવલી સાર,
મુક્તાવલી મને હા રે; આઠમ ચૌદશ ને વર્ધમાન, ઈત્યાદિક તપમાંહે પ્રધાન,
- રહિણી તપે બહુમાન એણી પરે ભાવે જિનવર વાણી, દેશના મીઠી અમીય સમાણી,
સૂત્રે તેહ ગુથાણી. ૩
ચંડા યક્ષિણી યક્ષકુમાર, વાસુપૂજ્ય શાસન સુખકાર,
વિક્ત મિટાવણહાર, રેહિણતપ કરતાં જન જેહ, એહ ભવ પરભવ સુખ લહે નેહ,
અનુક્રમે ભવને છે;
તુલસી ઈસ સંસારમેં, ભાત ભાત કે લેક; સબસે હાલમીલ ચાલીએ, નદી નાવ સંગ.
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિ
આચારી પંડિત ઉપગારી, સત્યવચન ભાખે સુખકારી,
કપૂરવિજય વ્રતધારી, ખીમાવિયશિષ્ય જિનગુરુરાય, તસ શિષ્ય મુજ ગુરુ ઉત્તમ થાય
પદ્યવિજય ગુણ ગાય. ૪
શ્રી શત્રુંજયગિરિની સ્તુતિ શત્રુંજયમંડણ, ઋષભ જિર્ણોદ દયાલ, મરુદેવાનંદન, વંદન કરું ત્રણ કાળ; એ તીરથ જાણી, પૂરવ નવાણું વાર, આદીશ્વર આવ્યા, જાણે લાભ અપાર. ત્રેવીસ તીર્થંકર, ચઢીયા ઈણ ગિરિરાય, એ તીરથના ગુણ, સુરાસુરાદિક ગાય, એ પાવન તીરથ, ત્રિભુવન નહીં તસ તેલ, એ તીરથના ગુણ, સીમંધર મુખ બોલે. પુડરગિરિ મહિમા, આગમમાં પરસિદ્ધ, વિમલાચલ ભેટી, લહીએ અવિચલ રિદ્ધ, પંચમી ગતિ પહેતા, મુનિવર કડકડ, . તીરથે આવી, કર્મ વિપાક વિડ.
શ્રી શત્રુંજયકેરી, અહેનિશ રક્ષાકારી,
શ્રી આદિજિનેશ્વર, આણ હૃદયમાં ધારી, raataawારા હાહાહાલ્યા જાય
તુલસી વહાં ન જાઈએ, જહાં બાપકે ગામ; દાસ ગ તુલસી ગયો, ભલે તુલસિ નામ
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૨
શ્રી જિનચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
શ્રી સંઘ વિઘનહર, કવડ જક્ષ ગણભૂર, શ્રી રવિ બુદ્ધસાગર, સંઘને સંકટ સૂર.
૪
જીહાં એગણેતર કડાકડી, તેમ પંચાશી લખ વળી જોડી,
ચુમ્માલીશ સહસ્સ કેડ, સમવસર્યા જિહાં એ તીવાર, પૂરવ નવાણું એમ પ્રકાર,
માભિ નરિદ મલ્હાર. ૧ સહસકૂટ અષ્ટાપદ સાર, જિન જેવીશતણા ગણધાર,
પગલાંને વિસ્તાર વળી જિનબિંબ તણે નહીં પાર, દેહરી થભે બહુ આકાર,
વંદું વિમલંગિરિ સાર. ૨ એંશી સીત્તર સાઠ પચાશ, બાર યણ માને જસ વિસ્તાર,
ઈગ ટુ તિ ચઉ પણ આર; માને કહ્યું તેહનું નિરધાર, મહિમા એહને અગમ અપાર,
આગમમાંહે ઉદાર. ૩ ચત્રી પૂનમ દિન શુભ ભાવે, સમકિતદષ્ટિ સુર ન આવે,
પૂજા વિવિધ રચાવે. જ્ઞાનવિમલસૂરિ ભાવના ભાવે, દુરગતિ દેહગ દૂર ગમાવે.
બેધિબીજ જસ પાવે. ૪ સહાયક કલાકાહાહાહાકલ લાલ
પ્રારબ્ધ પહિલે બની, પીછે બના શરીર; ' . તુલસી એહ આશ્ચર્ય હૈ, મન નહિ ધારે ધીર
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________
હતુતિએ
૩e
શ્રી શત્રુંજય તીરથ સાર, ગિરિવરમાં જેમ મેરુ ઉદાર,
ઠાકુર રામ અપાર; મંત્રમાંહે નવકાર જ જાણું, તારામાં જેમ ચંદ્ર વખાણું,
જળધર જળમાં જાણું; પંખીમાંહે જેમ ઉત્તમ હંસ, કુળમાંહે જેમ ઋષભને વંશ,
નાભિતણે એ અંશ ક્ષમાવતમાં શ્રી અરિહંત, તપશુરામાં મુનિવર મહંત,
- શત્રુંજયગિરિ ગુણવંત. જ અષભ અજિત સંભવ અભિનંદા, સુમતિનાથ મુખ પૂનમચંદા,
પપ્રભુ સુખકંદા; શ્રી સુપાર્શ્વ ચંદ્રપ્રભ સુવિધિ, શીતલ શ્રેયાંસ સેવે બહુ બુદ્ધિ,
વાસુપૂજ્ય મતિ શુદ્ધિ વિમલ અનંત ધર્મ જિન શાંતિ, કુંથુ અર મલ્લિ નમું એકાંતિ,
| મુનિસુવ્રત શુદ્ધ પાંતિનમિ નેમ પાસ વીર જગદીશ, નેમ વિના એ જિન તેવીશ,
સિદ્ધગિરિ આવ્યા છે. આ ભરતરાય જિન સાથે બેલે, સ્વામી શત્રુંજયગિરિ કુણ તેલે?
જિનનું વચન અમે;
-
તુલસી પીછલે પાપસે, પ્રભુ ચરચાન સહાય; જિસે વરકે જારસે, ભેજનકી રુચી જાય,
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૩૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ઋષભ કહે સુણે ભરતજી રાય, છ“રી” પાલતા જે નર જાય,
પાતિક ભૂકે થાય; પશુ પંખી જે ઈણ ગિરિ આવે, ભવ ત્રીજે તે સિદ્ધ જ થાવે,
| અજરામર પદ પાવે; જિનમત મેં શેત્રુ જો વખાણે, તે મેં આગમ દિલમાહે આણ્ય,
સુણતાં સુખ ઉર ઠા. ૩ સંઘપતિ ભરત નરેશર આવે, સેવનતણાં પ્રાસાદ કરાવે,
- મણિમય મૂરતિ ઠાવે, નાભિરાયા દેવી માતા, બ્રાહ્યી સુંદરી બહેન વિખ્યાતા,
મૂર્તિ નવાણું ભ્રાતા; ગોમુખ યક્ષ ચિકેસરી દેવી, શત્રુજય સાર કરે નિત્યમેવી,
તપગચ્છ ઉપર હેવી; શ્રી વિજયસેનસૂરીશ્વર રાયા, શ્રી વિજયદેવસૂરિ પ્રણમી પાયા,
* રાષભદાસ ગુણ ગાયા. ૪
૧. સચિરપરિધારી, ૨. એકલ આહારી, ૩. પાદચારી, ૪. ભૂમિસંથારી, ૫. બ્રહ્મચારી અને ૬. પ્રતિક્રમણચારી-આ પ્રમાણે જે શબ્દની પ્રાંતે રી” આવે છે એ પ્રમાણે વર્તન કરનાર. એટલે કે ૧. સચિત્તનો ત્યાગી, ૨ હમેશાં એકાશન કરનાર, ૩. પગે ચાલનાર, ૪. જમીન પર સૂનાર, ૫. સ્ત્રીને સંગ ત્યજનાર અને ૬. સવાર સાંજ પ્રતિક્રમણ કરનાર.
સત્ય વચન અરુ દીનતા, પરસ્ત્રી માત સમાન; એને સે પ્રભુ નહિ મિલે, તે તુલસીદાસ જમાન.
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________
તુતિએ
૩૩૫
શ્રી પંચતીર્થ સ્તુતિ
શ્રી શત્રુંજયમુખ્યતીર્થ તિલકે શ્રીનાભિરાજગજે, વંદે રેવતશિલમૌલિમુકુટ શ્રી નેમિનાથં યથા - તારગેડજિત જિન ભૃગુપુરે શ્રીસુવ્રત સ્થભને, શ્રી પાર્શ્વ પ્રણમામિ સત્યનગરે શ્રવદ્ધમાન વિધા. વડનુત્તરકલ્પતપભુવને રૈવેયકે વ્યતરા;
તિષ્કામરકંદરાદ્રિવસતતીર્થંકરાના રાત, . ભૂપુષ્કરધાતકીષ રુચકે નંદીશ્વરે કુંડલે, એ ચાડચેડપિ જિનાજ્ઞમામિ સતત તાન કૃત્રિમાડકૃત્રિમાન- ૨ શ્રીમદ્ધીરજિનાસ્ય પદ્વહતે નિર્ગમ્ય તે ગૌતમ, ગંગાવનત્ય યા પ્રવિભિદે મિથ્યાત્વેતાત્યક, ઉત્પત્તિસ્થિતિસંહિતિત્રિપથગા જ્ઞાનાબુદા વૃદ્ધિગા, સા મે કમલ હરત્વવિકલં શ્રીદ્વાદશાંગી નદી. શકશ્ચન્દ્રરવિગ્રહાશ્ર ધરણબ્રહ્મદ્રશાત્યંબિકા, દિપાલા સકપદિગે મુખગણિશ્ચકેશ્વરી ભારતી; ચડન્ય જ્ઞાનતપ ક્રિયાત્રતવિધિશ્રીતીર્થયાત્રાદિષ, શ્રીસંઘસ્ય તુરા ચતુર્વિધસુરાતે સંતું ભદ્રકાઃ
તુલસી હાય ગરીબ કી, કબહી ન ખાલી જાય; મુવે કે ચામસે, લેહા ભસ્મ જાય
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૩૬
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
શ્રી સિદ્ધચકની સ્તુતિ વીર જિનેશ્વર અતિ અલસર, ગૌતમ ગુણના દરિયાજી, એક દિન આણ વીરની લઈને, રાજગૃહી સંચરિયાજી; શ્રેણિક રાજા વંદન અવ્યા, ઉલટ મનમાં આણી, પર્ષદા આગલ બાર બિરાજે, હવે સુણે ભવિપ્રાણીજી. ૧ માનવ ભવ તમે પુષ્ય પામ્યા, શ્રી સિદ્ધચક આરાજી, અરિહંત સિદ્ધ સૂરિ ઉવઝાયા, સાધુ દેખી ગુણ વાધોજી; દરિસણ નાણું ચારિત્ર તપ કીજે, નવપદ ધ્યાન ધરીએજી, ધુર આસેથી કરવા આંબિલ, સુખ સંપદા પામીજે છે. ૨ શ્રેણિકરાય તમને પૂછે, સ્વામી ! એ તપ કોણે કીધે? નવ આંબિલતપ વિધિશું કરતાં, વાંછિત સુખ કેણે લીધો? મધુર ધ્વનિ બોલ્યા શ્રી ગૌતમ, સાંભળે શ્રેણિક વયણાજી, રેગ ગયે ને સંપદા પામ્યા, શ્રી શ્રીપાળ ને મયણાજી. ૩ રુમઝુમ કરતી પાયે નેઉર, દીસે દેવી રૂપાલીજી, નામ ચકેસરી ને સિદ્ધાઈ, આદિ જિન વીર રખવાલી; વિશ્ન કોડ હરે સહુ સંઘના, જે સેવે એને પાયજી, ભાણુવિજય કવિ સેવક નય કહે, સાંનિધ્ય કરજ માયજી ૪
પ્રહ ઊઠી વંદું, સિદ્ધચક સદાય; જપીએ નવપદને, જાપ સદા સુખદાય વિધિપૂર્વક એ તપ, જે કરે થઈ ઉજમાળ;
તુલસી જગમેં આયકે, કર લીજે દી કામ; દેનેકા ટુકડા ભલા, લેનેકા પ્રભુ નામ,
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________
રસ્તુતિઓ
૩૩૭
તે સવિ સુખ પામે, જિમ મયણા શ્રીપાળ. ૧. માલવપતિ પુત્રી, મયણા અતિ ગુણવંત તસ કર્મ સવેગે, કઢી મિલિ મંત; ગુરુ વયણે તેણે, આરાધ્યું તપ એહ, સુખ સંપદ વરીયા, તરીયા ભવજળ તેહ. ૨ આંબિલ ને ઉપવાસ, છઠ્ઠ વળી અઠ્ઠમ દશ; અઠ્ઠાઈ પંદર, માસ છ માસ વિશેષ; ઈત્યાદિક તપ બહુ, સહુમાંહિ શિરદાર; જે ભવિયણ કરશે, તે તરશે સંસાર ૩. તપ સાનિધ્ય કરશે, શ્રી વિમળેશ્વર યક્ષ, સહુ સંઘના સંકટ, ચૂરે થઈ પ્રત્યક્ષ પુંડરીક ગણધાર, કનકવિજય બુધશિષ્ય, બુધ દર્શનવિજય કહે, પહોંચે સકળ જગી. ૪
* . (૩) જિનશાસન વંછિત-પૂરણ દેવ રસાળ, ભાવે ભવિ ભણુએ, સિદ્ધચક ગુણમાળ; તિહું કાળે એહની, પૂજા કરે ઉજમાળ, તે અજર અમર પદ, મુખ પામે સુવિશાળ. ૧ અરિહંત સિદ્ધ વદે, આચારજ ઉવઝાય, મુનિદરિશણ નાણુ, ચરણ તપ એ સમુદાય; એ નવ પદ સમુદિત, સિદ્ધચક સુખદાય, એ ધ્યાને ભવિના, ભવકેટિ દુઃખ જાય. ૨ આસો ચૈતરમાં, સુદ સાતમથી સાર, પૂનમ લગી કીજે, નવ આંબિલ નિરધાર;
એક ઘડી આધી ઘડી, આધીમેં પણ આધ; તુલસી સંત સંતકી, કટે કેટી અપરાધ.
રર
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૩૮
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
દેય સહસ ગણુણું, પદ સમ સાડાચાર, એકાશી આંબિલ, તપ આગમ અનુસાર. ૩ શ્રી સિદ્ધચકને સેવક, શ્રી વિમલેસર દેવ, શ્રીપાળતણ પરે, સુખ પૂરે સ્વયમેવ દુઃખ દેહગ નાવે, જેહ કરે એહની સેવ, શ્રી સુમતિ સુગુરુને, રામ કહે નિત્યમેવ. ૪
પર્યુષણની થાય વરસ દિવસમાં અષાડ માસું, તેમાં વળી ભાદરે માસ,
- આઠ દિવસ અતિ ખાસ પર્વ પજુસણ કરો ઉલ્લાસ, અઠ્ઠાઈધર કરે ઉપવાસ,
- સિહ લીજે ગુરુ પાસ; વડા કલ્પને છઠ્ઠ કરી, તેહ તણે વખાણ સુણજે,
ચૌદ સુપન વાંચીજે; પડવેને દિન જન્મ વંચાય, ઓચ્છવ મહેચ્છવ મંગળ ગવાય,
વીર જિણેસર રાય. ૧ બીજ દિને દીક્ષા અધિકાર, સાંજ સમય નિરવાણ વિચાર,
વીરતણે પરિવાર, ત્રીજે દિને શ્રી પાર્શ્વ વિખ્યાત, વળી નેમિસરને અવરાત,
વળી નવ ભવની વાત; •
તન કર મન કરે બચન કર, દેત ન કાહુ દુઃખ; તુલસી પાતક ઝરત હૈ, દેખત ઉનકા મુખ.”
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિ
ચાવીશે જિન અતર તેવીશ, આદિ જિનેશ્વર શ્રી જગદીશ, તાસ વખાણુ સુણીશ; થવળ મ’ગળ ગીત ગડુંલી કરીએ, વળી પ્રભાવતા નિત અનુસરીએ, અઠ્ઠમ તપ જપ વરીએ. ૨ આઠ દિવસ લગે અમર પળાવા, તેહતણા પડહા વડાવા, ધ્યાન ધરમ મન ભાવે; સવત્સરી સ્ક્રિન સાર કહેવાયે, સઘ ચતુર્વિધ ભેળા થાયે, ખારસા સૂત્ર સુાયે; સ્થવિરાવળી ને સમાચારી, પટ્ટાવળી પ્રમાદ નિવારી, સાંભળજો નર નારી; આગમસૂત્રને હું પ્રણમીશ, કલ્પસૂત્ર–શું પ્રેમ ધરીશ, શાસ્ત્ર સર્વે સુણીશ. ૩
સત્તરèી જિનપૂજા રચાવા,
આખરનું દેહરે જઈએ, સંવત્સરી
પારણે સાહમિવચ્છલ કીજે,
શ્રી વિજયક્ષેમસૂરિ ગણુધાર,
નાટકકેરા ખેલ મચાવે, વિધિનું સ્નાત્ર ભણાવે; પડિક્કમણુક કરીએ, સંઘ સને ખમીજે; યથાશક્તિએ દાન જ દીજે, પુણ્ય ભંડાર ભરીજે; જસવન્તસાગર ગુરુ ઉદાર, જિષ્ણુ દસાગર જયકાર
રામ નામ સમા કહે, બિના પ્રેમ રીઝે નહિ,
૩૦૯
ઠગ ઢાકાર ઔર ચાર; તુલસી નંદ કાર્.
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત–ગુણમાળા
(૨) પુણ્યનું પિષણ પાપનું શોષણ, પર્વ પજુસણ પામીજી. કલ્પ ઘરે પધરાવો સ્વામી, નારી કહે શીશ નામીજી; કુવર ગયવર બંધ ચઢાવી, હેલ નિશાન વજડાવેજી, સદ્ગુરુ સંગે ચઢતે રંગે, વીર ચારિત્ર સુણાવેજી. ૨
પ્રથમ વખાણે ધર્મ સારથિપદ, બીજે સુપના ચારજી, ત્રીજે સુપન પાઠક વળી ચોથે, વીર જન્મ અધિંકાર; પાંચમે દીક્ષા છ શિવપદ, સાતમે જિન ત્રેવીશજી, આઠમે ધિરાવલી સંભળાવી, પિયુડા પૂર જગીશ. ૨ છઠ્ઠ અઠ્ઠમ અઠ્ઠાઈ વર કીજે, જિનવર ચૈત્ય નમીત્તેજી, ‘વરશી પડિકામણું મુનિવંદન, સંઘ સયળ ખામીજે; આઠ દિવસ લગે અમર પળાવી, દાન સુપાત્રે દીજે, ભદ્રબાહુ ગુરુ વયણ સુણીને, જ્ઞાન સુધારસ પીજે છે. ૩ તરથમાં વિમલાચલ ગિરિમાં, મેરુ મહિધર જેમ, મુનિવરમાંહિ જિનવર મહેતા, પર્વ પજુસણ તેમ0; અવસર પામી સાતમીવચ્છલ, બહુ પકવાન વડાઈજી, ખીમાવિજય જિનદેવી સિદ્ધાઈ, દિનદિન અધિક વધાઈજી. ૪
oooooooo
કહે કબીર કમાલકું, દો ખાતાં શિખ લે; કર સાહેબકી બંદગી, ભૂખેલું અન્ન દે
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિ
૩
શાશ્વતા જિનની સ્તુતિ અષભ ચંદ્રાનન વંદન કીજે, વારિષણ દુઃખ વારેજી; વર્ધમાન જિનવર વલી પ્રણમે, શાશ્વત નામ એ ચાર ભરતાદિક ક્ષેત્રે મળી હવે, ચાર નામ ચિત્ત ધારેજી; તેણે ચારે એ શાશ્વત જિનવર, નમીએ નિત્ય સવારે છે. ૧ ઊર્ધ્વ અધે તીચ્છી લેકે થઈ કેડિ પન્નરસે જાણે છે; ઉપર કેડી બેંતાલીશ પ્રણમે, અડવન લખ મન આણે છે, છત્રીશ સહસ અસી તે ઉપરે, બિંબતણે પરિમાણ છે; અસંખ્યાત વ્યંતર તિષમાં, પ્રણમું તે સુવિહાણે છે. ૨ રાયપણી જીવાભિગમે, ભગવતી સૂત્રે ભાખી છે; જંબૂદ્વીપંપન્નતિ ઠાણાગે, વિવરીને ઘણું દાખી છે; વલીય અશાશ્વતી જ્ઞાતાકલ્પમાં, વ્યવહાર પ્રમુખે આખીજી; તે જિનપ્રતિમા લેપે પાપી, જિહાં બહુ સૂત્ર છે સાખીજી. ૩ એ જિનપૂજાથી આરાધક, ઈશાન ઇંદ્ર કહાયાજી તેમ સુરિયાભ પ્રમુખ બહુ સુરવર, દેવતણ સમુદાયાજી; નંદીસર અઠ્ઠાઈ મહોત્સવ, કરે અતિ હર્ષ ભરાયા; જિન ઉત્તમ કલ્યાણક દિવસે, પદ્મવિજય નમે પાયાછે. ૪
શ્રી રાત્રિભેજનની થાય શાસનનાયક વીરજીએ, પામી પરમ આધાર તે, રાત્રિભેજન મત કરે એ, જાણ પાપ અપાર છે;
ચકી ચલતી દેખકે, દિયા કબિરા રે; દે પહ ભીતર આય કે, સાબિત રહાન કેય,
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩જરે
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
-
ઘુવડ કાગ ને નાગના એ, તે પામે અવતાર તે, નિયમનકારશી નિત્ય કરે એ, સાંજે કરે વિહાર તે. ૧ વાસી બાળ ને રીંગણા એ, કંદમૂળ તું ટાળ તે, ખાતા ખેટ ઘણું કહી એ, તે માટે મન વાર તે; કાચા દૂધ ને છાશમાં એ, કઠળ જમવું નિવાર તે, રૂષભાદિક જિન પૂજતાં એ, રાગ ધરે શિવનાર તે. ૨ હળી બળેવ ને નેરતાં એ, પીપળે પાણી મ રેડ તે, શીલ સાતમનાં વાસી વડા એ, ખાતાં મેટી ખેડ તે; સાંભળી સમતિ દઢ કરો એ, મિથ્યાત્વ પર્વ નીવાર તે, સામાયિક પડિક્કમણું નિત કરે એ જિનવાણી જગસારતે. ૩ રૂતુવંતી અડકે નહિ એ, નવિ કરે ઘરના કામ તે, તેનાં વાંછિત પૂરશે એ, દેવી. સિદ્ધાયિકા નામ તે; હિત ઉપદેશે હર્ષ ધરે એ, કેઈન કરશે રીશ તે, કીતિ કમલા પામશે એ, જીવ કહે તસ શિષ્ય તે. ૪
શ્રી નવતરવની સ્તુતિ જીવાજીવા પુચ ને પાવા, આશ્રવ સંવર તત્તાજી, સાતમે નિર્જરા આઠમે બંધ, નવમે મેક્ષપદ સત્તાજી; એ નવ તત્તા સમતિ સત્તા ભાખે શ્રી ભગવંતાજી, ભુજનયરમંડણ રિસહસર, વદ તે અરિહંતાજી. ૧
એતે લંછન સાનકે, કહે કબીર સદ્ભાવ; હર્ષ શેક નિંદા તજે, કહે કબીર સંત જાન, *
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________
તુતિઓ
૩૪૩
ધમ્માધમ્માગાસા પુગ્લે, સમય પંચ અજીવાજી, તાણ વિનાણુ શુભાશુભાગે, ચેતન લક્ષણ જીવાજી ઈત્યાદિક ષટુ દ્રવ્ય પ્રરૂપક, કલેક દિશૃંદાજી; પ્રહ ઊઠી નિત્યનમીએ વિધિશું, સિત્તરિસે જિન ચંદાજી. સૂક્ષમ બાદર દેઈ એકેન્દ્રી, બિ સિ ચઉરિંદ દુવિહાજી, તિવિહા પંચિંદિ પજતા, ને અપજતા તે વિવિહાજી; સંસારી અસંસારી સિદ્ધા, નિશ્ચય અને વ્યવહારાજી, પન્નવણાદિક આગમ સુણતાં, લહિયે શુદ્ધ વિચારાજી. ભુવનપતિ વ્યંતર તિષવર, વૈમાનિક સુર દાજી,
વીશ જિનના યક્ષ યક્ષણી, સમકિતદષ્ટિ સુરિંદાજી; ભુજનગર મહિમંડલ સઘલે, સંઘ સકલ સુખ કરજો, પંડિત માનવિજયઈમ જંપ, સમકિત ગુણ ચિત્ત ધરજો. ૪
. * અધ્યાત્મની થાય ઊઠી સવેરે સામાયિક લીધું, પણ બારણું નવિ દીધું, કાળે કૂતરે ઘરમાં પિઠે ઘી સઘળું તેણે પીધું 'ઊઠેને વહુઅર આળસ મૂકી, એ ઘર આપ સંભાળજી,
નિજ પતિને કહો વીરજીને પૂછ, સમકિતને અજુઆળે છે. ૧ - બળે બીલાડે ઝડપ ઝડપાવી, ઉડ સર્વે ફેડી,
ચંચળ છેયાં વાર્યા ન રહે, ત્રાક ભાંગી માળ તોડીજી;
મન મરે માયા મરે, મરમર ગયે શરીર; આશા તષ્ણા ન.મરી, કહ ગયે દાસ કબીર,
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
તે વિના રેટિયો નવિ ચાલે, મન ભલું કેને કહીએ? રૂષભાદિક એવીશ તીર્થકર, જપીએ તે સુખ લહએ. ૨ ઘરવાશીદું કરોને વહુઅર, ટાળે એસાળું,
રટે એક કરે છે હેરું, ઓરડે ઘોને તાળુંજી; લબકે પ્રાણુ ચાર આવ્યા છે, તે ઊભા નવિ રાખે છે, શિવપદ સુખ અનતા લહીએ, જે જિનવાણું ચાખજી. ઘરને ખૂણે કણ ખણે છે? વહુ તમે મનમાં લાજી, પહેળે પલંગે પ્રીતમ ઢિયા, પ્રેમ ધરીને જગેજી; ભાવપ્રભસૂરિ કહે નહિં એ કથ, અધ્યાત્મ ઉપગીજી, સિદ્ધાયિકા દેવી સાન્નિદ્ધ કરેવી, સાધે તે શિવપદ ભેગીજી. ૪
સવનવાડી ફૂલડે છાઈ, છાબ ભરી હું લાવું, ફૂલ જ લાવું ને હાર ગુંથાવું, પ્રભુ કંઠે સોહાવું; ઉપવાસ કરું તો ભૂખ જ લાગે, ઉનું પાણી નવિ ભાજી, અબેલ કરું તે લૂખું ન ભાવે, નવીએ ડુચા આવેજ. ૧ એકાસણું કરું તો ભૂખે ન રહી શકું, સુખે ખાઉં ત્રણ ટંકજી, સામાયિક કરું તે બેસી ન શકું, નિંદા કરું સારી રાત; દેરે જાઉં તો બેટી જ થાઉં, ઘરને ધંધે ચૂકુંજ, દાન દઉં તે હાથ જ ધ્રુજે, હૈયે કંપ વછૂટેજી. ૨ -
ક્ષક્ષક્ષક્ષક્ષક્ષક્ષક્ષક્ષ હાહા. સુખી સખી સંસારમેં, ખાવે ઔર સેવે: દુઃખીયા દાસ કબીર, ગાવે ઔર રે. '
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિઓ
જીવને જમડાનું તેડું આવ્યું, સર્વ મેલીને ચાલે છે, રહો જમડાજી આજને દહાડો, શેત્રુજે જઈને આવુંજી; શેત્રુજે જઈને દ્રવ્ય જ ખરચું, મોક્ષમાર્ગ હું માગુંજી, ઘેલા જીવડા ઘેલું શું બેલે? એટલા દિવસ શું કીધું? ૩ જાતે જે જીવે પાછળ ભાતું, શું શું સાથે આવે છે? કાચી કુલેર ખોખરી હાંડી, કાષ્ઠના ભારા સાથેજી; જ્ઞાનવિમળસૂરિ એણે પેરે ભાખે, ધ્યાને અધ્યાતમ ધ્યાન, ભાવભકિતશું જિનજીને પૂજો, સમક્તિને અજવાળજી.
* શ્રી વશ સ્થાનકની સ્તુતિ વીશસ્થાનક તપ વિશ્વમાં મટે, શ્રી જિનવર કહે આપજી, બાંધે જિનવર ત્રીજા ભવમાં, કરીને સ્થાનિક જાપજી. થયા થશે સવિ જિનવર અરિહા, એ તપને આરાધીજી, કેવળ જ્ઞાન પ્રદર્શન પામ્યા, સર્વે ટાળી ઉપાધીજી. ૧ અહિત સિદ્ધ પવયણ સૂરિ સ્થવિર, વાચક સાધુ નાણુ, દર્શન વિનય ચરણ અંભ કિરિયા, તે કરશે ગીયમ ઠાણુ0; જિનવર ચરિત્ર પંચવિધ નાણું, છત તીર્થ એહ નામજી, એ વીશસ્થાનક આરાધે તે, પામે શિવપદ ધામ. ૨
કબીરા કાયા તરી, કરત ભજનમેં ભંગ; જરાસા ટુકડા ડાલકે, કરે ભજન નિઃશંક,
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪૬
શ્રી જિનચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
દેય કાળ પડિકકમણું પડિલેહણ, દેવવંદન ત્રણ વારજી, . નેકારવાળી વશ ગણજે, કાઉસગ્ગ ગુણ અનુસાર, ચાર સે ઉપવાસ કરી ચિત્ત ચોખે, ઉજમણું કરે સારજી, પડિમા ભરાવો સંઘભક્તિ કરે, એ વિધિ શાસ્ત્ર મેઝારજી. ૩ શ્રેણિક સત્યકી સુલસા રેવતી, દેવપાળ અવદાતાજી, સ્થાનક તપ સેવા મહિમાએ, થયા જગમાંહિ વિખ્યાત; આગમવિધિ સેવે જે તપીયા, ધન્ય ધન્ય તસ અવતારજી, વિધ હરે તસ શાસનદેવી, સૈભાગ્યલક્ષમી દાતારજી. ૪
બીજની શ્રી સીમંધર જિન સ્તુતિ અજીવાળી તે બીજ હાવે રે, ચંદારૂપ અનુપમ ભાવે રે; ચંદા વિનતડી ચિત્ત ધરજે રે, શ્રીસમધરને વંદણ કહેજે રે. ૧ વીશ વિહરમાન જિનને વંદે રે, જિનશાસન પૂજી આણંદ રે; ચંદા એટલું કામ મુજ કરજો રે, શ્રી સીમંધરને વર્ણદાકહેજો રે. ૨ શ્રી સીમંધર જિનની વાણી રે, તે તે પીતાં અમીય સમાણી રે; ચંદા તમે સુણ અમને સુણાવે રે, ભવસંચિત પાપ ગમાવો રે. ૩ શ્રી સીમંધર જિનની સેવા રે, જિનશાસન આણંદમેવા રે; તું તે હજે સંઘની માતા રે, જગતચંદ્ર વિખ્યાતા રે. ૪
કબીરા ગર્વ ન કીજીએ, ઊંચા દેખી આવાસ; આજ કાલ ભુંઈ લેણા, ઉપર જામે ઘાસ.
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિઓ
શ્રી સીમધરસ્વામીની થાય શ્રી સીમંધર દેવ સુહુંકર, મુનિ મન પંકજ હું સાથ, કુથ્રુ અરજિન અંતર જન્મ્યા, તિહુઅણુ જસ પરશ’સાજી; સુવ્રત નમિ અંતર વળી દીક્ષા, શિક્ષા જગત નિરાસેજી, ઉદય પેઢાલ જિનાંતરમાં પ્રભુ, જાશે શિવવહુ પાસેજી. ૧ ત્રીસ ચસિડ ચઉસિડ મળીયા, ઇંગસયસરૢ ઉડ્ડિા”, ચઉ અડ અડ મળી મધ્યમકાળે, વીશ જિનેશ્વર ાિજી; દો ચઉં ચાર જધન દેશ જ બૂ, ધાયઈ પુષ્કર માઝારજી, પૂજો પ્રણમે આચારાંગે, પ્ર વ ચ ન સા ૨ ઉ ઢ્ઢા રે જી. ૨ સીમધર વર કેવળ પામી, જિનપદ ખવણુ નિમિત્તેજી અર્થાંની દેશના વસ્તુ નિવેશન, દેતાં સુણત વિનીતેજી; દ્વાદશ અંગ પૂરવ સૂત્ર રચિયા, ગણધર લબ્ધિ વિકસિયાજી, અપવસિય જિનાગમ વદો, અક્ષયપદના રસિયાજી. ૩ આણારંગી સમકિતસ`ગી, વિવિધભ`ગી વ્રત ધારીજી, ચવ સંધ તીરથ રખવાળી, સહુ ઉપદ્રવ હરનારીજી; પંચાંગુલી સૂરિ શાસનદેવી, દેતી જશ તસ ઋદ્ધિજી, શ્રી શુભવીર કહે શિવસાધન, કાર્યં સકળમાં સિદ્ધિજી. ૪
શ્રીનેમિ
ૠચત્
શ્રી પંચમી સ્તુતિ પચરૂપદિશપતિકૃત-પ્રાજ્યજન્માભિષેક—
'ચાક્ષમત્તદ્વિરદમાલિકા
પંચવાપમાન:
કબીરા કથા જલ ગઈ, ખપ્પર હુઆ ફૅકુટી; ચેગી હુંસ ચલા ગયા, આસ ન રહી બીભત.
૩૪૭
***અહ
28
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪૮
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
નિમુક્તઃ પચહ્યા. પરમસુખમયઃ પ્રાપ્તકર્મપ્રપંચઃ .. કલ્યાણું પચમીસત્તપસિ વિતyતાં પંચમજ્ઞાનવાનું વઃ ૧ સંપ્રીણન સકેરાન શિવતિલકસમ કૌશિકાનંદમૂર્તિ પુણ્યાબ્દિ પ્રીતિદાયી શિતરુચિરિવયઃ સ્વીગેભિસ્તમાંસિક સાંદ્રાણિ વંસમાનઃ સકલકુવલલ્લાસમુઐશ્ચર, : જ્ઞાન પુષ્યાજિજનઘઃ સત્તપશિ ભવિનાં પંચમીવાસરસ્ય. ૨ પીત્વા નાનાભિધાર્થમૃતરસમસ યાંતિ યાત્યંતિ જમ્મુઈવા યસ્માદનેકે વિધિવદમરતાં પ્રાજ્ય નિર્વાણપૂર્યામ; યાત્વા દેવાધિ દે વ ગ મદ શમ સુ ધા-કુંડમાનંદહેતુસ્તસ્પંચમ્યાસ્તપસ્યુઘતવિશદધિયાં ભવિનામસ્તુ નિત્યમ્ ૩ સ્વર્ણાલંકારવ ળ નમણિ કિરણ ગણુ ધ્વસ્ત નિત્યાંધકાર, હું કા રા રાવ દૂ-- ત સુકૃતજન-ત્રાત વિધ્ર પ્રચારા; દેવી શ્રીઅંબિકાખ્યા જિનવરચરણ-ભેજભેગીસમાના, પંચમ્યાહૂસ્તડિથ વિતર, કુશલ ધીમમાં સાવધાના. ૪
શ્રી પંચમીની સ્તુતિ શ્રાવણ સુદિ દિન પંચમીએ, જમ્યા નેમિ નિણંદ તે, શ્યામ વરણ તનુ શેભતું એ, મુખ શારદકે ચંદ તે; સહસ વરસ પ્રભુ આઉખુંએ, બ્રહ્મચારી ભગવંત તે, અષ્ટ કરમ હેલે હીએ, પહોતા મુક્તિ મહંત તે. ૧.
કબીર કબીર કિયા કહે, સે જે આપ શરીર, પંચ ઇન્દ્રિયને વશ કરે, તુમ હિ દાસ કબીર.'
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિઓ
૩૪૯
અષ્ટાપદ પર આદિ જિનએ, પહત્યા મુક્તિ મોઝાર તે, વાસુપૂજ્ય, ચંપાપુરીએ, શ્રીનેમિ મુક્તિ ગિરનાર તે પાવાપુરી નગરીમાં વળીએ, શ્રી વીરતણું નિર્વાણ તે સમેતશિખર વીશસિદ્ધ હુઆએ, શિર વહુ તેહની આણ તે. ૨ નેમિનાથ જ્ઞાની હુઆએ, ભાખે સાર વચન તે, જીવદયા ગુણ વેલડીએ, કીજે તાસ જતન તે; મૃષા ન બેલે માનવીએ, ચેરી ચિત્ત નિવાર તે, અનંત. તીર્થકર એમ ભણેએ, પરિહરીએ પરનાર તે. ગમેધ નામે જક્ષ ભલેએ, દેવી શ્રી અંબિકા નામ તે, શાસન સાનિધ્ય જે કરે છે, કરે વળી ધર્મના કામ તે; તપગચ્છનાયક ગુણનીલે, શ્રી વિજયસેન સૂરિરાય તે, અષભદાસ પાય સેવતાએ, સફળ કરે અવતાર છે. ૪ .
- ૧ એકાદશીની થાય એકાદશી અતિ રૂઅંડી, ગોવિંદ પૂછે નેમ, કેણુ કારણ એ પર્વ મેટું, કહોને મુજશું તેમ; જિનવ કલ્યાણક અતિ ઘણાં, એક સો ને પચાસ, તિણે કારણ એ પર્વ મેટું, કર મૌન ઉપવાસ. ૧
અગિયાર શ્રાવકતણી પડિમા, કહી તે જિનવર દેવ, - એકાદશી એમ અધિક સેવે, વનગજા જીમ રેવ;
કબીર કમાઈ આપકી, કબુ ન નિષ્ફળ જાય, સે કેસો પીછે રે તે, મિલે અગાઉ આય.
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૫૦
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાજ
ચોવીશ જિનવર સયલ સુખકર, જેસા સુરતરુ ચંગ, જેમ ગંગ નિર્મલ નીર જેહ, કરે જિનશું રંગ. ૨ અગીઆર અંગ લખાવીએ, અગીઆર પાઠાં સાર, અગીઆર કવળી વીંટણાં, ઠવણી પુંજણી સરક ચાબખી ચંગી વિવિધ રંગી, શાસ્ત્રતણે અનુસાર, એકાદશી એમ ઉજવે, જેમ પામીએ ભવપાર. ૩. વર કમળનયણી કમળવણી, કમળ સુકોમળ કાય, ભુજ દંડ ચંડ અખંડ જેહને, સમરતાં સુખ થાય; એકાદશી એમ મન વસી, ગણું હર્ષ પંડિત શિષ્ય, શાસનદેવી વિન નિવારે, સંઘતણાં નિશદિશ. 8
એકાદશીની સ્તુતિ નયરી દ્વારાવતી કૃષ્ણ નરેશ, રાજા રાજ કરે સવિશેષ
તેજે જાણે દિનેશ સમવસર્યા શ્રી નેમિ જિનેશ, પરિકર સહસ અઢાર મુનીશ,
પ્રણમે સુર નર ઇશ; તવ વદે શ્રી કૃષ્ણ નરેશ, સ્વામી દાખે દિવસ વિશેષ,
પૂછે નામી શીશ; જેણે દિન પુણ્ય કર્યું લવલેશ, બહુ ફળદાયક હોયઅશેષ,
તે દાખ જિનેશ. ૧
કબીર માયા ડાકિની, ખાયા સબ સંસાર , ખાય ન કબીર બાપડા, રહ્યા પ્રભુકે આધાર,
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિઓ
૪૫
નેમિ નિણંદ વદે ઈમ વાણી, અર્ધમાગધી જે કહેવાણું,
સાંભળે સારંગપાણ; મૃગશિર સુદ અગિયારશ જાણી, દેઢ કલ્યાણકની ખાણી,
| વેદ પુરાણે વખાણ; શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામી વખાણી, સુવ્રત શેઠે તે શુભ જાણી,
આરાધી ચિત્ત આણી; તેતપથી થયે કેવળનાણી, જિન ચકવીશતણ એમ કહાણી,
. શિવસુખની નિશાણી. ૨ ત્રણ જિનનાં મળી પંચકલ્યાણ, ત્રણ ચઉવીશીનવ જિન ભાણુ,
એકણુ ભરત પ્રમાણ; પણુયાલીસે જિનવર જાણ, પંચોતેર તેહનાં કલ્યાણ,
ઐરાવતે તિમ જાણ; દશ ક્ષેત્રે એણી પેરે પરિમાણ, નેવું જિનનાં દેઢ કલ્યાણ,
, અગિયારશ દિને આણુ દીક્ષા જન્મ અને વળી નાણ, તેમ વળી પામ્યા જિન નિર્વાણ,
આગમ વયણ પ્રમાણ. ૩ પન્નર સહસ જિન નામ ગુણીજે, મૌન ધરીને સિહ લીજે,
અહોરર હો પાલીજે; જિન પૂછને પારણું કીજે, વરસ અગિયાર લગે એમ કીજે,
પાપ પડળ સવિ છાજે; કાકા કહe૯૯૯૯૯૭૯૪૪૯૩૯૩ શ્રાવે - રવિ ઉદયે ઘુવડ અંધ છે, નિશીએ અંધ કાગ;
કામી નિશદિન આંધળ, ચિત્તે એહી જ લાગ,
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૫૨
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળ,
શક્તિ એ જાવજછવ કરીજે, ગુરુવચ સરસ સુધારસ પીજે,
નરભવનું ફળ લીજે; એમ અંબાઈ સાનિધ કીજે, ધીરવિમળ કવિ જગે જાણીએ,
કવિ નય એમ પભણજે, ૪ શ્રી ઝષભદેવની સ્તુતિ પ્રહ ઊઠી વંદું, રાષભદેવ ગુણવંત, . પ્રભુ બેઠા સેહે, સમવસરણ ભગવંત ત્રણ છત્ર બિરાજે, ચામર ઢાળે ઈન્દ્ર, જિનના ગુણ ગાવે, સુર નર-નારી વૃદ,
- શ્રી સુમતિનાથજીની થાય ? સુમતિ સુમતિદાયી, મંગલા જાસ માઈ, મેરુ ને વળી રાઈ, ઓર એહને તુલાઈ ક્ષય કીધાં ધાઈ કેવળજ્ઞાન પાઈ નાહિ ઊણિમ કાંઈ સેવીએ તે સદાઈ
શ્રી શીતલનાથજીની થાય શીતલ જિન સ્વામી, પુણ્યથી સેવ પામી, પ્રભુ આતમરામી, સર્વ પરભાવ વામી, જે શિવગતિગામી, શાશ્વતાનંદ ધામી, ભવિ શિવસુખકામી, પ્રણમીએ શિશ નામી.
શ્રી અનંતનાથજીની થાય અનંત અનંત નાણી, જાસ મહિમા ગવાણી, સુર નર તિરિ પ્રાણી, સાંભળે જાસ વાણી;
કુંભારના ચક જ્યુ, કર્મ ચકને ખેલ; ક્ષણ એક સ્થિતિ નહિ રહે, સુખ દુઃખ કર્મની રેલ,
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિઓ
૩૫૩
એક વચન સમજાણી, જેહ સ્વાસ્વાદ વાણી, તર્યા તે ગુણખાણી, પામીયા સિદ્ધિ રાણી. ૧
શ્રી મલ્લિનાથની થાય મલ્લિ જિન નમીએ, પૂર્વલા પાપ ગમીએ, ઇદ્રિય ગણ દમીએ, આણ જિનની ન કમીએ ભવમાં નવિ ભમીએ, સર્વ પરભાવ વમીએ, નિજ ગુણમાં રમીએ, કમલ સર્વ ધમીએ. ૧ | શ્રી ભીડભંજન પાર્શ્વનાથની થાય ભીડભંજન પાસે પ્રભુ સમરે, અરિહંત અનંતનું ધ્યાન ધરે, જિનાગમ અમૃત પાન કરે, શાસનદેવી સવિ વિશ હરે. ૧
શ્રી મહાવીર જિન થાય વીરં દેવં નિત્યં વંદે, જેનાઃ પાદ યુષ્માન પાતુ જૈન વાક્ય ભૂયા ભૂત્ય, સિદ્ધાદેવી દવાત સૌખ્યમ- ૧
શ્રી સિદ્ધાચલજીની થેય પુંડરીક ગણધર પાય પ્રણમીજે, આદીશ્વર જિન ચંદાજી, નેમિ વિના ત્રેવીસ તીર્થકર, ગિરિ ચઢિયા આણંદાજી; આગમમાંહે પુંડરીક મહિમા, ભાખ્ય જ્ઞાન દિણદાજી, ચૈત્રી પૂનમ દિન દેવી ચક્કસરી, સૌભાગ્ય દે સુખકંદાજી. ૧
કેક ગયા ને જાય છે, જશે થશે બેહાલ સુકૃત સાથે આવશે, કોણે દીઠી કાલ?
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૫૪
શ્રી જિનચંન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
આધ્યાત્મિક પદસ ગ્રહ શ્રી આનંદઘનજીકૃત પદો
૫૩ ૪૨
રાગ–સાર્ગ અથવા આશાવરી.
યુ કર દેઢુ ધરેંગે ? અમ૦ ૧ ઇનકો નાસ કરેંગે;
અબ હમ અમર ભયે ન મરેંગે,, અમ યા કારણ મિથ્યાત દ્વીયે. તજ, રાગ દ્વેષ જગ બંધ કરત હૈ, મર્યા અનંત કાલ તે પ્રાણી, સે હમ કાળ હરેંગે. અમ૦ ર દેહ વિનાશી હું અવિનાશી, અપની ગિત પકરેંગે, નાસી જાસી હમ થિર વાસી, ચાખે હુ. નિખરે ગે. અખ૦ ૩ મર્યા અનંત વાર ખિન સમજ્યા, અમ સુખદુઃખ વિસરે ગે; આનંદઘન નિપટ નિકટ અક્ષર દો,નહિ સમરે સે મરેંગે.અમ૦ ૪ પદ : ૨૮ રાગ-આશાવરી.
આશા ઔરનકી કથા કીજે, જ્ઞાન સુધારસ પીજે. આ ભટકે દ્વાર દ્વાર લેાકનકે, રૃકર આશા ધારી; આતમ અનુભવ રસકે રસિયા, ઊતરે ન કબહુ ખુમારી. આ૦ ૧ આશા દાસીકે જે જાયા, તે જન જગકે દાસા;
આશા દાસી કરે જે નાયક, લાયક અનુભવ પ્યાસા. આ૦ ૨
*A
4*******
ઠાઠમાઠ હાલા સહુ, દીપક ઝાકઝમાલ; તે પણ બુઝાઈ જશે, કોણે દીઠી કાલ?
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________
. પદસંગ્રહ
૨૫૫
મનસા પ્યાલા પ્રેમ મસાલા, બ્રહ્મ અગ્નિ પરજાળી, તન ભાઠી અવટાઈ પિયેકસ, જાગે અનુભવ લાલી. આ૦ ૩ અગમ પિયાલા પિયે મતવાલા, ચિઠ્ઠી અધ્યાતમ વાસા આનંદઘન ચેતન બહુ ખેલે, દેખે લેક તમાસા. આશા. ૪
પદ: ૧૦૩
રાગ-કેર. પ્રભુ ભજ લે મેરા દિલ રાજી રે, પ્રભુ આઠ પહેરકી ચોસઠ ઘડિયાં, દે ઘડિયાં જિન સાજી રે. પ્રભુ ૧ દાન પુણ્ય કછુ ધર્મ કર લે, મેહ માયાકું ત્યાગી રે. પ્રભુ૨ આનંદઘન કહે સમજ સમજ લે, આખર ખેગા બાજીરે,પ્રભુ ૩
પદ ૯૮
રા—આશાવરી અવધુ સે હોગી ગુરુ મેરા, ઈન પદકા કરે રે નિવેડા. અ તરુવર એક મૂળ બિન છાયા, બિન ફૂલે ફળ લાગ; શાખા પત્ર નહીં કછુ ઊનકું, અમૃત ગગને લાગા. અ. ૧ તરુવર એક પછી દેઉ બેઠે, એક ગુરુ એક ચેલા; ચેલેને જુગ ચણ ચણ ખાયા, ગુરુ નિરતર ખેલા. અ. ૨ ગગનમંડળકે અધબિચ કૂવા, ઉહાં હે અમીકા વાસા સગુરા હેવે સે ભરભર પીવે, નગુરા જાવે પ્યાસા. અ. ૩
પંખી ટોળું વૃક્ષ પર, હળી મળ્યું છે હાલ; પ્રાતઃમાં ઊડી જશે, તેણે દીઠી કાલ ?
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૫૧
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ગગનમંડળમેં ગઉઆ બિહાની, ધરતી દૂધ જમાયા; માખન થાસે વિરેલા પાયા, છાસે જગ ભરમાયા. અ. ૪ થડ બિનું પત્ર પત્ર બિનું સુબા, બિન જીલ્યા ગુણ ગાય; '. ગાવનવાલેક રૂપ ન રેખા, સુર્ગુરુ સેહી બતાયા. અ૦ ૫. આતમ અનુભવ બિન નહી જાને, અંતર જોતિ જગાવે; . ઘટ અંતર પરખે સહી મૂરતી, આનંદઘન પદ પાવે. અ૦૬
પદઃ ૯ ,
રાગ-આશાવરી. અવધૂ એ જ્ઞાન બિચારી, વામે કોણ પુરુષ કુણ નારી. બન્મનકે ઘર ન્હાતી દેતી, જેગીકે ઘર ચેલી; કલમા પઢ ૫૮ ભઈ તુરકડી, તો આપહી આપ અકેલી. અ. ૧ સસરે હમારે બાલ ભલે, સાસુ બાળકુંવારી, પિયુજી હમારે પિઢો પારણીએ, તે હું ઝુલાવનહારી. અ. ૨ નહીં હું પરણું નહીં હું કુંવારી, પુત્ર જણાવનહારી; કાલી દાઢીકો મેં કોઈ નહીં છોડશે, તો હજુ હું બાલકુંવારી. અં૦૩ અઢી દ્વિીપમેં ખાટ ખસૂલી, ગગન ઓશીકું તલાઈ ધરતીક છેડો આભકી પીછોડી, તોય ન સેડ ભરાઈ. અ. ૪ ગગનમંડળમેં ગાય વીઆણી, વસુધા દૂધ જમાઈ સહુ સુને ભાઈ વલેણું વલે ,તત્ત્વ અમૃત કોઈ પાઈ.અ) પં
પુષ્પ સુગંધીથી બની, અનુપમ ફલની માળ; પણ તે તે કરમાઈ જશે, કેણે દીઠી કાલ?
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________
પદસંગ્રહ
૩૫૭
નહી જાઉં સાસરીયે ને, નહીં જાઉં પિયરીયે,
પિયુજીકી સેજ બિછાઈ આનંદધન કહેસુને ભાઈસાધુ તો, તમે યેત મિલાઈ. અ૦ ૬
પદઃ ૬૭ *
રાગ-આશાવરી રામ કહો રહેમાન કહે, કોઉ કાન કહે મહાદેવરી; પારસનાથ કહે કોઉ બ્રહ્મા, સકલ બ્રહ્મ સ્વયમેવરી. રામ. ૧ ભાજન ભેદ કહાવત નાના, એક મૃત્તિક રૂપરી તિસે ખંડ કલ્પના રેપિત, આપ અખંડ સ્વરૂપરી. રામ૦ ૨ નિજ પદ રમે રામ સો કહિયે, રહિમ કરે રહેમાનરી; કરશે કર્મ કામ સો કહિયે, મહાદેવ નિર્વાણુરી; રામ૦ ૩ પરસે રૂપ પારસ સે કહિયે, બ્રહ્મચિહને સે બ્રહ્મરી; " ઈવિધ સાધે આપ આનંદઘન, ચેતનમય નિકરી. રામ. ૪ • પદ ૧૬,
રાગ-આશાવરી, બેર ઘેર નહિ આવે અવસર, બેર ઘેર નહિ આવે,
યું જાણે હું કર લે ભલાઈ, જન્મ જન્મ સુખ પાવે. અ૦ ૧ તન ધન જોબન સબહી જૂઠ, પ્રાણ પલકમેં જાવે. અ. ૨ તન છૂટે ધન કૌન કામકે ? કાહિ; કૃપણ કહાવે ? અ૦ ૩
"
જગ્યું તે તો જાય છે, સૌના એ જ હવાલ; મન ન કરે માનવી, કોણે દીઠી કાલ?
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૫૮
-
શ્રી જિન—ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
જાકે દિલમેં સાચ બસત હે, તામું જૂઠ ન ભાવે. અ. ૪ આનંદઘન પ્રભુ ચલત પથમેં, સમરી સમરી ગુણ ગાવે. અ૦ ૫
" શ્રી ચિદાનંદજીકૃત પદો
પદ: ૧૩
રાગ-પ્રભાતી . . . ઉઠોને મારા આતમરામ, જિનમુખ જોવા જઈએ –એ દેશી. વિષય વાસના ત્યાગે ચેતન, સાચે મારગ લાગે છે. એ આંકણી તપ જપ સંજમ દાનાદિક સહ, ગિણતિ એક ન આવે રે; ઇંદ્રિયસુખમેં જે લગે એ મન, વક તુરંગ જિમ ધાવે છે. વિ. ૧ એક એકકે કારણ ચેતન, બહુત બહુત દુઃખ પાવે રે, તે તો પ્રગટપણે જગદીશ્વર, ઈણ વિધ ભાવ લખાવે રે. વિ. ૨ મન્મથવશ માતંગ જગતમાં, પરવશતા દુઃખ પાવે રે, રસનાલુબ્ધ હેય ઝખ મૂરખ, જાલ પડ્યો પિછતાવે રે. વિ. ૩ ઘાણ સુવાસ કાજ સુન ભમરા, સંપુટમાંહે બંધાવે રે, તે સરેજ સંપુટ સંયુત ફૂન, કિરીટકે મુખ જાવે રે. વિ. ૪ રૂપ મનોહર દેખ પતંગ, પડત દીપમેં જાઈ - રે; દેખો યાકું દુઃખકારનમેં, નયન ભયે હ સહાઈ રે. વિ. ૫
જે બુદ્ધ પીછે ઊપજે, સે બુદ્ધ પહેલા હેય, કાજ ન બગડે આપણે, લેક હસે નહી કેય.
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________
પદસંગ્રહ
૩૫૯
શ્રોત્રંદ્રિય આસક્ત મિરગલા, છિનમેં શીશ કટાવે રે; " એક એક આસક્ત જીવ એમ, નાનાવિધ દુઃખ પાવે રે. વિ. ૬ પંચ પ્રબલ વતે નિત્ય જાકું, તાકી ગતિ કયા કહિયે રે? ચિદાનંદ એ વચન સુણીને, નિજ સ્વભાવમેં રહીયે રે. વિ. ૭
પદઃ ૮ - રાગ-કાફી તથા વેલાવલ આતમ પરમાતમ પદ પાવે, જે પરમાતમ શું લય લાવે–એ આંકણું. સુણકે શબ્દ કીટ ભંગી, નિજ તન મનકી શુદ્ધ બિસરાવે; દેખહુ પ્રગટ ધ્યાનકી મહિમા, સોઈ કીટ ભૂંગી હેઈ જાવે.
આતમ- ૧ કુસુમ સંગ તિલ દેખ કુનિ, હય સુગંધ ફૂલેલ કહાવે; શક્તિગર્ભ ગત સ્વાતિ ઉદય હોય, મુક્તાફળ અતિ દામ ધરાવે.
આતમ- ૨ પુન પિચુમંદ પલાશાદિકમેં, ચંદનતા ક્યું સુગંધથી આવે, ગંગામેં જલ આણ આંણકે, ગંદકકી મહિમા ભાવે.
આતમ૩ પારસકો પરસંગ પાય કુનિ, લેહા કનક સ્વરૂપ લિખાવે; ધ્યાતા ધ્યાન ધરત ચિત્તમેં ઇમ, ધ્યેય સ્વરૂપમેં જાય સમાવે.
આતમ- ૪ કાકાહાહા ઇલાજ
સંપત ગઈ તે સાંપડે, ગયા વળે છે વહાણ ગયે વખત આવે નહિ, ગયા ન આવે પ્રાણ,
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમા.
ભજ સમતા મમતાકું તજ જવ, શુદ્ધ સ્વરૂપથી પ્રેમ લગાવે - ચિદાન ચિત્ત પ્રેમ મગન ભય, દુવિધા ભાવ સકલ મીટ જાવે.
આતમ ૫ પદઃ ૪ - રાગ-ભરવી વિરથા જનમ ગમા, મૂરખ વિરથા-એ આંકણી. રચક સુખરસ વશ હેય ચેતન, અપને ભૂલ સામે પાંચ મિથ્યાત ધાર તું અજહુ, સાચ ભેદ નવિ પાયો. મૂ૦ ૧ કનક કામિની અરુ એહથી, નેહ નિરંતર લા તાહુથી તું ફિરત સરને, કનક બીજ માંનુ ખાય. મૂળ ૨ જન્મ જરા મરણાદિક દુઃખમેં, કાલ અનંત ગમાયે; અરહટ ઘટિકા જિમ કહો યાકો, અંત અજહું નવિ આયે. મૂ૩ લખ ચોરાશી પહેર્યા ચલના, નવ નવ રૂપ બના; . બિન સમકિત સુધારસ ચાખ્યા, ગિણતી કોઊ ન ગિણાયે. મૂ૪ એતી પર નવિ માનત મરખ, એ અચરિજ ચિત્ત આયે, ચિદાનંદ તે ધન જગતમેં, જીણે પ્રભુશું મન લા. મૂળ ૫
પદઃ ૬૫
* રાગ બિહાગ વા ટેડી લઘુતા મેરે મન માની, લઈ ગુરુગમ જ્ઞાન નિશાની–લઘુ એ ટેક. કાફલા સાથ,
સમય સમય બલવાન હૈ, નહિ પુરુષ બલવાન; કાબે અર્જુન લૂંટીએ, એહી ધનુષ એહી બાણુ ,
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________
પદ ગ્રહ
31
મદ અષ્ટ જિનાંને ધારે, તે દુર્ગતિ ગયે ખિચારે; દેખા જગતમે' પ્રાની, દુઃખ લહત અધિક અભિમાની. લઘુ૦ ૧ શશી સૂરજ અડે કહાવે, તે રાહુકે ખસ આવે; તારાગણ લઘુતા ધારી, સ્વરભાનુ ભીતિ નિવારી.. લઘુ॰ છોટી અતિ જોયણગધી, લહે ખટરસ સ્વાદ સુગંધી; કિરીટી મેટાઈ ધારે, તે છાર શીશ નિજ ડારે. લઘુ૦ ૩ જબ ખાલચંદ્ર હોઇ આવે, તમ સહુ જગ દેખણુ ધાવે; પૂનમ દિન ખડા કહાવે, તખ ક્ષીણ કલા હાય જાવે. લઘુ૦ ૪ ગુરુતાઇ મનમે વેદે, નૃપ શ્રવણ નાસિકા છેદે; અંગમાંહે લઘુ કહાવે, તે કારણ ચરણ પૂજાવે. લઘુ॰ પ શિશુ રાજધામમે' જાવે, સખી હિલમિલ ગેાદ ખીલાવે; હાય બડા જાણુ નિવ પાવે, જાવે તે શીશ કટાવે. લઘુ ૬
અંતર મદ ભાવ વહાવે, તખ ત્રિભુવનનાથ કહાવે; ક્રમ ચિદાનંદ એ ગાવે, રહણી બિરલા કોઉ પાવે. લઘુ॰ છ
પદ
રાગ-આશાવરી તથા ગાડી
અવધૂ નિરપક્ષ બિરલા કોઈ, દેખ્યા જગ સહુ જોઇ અવધૂ એ આંકણી સમરસ ભાવ 'ભલા ચિત્ત જાકે, થાપ ઊથાપન હોઈ; અવિનાશી કે ઘરકી ખાતાં, જાનેગે નર સેાઈ. અવ૦ ૧
એક
પાંચ ઇન્દ્રિય વા કરી, જા નિરંજન નામ; સર્વ કબ્રાયના નાશથી, પાસેા શિવપુર ઠામ,
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬ર
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
રાવ રકમે ભેદ ન જાને, કનક ઉપલ સમ લેખે; નારી નાગણકે નહીં પરિચય, તે શિવમંદિર દેખે. અવ૦ ૨ નિંદા સ્તુતિ શ્રવણ સુણીને, હર્ષ શેક નવિ આણે તે જગમેં જોગીસર પૂરા, નિત્ય ચઢતે ગુણઠાણે. અવ૦ ૩ ચંદ્ર સમાન સૌમ્યતા જાકી, સાયર જેમ ગભરાઃ અપ્રમત્ત ભાખંડ પરે નિત્ય, સુરગિરિ સમશુચિ ધીરા. અવ૦ ૪ પંકજ નામ ધરાય પંકેશું, રહત કમલ જિમ ન્યારા. ચિદાનંદ ઈસ્યા જન ઉત્તમ,સે સાહેબકા પ્યારા. અવ૦ ૫
ઉપાટ યશવિજયજીકૃત પદ (મનસ્થિરતા)
રાગ-ધન્યાશ્રી જબ લગ આવે નહિ મન ઠામ, તબ લગ કષ્ટ ક્રિયા સવિ નિષ્કલ; જ્ય ગગને ચિત્રામ. કરની બીન તું કરે રે મેટાઈ, બ્રાવતી તુજ નામ આખર ફલન લહે ય જગ, વ્યાપારી બિનુ દામ. જબ૦ ૨ મુંડ મુંડાવત સબહિ ગડરિયાં, હરિણ રેઝ વનધામ; જટાધાર વટ ભરમ લગાવત, રાસભા સહતુ હે ઘામ. જબ૦ ૩ એતે પર નહિ યેગકી રચના, જે નહિ મન વિશ્રામ, ચિત્ત અંતર પરકે છલ ચિંતવી, કહા જપત મુખરામ. જબ૦ ૪
અહંકારને છોડીને, ભજે અહિંત સાર; રાગ દ્વેષને ત્યાગથી, પામે મોક્ષદ્વાર
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
સજઝા
૩૬૩
વચન કાય ગેપે દઢ ન રહે, ચિત્ત તુરંગ લગામ; તામેં તું ન લહે શિવસાધન, જિઊં કણ સૂને ગામ. જબ૦ ૫ જ્ઞાન ધરે સંજમ કિરિયા, ન ફિરા મન ઠામ, ચિદાનંદ–ઘન સુજસવિલાસી, પ્રગટે આતમરામ. જબ૦ ૬,
શ્રી ભરત ચક્રવર્તીની સજ્જાય મનમેં હી વૈરાગી ભરતજી, મનમેં હી વૈરાગી. સહસ બત્રીશ મુકુટબંધ રાજા, સેવા કરે વડભાગી; ચોસઠ સહસ અને ઉરી જાકે, તેહીન હુઆ અનુરાગી. ભરતજી ૧ લાખ ચોરાસી તુરંગમ જાકે, છનું કોડ હે પાગી, લાખ ચોરાસી ગજ રથ હીએ, સુરતા ધર્મસુ લાગી. ભરતજી ૨ ચાર કોડ મણ અન્ન નિત સીઝ, લૂણ દશ લાખ મન લાગી. તીન કોડ ગેકુલ ઘર દૂઝે, એક કોડ હલસાગી. ભરતજી ૩ સહસ બત્રીશ દેશ વડભાગી, ભયે સર્વકે તિયાગી; છ— ક્રોડ ગામ કે અધિપતિ, તેહી ન હુઆ સરાગી. ભરતજી ૪ નવનિધિ રત્ન ચગડા બાજે, મન ચિંતા સબ ભાગી કનકકીર્તિ મુનિવર વંદત હે, દેજે મુકિત મેં માગી. ભરતજી ૫
તન મન ઇંદ્રિય વશીકરણ, એસા સદ્દગુરુ સૂર; શંકા ન આણે જગતકી, પ્રભુશું સદા હજૂર
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
શ્રી પ્રસન્નચંદ્ર રાજર્ષિની સજ્જાયા
પ્રણમું તમારા પાય, પ્રસન્નચંદ્ર પ્રણમું તમારા પાય; રાજ છોડી રળિયામણું રે, જાણું અથિર સંસાર; વિરાગે મને વાળિયું રે, લીધે સંયમ ભાર. પ્રસન્ન. ૧ સમશાને કાઉસ્સગ્ય રહી રે, પગ ઉપર પગ ચઢાય; બાહુ બે ઊંચા કરી રે, સૂરજ સામી દષ્ટિ લગાય. પ્રસન્ન ૨ દુર્મુખ દૂત વચન સુણી રે, કેપ ચડ્યો તત્કાળ મનશું સંગ્રામ માંડીઓ રે, જીવ પડ્યો જંજાળ. પ્રસન્ન ૩ શ્રેણિક પ્રશ્ન પૂછે તે સમે રે, સ્વામી એહની કુણ ગતિ થાય? ભગવંત કહે હમણું મરે, તે સાતમી નરકે જાય. પ્રસન્ન ૪ ક્ષણ એક આંતરે પૂછિયું રે, સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાન વાગી દેવની દુંદુભિ રે, રષિ પામ્યા કેવળજ્ઞાન. પ્રસન્ન ૫ પ્રસન્નચંદ્ર ઋષિ મુક્ત ગયા રે, શ્રીમહાવીરના શિષ્ય; રૂપવિજય કહે ધન્ય છે રે, દીઠા એ પ્રત્યક્ષ. પ્રસન્ન ૬
શ્રી મેઘકુમારની સક્ઝાય ધારણ મનાવે રે મેઘકુમારને રે, તું મુજ એક જ પુત્ર તુજ વિણ જાય રે! સૂનાં મંદિર માળિયાં રે, રાખો રાખે ઘરતણું સૂત્ર. ધારણ
કુટ લાગે કલ્યાણનાં, વચન વિચારે આપ; કટુ ઔષધ પીધા વિના, મટે ન તનને તાય,
.
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૬૫
તુજને પરણવું રે આઠ કુમારિકા રે, સુંદર અતિસુકુમાર, મલપતી ચાલે છે જેમ વન હાથણી રે, નયણ વયણ સુવિશાળ. ધારણું . મુજ મન આશા રે પુત્ર હતી ઘણી રે, રમાડીશ વહુનાં રે બાળ; દૈવ અટારે રે દેખી નવિ શક્યો રે, ઉપાયે એહ જંજાળ. ધારણી, ધન કણ કંચન રે છદ્ધિ ઘણી અછે રે, ભેગો ભેગ સંસાર; છતી દ્ધિ વિલસે રે જાયા ઘર આપણે રે, પછી લેજે સંયમ ભાર. ધારણ મેઘકુમારે જે માતા પ્રત્યે બૂઝવી રે, દીક્ષા લીધી વીરજીની પાસ, પ્રીતિવિમળ રે ધણપરે ઉચ્ચરે રે, પહતી હારા મનડાની આશ. ધારણી
આપસ્વભાવની સક્ઝાય આપ સ્વભાવમાં રે, અવધૂ સદા મગનમેં રહેના; જગત જીવ હે કર્માધીના, અચરિજ કછુઆ ન લીના. આ૦ ૧.
તું નહિ મેરા કેઈનહિ તેરા, ક્યા કરે મેરા મેરા? - તેરા હે સે તેરી પાસે, અવર સભી અનેરા. આ. ૨. કલાકાર હરક્ષાચ્છા
પંડિતની પંક્તિ વિશે, નહિ અભણ સહાય; હંસની હારથકી જુઓ, જુદું બગલું જણાય,
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્તગુણેમાળા
વધુ વિનાશી તું અવિનાશી, અબ હે ઇનકું વિલાસી; . વપુસંગ જબ દૂર નિકાસી, તબ તુમ શિવકા વાસી. આ૦ ૩ રાગ ને રીસા દેય ખવીસા,એ તુમ દુઃખકા દીસા જબ તુમ ઉનકું દૂર કરીસા, તબ તુમ જગકા ઇસા. આ૦ ૪. પારકી આશ સદા નિરાશા, એ હે જગ જન પાસ;
કાટકું કરે અભ્યાસા, લહે સદા સુખવાસા. આ૦ ૫ કબીક કાજી કબહીક પાજી, કબડ્ડીકે હુઆ અપભ્રાજી; કબડ્ડીક જગમેં કીતિ ગાજી, સબ પુદ્ગલકી બાજી. આ૦ ૬ શુદ્ધ ઉપગ ને સમતા ધારી, જ્ઞાન ધ્યાન મને હારી; કર્મ કલંકકું દૂર નિવારી, જીવ વરે શિવનારી. આ૦ ૭
શ્રી દેવાનંદાની સઝાય
(કુંથુજિન મનડું કિમહી ન બાજે–એ રાગ.). જિનવર રૂપ દેખી મન હરખત, સ્તનસે દૂધ ઝરાયા; તવ ગૌતમકું ભયા અચંબા, પ્રશ્ન કરનÉ આયા.
. હે ગૌતમ ! એ તે મેરી અંબાઇ ૧ તસ કૂખે તુમ કાં એક વસીયા, કવણ કવણ કીયા એણે કર્મ ?
તવ શ્રી વીરજિકુંદ એમ બેલે, એઈ કીયા એણે કર્મ હો ગૌ૦ ૨ - કલાકારક
લીલા ઝાડની ડાળીઓ, વાળે તેમ વળાય; વળે મહેનતથી નહિ, જ્યારે તે સુકાય.
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________
· સજ્ઝાયા
ત્રિશલા દે દેરણી હુંતી, દેવાનંદા જેઠાણી; વિષય લાભ કરી કાંઈ ન જાણ્યા, કપટ વાત મન આણી. હા ગૌ દેરાણીકીરત્ન દાખડી, અહુલાં રત્ન · ચારાયાં; ઝગડા કરતાં ન્યાય જખ હુવા, તમ કહ્યુ નાણાં પાયાં. હા ગૌ॰ ૪ ઐસા શ્રાપ દીયા દેરાણી, તુજ સંતાન મુજ હાજો; ક` આગળ કાંઇ ન ચાલે, ઇંદ્ર ચક્રવર્તી જોજો. હે! ગૌ
૩૧૭
૩
ભરતરાય જબ રૂષભને પૂછે, એહમાં કાઈ જિષ્ણુ દા; મરિચીપુત્ર વિદડી તેરા, ચાવીસમા જિંદા. હા ગૌ ૬
પ
કુળના ગવ કયા મેં ગૌતમ, ભરતરાય જખ વદ્યા; મન વચન કાયાએ કરીને, હરખ્યા અતિ અણુ દા. હાગૌ॰ ૭
ક` સંજોગે ભિક્ષુક કુળ પામ્યા, જન્મ ન હાવે કબહુ; ઇંદ્ર અવધે જોતાં અપહર્યા, દેવ ભુજ ગમ બેહે. હા ગૌ૦ ૮
****
ખ્યાશી દિવસ તિહાં કણે વસીયા, હરિગમેષી જખ આયા; સિદ્ધારથ ત્રિશલાદે રાણી, તસ કૂખે છંટકાયા. હા ગૌ૦ ૯ સિદ્ધારથ ત્રિશલાદે રાણી, અચ્યુત દેવલાકે . જાશે; જે અંગે આચારાંગે, તે સૂત્રે કહેવાશે. હા ગૌ૦ ૧૦
પડતી ઇચ્છે પરતણી, ચડતી આપ ાય; પણ પાપી શુ' કરી શકે ? ધાર્યું` વિધિનું થાય.
સજમ ભારા
રિખભદત્ત ને દેવાન દા, લેશે તવ ગૌતમ એ મુક્તે જાશે, ભગવતી સૂત્ર વિચારા. હા ગૌ૰૧૧
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૬૮
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
તપગચ્છ શ્રી હીરવિજ્યસૂરિ, દીયે મને રથ વાણી - સકળચંદ પ્રભુ ગૌતમ પૂછે, ઉલટ મનમાં આવ્યું. હે ગૌ૦ ૧૨
શ્રી કૃષ્ણજીની સઝાય દ્વારિકા નગરીમાં નેમિ જિનેશ્વર, વિચરતા પ્રભુ આયે, કૃષ્ણ નરેશ્વર વધાઈ સુણીને, જીત નિશાન બજાયે; હે પ્રભુજી નહિ જાઉ નરક ગેહ, નહિ જાઉં નહિં જાઉં,
પ્રભુજી નહિ જાઉ નરકગે. ૧ અઢાર સહસ સાધુને વિધિશું, વાંદ્યા અધિકે હરખે; પછી શ્રી નેમિ જિનેશ્વરકેરા, ઊભા મુખડા નિરખે. હ૦ ૨ નેમિ કહે તમે ચાર નિવારી, ત્રણતણા દુઃખ રહીયાં કૃષ્ણ કહે હું ફરી ફરી વાંદું, હર્ષ ધરી મન હઈયાં. હા. ૩ નેમિ કહે એ ટાલ્યા ન લે, સો વાતે એક વાત; કૃષ્ણ કહે મારા બાલબ્રહ્મચારી, નેમિ જિનેશ્વર ભ્રાત. હ૦ ૪ મેટા રાયની ચાકરી કરતાં, રંક સેવક જે રળશે, સુરત સરિખા અફલ જશે ત્યારે, વિષ વેલડી કેમ ફલશે? હે ૫ પેટે આવ્યા તે રિંગ વેકે, પુત્ર કુપુત્ર જે જે ભલે ભૂડ પણ જાદવ કુલને, તુમ બાંધવ કહેવાય. હોટ ૬ છપ્પન કોડ જાદવને સાહેબ, કૃષ્ણ જે નરકે જાશે; નેમિ જિનેશ્વરકેરે બંધવ, જગમાં અપજશ થાશે. હ૦ ૭
જેવાં બીજને વાવશે, તેવાં ઊગશે ઝાડ; , આંબાના બીજ વાવશે, તે નહિ ઊગશે તાડ.
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________
સજ્ઝાયા
શુદ્ધ સમકિતની પરીક્ષા કરીને, બાલ્યા શ્રી કૈવલનાણી; નેમિ જિનેશ્વર દીયા રે દિલાસો, ખરો રૂપઇયા જાણી. હા૦ ૮ નેમિ કહે તુમે ચિ’તા ન કરો, તુમ પદવી અમ સરખી; આવતી ચેાવીશીમાં હેશે। તી કર, હર પોતે મન હરખી. હા૦ ૯ જાદવકુલ અજવાળ્યું નેમિ જિન, સમુદ્રવિજય કુલ દીવેા; ઇંદ્ર કહે મારા શિવાદેવીનંદન, ક્રોડ દિવાલી જીવે. હા૦ ૧૦
૩૯
શ્રી અનંતકાયની સજ્ઝાય
અનંતકાયના દોષ અનંતા, જાણી ભવિયણ પ્રાણી રે; ગુરુ ઉપદેશે તે પરિહરજો, એહવી જિનવર વાણી રે. અ૦ પુઢવી પાણી અગ્નિ ને વાયુ, વનસ્પતિ પ્રત્યેકા ૨; એ પાંચે સ્થાવર ગુરુમુખથી, સાંભળજો સુવિવેકા રે. અ૦ ૨ એકેદ્રિ એઇદ્રિ તેઇન્દ્રિ ચઉરિદ્રિ, પ'ચ'દ્વિ પ્રમુખા રે; એકેકી કાયે જિનરાચે, ભાખ્યા જીવ અસખ્યા રે. અ૦ ૩ એ છકાયતણા જે જીવા, તે સવિ એકણુ પાસે રે; કદમૂલ સુઈને અગ્રભાગે, જીવ અનંત પ્રકાશે રે. અ૦ ૪ બહુ હિંસાનું કારણ જાણી, આણી મન સુવિચારો રે; કદમૂલ ભક્ષણ પરિહરો, કરજો સફલ જન્મારા રે. અ૦ ૫ અનંતકાયના બહુ ભેદ ભાખ્યા, પન્નવણા ઉપાંગે રે; શ્રી ગૌતમ ગણધરને આગે, વીરજિણુંદ મન ર’ગે રે. અ૦ ૬
***********
5285 263
ફાક ચેષ્ટા ખક ધ્યાન, ધાન નિદ્રા તથૈવ ચ; અલ્પાહાર મૃદુવાણી, વિદ્યાર્થી પંચ લક્ષણ,
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત ગુણમાળા
નરક્તણ છે ચાર દુવારા, રાત્રિભેજનું પહેલું રે; પરસ્ત્રી બીજું બળ અથાણું ત્રીજું અનંતકાયજિમ છેલ્લું રે.અ૦૭ એ ચારે જે નર પરિહરશે, દયા ધર્મ આદરશે રે, કીતિ કમલા તસ વિસ્તરશે, શિવમંદિર સચરશે રે. અ૦ ૮. ચૌદ નિયમ સંભાળી સંક્ષેપ, પડિક્કમણું દેય વાર રે: ગુરુ ઉપદેશ સુણે મનરંગે, એ શ્રાવક આચાર રે. અo ૯ . પાંચે પરવી પષહ કીજે, ભાવે જિન પૂજીજે રે, સંપત સારુ દાન જ દીજે, ઈમ ભવલાહ લીજે રે. અ. ૧૦. પરઉપકાર કરે નિજ સગતે, કુમતિ કદાગ્રહ મૂકે રે; નવા નવા ઉપદેશ સુણીને, મૂળ ધર્મ નવિ મૂકે છે. અ. ૧૧ તપગચ્છ નાયક શિવસુખદાયક, શ્રી વિજયપ્રભસૂરીદા રે; તાસ પસાયે દિન દિન થાયે, ભાવસાગર આનંદા રે. અ. ૧૨
વૈરાગ્યની સઝાય
(મન ભમરાની દેશી.) ઊંચાં મંદિર માલીયાં, સેડ વાળીને સૂતે કાઢ કાઢે એને સહુ કહે, જાણે જન્મે જ ને તે. એક રે દિવસ એ આવશે, મને સબળજી સાલે; મંત્રી મલ્યાં સર્વે કારમાં, તેનું કઈ ન ચાલે. એક રે ૨ સાવ સેનાના રે સાંકલાં, પહેરણ નવનવ વાઘા; • ધળું રે વસ્ત્ર એના કર્મનું, તે તે શોધવા લાગી. એક રે૦ ૩ -
આશા અંબર જેવડી, મરવું પગલા હે; ધર્મ વિના જે દિન ગયા, તિણ દિન કીધી વેઠ. *
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________
મુઝાયા
ચરુ કઢાઇયા અતિ ઘણા, ખીજાનું નહિ લેખું; ખાખરી હાંડી એના કમની, તે તેા આગળ દેખું. એક ૨૦ ૪ કેના રુ ને કેનાં વાછ, કેનાં માય ને ખાપ; અંતકાલે જાવું જીવને એકલું, સાથે પુણ્ય ને પાપ. એક ૨૦ ૫ સગી રે નારી એની કામિની, ઊભી ટગમગ જોવે; તેનું પણ કાંઇ ચાલે નહિ, બેઠી ધ્રુસકે રૂવે. એક ૨૦ ૬ વહાલાં તે વહાલાં શુંકરા, વહાલાં વાળાવી વળશે; વહાલાં તે વનનાં લાકડાં, તે તા સાથેજી ખળશે. એક ૨૦ ૭ નહિ તાપી નહિ તુંબડી, નથી તરવાના આરો;
ઉદયરત્ન પ્રભુ ઈમ 'ભણે, મને પાર ઊતારે. એક ૨૦ ૮
ઉપદેશક પદ
જોઈ જતન કર જીવડા, આયુ અજાણ્યું જાય રે; લે લ્હાવા લક્ષ્મીતણા, પછી કાંઈ નિવ થાય રે. જોઈ, ૧ દુલહે। ભવ માણસતણેા, દુલહેા દેહ નિગા રે; દુલહે। દયા ધર્મ વાસના, ફુલહા સુગુરુ સાગા રે. જોઈ. ૨ દિન ઊગે દિન આથમે, ન વળે કોઈ દિન પાછે રે; અવસરે કાજ ન કીધલું, તે મનમાં રહેશે લાગે રે. જોઈ. ૩ લેાભ લગે લખ વ`ચીઆ, તેં પરધન હરી લીધાં રે; કેડે ન આવે કોઈ ને, કેડે કરમ રહ્યાં કીધાં રે. જોઈ, ૪
#**************** ***
૩૧
વર્સ દિવસ ઘર્ ઘર ભમ્યા, આદિનાથ ભગવત; કવશે દુઃખ તેણે લહ્યા, જે જગમાં મલવત
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત–ગુણમાળા
જોઈ. ૮
માતા ઉદરે ઊંધેા રહ્યો, કાડી ગમે દુઃખ દીઠાં રે; ચેાનિ જનમ દુઃખ જે હવે, તે તુજ લાગે છે મીઠાં રે. . જોઈ. ૫ હૈ હૈ ભવ એળે ગયા, એકે અરથ ન સાધ્યા રે; સદ્ગુરુ શીખ સુણી ઘણી, તાપણ સંવેગ ન વાધ્યા રે. જોઈ. દ માન મને કોઈ તિ કરો, જમ જીત્યા નિવું કેણે રે; સુકૃત કાજ ન કીધલું, એ ભવ હારે છે. તેણે રે. જોઈ. ૭ જપ જગદીશના નામને, કાંઈ નિશ્ચિત તું સૂવે રે ? કાજ કરે અવસર લહી, સર્વિ દિન સરખા ન હુવે:રે. જગ જાતે જાણી કરી, તિમ એક દિન તુજ જાવા રે; કર કરવા જે તુજને હાવે, પછી હશે પસ્તાવા રે. જોઈ. ૯ તિથિ પર્વે તપ નવિ કર્યાં, કેવળ કાયા તે' પાષી રે; પરભવ જાતાં ઋણ જીવને, સબળ વિણ કિમ હેાશી રે ? જોઈ. ૧૦ સુણુ પ્રાણી પ્રેમે કહી, લબ્ધિ લહી જિનવાણી રે; સયમ સાથે રે સંગ્રહા, ઈમ કહે કેવલનાણી રે. જોઈ. ૧૧ શ્રી સમતિના સડેસઢ બેલની સજ્ઝાય દાહા
*
३७२
સુકૃતવલ્લી કાદમિની, સમરી સરસતી માત; સમકિત. સડસઠ એલની, કહીશુ. મધુરી વાત. ૧ સમકિતદાયક ગુરુતા, પચ્વયાર ન થાય; ભવ કાડાકાડે કરી, કરતાં સ ઉપાય. ૨
અમા
સત્ય અસત્ય જે વચન છે, સમજો તેના ભેદ; નિશ્ચય તે વ્યવહારથી, સમજે નામે ખેદ
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________
સજા
દાનાદિક કિરિયા ન દિયે, સમકિત વિણ શિવશર્મક તે માટે સમકિત વડું, જાણે પ્રવચન મર્મ. ૩ દર્શન મહ વિનાશથી, જે નિર્મળ ગુણઠાણ, તે નિશ્ચય સમક્તિ કહ્યું, તેહનાં એ અહિઠાણ. ૪
ઢાળ પહેલી ચઉ સહણા તિ લિંગ છે, દેશવિધ વિનય વિચારે રે; ત્રણ શુદ્ધિ પણ દૂષણ, આઠ પ્રભાવક ધારે રે. ૫ ટક
પ્રભાવક અડ પંચ ભૂષણ, પંચ લક્ષણ જાણીએ; જ જ્યણું ષડુ આગાર ભાવના, છવિહા મન આણિયેઃ પઠાણ સમકિતતણાં સડસઠ, ભેદ એહ ઉદાર એ એહને તત્ત્વવિચાર. કરતાં, લહીજે ભવપાર એ. ૬ ઢાળ:
ચઉવિ સહણ તિહાં, જીવાદિક પરમ રે પ્રવચન માંહિ જે ભાખિયા, લીજે તેહને અર્થે રે. છત્રોટકે -
તેહને અર્થ વિચાર કરિયે, પ્રથમ સહણ ખરી, બીજી સહણ તેહની જે, જાણ મુનિ ગુણ જવહરી સવેગ રંગ તરંગ ઝીલે, માર્ગ શુદ્ધ કહે બુધા તેહની સેવા કીજીએ, છમ પીજીએ સમતા સુધા. ૮ દાળસમક્તિ જેણે ગ્રહી વચ્ચું, નિદ્ધવ ને અહજીંદા રે, પાસસ્થા ને કુશીલિયા, વિડંબક મંદા રે. ૯ વોટક
પારકી નિંદા જે કરે, કુડાં દેવે આળ; મર્મ પ્રકાશ પરતણાં, તેથી ભલે ચંડાળ
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન—ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
મંદા અનાણું દૂરે છે, ત્રીજી સહણ ગ્રહી, પરદર્શનને સંગ તજિયે, ચોથી સહણુ કહીઃ હીણાતણે જે સંગ ન તજે, તેહને ગુણ નવિ રહે જેમ જલધિ જલમાં ભળ્યું ગંગા-નીર લૂણપણું લહે. ૧૦
ઢાળ બીજી ' ત્રણ લિંગ સમકિતતણા રે, પહેલું કૃત અભિલાષ; જેહથી શ્રોતા રસ લહે રે, જેહ સાકર દ્રાક્ષ -પ્રાણી ધરીએ સમકિત રંગ જિમ લહિયે સુખ અભંગ રે–પ્રા૧૧ તરુણ સુખી સ્ત્રી પરિવે રે, ચતુર સુણે સુર ગીત; તેહથી રાગે અતિ ઘણે રે, ધર્મ સુણ્યાની રીત-પ્રાણ૧૨ ભૂખે અટવી ઊતર્યો રે, જિમ દ્વિજ ઘેબર ચંગ; ઈચછે કિમ જે ધર્મને રે, તેહી જ બીજું લિંગ –પ્રાણું૧૩ વેયાવચ્ચ ગુરુદેવનું રે, ત્રીજું લિંગ ઉદાર, વિદ્યાસાધકતણ પરે રે, આલસ નવિય લગાર રે–પ્રાણી ૧૪
ઢાળ ત્રીજી અરિહંત તે જિન વિચરતાજી, કર્મ ખપી હુઆ સિદ્ધ ચેય જિનપડિમા કહીજી, સૂત્ર સિદ્ધાંત પ્રસિદ્ધ-ચતુર નર! સમજ વિનય પ્રકારઃ જિમ લહિયે સમક્તિ સાર–ચતુર ૧૫ ધર્મ ક્ષમાદિક ભાખીએજી, સાધુ તેહના રે ગેહ, આચારજ
પર અવગુણ જિમ દેખીએ, તિમ પરગુણ તું જય; . પરગુણ લેતા જીવડા, અક્ષય અજરામર હાય.
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________
સરાયે
4
૩૫.
આચારનાજી, દાયક નાયક જેહ–ચતુર૦ ૧૬ ઉપાધ્યાય તે શિષ્યનેજી, સૂત્ર ભણાવણહાર; પ્રવચન સંઘ વખાણીયેજી, દરસણુ સમકિત સાર-ચતુર૦ ૧૭ભક્તિ બાહ્ય પ્રતિપત્તિથીજી, હૃદય પ્રેમ બહુમાન; ગુણસ્તુતિ અવગુણુ ઢાંકવાજી, આશાતનની હાણ-ચતુર૦ ૧૮ પાંચ ભેદે એ દશતણાજી, વિનય કરે અનુકુલ; સીચે તેહ સુધારસે જી,ધમ વૃક્ષનું મૂલ–ચતુર૦૧૯ ઢાળ ચોથી
ત્રણ શુદ્ધિ સમકિતતણી રૈ, તિહાં પહેલી મન શુદ્ધિ હૈં; શ્રી જિનને જિનમત વિના રે, જડ સકલ એ બુદ્ધિ રે–ચતુર૦ ૨૦ જિનભકતે જે નવિ થયું રે, તે ખીજાથી નિવે થાય રે; એવું જે મુખે ભાખીએ રે, તે વચનશુદ્ધિ કહેવાય રે–ચતુર૦૨૧ છૈદ્યો ભેદ્યો વેદના રે, સહેતા અનેક પ્રકાર રે; જિન વિષ્ણુ પરસુર નિવ નમે રે, તેહની કાયા શુદ્ધિ ઉદાર રૈ-ચતુર૦ ૨૨ વાળ પાંચમી
સમકિત દૂષણું પરિહરી, જેમાં પહેલી છે શંકા રે; તે નિચનમાં મત કરશે, જેને સમ નૃપ રકા રે-સમકિત દૂષણ પિરહરો. ૨૩ ક'ખા કુમતની વાંછના, ખીજું દૂષણ તજિયે; પામી સુરતરુ પરગડા, કિમ ખાઉલ ભજિયે ?–સમતિ૦ ૨૪ સશય ધર્મનાં ફુલતા, વિતિગિા નામે; ત્રીજું દૂષણુ પરિહા, નિજ શુભ પરિણામે-સમકિત૦ ૨૫ મિથ્યા
*--23
સજ્જન દુન કેમ જાણીએ ! જળ સુખ એટલે વાણ; સજ્જન સુખ અમૃત લવે, દુર્જન વિષેની ખાણ.
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૬
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
મતિ ગુણ વર્ણને, ટાળે ચે દોષ; ઉન્મારગી થુણતાં હવે, ઉન્મારગ પિષ-સમક્તિ૨૬ પાંચમે દેષ મિથ્યામતિ, પરિચય નવિ કીજે; ઈમ શુભ મતિ અરવિંદની, ભલી વાસના લીજે-સમકિત. ૨૭
ઢાળ છઠ્ઠી આઠ પ્રભાવક પ્રવચનના કહ્યા, પાવયણી પૂરી જાણ વર્તમાન શ્રતના જે અર્થને, પાર લહે ગુણખાણ-ધન્ય ધન્ય શાસનમંડન મુનિવરા. ૨૮ ધર્મકથી તે બીજે જાણિયે, નંદિBણ પરે જેહ, નિજ ઉપદેશે રે રંજે લેકને, ભજે હૃદય સંદેહ-ધન્ય ધન્ય ૨૯ વાદી ત્રીજે રે તર્ક નિપુણ ભણ્ય, મલવાદી પરે જેહ, રાજદ્વારે રે કમલા વરે, ગાજતે જિમ મેહ-ધન્ય ૩૦ ભદ્રબાહુ પરે જેહ નિમિત્ત કહે, પરમત
પણ કાજ; તેહ નિમિત્તી રે ચોથે જાણિયે, શ્રી જિનશાસન રાજ-ધન્ય ૩૧ તપગુણ એપે રે રેપે ધર્મને, ગોપે નહિ જિનઆણ આશ્રવ લેપે રે નવિ કોપે કદા, પંચમ તપસી છે જાણ–ધન્ય. ૩ર છઠ્ઠો વિદ્યારે મંત્રતણે બલિ, જેમ શ્રી વયર મુણદ, સિદ્ધ સાતમે રે અંજાયેગથી, જેમ કાલિક મુનિચંદ ધન્ય ૩૩ કાવ્ય સુધારસ મધુર અર્થે ભર્યા, ધર્મ, હેતુ કરે જેહ, સિદ્ધસેન પરે રાજા રીઝવે, અઠ્ઠમ વરકવિ
નેહ-ધન્ય૦ ૩૪ જબ નવિ હોવે પ્રભાવક એહવા, તબ રાજા સાહહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાકાર
નરભવ ચિંતામણી લહી, આલે તું મત હાર; ધર્મ કરીને જીવડા, સફળ કરે અવતાર
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________
સલાઝા
૩૭૭,
વિધિપૂર્વક અનેક યાત્રા પૂજાદિ કરણી કરે, તેહ પ્રભાવક છેક – ધન્ય૩૫
ઢાળ સાતમી . સેહે સમક્તિ જેહથી, સખી જિમ આભરણે દેહ ભૂષણ પાંચ તે મન વસ્યાં-સખિ મન વસ્યા તેહમાં નહિ સદેહ-મુજ સમતિ રંગ અચલ હ. ૩૬ પહેલું કુશલપણું તિહાં, સખિ વંદનને પચ્ચખાણ કિરિયાને વિધિ અતિ ઘણો, સખિ આચરે તેહ સુજાણમુજ૦ ૩૭ બીજું તીરથ સેવના, સખિ તીરથ તારે તેહતેહ ગીતારથ મુનિવરા, સખિ તેહશું કીજે નેહ-મુજ૦ ૩૮ ભક્તિ કરે ગુરુદેવની, સખિ ત્રીજું ભૂષણ હોય; કિણહી ચલા નવિ ચલે, સખિ ચોથું ભૂષણ જોયમુજ. ૩૯ જિનશાસન અનુમોદના, સખિ જેહથી બહુજન હંત કી જે તે પ્રભાવના, સખી પાંચમું ભૂષણ ખંત-મુજ૦૪૦
ઢાળ આઠમી ' લક્ષણ પાંચ કહ્યા સમકિતતણાં, ધૂર ઉપયશ અનુકૂલ સુગુણનાર; અપરાધીશું પણ નવિ ચિત્તથકી, ચિંતવી પ્રતિફળ સુગુણનર–શ્રી જિનભાષિત વચન વિચારીએ. ૪૧ સુર ' નર સુખ જે દુઃખ કરી લેખ, વિંછે શિવસુખ એક-સુગુણ૦
બીજું લક્ષણ તે અંગીકરે, સાર સંવેગથું ટેક-સુગુણ૦ શ્રી - ૪૨ નારક ચારક સમભાવ ઊભ, તારક જાણીને ધર્મ-સુ
સકળ સામગ્રી તેં ગ્રહી, જેણે તરીએ સંસાર; પ્રમાદવશે ભવ કાં ગમે? કર નિજ હીયે વિચાર.
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણના
ગુણ; ચાહે નિકલવું નિવેદ તે, ત્રીજું લક્ષણ મર્મસુગુણ શ્રી ૪૩ દ્રવ્યથકી દુઃખિયાની જે દયા, ધર્મ-હીણાની ભાવસુગુણ; ચોથું લક્ષણ અનુકંપા કહી, નિજ શકતે મન લાવસુગુણ૦ શ્રી ૪૪ જે જિને ભાખ્યું તે નહીં અન્યથા, એહ જે દઢ રંગ-સુગુણ; તે આસ્તિકતા લક્ષણ પાંચમું, કરે કુમતિને રે ભંગ- સુગુણ૦ શ્રી ૪૫
ઢાળ નવમી પરતીથ પરના સુર તેણે, ચૈત્ય ગ્રહ્યાં વળી જેહ વંદન પ્રમુખ તિહાં નવિ કરવું, તે જયણ ષટ્ર ભેદ રે ભવિકા ! સમકિત યતના કીજે, ૪૬ વંદન તે કરજેડન કહીએ, નમન તે શીશ નમાવે; દાન ઈષ્ટ અનાદિક દેવું, ગૌરવભકિત દેખાડે રે ભવિકા ૪૭ અનુપ્રદાન તે તેને કહીએ, વારંવાર જે દાન દેષ કુપાત્રે પાત્ર મતિએ, નહીં અનુકંપા માન રે ભ૦ ૪૮ અણબોલાવે જેહ બેલવું, તે કહીએ આલાપ, વારંવાર આલાપ જે કરે, તે જાણે સંલાપ -ભ૦ ૪૯ એ જયણથી સમક્તિ દપે, વળી દીપે વ્યવહાર એહમાં પણ કારણથી જયણ, તેહના અનેક પ્રકાર રે ભ૦ ૫૦
• ઢાળ ૧૦મી શુદ્ધ ધર્મથી નવિ ચળે, અતિ દઢ ગુણ આધાર લલના તે પણ જે નહિ એહવા, તેહને એ આગર લલના-બોલ્યું જાહરા પર હાજર રહ્યા હતા દીએ ઉપદેશ લાગે નહીં, જે નવિ ચિંતે આપ; આપસરૂપ વિચારતાં, છૂકીજે સવિ પાપ
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંક
૩૭૮
તેહવું પાળીએ. ૫૧ દંતીદત સમ બેલ લલના, સજજન ને દુર્જનતણ કચ્છપ કેટીને તેલ લલના–બેટ પર રાજા નગરાદિક ધણી, તસ શાસન અભિગ લલના તેહથી કાર્તિકની પરે, નહીં મિથ્યાત્વ સંગ લલના–બ૦ પ૩ મેળે જનને ગણ કહે, બળ ચૌરાદિક જાણ લલના ક્ષેત્રપાલાદિક દેવતા, તાતાદિક ગુરુ ઠાણ લલનાએ ૫૪ વૃત્તિ દુર્લભ આજીવિકા, તે ભીષણે કાંતાર લલના; તે હેતે દૂષણ નહીં, કરતાં અન્ય આચાર લલન–બે) ૫૫ *
- ઢાળ ૧૧ મી ભાવીજે રે સમકિત જેહથી અ, તે ભાવના રે ભાવે. કરી મન પરવડું; જે સમકિત રે, તાજું સાજું મૂળ રે; તે વ્રત તરુ રે, દીએ શિવફળ અનુકૂળ રે. પ૬ ત્રોટકાઅનુકૂળ મૂળ રસાળ સમકિત, તેહ વિણ મતિ અંધ એ; જે કરે કિરિયા ગર્વ ભરિયા, તેહ જૂઠે ધંધએ. એ પ્રથમ ભાવના ગુણે રૂડી, સુણે બીજી ભાવના બારણું સમકિત ધર્મપુરનું,
હવી તે પાવના. પ૭. ઢાળ-ત્રીજી ભાવના રે સમકિત પીઠ ને દઢ રહી, તે માટે રે ધર્મ પ્રાસાદડગે નહીં; પાયે ખેટે રે માટે મંડાણ ન ભીએ, તેણે કારણ રે સમકિતશું ચિત્ત
ભીએ૫૮. વોટ–થોભીએ ચિત્ત નિત એમ ભાવી, જેથી ભાવના ભાવી; સમકિત નિધાન સમસ્ત ગુણનું, એહવું મન
મેિ ઉખા દિન ગુણી, વરશ માસ ઘડીમાન; ચેતી શકે તે ચિતજે, જે હવે હિયડે સાન.
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન—ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
લાવીએ; તે વિના છૂટાં રત્ન સરખા, મૂળ ઉત્તર ગુણુ સવે, કમ રહે તાકે જેતુ હરવા, ચાર જોર ભવે ભવે. ૫૯ ઢાળ – ભાવા પંચમી ૨ ભાવના શમક્રમ સાર , પૃથ્વીપરે રે સમકિત તસ આધાર રે; છઠ્ઠી ભાવના રે સકિત ભાજનો મળે, શ્રુત શીલના રે, તેા રસ તેમાંથી નિવ ઢળે. ૬૦ ત્રાટક:-નિવ ઢળે સમિતિ ભાવના રસ, અમિય સમ સવરતણેા, ષટ્ ભાવના એ કહી એહમાં, કરો આદર અતિઘણા; ઈમ ભાવતાં પરમા જલનિધિ, હાય નિત્ય ઝકઝોળ એ, ઘન પવન પુણ્ય પ્રમાણુ પ્રગટે, ચિદાનન્દ્વ કલ્લાલ એ. ૬૧
૩૮૦
ઢાળ ૧૨ મી
ઠરે જિહાં સમકિત તે સ્થાનક, તેહનાં ષવિધ કહીએ રે; તિહાં પહેલું થાનક તે ચેતન, લક્ષણ આતમ લહીએ રે; ખીર નીર પ૨ે પુદ્ગલ–મિશ્રિત, પણ એહથી છે અળગા રે; અનુભવ હંસ ચંચજો લાગે, તેા નિવ દીસે વળગ્યા રે. ૬૨ ખીજું સ્થાનક નિત્ય આતમા, જે અનુભૂત સભારે રે; ખાળકને સ્તનપાન વાસના, પૂરવભવ અનુસારે રે; દેવ મનુજ નરકાદિક તેહના, છે અનિત્ય પર્યાયા રે; દ્રવ્યથકી અવિચલિત અખંડિત, નિજ ગુણ આતમરાયા રે. ૬૩ ત્રીજી સ્થાનક ચેતન કર્તા, કતણે સંચાગે રે; કુંભકાર જિમ કુંભતણે જગ, દડાદિક સંચાગે રે, નિશ્ચયથી નિજ ગુણને કર્તા, અનુપરિત
**
きちきちきちき
લઘુતાથી પ્રભુતા મળે, ટળે દોષ અભિમાન; બાહુબલી લધુતા ધરી, પામ્યા કેવળજ્ઞાન,
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________
સજા
વ્યવહારે રેદ્રવ્ય કર્મને નગરાદિકને, તે ઉપચાર પ્રકારે રે. ૬૪ ચોથું થાનક ચેતન ભક્તા, પુણ્ય પાપ ફળકે રે; વ્યવહારે નિશ્ચય નય દષ્ટ, ભુજે નિજ ગુણને રે; પાંચમું થાનક અછે પરમ પદ, અચલ અનંત સુખવાસે રે; આધિ
વ્યાધિ તન મનથી લહીએ, તસ અભાવે સુખ ખાસ રે. ૬૫ - છઠું થાનક મેક્ષિતણું છે, સંજમ જ્ઞાન ઉપાયે રે; જે સહેજે લહીએ તે સઘળે, કારણ નિષ્ફળ થાયે રે કહે જ્ઞાનનય જ્ઞાન જ સાચું, તે વિણ જૂઠી કિરિયા રે; ન લહે રૂપું રૂપું જાણી, છીપ ભણી જે ફરિયા રે. દદ કહે કિરિયાનય કિરિયા વિણ જે, જ્ઞાન તે શું કરશે રે? જલ પિસી કર પદ ન હલાવે, તારુ તે કિમ તરશે રે? દુષણ ભૂષણ છે ઈહાં બહુલાં, નય એકેકને વાદે રે; સિદ્ધાંતી તે બેહુ પક્ષ સાધ, જ્ઞાનવંત અપ્રમાદે રે. ૬૭ ઈણી પરે સડસઠ બેલ વિચારી, જે સમકિત આરાધે રે; રાગ દ્વેષ ટાળી મન વાળી, તે શિવસુખ અવગાહે રે; જેહનું મન સમકિતમાં નિશ્ચલ, કેઈ નહીં તસ - તોલે રે, શ્રી નવિજેય વિબુધ પયસેવક, વાચક જ ઈમ બેલે રે. ૬૮
આઠ દૃષ્ટિની સક્ઝાય પ્રથમ-મિત્રા દષ્ટિની સક્ઝાય શિવસુખકારણ ઉપદિશી, ગતણી અડ દિઠ્ઠી જે તે ગુણ
સકલ સાધન સિદ્ધતા, સમતા પ્રગટે થાય; આ ક્ષાયિક સમતા પ્રગટતાં, બાકી ને કાર્ય રહાય.
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮૨ .
શ્રી-જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
થણી જિનવીરને, કરશું ધર્મની પુઠ્ઠી રે–વીર જિનેસર દેશના. ૧ સઘન અઘન દિન રયણીમાં, બાળ વિકળ ને અનેરા રે; અર્થ જુએ જેમ જુજુઆ, તેમાઘ નજરના ફેરા રે–વીર ૨ દર્શન જે થયાં જુજુઓ, તે એઘ નજરને ફેરે રે; ભેદ થિરાદિક દ્રષ્ટિમાં, સમતિ દષ્ટિને હેરે જે-ર૦ ૩ દર્શન સંકલનાં નય ગ્રહે, આપ રહે નિજ ભાવે રે હિતકારી જનને સંજીવની, ચારે તે ચરાવે રે-વીર૦ ૪ દષ્ટિ થિરાદિક ચારમાં મુગતિ પ્રયાણ ન ભાજે રે; રયણી-શયન જેમ શ્રમ હરે, સુર નર સુખ તેમ છાજે રે–વીર. ૫ એહ પ્રસંગથી મેં કહ્યું, પ્રથમ દૃષ્ટિ હવે કહીએ રે; જિહાં મિત્રા તિહાં બોધ જે તે, તૃણ અગ્નિ સે લહીએ રે–વીર૬ વ્રત પણ ઈહાં યમ સંપજે, ખેદ નહીં શુભ કાજે રે, દ્વેષ નહીં વળી અવરશું, એહ ગુણ અંગ વિરાજે રે વીર૭યોગના બીજ ઈહાં ગ્રહે, જિનવર શુદ્ધ પ્રણામે રે; ભાવાચારજ (તણી) સેવના, ભવ ઉદ્વેગ સુઠામે રે–વર૦ ૮ દ્રવ્ય અભિગ્રહ પાળવા, ઔષધ પ્રમુખને દાને રે; આદર આગમ આશરી, લિખનાદિક બહુમાને રે– વીર. ૯ લેખન પૂજન આપવું, મૃત વાચના ઉદ્માહરે ભાવ વિસ્તાર સજઝાયથી, ચિતન ભાવન ચાહે રે–વીર. ૧૦ બીજ કથા ભલી સાંભળી, રોમાંચિત હવે દેહ રે; એહ અવંચક
ગથી, લહીએ ધરમ સ્નેહ રે–વીર. ૧૧ સદ્ગુરુ યોગે વંદન ક્રિયા, તેહથી ફળ હોયે જેહે રે; ગક્રિયા ફળદથી, ત્રિવિધ અવંચક એહે રે–વીર. ૧૨ ચાહે ચકેર તે ચંદ્રને,
કાને ખીલા ઘાલીયા, ચરણે રાંધી ખીર; તેમને પણ કર્મો નડયા, વશમા શ્રીવીર.
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________
મધુર માલતી ભેગી રે તેમ ભવિ સહજ ગુણે હવે, ઉત્તમ નિમિત્ત સગીરે-વીર. ૧૩ એહ અવંચક ગ તે, પ્રગટે ચરમા રે; સાધુને સિદ્ધદશા સમું, બીજનું ચિત્ત પર્વ
વીર૧૪ કરણ અપૂર્વના નિકટથી, જે પહેલું ગુણઠાણું રે, મુખ્યપણે તે ઈહ હોયે, સુયશ વિલાસનું ટાણું રે-વીર- ૧૫ ' બીજી-તારા દષ્ટિની સક્ઝાય.
દર્શન તારા દષ્ટિમાં-મનમેહન મેરે,ગમય અગ્નિ સમાનમ: શૌચ સંતોષ ને તપ ભલું–મ, સક્ઝાય ઈશ્વર ધ્યાનમ૦ ૧ નિયમ પંચ ઈહ સંપજે-મળ, નહીં કિરિયા ઉગ મ0; જિજ્ઞાસા ગુણતત્વની મ૦, પણ નહીં નિજ હઠ ટેક-મ ૨ એ દષ્ટિએ હેય વરતતાં–મ, ગકથા બહુ પ્રેમ-મ; અનુચિત તેહ ન આચરેમ, વાળે વળે જેમ હમ-મ૨ ૩ વિનય અધિક ગુણને કરે-મઠ, દેખે નિજ ગુણહાણ-મત્રાસ ધરે ભવભયથકી–મ ભવ માને દુઃખખાણ-મ૦ ૪ શાસ્ત્ર ઘણાં મતિ શેડલી–મ, શિષ્ટ કહે તે પ્રમાણમ0; સુયશ લહે એ ભાવથી–મ, ન કરે જૂઠ ડફણમ૦ ૫
ત્રીજી-બલા દૃષ્ટિની સક્ઝાય ત્રીજી દૃષ્ટિ બલા કહી છે, કાષ્ઠ અગ્નિ સમ બોધ, ક્ષેપ નહીં આસન સંધેજી, શ્રવણ સમહા શોધ રે–જિન) ધન્ય
રાજ્યગ સંપત્તિ સુકુળ, વિદ્યારૂપ વિજ્ઞાન, અધિક આયુ આરેગ્યતા, પ્રગટ ધર્મફળ જાણ
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૮૪
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
ધન્ય તુજ ઉપદેશ. ૧ તરુણ સુખી સ્ત્રી પરિવજી, જેમ ચાહે સુરગીત સાંભળવા તેમ તત્વને છે, એ દષ્ટિ સુવિનીત રે-જિનજી ૨ શેર એ બેધ પ્રવાહનીજી, એ વિણ શ્રુત થલ ફૂપ; શ્રવણ સમીહા તે કિસીજી, શયિત સુણે જેમ ભૂપ રેજિનજી ૩ મન રીઝે તન ઉલ્લેસેજી, રીઝે બૂઝે એકતાન; તે ઈચ્છા વિણ ગુણકથાજી, બહેરા આગળ ગાન રે-જિનજીક ૪ વિઘન ઈહાં પ્રાયે નહીંછ, ધર્મ હેતુમાં કે અનાચાર પરિહારથીજી સુયસ મહદય હાય -જિનજી ૫
ચેથી – દીપ્રા દૃષ્ટિની સક્ઝાય -
ગદષ્ટિ થી કહીછ, દીપ્રા તિહાં ન ઉત્થાનક પ્રાણાયામ તે ભાવથીજી, દીપ પ્રભા સમ જ્ઞાન–મનમેહન જિનજી, મીઠી તાહરી વાણ.—મન. ૧ બાહ્ય ભાવ રેચક ઈહાંજી, પૂરક અંતર ભાવ, કુંભક થિરતા ગુણે કરીજી, પ્રાણાયામ સ્વભાવ-મન- ૨ ધર્મ અર્થે ઈહાં પ્રાણનેજી, છાંડે પણ નહીં ધર્મ પ્રાણ અર્થે સંકટ પડે, જુઓ એ દષ્ટિને મર્મ–મન ૩ તત્વશ્રવણ મધુરેદકેરુ, ઈહાં હેયે બીજ પ્રહ; ખાર ઉદક સમ ભવ ત્યજેજી, ગુરુ ભક્તિ અદ્રોહ-મન- ૪ સૂક્ષ્મ બોધ તે પણ ઈહાંજી, સમકિત વિણ નવિ હોય વેવ સંવેદ્ય પદે કહ્યો, તે ન અવેદ્ય
જેય-મન- પ વેદ્ય બંધ શિવહેતુ છે જ, સંવેદન તસ રાજાશાહજાહાહાહાકાય
પાંચ પાંડવ અતુલી બળી, તેહે ભમ્યા વનવાસ; એસા પુરુષ જગમાં વળી, દીનપણે ફર્યા નિરાશ.
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________
સજઝાયે
નાણ; નય નિક્ષેપે અતિ ભલુંછ, વેદ્ય સંવેદ્ય પ્રમાણે. મન દ તે પદ ગ્રંથિ વિભેદથી, છેહલી પાપપ્રવૃતિ તસલેહ પદ ધૃતિ સમીજી, તિહાં હોય અંત નિવૃતિ-મન- ૭ એક થકી વિપરીત છે જ, પદ તે અવેદ્ય સંવેદ્ય ભવાભિનંદી જીવને જી, તે હેય વજા અભેદ્ય-મન- ૮ લેભી કૃપણ દયામણેજી, માયી મચ્છર ઠાણ; ભવાભિનંદી ભય ભર્યો, અફલ આરંભ અપાણ-મન- ૯ એવા અવગુણવંતનુંછ, પદ છે અવેદ્ય કઠેર; સાધુ સંગ આગમતણું છે, તે તે ધરી જેરમન૧૦ તે જીત્યે સહેજે ટળેજ, વિષમ કુતર્ક પ્રકાર; દૂર નિકટ હાથી હણેજી, જેમ એ બઠર વિચાર-મન- ૧૧ હું પામે સંશય નહીંછ, મૂરખ કરે એ વિચાર; આળસુ ગુરુ શિષ્યને છે, તે તે વચન પ્રકાર-મનો ૧૨ ધી જે તે પતિ આવવુંછ, આપમતે અનુમાન; આગમ ને અનુમાન થીજી, સાચું લહે સુજ્ઞાન-મન- ૧૩ નહીં સર્વજ્ઞ તે જૂઆજી, તેહના. જે વળી દાસ; ભગતિ દેવની પણ કહીશ, ચિત્ર અચિત્ર પ્રકાશ-મન- ૧૪ દેવ સંસારી અનેક છે જ, તેહની ભક્તિ વિચિત્ર; એક રાગ પર દ્વેષથીજી, એક મુગતિની અચિત્ર-મન૧૫ ઇંદ્રિયાર્થગત બુદ્ધિ છે જ, જ્ઞાન છે આગમહેત; અસંમેહ શુભકૃતિ ગુણેજી, તેણે ફળભેદ સંકેતમન. ૧૬ આદર કિરિઆ રીત ઘણીજી, વિઘન ટળે મિલે લચ્છી; જિજ્ઞાસા બુદ્ધ સેવનાજી, શુભકૃતિ ચિહ પ્રત્યચ્છિ-મન૧૭
- રાવણ વિકટ રામે હો, કૃષ્ણ હણ્યો જરાસંધ,
જરાકુંવરે હરિને હ, દેખે કર્મ પ્રબંધ. ૨૫
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮૧
શ્રી જિનચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાજ
બુદ્ધિકિયા ભવફળ દીયેજી, જ્ઞાનક્રિયા શિવઅંગ; અસમેહ કિરિયા દીયેજી, શીધ્ર મુગતિફલ ચંગ–મન, ૧૮ પુગલ-રચના કારમીજી, તિહાં જસ ચિત્ત ન લીન એહ માર્ગ તે શિવતણેછ, ભેદ લહે જગદીન-મન૧૯ શિષ્યભણે જિનદેશનાજી, કહે જન પરિણતિ ભિન્ન કહે મુનિની નયદેશના, પરમારથથી અભિન–મન ૨૦ શબ્દભેદ ઝઘડે કિજી? પરમાર જે એક; કહો ગંગા કહે સુરનદીજી, વસ્તુ ફરે નહીં છેક-મન ૨૧ ધર્મ ક્ષમાદિક પણ મિટેછે, પ્રગટે ધર્મ સંન્યાસ તે ઝઘડા ઝટાતાજી, મુનિને કવણ અભ્યાસ? મન૨૨ અભિનિવેશ સઘળે ત્યજીજી, ચાર લહી જેણે દષ્ટિ; તે લેશે હવે પાંચમીજી, સુયશ અમૃત ઘન વૃષ્ટિ-મન૨૩
પાંચમી-થિરા દષ્ટિની સઝાય દષ્ટિ ચિરામાંહે દર્શન નિત્યે, રત્નપ્રભા સમ જાણે રે; બ્રાંતિ નહિ વળી બેધ તે સૂકમ, પ્રત્યાહાર વખાણે રે. ૧ એ ગુણ વરતણે ન વિસારું, સંભારું દિનરાત રે; પશુ ટાળી સુરરૂપ કરે જે, સમકિતને અવદાત રે-એ ગુણ૦ ૨ બાલધૂલિ ઘર લીલા સરખી, ભવ ચેષ્ટા ઈહિ ભાસે રે; રિદ્ધિ સિદ્ધિ ઘટમાં સવિ પ્રગટે, અષ્ટમહાસિદ્ધિ પાસે રે–એ ગુણ૦ ૩ વિષય વિકારે ન ઇંદ્રિય જોડે, તે ઈહાં પ્રત્યાહારે રે; કેવળ જેતિ તે તત્વ પ્રકાશે, શેષ ઉપાય અસરે રે–એ ગુણ૦ ૪ શીતળ
મા ખમણને પારણે, કુળવાળુઓ અણગાર; ચિત્ત વળગે સંગ નારીએ, ચક્ત ન લાગી વાર.
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાથે
ચંદનથી પણ ઉપજે, અગ્નિ દહે જેમ વનને રે ધર્મજનિત પણ ભોગ ઈહાં તેમ, લાગે અનિષ્ટ તે મનને રે-એ ગુણ૦૫ અશે હેય ઈહ અવિનાશી, પુગળ જાળ તમારી ચિદાનંદઘન સુયશ વિલાસી, કેમ હોય જગને આશી રે?—એ ગુણ૦૬
છઠ્ઠી-કાંતા દષ્ટિની સક્ઝાય ભેલીડા હંસા રે વિષય ન રાચીએ-એ દેશી.
અચપલ રેગ રહિત નિષ્ફર નહિ, અલ્પ હાય દેય નીતિ, ગંધ તે સા રે કાતિ પ્રસન્નતા, સુસ્વર પ્રમુખ પ્રવૃતિ–ધન ધન શાસન શ્રી જિનવરતણું. ૧ ધીર પ્રભાવી રે આગલે
ગથી, મિત્રાદિક યુત ચિત્ત; લાભ ઈષ્ટને રે હૃદ્ધ અધષ્યતા, જનપ્રિયતા હેય નિત્ય-ધન, ૨ નાશ દેષને રે તૃપતિ પરમ લહે, સમતા ઉચિત સવેગ, નાશ વયરની રે બુદ્ધિ સંતભરા, એ નિષ્પન્નહ ગધન ૩ ચિહ્ન યેગના રે જે પરગ્રંથમાં, યેગાચારય દિ; પંચમ દૃષ્ટિથકી સવિ જેડીએ, એહવા તેહ ગરિડ્ર-ધન૪ છઠ્ઠી દિઠ્ઠી રે હવે કાંતા કહું, તિહાં તારાભ પ્રકાશ તત્વમિમાંસા રે દૃઢ હોયે ધારણું, નહીં અન્ય શ્રતવાસ-ધન, ૫ મન મહિલાનું રે વાહલા ઉપરે, બીજા કામ કરંત, તેમ કૃતધમે રે એહમાં મન ધરે, જ્ઞાનાક્ષેપકવંત-ધન, ૬ એહવે જ્ઞાને રે વિઘન નિવારણે, ભેગ નહિ ભવહેત; નવિ ગુણ દેષ ન વિષય સ્વરૂપથી, મનગુણ અવ
નવાણું કેડી કંચન તજી, ઓર તજી આઠે નાર; તે દુષ્કર નિત વંદિએ, શ્રી જંબુ ત્રણ કાળ
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૮૮
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
ગુણ ખેત-ધન ૭ માયા પાણી રે જાણી તેહને, લંધી જાય અડેલ; સાચું જાણી રે તે બીતે રહે, ન ચળે ડામાડેલ-ધન, ૮ ભગતત્વને રે એમ ભય નવિ ટળે, જુઠા જાણે રે ભેગ; તે એ દષ્ટિ રે ભવસાયર તરે, લહે વળી સુયશ સંગ-ધન ૯
સાતમી-પ્રભા દષ્ટિની સઝાય
અર્ક પ્રભાસમ બોધ પ્રભામાં, ધ્યાન પ્રિયા એ દિઠ્ઠી તત્ત્વતણી પ્રતિપત્તિ ઈહાં વળી, રેગ નહીં સુખ પુઠ્ઠી રેભવિકા! વીરવચન ચિત્ત ધરીએ. ૧ સઘળું પરવશ તે દુઃખ લક્ષણ, નિજવશ તે સુખ લહીએ એ દર્ટે આતમ ગુણ પ્રગટે, કહે સુખ તે કુણ કહીએ રે-ભવિ. ૨ નાગર સુખ પામર નવ જાણે, વલ્લભ સુખ ન કુમારી, અનુભવ વિણ તેમ ધ્યાનતાણું સુખ, કોણ જાણે નરનારી?–ભવિ૦ ૩ એહ દષ્ટિમાં નિર્મળ બેધ, ધ્યાન સદા હેય સાચું દૂષણ રહિત નિરંતર તિ, રતન તે દીપે જાચું રે-ભવિ. ૪ વિષ ભાગ ક્ષય શાંતવાહિતા, શિવ મારગ ધ્રુવનામ; કહે અસંગ ક્રિયા ઈહાં યોગી, વિમલ સુયશ પરિણામ રેભવિ૦ ૫
આઠમી-પર દષ્ટિની સઝાય દષ્ટિ આઠમી સાર સમાધિ, નામ પર તસ જાણું જ આપ સ્વભાવે પ્રવૃત્તિ પૂરણ, શશિરામ બોધ વખાણું; નિરતિચાર
રે જીવ! સુણ તું બાપડા, હીયે વિમાસી જોય; આપ સવારથ સહુ મળ્યું, તાહ નહીં જગકેય,
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________
સજઝાયો
.
૩૮૯
પદ એહમાં ગી, કહીએ નહીં અતિચારીજી; આરહે આરૂઢ ગિરિને, તેમ એહની ગતિ ન્યારી). ૧ ચંદન ગંધ સમાન ક્ષમા ઈહાં, વાસકને ન ગવેજ આસંગે વર્જિત વળી એહમાં, કિરિયા નિજગુણ લેખેજી શિક્ષાથી જેમ રતન નિજન, દષ્ટિ ભિન્ન તેમ એહજી; તાસ નિગે કરણ અપૂર્વે, લહે મુનિ કેવલ ગેજી. ૨ ક્ષીણુદેષ સર્વજ્ઞ મહામુનિ, સર્વ લબ્ધિ ફલ ભેગીજી; પરઉપગાર કરી શિવસુખ તે, પામે ભેગી અગીજીઃ સર્વ શત્રુ ક્ષય સર્વ વ્યાધિ લય, પૂરણ સર્વ સમીહાજી; સર્વ અરથ ગે સુખ તેહથી, અનંતગુણ નિરીહાજી. ૩ એ અડદિઠ્ઠી કહી સંક્ષેપ, રોગશાસ્ત્ર સકતેજી; કુળ યેગી ને પ્રવૃત્તચક જે, તેહ તણે હિત હેતેજીઃ યેગી કુળે જાયા તસ ધમ્, અનુગત તે કુળ ગીજી; અદ્વેષી ગુરુદેવ દ્વિજ પ્રિય, દયાવંત ઉપયોગીજી. ૪ શુશ્રુષાદિક અડગુણ સંપૂરણ, પ્રવૃત્તચક તે કહીએજી; યમદ્રય લાભ પરદુગ અથ, આદ્ય અવંચક લહીએ ચાર અહિંસાદિક યમ ઈચ્છા, પ્રવૃત્તિ થિર સિધ્ધિ નામેજી; શુધ્ધ રુચે પાળે અતિચારહ, ટળે ફળ પરિણામેજી. ૫ કુળ રોગી ને પ્રવૃત્તચકને, શ્રવણશુદ્ધિ પક્ષપાતળ; ગદષ્ટિ 2થે હિત હવે, તેણે કહી એ વાત શુદ્ધ ભાવ ને સૂની કિરિયા, બહુમાં અંતર કેતેજી? જલહલતે સુરજ ને ખજુઓ, તાસ તેજમાં જેતેજી. ૬ ગુહ્ય ભાવ એ તેને કહીએ, જેહશું અંતર ભાંજેજી; જેહશું ચિત્ત
ધર્મ વિના સુણ છવડા, તું ભમીએ ભવ અનંત; મૂઢપણે ભવ તેં કિયા, ઈમ બેલે ભગવંત
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૦૦
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
પટંતર હવે, તેહશું ગુહ્ય ન છાજે;ગ્ય અગ્ય વિભાગ અલહ, કરશે મોટી વાતેજી; ખમશે તે પંડિત પરષદમાં, મુષ્ટિપ્રહાર ને લાતેજી. ૭ સભા ત્રણ શ્રોતા ગુણ અવગુણ, નદીસૂત્રે દસેજી; તે જાણી એ ગ્રંથ યોગ્યને, દેને સુગુણ જગીશેજી; લેક પૂરજો નિજનિજ ઈચ્છા, ગ ભાવ ગુણ રયજી; શ્રી નયવિજય વિબુધ પયસેવક વાચક યશને વયણેજ. ૮
શ્રી વૈરાગ્યની સઝાય .
(શ્રી સીમંધર સાહેબ સાંભળે-એ રાગ.) - કાં નવિ ચિતે હે ચિત્ત મેં જીવડા, આયુ ગળે દિનરાત; વાત વિચારી રે પૂરવ ભવતણી, કુણ કુણ તાહરી જાત? કાં ૧ તું મત જાણે રે એ સહુ માહરા, કુણ માતા કુણ બ્રાત? આપ સ્વાર્થી એ સહુ મળ્યા, મ કર પરાઈ રેવાત. કાં ૨ દેહિ દીસે રે ભવ માનવતણે, શ્રાવક કુલ અવતાર, પ્રાપ્તિ પૂરી રે ગિરુઆતણી, નહીં તુજ વારેવાર. કાં ૩ પુણ્યવિહૂણે રે દુઃખ પામે ઘણું, દેષ દીયે કીરતાર, આપકમાઈ રે પૂરવ ભવતણી, નવિ સંભારે ગમાર. કાં૪ કઠિન કર્મને અહનિશ તું કરે, જેહના સબલ વિપાક; હું નવિ જાણું કુણ ગતિ તાહરી, તે જાણે વીતરાગ. કાં૫ તુજ દેખતાં રે જેને જીવડા, કેઈ કેઈ ગયા નરનાર; “
એમ જાણીને રે નિચે જાવું, ચેતન ચેતે ગમાર. કાં ૬ કાકા:
સલ્ફન્સ્ટન હાજર નિગાદ સૂક્ષ્મ બાદર, પુદુગળ અનંત અપાર; એ કાળ તું તિહાં રહ્યો, હવે કર હઈએ વિચાર
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________
સજઝાયે
તે સુખ પામ્યાંરે બહુ રમણીતણાં, અનંત અનંતી રે વાર; લબ્ધિ કહે છે જે જિનશું રમે, તે સુખ પામે અપાર. કા. ૭
શ્રી આત્મહિત સઝાય
(વાલમ વહેલા રે આવજોએ દેશી.) મારું મારું મ કર જીવતું, જગમાં નહીં તાહરું કેય રે; આપ સ્વાર્થ સહ મળ્યા, હૃદય વિચારીને જેય રે. મારું. ૧ દિન દિન આયુ ઘટે તાહરું, જિમ જળ અંજળી હોય રે, ધર્મ વેળા ના ટુકડે, કવણુ ગતિ તાહરી હાય રે? મારું-૨ રમણી શું રંગે રાચે રમે, કાંઈ લીયે બાવળ બાથ રે; તન ધન યૌવન સ્થિર નહીં, પરભવ નાવે તુજ સાથ રે. મારું ૩ એક ઘરે ધવળ મંગળ હવે, એક ઘર રુવે બહુ નાર રે; એક રામા રમે કંથશું, એક છેડે સકળ શણગાર રે. મારું ૪ એક ઘેર સહુ મળી બેસતાં, નિત નિત કરતા વિલાસ રે, તેરે સાજનીઓ ઊઠી ગયે, સ્થિર ન રહ્યો એક વાસ રે. મારું ૫ એહવું સ્વરૂપ સંસારનું, ચેત ચેત જીવ ગમાર રે દેશ દષ્ટાંતે રે દેહલે, પામ મનુષ્ય અવતાર છે. મારું ૬ હર્ષવિજય કહે એહવું, જે ભજે જિન પદ રંગ રે; તે નરનારી વેગે વરે, મુક્તિ-વધૂ કેરે સંગ રે. મારું૦ ૭
- સાસ ઉસાસા એકમાં, મરણ સત્તર અધ કીધ;
સૂક્ષ્મ નિગોદમાં વળી, એ જિનવચન પ્રસિદ્ધ.
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________
३१२
શ્રી જિન—ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળ
શ્રી રનેમિની સઝાય
બાજી બાજુ બાજી ભૂલે બાજી–એ દેશી. નાજી નાજી નાજી છેડે નાજ, દેવરીયા મુનિવર છેડે. નાજી; સંયમ વ્રત ભાંગે, છેડે નાજ, યદુકુલ દૂષણ લાગે. છેડે. ૧ અગ્નિકુંડમાં નિજ તનું હમે, વચ્ચું વિષ નવિ લેવે; જે અગધન કુલના ભેગી, તે કેમ ફરી વિષ સેવે ? છેડ. ૨ લેક હસે ને ગુણ સવી નિકસે, વિકસે દુર્ગતિ બારી; એમ જાણીને કહે કુણ સેવે ? પાપ પંક પરનારી. છેડે૩ વળી વિશેષે સંયતિ સંગે, બેષિબીજ બળી જાવ, સાહિબ બાંધવ નામ ધરાવે, તે કીમ લાજ ન આવે? છેડો૦ ૪ મૂરખ કોઈ દહી કરી ચંદન, છાર કોયલે લેવે; વિષય હળાહળ પાપ નિકંદન, કે જીવવાને સેવે? છેડે૫ રાજુલ બાલા વચન રસાલા, જેમ અંકુશે સુંઢાળા, એમથિર કરી રહનેમિ પ્રગટયા, જ્ઞાનવિમળ ગુણમાળા છેડે ૬
શ્રી આત્મશક્ષા સઝાય
રાગ રામગ્રીમાં-સહજાનદીના દેશી. આતમરામે રે મુનિ રમે, ચિત્ત વિચારીને જોય રે, તારું દીસે ન કેય રે, સહ સ્વાર્થી મળ્યું તેય રે; - જન્મ મરણ કરે લેય રે, પૂંઠે સવિ મળી રેય રે. આતમ. ૧
તુલસી ઈસ સંસારમેં, ભાત ભાતકે લાક; સબસ હીલમીલ ચાલીએ, નદી નાવ સંજોગ,
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________
સજ્જન વર્ગ સવિ કારમું, ફૂડે કુટુંબ પરિવાર રે, કેઈન કરે તુજ સાર રે, ધર્મ વિણ નહી કોઈ આધાર;
જિણે પામે ભવપાર રે. આતમ. ૨ અનંત કલેવર મૂક્યાં, તે કયાં સગપણ અનંત રે; ભવ ઉગે રે તું ભમે, તેહી ન આવ્યું તુજ અંત રે,
- ચેતે હૃદયમાં સંત રે. આતમ. ૩ ભેગ અનંતા તે ભગવ્યા, દેવમી ગતિમાંહે રે, તૃપ્તિ ન પામે રે જીવડે, હજી તુજ વાંછા છે ત્યાંહિ રે;
આણ સંતેષ ચિત્તમાંહી રે. આતમ. ૪ ધ્યાન કરે રે આતમતણું, પરવસ્તુથી ચિત્ત વારી રે, અનાદિ સંબંધ તુજકે નહિ, શુદ્ધ નિચે ઈમ ધારી રે; ઈવિધ નિજચિત્ત હારી રે, મણિચંદ્ર આતમ તારી રે. આતમય
શ્રી શિયલની સજ્જાય . (ધન્ય ધન્ય તે દિન ભારે-એ દેશી) શિયલ સમું વ્રત કે નહિ, શ્રી જિનવર એમ ભાખે રે, સુખ આપે જે શાશ્વતાં, દુર્ગતિ પડતા રાખે છે. શિયલ. ૧ વ્રત પચખાણ વિના જુઓ, નવ નારદ જેહ રે; એિક જ શિયલતણે બળે, ગયા મુક્ત તેહ રે. શિયલ. ૨
ઈમ ભમતાં ભમતાં લીઓ, મનુઅ જન્મ અવતાર, મિથ્યાતપણે ભવ નિગમે, કાજ ન સિથે લગાર.
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
સાધુ અને શ્રાવકતણા, વ્રત છે સુખદાઈ રે. શિયલ વિના વ્રત જાણો, કુશકા સમ ભાઈ રે. શિયલ. ૩ તરુવર મૂળ વિના જિસ્ય, ગુણ વિણ લાલ કમાન રે શિયલ વિના વ્રત એહવું, કહે વીર ભગવાન રે. શિયલ. ૪ નવ વડે કરી નિર્મળું, પહેલું શિયલ જ ધરજો રે, ઉદયરત્ન કહે તે પછી, વ્રતને ખપ કરે છે. શિયલ. ૫
શ્રી જંબુસ્વામીજીની સજ્જાય. રાજગૃહી નગરી વસે, ઋષભદત્ત વ્યવહારી રે; તસ સુત બૂકુંવર નમું, બાળપણે બ્રહ્મચારી રે. જંબૂ૧ જંબૂ કહે જનની સુણે, સ્વામી સુધર્મા આયા રે, દિક્ષા લેશું તે કને, અનુમતિ દે મારી માયા છે. જંબૂ૦ ૨ માય કહે સૂણે બેટડા, વાત વિચારી કીજે રે; તરુણપણે તરુણી વરી, છાંડી કેમ છૂટીજે રે? માય૦ ૩ આગે અરણિક મુનિવરા, ફરી પાછા ઘરે આવ્યા રે; નાટકણ નેહે કરી, આષાઢભૂતિ ભેળાયા છે. માય. ૪ વેશ્યા વશ પડીઆ પછી, નંદણ નગીને રે; આદેશને પાટવી, આદ્રકુમાર કાં કીને રે? માય) ૫
જગમાં છવ અછે બહુ, એકકેશું અનંતી વાર; વિવિધ પ્રકારે સગપણ કીયા, તું હિયા સાથે વિચાર.
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________
સજ્ઝાયે
સહસ વર્ષ` સજમ લીયેા, તાઈ પાર ન પાયા રે; કુડકને કરમે કરી, પછી ઘણું પસ્તાયા હૈ. માય॰ દ
મુનિવર રહનેમિજી, નેમિ જિનેશ્વર ભાઈ રે; રાજીમતિ દેખી કરી, વિષયતણી મતિ આઈ રે. માય॰ છ
દીક્ષા છે વત્સ ટ્વાહિલી, પાળવી ખાંડાની ધારો રે; સરસ નીરસ અન્ન જિમવું, ડાભ સથારે
૩૯૫
સૂવું રે. માય૦ ૮
દીક્ષા છે વત્સ દાહિલી, કહિંયા હમારા પરા પનાતા પદ્મિણી, પૂરા મનેરથ જમ્મૂ કહે જનની સણા, ધન્ય ધન્ના અણુગાર રે; મેઘ મુનીશ્વર મેાટકા, શાલિભદ્ર સભાલા રે. જંબૂ ૧૦
કીજે રે; માઈ રે. માય૦ ૯
さ
ગજસુકુમાળ ગુણે ભરીયેા, આત્મસાધન કીના રે; ષટ્કાસી તપ, પારણે, ઢઢણે કેવલ લીધેા રે. જમ્મૂ ૧૧ દશા ભદ્ર કેવલ લહી, ઈંદ્રને પાયે લગાડીયા રે; પ્રસન્નચંદ્ર કેવલ લહી, પામ્યા છે પરમ આણુંદો રે. જમ્મૂ૦ ૧૨
એમ અનેક બહુ મુનિવર હુવા, કહેતા પાર ન પાય રે; અનુમતિ દ્યો મારી માતજી, ખીણુ લાખીણા જાય રે. જમ્મૂ૦ ૧૩ પરવરા રે;
પાંચસે સતાવીસે જ બૂકુંવર
પંચમહાવ્રત ઉચ્ચરી, ભવજળ સાયર તરિયા રે. જખૂ૦ ૧૪
તા કુણુ આપણા પારકા, કુંણ વેરી કુણ મિત્ત ?
શંગ દ્વેષ ટાળી કરી, કર સમતા એક ચિત્ત.
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૯૬
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત ગુણમાળા
જબૂ ચરમજ કેવલી, તાસતણા ગુણ ગાઓ રે;" - પંડિત લલિતવિજય તળે હેતવિજય સુપસાય છે. જબૂ૦ ૧૫
શ્રી વયમુનિની સક્ઝાય સાંભળજો તમે અદ્ભુત વાત, વયરકુંવર મુનિવરની રે, ખટ મહિનાના ગુરુ ઝેળીમાં, આવે. કેલિ કરતા રે; ત્રણ વરસના સાધવી મુખથી, અંગ અગ્યાર ભણંતા રે. સાં. ૧ રાજસભામાં નહિ ભાણે, મત સુખલડી દેખી રે, ગુરુએ દીધાં એ મુહપત્તિ, લીધાં સર્વ ઉવેખી રે. સાંઇ ૨ ગુરુ સંઘાતે વિહાર કરે મુનિ, પાળે શુદ્ધ આચાર રે, બાળપણાથી મહાઉપગી, સંગી શિરદાર રે. સાં૩ કેળાપાક ને ઘેબર ભિક્ષા, દેય ઠામે નવિ લીધી રે ગગનગામિની વૈકિય લબ્ધિ, દેવે જેહને દીધી છે. સાંઇ જ દશ પૂરવ ભણિયા તે મુનિવર, ભદ્રગુપ્ત ગુરુ પાસે રે;
ખીરાસવ પ્રમુખ જે લબ્ધિ, પ્રગટ જાસ પ્રકાશે રે. સાં૫ કેડી મેકડા ધનને સંચ, કન્યા રુકમણી નમે રે, શેઠ ધના વે દિયે પણ ન લીયે, વધતે શુભ પરિણામે રે. સાં૦ ૬ દેઈ ઉપદેશને રૂફમણી નારી, તારી દીક્ષા આપી રે; યુગપ્રધાન જે વિચરે જગમાં, સૂરજ તેજ પ્રતાપી રે. સાં. ૭ -
લાખ ચોરાશી યોનિમાં, કિરી કિરી લીએ અવતાર; એકેકી નિમાંહિ વળી, અનંત અનંતી વાર
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________
સજઝાયે
૨૯૭
સમકિત શિયલ તુંબ ધરી કરમાં, માહ સાયર કર્યો છે રે તે કેમ બુડે નારી નદીમાં, એ તે મુનિવર મટે છે. સાં. ૮ જેણે દુભિક્ષે સંઘ લઈને, મૂક્યો નગર સુકાળ રે; શાસનશેભા ઉન્નતિ કારણ, પુષ્ક પદ્મ વિશાળ રે. સાં૯ બૌધાયને પણ પ્રતિબ, કીધે શાસનરાગી રે; શાસનભા વિજ્ય પતાકા, અંબર જઈને લાગી રે. સાં ૧૦ વિસર્યો સૂઠ ગાંઠીયે કાને, આવશ્યક વેળા જાણે રે; વિસરું નહિ પણ એ વિસરિઓ, આયુ અલ્પ પિછાણી રે.સ. ૧૧ લાખ સેનૈયે હાંડી ચડે જિમ, બીજે દિન સુકાળ રે; એમ સંભળાવી વયરસેનને, જાણી અણસણ કાળ રે. સાં૧૨ રથાવર્તગિરિ જઈ અણસણ કીધું, હમ હરિતિહાં ઓવે રે પ્રદક્ષિણા પર્વતને દેઈને, મુનિવર વંદે ભાવે રે. સાં. ૧૩ ધન્ય સિંહગિરિ સૂરિ ઉત્તમ, જેહના એ પટધારી રે, પદ્યવિજય કહે ગુરુ પદપંકજ, નિત્ય નમીએ નરનારી રે. સાં૧૪
• બાર ભાવના મહેલી પાંચમી અન્યત્વ ભાવના
- દુહા ભવસાયર બહુ દુઃખ જલ, જન્મ મરણ તરંગ; મમતા તંતુ તેણે રહ્યો, ચેતન ચતુર માતંગ. ૧
પુત્ર પિતાપણે અવતરે, પિતા પુત્રપણે જોય; માતા સગપણનારી મિલી, નારી પણ માતા હેય.
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________
-૩૯૮
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
.
ચાહે જે છેડણ ભણી, તે ભજ ભગવંત મહંત; દૂર કરે પરબંધને, જિમ જળથી જળકંત. ૨
કપૂર હવે અતિ ઉજળે રે–એ રાગ : " પાંચમી ભાવના ભાવીયે રે, જીવ અન્યત્વ વિચાર આપ સવારથી એ સહુ રે, મલિયે તુજ પરિવાર. ૧ સંગી સુંદર બૂઝ મા મૂઝ ગમાર, તારું કે નહિ ઈણ સંસાર; તું કેહને નહિ નિરધાર.
સંવેગી. ૨ પંથ શિરે પંથી મલ્યા રે, કીજે કિણહી શું પ્રેમ, રાત્રી વસે પ્રહ ઊઠી ચલે રે, નેહ નિવાહ કેમ? સંગી૩ જિમ મેળે તીરથ મલે રે, જન જન વણજેની ચાહ; કે ત્રાટ કે ફાયદો રે, લેઈ લેઈ નિજ ઘર જાય. સંગી૪ જિહાં કારજ જેહનાં સરે રે, તિહાં તે દાખે નેહ, સૂરિકાંતાની પરે રે, છટકી દેખાડે છેહ. સંગી૫ ચૂલણ અંગજ મારવા રે, કુછું કરે જતું ગેહ; ભરત બાહુબલિમૂઝિયા રે, જુઓ જુઓ નિજના નેહ. સંગી શ્રેણિક પુત્રે બાંધીયે રે, લીધું વહેચી રાજ્ય દુઃખ દીધું બહુ તાતને રે, દેખે સુતના કાજ, સંવેગી ૭
સૂતો સુપન જ જાળમાં, પામ્યો જાણે રાજ; જબ જા તબ એકલો, સહજ ન સીઝે કાજ
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________
સરાયા
ઋણુ ભાવન શિવપદ્મ લડે રે, વીર શિષ્ય કેવલ લહ્યું ૨, શ્રી
શ્રીમરુદેવી માય; ગૌતમ ગણરાય. સવેગી૦૮
36
શ્રી વણજારાની સાય
નરભવ નયર સે।હામણું, વણજારા રે પામીને કરજે વ્યાપાર; અહે। મેારા નાયક રે, સત્તાવન સંવરતણી, વ. પેઠી ભરજે
ઉદાર. અ. ૧
બહુમૂલ; અ૦ અનુકૂલ. અ૦ ૨ ગિરિરાજ; અ૦
કરે કાજ, અ૦ ૩
શુભ પરિણામ વિચિત્રતા, વ. કરિયાણાં મેાક્ષનગર જાવા ભણી, વ. કરજે ચિત્ત ધ દાવાનલ એલવે, વ. માન વિષમ આલગજે હલવે કરી, વ. સાવધાન વંશજાળ માયાતણી વ. નવિ કરજે વિસરામ; અ૦ ખાડી મનેાંથ ભટતણી. વ. પૂરણનુ નહિ કામ. અ૦ ૪ રાગદ્વેષ દાય ચારટા, વ. ' વાટમાં કરશે હેરાન; વિવિધ વીય ઉલ્લાસથી, વ. તે તું હણુજે સીર સ્થાન. એમ સવિ વિઘન વિદ્યારીને, વ. પહેાંચજે શિવપુર વાસ; અ૦ ક્ષય ઉપશમ જે ભાવના, વ. પાઠે ભર્યો ગુણરાશ. અ૦ ૬ ક્ષાયિક ભાવે તે થશે, વ. લાભ હશે તે અપાર; અ ઉત્તમ વણજ જે એમ કરે, વ. પદ્મ નમે વારવાર અ૦ ૭
અ
કશ્મીર કાયા કૂતરી, કરત ભજનમે ભગ; જરાસા ટુકડા ડાલકે, કરા ભજન નિસ ખ.
4
અ ૫
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૦.
શ્રી ક્લિ-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
| શ્રી નવકારવાળીની સઝાય કહેજે ચતુર નર એ કેણ નારી, ધરમી જનને પ્યારી રે. જેણે જોયા બેટા સુખકારી, પણ છે બાળ કુમારી રે,
કહેજે. ૧ એ આંકણી. કઈ ઘેર રાતી ને કઈ ઘેર લીલી, કઈ દીસે પીળી રે; પંચ રૂપી પણ બાળકુમારી, મનરંજન મતવાલી રે. કહેજે. ૨ હડા આગળ ઊભી રાખી, નયણા શું બધાણી રે નારી નહિ પણ મેહનગારી, જેગીશ્વરને પ્યારી રે. કહેજે. ૩ એક પુરુષ તસ ઉપર હાહ, ચાર સખીશું ખેલે રે, એક બેર છે તેહને માથે, તે તસ કેડ ન મેલે રે. કહેજો. ૪ નવે નવ નામે સહુ કઈ માને, કહેજે અર્થ વિચારી રે; વિનયવિજય ઉવજઝાયને સેવક, રૂપવિજય બુદ્ધિ સારી રે.
કહેજો. ૫ શ્રી કર્મ ઉપર સજઝાય
(કપુર હવે અતિ ઊજળા રે-એ દેશી ) સુખ દુઃખ સરજ્યાં પામીયે રે, આપદ સંપદ હેય, લીલા દેખી પરતણું રે, રેષ મ ધરજો કેય રે; પ્રાણી મન નાણે વિષવાદ,એ તે કર્મતણ પરસાદ છે. પ્રાણી. ૧ ફળને આહારે જીવિઆ રે, બાર વરસ વન રામ; સીતા રાવણ લઈ ગયો રે, કર્મતણ એ કામ છે. પ્રાણ૦ ૨
to
to કબીર કહે કમાલ, દો બાતાં સિખ લે; કર સાહેબકી બંદગી, ભૂખેલું અન્ન દે.
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________
સજા
નીર પાખે વન એકલે રે, મરણ પામે મુકુંદ; નીચતણે ઘર જળ વહ્યો રે, શિશ ધરી હરિચંદ છે. પ્રાણી૩ નળે દમયંતી પરિહરી રે, રાત્રિ સમય વન. બાળ; નામ-ઠામ કુળ ગોપવી રે, નળે નિરવાહ્યો કાળ રે. પ્રાણી ૪ રૂપ અધિક જગ જાણીયે રે, ચક્રી સનકુમાર; વરસે સાતશે ભેગવી રે, વેદના સાત પ્રકાર રે. પ્રાણી ૫ રૂપે વળી સુર સારિખા રે, પાંડવ પાંચ વિચાર તે વનવાસે રડવડ્યા , પામ્યા દુઃખ સંસાર છે. પ્રાણી૬. સુર નર જસ સેવા કરે છે, ત્રિભુવનપતિ વિખ્યાત; તે પણ કમેં વિટંબીયા રે, તે માણસ કેઈમાત રે. પ્રાણી ૭ દોષ ન દીજે કેહને રે, કર્મ વિટંબણહાર, દાનમુનિ કહે જીવને રે, ધર્મ સદા સુખકાર છે. પ્રાણી ૮
| શ્રી નવપદની સજ્જાય - (રાગ ધનાશ્રી, મગધદેશ રાજગૃહી નગરી-એ દેશી.)
તે મુનિને કરું વંદન ભાવે, જે ષકાય વ્રત રાખે છે, ઈન્દ્રિય પણ દમે વિષય ઘણાથી, વળી શાન્તિ સુધારસ ચાખે રે,
તે મુનિને કરું વંદન ભાવે. ૧
તિમ ભવ ભવ ભમતાં સવિ, મળ્યા કુટુંબ જે હાટ; પુન્ય પાપ વિવસાય કરી, જઉં ઉતરીએ ઘાટ,
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________
४०२
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્તગુણમાળા
લેભતણુ નિગ્રહને કરતા, વલી પડિલેહણાદિક કિરિયા રે; * નિરાશંસયતનાએ બહુપદી, વળી કરણશુદ્ધિ ગુણ દરિયા રે.
તે મુનિ ૨ અહનિશ સંજમ યોગશું યુક્તા, દુધર પરિસહ સહતા રે , મન વચ કાય કુશળતા જેગે, વરતાવે ગુણ અનુસરતા રે.
. તે મુનિ. ૩ છેડે નિજ તનુ ધરમને કામે, ઉપસર્ગાદિક આવે રે; સત્તાવીશ ગુણે કરી સેહે, સૂત્રાચારને ભાવે રે.
તે મુનિ ૪ જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રતણા જે, ત્રિકરણ જોગ આચાર રે; અગેરે નિઃસ્પૃહતા શુદ્ધિ, એ સત્તાવીશ ગુણ સાર રે.
છે તે મુનિ ૫ અરિહંત-ભક્તિ સદા ઉપદિશે, વાયગ સૂરિના સહાઈ મુનિ વિણ સર્વે કિયા નવિ સૂઝે, તીર્થ સકલ સુખદાઈ રે.
તે મુનિ૬ પદ પાંચમે ઈણી પરે ધ્યાવે, પંચમી ગતિને સાધે રે, સુખી કરજો શાસનનાયક, જ્ઞાનવિમલ ગુણ વાધે રે.
તે મુનિ. ૭
એમ કુટુંબ મળે કારમ, માય અને વળી તાય; બંધુ ભગિની ભારા, કે કહેનો ન કહાય.
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________
સજઝાયે
૪૦
શ્રી આત્મરક્ષા નવકાર મંત્ર, » પરમેષ્ઠિનમસ્કાર, સાર નવપદાત્મક આત્મરક્ષાકરે વજા-પંજરામં સ્મરામ્યહમ, ૧ છે નમે અરિહંતાણું, શિરસ્ક શિરસિ સ્થિત છે નમે સવ્વસિદ્ધાણું, મુખે મુખપર્ટ વરમ. ૨ છે નમે આયરિયાણું, અંગરક્ષાતિશાયિની; છે નમે ઉવજઝાયાણું, આયુધ હસ્ત૮૮. ૩
મે એ સવ્વસાહૂણં મચકે પાયે શુભ એ પંચ નમુક્કારે, શિલા વિજયી તલે. ૪ સવ્વપાવપણાસણે, વ વામ બહિ; મંગલાણં ચ સર્વેસિં, ખદિરાંગારખતિકા. ૫ સ્વાહાંત ચ પદ ય, પઢમં હવઈ મંગલં; વÀપરિ વામય, પિધાન દેહાણે. ૬ મહાપ્રભાવ રક્ષેય, શુદ્રોપદ્રવનાશિની, પરમેષ્ટિ–પદભૂતા, કથિતા પૂર્વસૂરિભિઃ ૭ યશૈવ કુરુતે રક્ષા, પરમેષ્ઠિ પદૈઃ સદા; તસ્ય ન સ્યાદ્ ભય, વ્યાધિ-રાધિશ્ચાપિ કદાચન. ૮
( તુલસી વહાં ન જાઈએ, જહાં બાપકે ગામ; - દાસ ગયે તુલસી ગયે, ભયો તુલસી નામ
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક પ્રનેાત્તરો
પ્રકરણ ૧ લુ
૧. પ્રશ્ન-આપણે નૈન કેમ કહેવાઈએ છીએ ? ઉત્તર–શ્રી. જિનની આજ્ઞા માનવાથી. ૨. પ્ર૦-જિન શાથી કહેવાય ?
ઉ—રાગ, દ્વેષ અને મેાહને સવથા જીતવાથી. ૩. પ્ર–રાગ જીત્યે કયારે કહેવાય ?
ઉ-જ્યારે કામવિકારને સ` પ્રકારે જીતે ત્યારે. ૪. ૫૦—રાગનું ચિહ્ન—નિશાની શું ? ઉ−કનક, કામિની—શ્રી,ધનાદિ ઉપર પ્રીતિભાવ.
૫. પ્ર-દ્વેષ જીત્યા કયારે કહેવાય ? ઉજ્યારે વૈર વિરોધને સર્વ પ્રકારે તજે ત્યારે.
૬. પ્ર૦-દ્વેષનું ચિહ્ન શું? ઉ-શત્રુ ઉપર વૈરભાવ રાખવે.
૭. પ્રમાહ ત્યા કયારે કહેવાય ?
ઉ-જ્યારે રાગ અને દ્વેષકારક કોઇ પણ વસ્તુમાં મન
જે માનવી જન્મી જગે, જે ધમ નીતિ કુળના,
Ge
જગદીશને ભૂલી ગયા; વ્યાપારથી ડૂબી ગયા.
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ પ્રશ્નોત્તરે
૪૦૫
લગાર પણ ખેંચાય નહીં–નિર્મળજ્ઞાન તથા વિવેકને
યથાર્થ ધારે ત્યારે. ૮. પ્ર-મેહનું ચિહ્ન શું?
ઉ૦-પરના ચિત્તને રંજન કરવા ગ્ય ચેષ્ટાનું કરવું. ૯ પ્રક-જિનનાં બીજાં નામ ક્યાં ક્યાં છે? ઉ૦-અરિહંત, તીર્થકર, અહંત, અરૂહંત, મહાદેવ,
વિષ્ણુ, બ્રહ્મા, શિવ, શંકર વગેરે. ૧૦, પ્રવ-અરિહંત કહેવાનું હતું ?
ઉ૦-કામ, કેધ, મેહ મત્સરાદિક અંતર શત્રુવર્ગને
* સર્વથા હણવાથી અરિહંત કહેવાય. ૧૧. પ્ર-તીર્થકર કહેવાને હેતુ શો ?
ઉ-સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક, અને શ્રાવિકારૂપ ધર્મતીથની
' સ્થાપના કરી છે તેથી તીર્થકર કહેવાય. ૧૨. પ્રત-અહંત કહેવાનો હેતુ ?
ઉ૦-નરિદ્રો, દેવેદ્રો તથા ગીદ્રોને પણ પૂજવા ગ્ય - હેવાથી. ૧૩. પ્ર-અરહંત કહેવાને હેતુ ? આ ઉ૦-કર્મબીજને સર્વથા ક્ષય કર્યાથી, જેને પુનર્ભવ
નથી માટે. ૧૪. પ્ર-મહાદેવ કહેવાનો હેતુ ? સારા માહાહાહાહાહાહાકલ
તે કદી જે ભૂપતિ, શ્રીમન્સ કે શાણે થયે; આજ છે કાલે નથી, આ ન આવ્યું તે થયે,
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણુમાળ
ઉ-રાગ, દ્વેષ અને મેાહના સર્વથા પરાજય કરવાથી દુનિયામાં ગણાતા બીજા સવ દેવ કરતાં માટા-શ્રેષ છે માટે. ૧૫. પ્ર૦-વિષ્ણુ કહેવાના હેતુ શે ?
ઉ−નિળ જ્ઞાન-દર્શનથી વિશ્વવ્યાપી, સર્વ પદાર્થો સાને જાણે દેખે માટે.
rat
૧૬. પ્ર૦-બ્રહ્મા કહેવાના હેતુ શે ?
ઉ-નિરુપમ મેક્ષ માગ સાધવાના, ખરેખરો ઉપયાગ સાધવાથી. ( મોક્ષગમન ચેાગ્ય મા–સાધન નિર્માણ કરનાર હાવાથી. )
૧૭. પ્ર—શિવ કહેવાના પરમાથ શે ?
ઉ-શિવ ( નિરુપદ્રવ–માક્ષ ) સ્થાનને સર્વથા પ્રાપ્ત થયા માટે.
૧૮. પ્ર૦—શકર કહેવાના હેતુ શે! ?
ઉ-ત્રિભુવન, સ્વર્ગ, મૃત્યુ અને પાતાળવાસી સને સુખકારક ને શાંતિકારક છે માટે.
૧૯. પ્ર૦–રાગનાં ખીજાં સરખાં ( પર્યાય ) નામ કયાં છે? ઉમ્મરતિ, પ્રીતિ, સ્નેહ, પ્રતિબંધ, માયા, મમતા વગેરે,
********************
લેખણ કહે લઇ હાથમાં, લખજો સારાં કામ; નહિં ત્તા પ્રભુની પાસમાં, મારા સમ મુખ શ્યામ.
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ... પ્રનાત્તરા
૨૦. પ્ર૦-દ્વેષનાં, ખીજા સરખાં (પર્યાય ) નામ ક્યાં ? ખાર,મત્સર, અતિ, અપ્રીતિ, અરુચિ, કરાગ, કલેશ, વિરાધ વગેરે.
૨૧. પ્ર૦-માહનાં ખીજા પર્યાય નામ કયાં છે? ઉ-મૂર્છા, અહંતા, મમતા, મમત્વ, પરિગ્રહ વગેરે. ૨૨. પ્ર૦-જૈન દર્શનમાં ગુરુ કાને કહેવાય ?
ઉ−શ્રી. જિનેશ્વર કથિત—તત્ત્વ-રહસ્યના જાણુ, તથા ભવ્ય જનાને હિતાપદેશ દેવા સદા ઉજમાળ હાય તે. ૨૩. પ્ર૦–જૈન દર્શનમાં ગુરુના પર્યાય શબ્દો કયા કયા છે? ઉ-સાધુ,નિગ્રં ́થ, મુમુક્ષુ, ક્ષમાશ્રમણ,મુનિ, સચમી વ ૨૪. ૫૦—સાથુ કહેવાનું પ્રયાજન શું ?
ઉ-તપ, જપ, સયમવડે આત્મસાધન કરવા તત્પર રહે તેથી.
૨૫. પ્ર૦-નિગ્રંથ કહેવાનું પ્રત્યેાજન શું?
૪૦૭
ઉ-ચ’થ એટલે પરિગ્રહ. તે ખાદ્ય અને અંતર અને પ્રકારના સવ થા દૂર કર્યાં-તજ્ગ્યા, નિઃસ્પૃહતા ધારણ કરી તેથી..
૨૬. પ્ર૦–મુમુક્ષુ કહેવાનુ કારણ શું?
ઉ-જન્મ, જરા, અને મૃત્યુ વિનાના—માક્ષ સુખની જ કેવળ અભિલાષા રાખી, બાકીની સર્વ આશા તૃષ્ણા ઉખેડી નાખવી હાય તે માટે.
*******લ
*****
વિચારીન વાવજો, ક ખીજ સહુ કાય; ઊપજ એવી..આવશે, જેવુ વાવ્યું
હાય.
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનચજ-કાન્ત-ગુણમાળા
૨૭. પ્ર–ક્ષમાશ્રમણ કહેવાનું પ્રયોજન શું? ઉ૦–ક્ષમાં પ્રધાન શ્રમણ—મક્ષ માર્ગ સાધવાના પ્રયત્ન
વિશેષ કરવા માટે તત્પર રહેવાથી.. ૨૮. પ્ર-મુનિ કહેવાનું પ્રયોજન શું? ઉ૦-અખિલ જગતનું તત્વ (સ્વરૂપ) મુણવાથી-સમ્યગુ
રીતે જાણવાથી. ૨૯. પ્ર.–સંયમી કહેવાનું પ્રયોજન શું? '
ઉ૦–સંયમ (સાધુ ધર્મ-દીક્ષા) સમ્ય રીતે પાળવાથી. ૩૦. પ્ર-શ્રી. જિનેશ્વર ભગવાને મોક્ષ માર્ગ કે બતાવ્યું છે?
ઉ–સમ્યગ દર્શન (શ્રદ્ધા), જ્ઞાન અને ચારિત્ર વિવેકરૂપ. ૩૧. પ્ર–ઉપર કહેલા ધર્મને પાળવાને અધિકારી (ગ્ય)
કેણ છે? ઉ૦-સુદ્રતાદિક (૨૧) દેષરહિત, મધ્યસ્થતાદિ ગુણવત. ૩૨. પ્ર-ધર્મ-અધિકારીના ગુણ સામાન્ય રીતે કયા કયા છે? ઉ૦–૧ ગંભીર આશય, ૨ સુંદર દેહ, ૩ શીતળ સ્વભાવ,
૪ લેકપ્રિય, ૫ અક્રૂર, ૬ પાપભીરુ, ૭ નિર્દભ, ૮ દાક્ષિણ્યવંત, ૯ લાળુ, ૧૦ દયાળુ, ૧૧ નિષ્પક્ષપાતી, ૧૨ ગુણરાગી, ૧૩ સત્યવાદી, ૧૪ જાડા
બળીઓ (ધમકુટુંબવાળે,) ૧૫ દીર્ઘદર્શી, ૧૬ JERUSHIKHOJEHOJPURCHUNUAJERJHUKUNEహాలు મન મરકીને મારવા, મનન તણી ચાબૂક; ગ્રહીને શાંત કરો સદા, કરે કદી નવ ચૂક. '
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ પ્રકારે
૪૦
સુજાણ, ૧૭ વૃદ્ધસેવી, ૧૮ વિનયવંત, ૧૯ કૃતજ્ઞ,
- ૨૦ પરોપકારી, ૨૧ કેર. ૩૩. પ્ર-ધર્મ કેટલા પ્રકાર છે?
ઉઠ-બે પ્રકાર-ગૃહસ્થ ધર્મ, તથા સાધુ ધર્મ ૩૪. પ્ર-ગૃહસ્થ ધર્મ એટલે શું?
ઉ–ગૃહ (ઘર) વાસમાં રહી શ્રી. જિનેક્ત તત્વ મુજબ | શ્રદ્ધાપૂર્વક બની શકે તેવાં વ્રત, પચ્ચખાણ કરવાં તે. ૩૫. પ્રસાધુ (યતિ) ધર્મ એટલે શું? ઉ૦–ગ્રહવાસ ત્યજી પાંચ મહાવ્રત તથા રાત્રિભેજન
નહિ કરવાના સખત નિયમ ધારી, ગૃહને બેધ
કરે તે. ૩૬. પ્રવે-પાંચ મહાવ્રત કયાં કયાં છે? ઉ૦-જીવહિંસા, અસત્ય, અદત્ત, મિથુન અને પરિગ્રહને
સર્વથા ત્યાગ. ૩૭. પ્રસર્વથા જીવહિંસાને ત્યાગ શી રીતે પાળે?
ઉ-કઈ જીવને રાગદ્વેષથી હણ નહીં, હણવ નહીં,
કે હણતાને ઠીક માનવે નહીં, (મનથી, વચનથી તેમજ કાયાથી.)
બીર કહે કમાલ, દે બાતા સીખ લે; કર સાહેબડી બંદગી ભૂખેલું અન છે.
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
લેવી
૩૮. પ્ર-સર્વથા અસત્ય બોલવાને ત્યાગ શી રીતે પાળે? ઉ૦-ક્રોધ, માન, માયા, ભ, ભય કે હાસ્યથી લગારે
અસત્ય ન જ બેસવું. ૩૯. પ્ર-સર્વથા અદત્ત નહિ લેવાને નિયમ શી રીતે પાળે? ઉ-જિનઆજ્ઞા કે ગુરુઆજ્ઞા વિરુદ્ધ, કંઈ પણ લેવું.
દેવું નહિ; તેમજ તેની આજ્ઞા છતાં માલધણીની રજા વિના, કંઈ પણ વસ્તુ લેવી દેવી નહીં; તેમજ માલધણીની રજા છતાં પણ, સચિત્ત કે મિશ્ર વસ્તુ
લેવી નહીં. ૪૦. પ્ર-સર્વથા મૈથુન ત્યાગ-બ્રહ્મચર્ય વ્રત શી રીતે પાળે ? ઉઠ–દેવ, મનુષ્ય અને તિર્યંચ સંબંધી વિષયક્રીડા
સર્વથા વજે, અથવા પાંચ ઇન્દ્રિયના વિષયને કબજે
કરે, પિતે તેને વશ ન રહે. ૪૧ઃ પ્રવે-સર્વથા પરિગ્રહને ત્યાગ શી રીતે પાળે? ઉ૦-જેથી મૂછ થાય, તેવી ભારે કે હલકી (સચેત
અચેત, કે મિશ્ર) વસ્તુને સંગ્રહ ન જ કરે. ૪૨. પ્ર–સર્વથા રાત્રિભેજનને ત્યાગ શી રીતે પાળે? ઉ–ગમે તે પ્રકારનો આહાર, સૂર્યોદય પહેલાં કે
સૂર્યાસ્ત પછી ન ખાય. (ખરું જોતાં સૂર્યોદય
ભાગ્યહીન કે ના મિલે, ભલી વસ્તુ જેગ; દ્રાક્ષ પાકે જબ ફાગમેં તબ, કાગકે ગલે હેય રેગ. '
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ...અને
પછી બે ઘડી તેમજ સૂર્યાસ્ત પહેલાં બે ઘડી પણ
વર્જવા ચોગ્ય છે.) ૪૩. પ્ર–પૂર્વે કહેલાં વ્રતોને મહાવ્રત કહેવાને શે હેતુ છે? ઉ૦-ગૃહસ્થના અણુવ્રતની અપેક્ષાએ તે મહાવ્રત કહે
વાય છે અથવા ખરા શૂરવીર વડે જ સેવી શકાય
માટે, (કાયરથી સેવી ન શકાય.) ૪૪. પ્ર–અણુવ્રત એટલે શું? ઉ–અણુ એટલે નાનું; મુનિના મહાવ્રતથી અત્યંત
અલપ માટે. . ૪૫. પ્ર-ગૃહસ્થના અણુવ્રત કયાં કયાં છે? ઉ૦-સ્કૂલ (મોટી) હિંસા, અસત્ય, અદત્ત, મૈથુનનું
- વર્જવું, તથા પરિગ્રહનું પ્રમાણ એ પાંચ ૪૬. પ્ર.–શૂલ હિંસાથી વિરમવું તે શું? ઉ૦-નિરપરાધી, મોટા (ત્રણ) જીવની નિષ્કારણ જાણી
જોઈને હિંસા કરવી નહિ તે. . ૪૭. પ્ર-સ્કૂલ અસત્યથી વિરમવું તે શું?
ઉ૦-કન્યા, હેર કે ભૂમિ સંબંધી બટું-અસત્ય ન
બલવું. કોર્ટમાં ખોટી સાક્ષી ન પૂરવી તથા ખોટા દસ્તાવેજ ન ઘડવા તે.
નામે આંબા આમલી, નમે દાડિમ દ્રાક્ષ | આક બિચારા કયા નામે, જિસકી ઓછી જાત,
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૧૨
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
૪૮. ૨૦-સ્થૂલ અદત્તથી વિરમવું તે શું? ઉ-જાણી જોઈ ને ચારી ન કરવી, કે ચારાયેલી વસ્તુ ન લેવી; થાપણ ન એળવવી; તથા વિશ્વાસઘાત ન કરવા; સારી નરસી વસ્તુના ભેળ–સભેળ ન કરવા, તેમજ દાણુ ચારી ન કરવી તે.
૪૯. પ્ર૦-સ્થૂલ મૈથુન વિરમણ તે શુ?
ઉ૦-પરસ્ત્રી, વેશ્યા, વિધવા યા ખાલ કુમારિકા સાથે કુકમ', ભાગ, સર્વાંથા તજી સ્વદારા સતેષ રાખવા તે. સ્ત્રીએ સ્વપતિ સંતોષ રાખવા તે.
૫૦ પ્ર૦-પરિગ્રહ-પ્રમાણ તે શું ?
ઉ-ધન, ધાન્યાદિક નવ પ્રકારના પરિગ્રહનું પ્રમાણ, આટલાથી વધારે મારે સ્વભાગાથે ન ખપે એમ વિચારી પ્રમાણથી અધિક શુભ ધમ માગે ખરચી નાખવુ' તે.
૫૧. પ્ર—આ પાંચ અણુવ્રત ઉપરાંત ગૃહસ્થને ખીજા કયાં વ્રત હાય ?
ઉ–ત્રણ ગુણવ્રત, અને ચાર શિક્ષાવ્રત.
પર. પ્ર૦-ત્રણ ગુણવ્રત કયાં કયાં છે?
ઉ−૧ દિશા (જવા આવવા ) નું પ્રમાણ, ભાગપભાગ. ૩ અનČદડ વિરમણુ.
ધીરે ધીરે ઠાકુરાં, ધીરે સબ કુછ હૈાય; માળી સીંચે સા ઘડા, ઋતુ આયા ફળ હાય.
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ પ્રશ્નોત્તર
૪૧૩
૫૩. પ્ર-દિશા-વિરમણ તે શું ? ઉ૦-ચાર દિશા, તથા ચારવિદિશા (ખૂણા) તથા ઊંચે ને
નીચે જવા આવવા સંબંધમાં પવિત્ર ધર્મકાર્ય
વિના-સ્વકાર્યાથે જવા આવવાનું પરિમાણ બાંધવું. ૫૪. પ્ર–ભેગેપભેગ-વિરમણ તે શું? ' ઉ૦–પંદર કર્માદાનના મહાપાપ વ્યાપારને ત્યાગ કરે
તથા ચૌદ નિયમે ધારવા. પપ. પ્રો-અનર્થદંડ વિરમણ તે શું ? ઉ૦-પાપનાં સાધન–કેશ, કુહાડા વગેરે તૈયાર કરી,
માગ્યાં ન આપવા; પાપને ઉપદેશ ન દેવે; આર્ત-રૌદ્ર ધ્યાન ન ધ્યાવવું; નાટક, ચેટક, ભવાયા
ન જેવાં પાપી જીવને ધર્મબુદ્ધિથી પિષવા નહિ, ૫૬. પ્રવે-ચાર શિક્ષાત્રત કયાં કયાં છે ? ઉ૦-સામાયિક, દિશાવગાસિક, પૌષધ અને અતિથિ
સંવિભાગ. * ૫૭. પ્રક-સામાયિક એટલે શું? ઉ૦-સંકલ્પ–નિશ્ચયપૂર્વક સમતાભાવમાં પાપ વ્યાપારને વજીને રહેવું તે (જઘન્યથી બેઘડી ૪૮ મિનિટ
અને ઉત્કૃષ્ટથી તે જીવિત પર્યત) ૫૮. પ્ર-દિશાવગાસિક એટલે શું? ' રાજકારાકાહાહાકાય
- મધું માનવતન મળ્યું, હવે કરે નહિ વાર, શંકર કહે સૌ પ્રેમથી, સમરી લો કિરતાર.
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૧૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
૧૯ અને ૧૧ થી એટલે શું ?
'
ઉ૦-છઠ્ઠી વ્રતમાં ધારેલી દિશાનું સંક્ષેપવું, એને | મર્યાદામાં રહી ધર્મધ્યાન સેવવું તે. ૫૯. પ્ર-પૌષધ વ્રત એટલે શું ? ઉ–જેથી ધર્મની પુષ્ટિ-વૃદ્ધિ થાય તે, પૌષધ ચાર પ્રકારે
છે. ૧ આહાર સિહ (ઉપવાસ, આયંબિંલ વગેરે),
૨ શરીરસત્કાર ત્યાગ પિસહ, ૩ બ્રહ્મચર્ય પસહ, - ૪–પાપ-વ્યાપારને પરિહાર કરવા રૂ૫ પિસહ. ૬૦. પ્ર–અતિથિસંવિભાગ તે શું ? ઉ–અતિથિ, એટલે અણગાર. સાધુને વહેરાવી,
સુપાત્રને દાન દઈને ખાવું તે. ૬૧. પ્ર–સામાન્ય રીતે ધર્મના કેટલા ભેદ છે ?
ઉ–ચાર ભેદ. ૨. પ્રતે ચાર ભેદનાં નામ કયાં કયાં છે ?
ઉ૦-દાન, શીલ, તપ અને ભાવના. ' ૬૩. પ્રો-સમ્યજ્ઞાન એટલે શું ?
ઉ–સર્વજ્ઞજિનેશ્વરે કહેલાં જીવ-અછવાદિ નવ તત્વ
ને યથાર્થ જાણવાં તે. - ૬૪. પ્ર-સમ્યગ્રદર્શન (સમકિત) એટલે શું?
ઉ-જિનેશ્વર ભગવાને કહેલાં તત્ત્વ ઉપર બરાબર
પ્રતીતિ–આસ્થા રાખવી, બીજા ધ્રાંધલિયાએથી ભરમાઈ ન જવું તે.
ખાટી ખટપટ છોડીને, સમરે શ્રીનવકાર; અષભ કહે છે સહજમાં, જશે ભવજળ પાર.
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ પ્રકારે
૬૫. પ્રો-સમ્યગ્ર ચારિત્રવિક તે શું ? ઉ૦-તત્વને યથાર્થ જાણી, સહીને, હિતકારી માગ
ગ્રહણ કરવું, તથા અહિતકારી માર્ગને ત્યાગ
કરે, તે વિરતિ અથવા સંયમ. ૬૬. પ્ર-સર્વજ્ઞ જિનેશ્વરનાં, કહેલાં તત્ત્વ કયાં કયાં છે ?
ઉ૦–૧ જીવ, ૨ અજીવ, ૩ પુણ્ય, પાપ, ૫ આશ્રવ, - ૬ સંવર, ૭ નિજર, ૮ બંધ, ૯ મેક્ષ. (આ
નવ તત્ત્વ છે.) ૬૭. પ્ર-જીવનું લક્ષણ શું?
ઉ૦-જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપ, વીર્ય અને ઉપયોગ. ૬૮. પ્ર–અજીવનું લક્ષણ શું?
ઉ૦-જીવના લક્ષણથી ઊલટું જ્ઞાનાદિ રહિત (જડ). ૬૯. પ્ર.- જીવ કેટલા છે ?
- ઉ૦-સર્વ જાતિના મળીને જે અનંત છે. ૭૦. પ્રહ-જીવન કેટલી છે ?
ઉ૦-સર્વ જાતની મળીને ૮૪ લાખ છે. . ૭૧. પ્રવ-જીવનિ એટલે શું?
ઉ૦-જીવનું ઉત્પત્તિ સ્થાન; (વર્ણ, ગંધ, રસ અને
સ્પર્શ જેમાં સમાન હોય તેવાં અમુક જાતિના ઉત્પત્તિસ્થાનને એક અવનિ કહેવાય)
મિલન ચાહે કિરતારકો, તે કરના સતસંત; મુક્ત કહે સદ્ ગ્રંથ, એ સિદ્ધાંત અભંગ,
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩
જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળ
૭૨. પ્ર૦-અજીવ પદાર્થ કયા કયા છે ?
ઉ-ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, પુદ્દગલાસ્તિકાય અને કાળ દ્રવ્ય,
૭૩. પ્ર૦-ધર્માસ્તિકાયના સ્વભાવ શે ? ઉ-જીવને તથા પુદ્ગલને ચાલતાં સહાયભૂત થવાના, ૭૪. પ્ર૦-અધર્માસ્તિકાયના સ્વભાવ શા ? ઉ૦-જીવને તથા પુદ્ગલને સ્થિર રહેતાં સહાયભૂત થવાના ૭૫. પ્ર૦–આકાશાસ્તિકાયના સ્વભાવ શે ? ઉજીવને તથા પુદ્દગલાદિક દ્રવ્યને રહેવાને અવકાશ આપવાના.
૭૬. પ્ર૦-પુદ્ગલનું લક્ષણ શું ?
ઉ−શબ્દ, અંધકાર, ઉદ્યોત, પ્રભા, છાયા, આતપ, ટાઢ, વણુ, ગંધ, રસ, અને સ્પ, એ પુદ્ગલનું લક્ષણ. ૭૭. પ્ર૦-કાળનું લક્ષણ શું ?
ઉ-સમય લક્ષણ ( વસ્તુના નવા પુરાણા ભાવ થવાના સાધન રૂપ. )
૭૮. પ્ર૦-પુણ્યનુ લક્ષણ શું ?
ઉ-સુખ પામવાના કારણભૂત શુભ કમ પ્રકૃતિનુ સંચવુ'.
આ
મન સરીખા કોઇ મિત્ત ન મિલિયા,ચિત્ત સરિખા ન મલિયા ચેલા; રહેણી સરખા ગુરુ નહિ મિલિયા, તેણે ગારખ ફિર અકેલા.
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ પ્રશ્નાત્તરા
૭૯. પ્ર૦-પાપનું લક્ષણ શું ?
ઉ-દુઃખ ( કટુક ફળ) પામવાના કારણભૂત અશુભ કનું સંચવું.
૮૦. પ્ર૦-આશ્રવનું લક્ષણ શું ?
૪૧૭
ઉ-શુભ કે અશુભ કર્મોનું આવાગમન થવાનું દ્વાર ઇંદ્રિય.
૮૧. પ્ર૦-સંવરનું લક્ષણ શું?
૬૦-આવતાં કર્મીને રાકવાનું સાધન, આશ્રવન્દ્વારને મ’ધ કરવા રૂપ. ૮૨. પ્ર॰-નિર્જરાનુ લક્ષણ શુ ?
ઉ-કમ ખ ધનથી આત્માનું કેટલાક અંશે મુક્ત થવું તે.
૮૩. પ્ર૦-બંધનુ′ લક્ષણ શું?
ઉ-દૂધ પાણીની પેરે જીવ કનુ એકમેક થવું તે. ૮૪. પ્ર૦-માક્ષનુ લક્ષણ શુ?
ઉ-કમ ખ’ધનથી આત્માનું સ॰થા મુકત થવું તે. ૮૫. પ્ર૦-પુણ્ય સંચવાના ઉપાય શુ?
ઉ−શુભ રાગ, ભકિતભાવથી સુપાત્રદ્વાન, પ્રભુપૂજા, સાધી સેવા, તીથ રક્ષા; શાસ્રશ્રવણુ, જીવદયા વગેરે. ૮૬. પ્ર૦-પાપ સંચવાના રસ્તા કયા ?
રા
વિદ્યા વનિતા વેલ નૃપ, એ નહિ જાત ગણ ત; જે જયાંકે પાસ વસે, તે ત્યાંસે લખત
૨૭
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ઉ૦-ઉન્માર્ગ–સેવન, વિષયરસમાં રાચવું, નિર્દયતા,
માઠા અધ્યવસાય-આર્ત-રૌદ્ર ધ્યાન કરવું વગેરે. ૮૭. પ્રક-આશ્રવ શા કારણથી થાય?
ઉ૦-પાંચ ઈન્દ્રિય, ચાર કષાય, પાંચ અવ્રત, ત્રણ ગ ન વગેરેથી. ૮૮. પ્રવે-સંવરને લાભ શાથી થાય?
ઉ૦–પાંચ સમિતિ, ત્રણ ગુપ્તિ, ૨૨ પરિષહ, ૧૦ પતિ- ધર્મ, ૧૨ ભાવના તથા પાંચ પ્રકારના ચારિત્ર વડે. ૮૯ પ્રવ-બંધ કેટલા પ્રકારે અને કેવી રીતે થાય? ઉ૦-ચારે પ્રકારે (પ્રકૃતિ, સ્થિતિ, રસ અને પ્રદેશ
રૂપ) મોદક (લાડવા)ના દ્રષ્ટાંતે જાણવું. ૯૦. પ્ર–મેક્ષ કેટલા પ્રકારે થાય છે ? - ઉ૦-૧૫ ભેદે સિદ્ધ થાય છે. તે (તીર્થ-અતીર્થ સિદ્ધ વ) ૯૧. પ્ર-નિર્જરા શી રીતે થાય છે? - ઉ૦–૧૨ પ્રકારને તપ (૬ બાહ્ય અને ૬ અત્યંતર | ભેદે સેવવાથી) | ૯૨. પ્ર-પાંચ ઇન્દ્રિયો કઈ કઈ?
ઉ૦-૧ સ્પર્શ ઈદ્રિય, ૨ રસના ઇંદ્રિય, ૩ ઘાણ ઇંદ્રિય, ૪ ચક્ષુ ઇંદ્રિય, અને ૫ શ્રોત્ર ઇંદ્રિય.
યૌવન ફના જીવન ફના, જર જમીન ને જેરુ ફના; પરલેકમાં પરિણામ મળશે, પુણ્યનાં ને પાપનાં,
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ...પ્રનેત્તરે
૪૧
૯૩. પ્ર-ચાર કષાય કયા કયા?
ઉ૦-કોધ, માન, માયા અને લોભ. ૯૪. પ્ર-પાંચ અવ્રત કયાં કયાં?
ઉ૦-પ્રાણાતિપાત ( હિંસા), મૃષાવાદ, અદત્તાદાન,
મિથુન અને પરિગ્રહરૂપ. ૫. પ્રક-ત્રણ યુગ કયા કયા?
ઉ૦-મન, વચન અને કાયા. ૯૬. પ્ર–લેશ્યા એટલે શું? અને તે કઈ કઈ? * ઉ૦-દ્રવ્ય કષાય સાથે જીવનના શુભાશુભ અધ્યવસાય
વિશેષ-કૃષ્ણ લેશ્યા, ૨ નલ સેશ્યા, ૩ કાપિત
* શ્યા,૪તેલયા, પપઘલેશ્યા અને શુકલેશ્યા. ૯૭. પ્રક-ધ્યાન એટલે શું? અને તે કયાં કયાં ?
ઉ૦-ચિત્તની એકાગ્રતાથી થયેલું અવલંબન વિશેષ તે . ધ્યાન. એ ચાર ભેદે છે. ૧. આર્ત, ૨. રૌદ્ર, ૩.
ધર્મ અને ૪ શુકલ. ૯૮. પ્રસમિતિ એટલે શું? અને તે કઈ કઈ?
ઉ૦–સમિતિએટલે સમ્યફ પ્રવર્તન (તે તે બાબતમાં ઉપગ) એ પાંચ ભેદે છે. ઈર્યા, ભાષા, એષણ,
આદાન નિક્ષેપણું અને પારિષ્ઠાપનિકા. ૯૯પ્ર–ગુપ્તિ એટલે શું અને તે કઈ કઈ?
દળ ફરે વાદળ ફરે, ફરે નદીનાં પૂર; ઉત્તમ બોલ્યા નવ ફરે, જે પશ્ચિમ ઊગે સૂર.
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત ગુણમાળા
ઉ-ગાપવવું–સાચવવું, રક્ષણ કરવુ એ ગુપ્તિનેા અ છે. એ ત્રણ ભેદે છે. તે મન, વચન અને કાયા સંબધી અનુક્રમે મનગુપ્તિ, વચનગુપ્તિ ને કાયષુપ્તિ. ૧૦૦. પ્ર૦-પરિષહ એટલે શુ? અને તે કયા કયા છે? ૯૦-સમરત પ્રકારે સહન કરવા ચેાગ્ય તે પરિષદ્ધ કહે
વાય. એવા ૨૨ છે. ૧ ભૂખ, ૨ તૃષા, ૩ શીત, ૪ ઉષ્ણ, પ દંશ, ૬ અચેલ, ૭ અરતિ, ૮ શ્રી, હું ચર્ચા, ૧૦ નિષદ્યા, ૧૧ શય્યા, ૧૨ આક્રેશ, ૧૩ વધ, ૧૪ યાચના, ૧૫ અલાભ, ૧૬ રાગ, ૧૭ મળ, ૧૮ તૃણસ્પર્શ, ૧૯ સત્કાર, ૨૦ પ્રજ્ઞા, ૨૧ અજ્ઞાન, ૨૨ સમ્યકત્વ. સમ્યક્ત્વ એટલે શાસ્ત્રની સૂક્ષ્મ વાતની સમજણ ન પડવાથી કહ્યું સાચુ. હશે, એવી શકા ન લાવે તે એટલે કે વીતરાગે કહેલ તે સાચુ જ છે એવી શ્રદ્ધા રાખે તે.
૪૦
૧૦૧. પ્ર૦તિધમ ના દશ પ્રકારો કયા કયા છે?
ઉ−૧. ક્ષમા, ૨. મૃદુતા, ૩. સરલતા, ૪. નિલેભિતા, ૫. તપરયા, ૬. સંયમ, ૭. સત્ય, ૮. શૌચ (વિત્રતા ), ૯. નિષ્પરિગ્રહતા અને ૧૦. બ્રહ્મચર્ય,
૧૦૨ પ્ર૦–ભાવનાના માર પ્રકાર કયા કયા છે?
ઉ−૧. અનિત્ય, ર. અશરણ, ૩, સંસાર, ૪. એકત્વ, પ.
#####
આળસુને ઉચાટ નહિ, લાભીને નહિં સુખ; કાયરને હિંમત નહિ, સતાખીને ન દુઃખ.
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________
४२१
ખાસ પ્રત્તરે
અન્યત્વ, ૬. અશુચિ, ૭. આશ્રવ, ૮. સંવર, ૯.
નિર્જરા, ૧૦. બેધિદુર્લભ. ૧૦૩. પ્રચારિત્રના પાંચ પ્રકાર કયા કયા છે?
ઉ૦-૧. સામાયિક, ૨. છેદેપસ્થાપનીય, ૩. પરિહાર
વિશુદ્ધિ, ૪. સૂફમ-સંપાય, અને ૫. યથાખ્યાત. ૧૦૪. પ્રવે-કમને પ્રકૃતિબંધ એટલે શું? અને તે શી રીતે? ઉ૦-પ્રકૃતિ એટલે સ્વભાવ. જેમ જુદા જુદા દ્રવ્યને
સ્વભાવ જુદે જુદો હોય છે, તેમ કઈ કર્મને સ્વભાવ આત્માના જ્ઞાનગુણને અને કેઈન સ્વભાવ-દર્શનાદિકને ઢાંકવાને હોય છે, એ
બંધ તે પ્રકૃતિબંધ કહેવાય છે. ૧૦૫. પ્રકમૂળ કર્મપ્રકૃતિ કેટલી અને ઉત્તર (ભેદ) પ્રકૃતિ
- કેટલી છે?
ઉમૂળ કર્મપ્રકૃતિ ૮ છે અને ઉત્તર પ્રકૃતિ ૧૫૮ છે. ૧૦૬. પ્ર-મૂળ પ્રકૃતિનાં નામ કયાં કયાં છે? . : - ઉ૦-૧. જ્ઞાનાવરણીય, ૨. દર્શનાવરણીય, ૩: વેદનીય, . ૪. મેહનીય, ૫. નામ, ૬. આયુ,૭ ગોત્ર અને
૮. અંતરાય; આ આઠ મૂળ પ્રકૃતિ છે. ૧૦૭. પ્ર-ઉત્તર પ્રકૃતિ ૧૫૮ શી રીતે થાય છે?
..
જન્મગાંઠના હર્ષમાં, ખાય બજાવે ગાય; પણ પામર સમજે નહીં, દિવસ ગાંઠને જાય.
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________
४२२
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
ઉજ્ઞાનાવરણીયની પ, દર્શનાવરણીયની ૯, વેદનીયની
૨, મેહનીયની ૨૮, નામની ૧૦૩, આયુની ૪,
ગેત્રની ૨, અને અંતરાયની મળીને ૧૫૮ થાય છે. ૧૦૮. પ્ર-જ્ઞાનાવરણીય વગેરે કર્મને સ્વભાવ કેવ છે? .
ઉ–આત્માના જ્ઞાન, દર્શનાદિક ગુણેને ઢાંકવાને. ૧૦૯. પ્ર-જ્ઞાનાવરણીય કર્મ કેવા કે જ્ઞાનને કેવી રીતે
આવરે છે? ઉ–મતિ, શ્રત, અવધિ, મન:પર્યવ, અને કેવળજ્ઞાનને
આ કર્મ પટ (વસ્ત્ર) ની પેરે આવ-ઢાંકે છે? ૧૧. પ્ર–મતિજ્ઞાનાદિક પાચે જ્ઞાનના મળી કેટલા ભેદ છે?
ઉ–મતિના ૨૮, શ્રુતના ૧૪, અવધિના ૬, મન:પર્યવ
જ્ઞાનના ૧ અને કેવળને એક, સર્વ મળીને ૫૧. ૧૧૧. પ્ર૦-દર્શનાવરણીય કર્મ કેવી રીતે દર્શનગુણને
આવરે છે? ઉ૦-પ્રતિહારી (પિળિયા) ની પેરે. ૧૧૨. પ્રજ્ઞાન અને દર્શન ગુણમાં શું તફાવત છે?
ઉ–આત્માને વિશેષ ઉપગ તે જ્ઞાન, અને સામાન્ય
ઉપયોગ તે દર્શન. ૧૧૩. પ્રદર્શનના કેટલા ભેદ છે? રાહ ૩૪૩૩-
૪૪૪ વિવેક વિચાર વધારેજે, તજજો સર્વે દોષ; પ્રભુને કદી ન ભૂલજો, થશે તેથી સંતોષ,
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ...પ્રશ્નોત્તર
ઉ-ચક્ષુ, અચક્ષુ, અવધિ, મન:પર્યવ અને કેવળ દર્શન
- મળી તેના પાંચ પ્રકાર થાય છે. ૧૧૪. પ્ર૦-દર્શનાવરણીયના ૯ ભેદ ક્યા કયા છે?
ઉ૦–૧. ચક્ષુ, ૨. અચક્ષુ, ૩. અવધિ અને ૪. કેવળ - | દર્શનાવરણીય એ ચાર તથા પ. નિદ્રા, ૬. નિદ્રાનિદ્રા,
૭. પ્રચલા, ૮. પ્રલાપ્રચલા અને ૯૦ થિણુદ્ધી. ૧૧૫. પ્ર-વેદનીય કર્મને સ્વભાવ કેવો છે?
* ઉ૦-જીવને શાતા અને અશાતા ઉપજાવવાને. ૧૧૬. પ્ર–વેદનીય કર્મના કેટલા ભેદ છે?
ઉ૦-એ, શાતા વેદનીય અને અશાતા વેદનીય. ૧૧૭. પ્ર-વેદનીય કર્મ કેવી રીતે કયા ગુણને ઢાંકે છે?
ઉ૦-મધથી ખરડેલી તરવારની પેરે શાતા અને કેરી - તરવાર ચાટવાની પેરે અશાતા વેદનીય છે. વેદનીય
કર્મ આત્માના અવ્યાબાધ સુખ ગુણને આવરે છે. - ૧૧૮. પ્ર–મોહનીય કર્મને સ્વભાવ કેવું છે? . ઉ૦-મદિરાની જેમ આત્માના સમ્યક્ત્વ અને ચારિત્ર
ગુણને ઢાંકવાને એને સ્વભાવ છે. ૧૧૯ પ્ર–મોહનીય કર્મના મુખ્ય કેટલા અને કયા ભેદ છે? - ઉ–એ ભેદ ૧દર્શન મેહનીય અને ૨. ચારિત્રમોહનીય.
અતિ ઘણું નહિ તાણીએ, તાણે તૂટી જાય. તયા પછી જે સાંધીએ, વચ્ચે ગાંઠ રહી જાય,
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________
४२४
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
૧૨૦. પ્રદર્શન મેહનીય કર્મના કેટલા અને ક્યા ક્યા ભેદ છે? ઉ૦-ત્રણ ભેદ છે; ૧. સમકિત મોહનીય, ૨. મિશ્ર
મોહનીય અને ૩. મિથ્યાત્વ મેહનીય. ૧૨૧. પ્ર.–ચારિત્ર મેહનીયના મુખ્ય કેટલા ભેદ છે?
ઉ૦-એ ભેદ છે ૧. કષાય મેહનીય અને ૨. નેકષાય
મેહનીય. ' ૧૨૨. પ્ર.—કષાય મેહનીયના કેટલા ભેદ છે?
ઉ--અનંતાનુબંધી, અપ્રત્યાખ્યાની, પ્રત્યાખ્યાની અને
સંજવલન ભેદે કેધ, માન, માયા અને લેભ
મળી ૧૬ ભેદ છે. ૧૨૩. પ્ર–કષાય એટલે શું ?
ઉ–સંસારને વધારે જેનાથી થાય છે. ૧૨૪. પ્ર-નેકષાય એટલે શું?
ઉ-કષાયને સહચારી, કષાયને ઉત્પન્ન કરે તે. ૧૨૫. પ્રવ–નેકષાય મેહનીયના કેટલા ભેદ છે?
ઉ૦-પુરુષવેદ, સ્ત્રીવેદ અને નપુંસકવેદ, એ ત્રણ
વેદ-મહનીય. તથા હાસ્ય, રતિ, અરતિ, શેક, ભર્યા અને દુર્ગછા; એ છે હાસ્યાદિમેહનીય મળીને ૯ નેકષાય મેહનીય.
તુલસી સાચી વિપતમેં, વિદ્યા વિનય વિવેક; સાહસ સુકૃત સત્યવ્રત, ઈશ ભરોસો એક
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ પ્રશ્નોત્તરે
૪૨૫
૧૨૬. પ્ર-નામ કર્મને સ્વભાવ કેવો છે? ઉચિતારાની જે વિવિધ પ્રકારના આકારને ધરાવી
આત્માના અરૂપીગણ(સ્વભાવ)ને ઢાંકવાને સ્વભાવ છે. ૧૨૭. પ્ર-નામકર્મના મુખ્ય કેટલા ભેદ છે?
ઉ-શુભ નામકર્મ અને અશુભ નામકર્મ, એ બે ભેદ છે. ૧૨૮. પ્ર.–શુભ નામકર્મની પ્રકૃતિ કઈ કઈ છે? થોડી જણાવે.
ઉ૦-ઉત્તમ સંઘયણ તથા સંસ્થાન; ઉત્તમ વર્ણ, ગંધ,
રસ અને સ્પર્શ સૌભાગ્ય, આદેય, પ્રત્યેક, ત્રસ,
બાદર, પર્યાપ્ત, સ્થિર અને તીર્થંકર નામકર્મ વગેરે. ૧૨૯. પ્ર-અશુભ કર્મની પ્રકૃતિ કઈ કઈ છે? થેડી જણાવે.
ઉ૦-પૂર્વોક્ત પ્રકૃતિથી વિપરીત–સાધારણ, સ્થાવર, - સૂક્ષમ, અપર્યાપ્ત, અસ્થિર પ્રમુખ.
૧૩૦. પ્રવે-સર્વે મળીને નામકર્મની કેટલી પ્રકૃતિ છે? : ઉ–એકસે ને ત્રણ (૧૩) પ્રકારાંતરે તે ૪૨, ૬૭,
અને ૯૩ પણ છે. t૩૧. પ્ર-આયુષ્યકર્મનો સ્વભાવ કેવું છે? ' ' ઉ૦–હેડ (બેડી–બંદીખાના) જે તેને સ્વભાવ હેવાથી
આત્માના અક્ષય ગુણને આવરી તેને ચાર ગતિમાં
ભમાવે છે. 'జం LEF A
*** તુલસી યા સંસારમેં, પાંચ રત્ન હૈ સાર; સાધુસંગ સતગુરુશરણ, દયા દાન ઉપકાર
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી-જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
૧૩૨. પ્ર-આયુષ્ય કર્મના ભેદ કેટલા છે?
ઉ-ચાર ભેદ છે ૧દેવ આયુ, ૨. મનુષ્ય આયુ, ૩.
તિર્યંચ આયુ અને ૪. નરક આયુ. ૧૩૩. પ્ર–ગોત્રકર્મ કે સ્વભાવ હોય છે? . .
ઉ૦-કુંભારના ઘડા જે ઊંચનીચા સ્વભાવ હેવાથી - તે આત્માના અગુરુ લઘુ સ્વભાવને આવરે છે. ' ૧૩૪. પ્ર–ગોત્ર કર્મના ભેદ કેટલા છે?
ઉ૦–બે ભેદ છે ઉચ્ચ ગેત્ર અને નીચ શેત્ર. ૧૩૫. પ્ર-ગોત્રને ઘડાની ઉપમા શી રીતે લાગુ પડે ?
ઉ૦ દૂધ, ઘીને ઘડે પ્રશંસાય છે, અને મદિરાને ઘડે. - વડાય છે એ રીતે. ૧૩૬. પ્ર-અંતરાયકર્મને સ્વભાવ કેવો હોય છે?
ઉ-ભંડારીની જે સ્વભાવ હોવાથી તે આત્માની
- સહજ દાનાદિ શક્તિને આવરે છે. ૧૩૭. પ્ર–અંતરાય કર્મના કેટલા ભેદ છે?
ઉ૦-પાંચ ભેદ છે; ૧. દાનાંતરાય, ૨. લાભાંતરાય, ૩. '
ભેગાંતરાય, ૪.ઉપભેગાંતરાય અને ૫. વીર્યાતરાય. ૧૩૮. પ્ર-પ્રથમ પરમાર્થ દષ્ટિએ પ્રાણીને આદરવા ય છે?
ઉ– ગુરુનું વચન. (ગુરુએ કહેલાં યથાર્થ તત્વાદિ
અલિ પતંગ મૃગ મીન ગજ, એક એક રસ આંચ; તુલસી તિનકી કે ગતિ, જાકો વ્યાપત પાંચ.
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ પ્રશ્નોત્તર
પર પૂરે વિશ્વાસ રાખ.) ૧૩૯. પ્ર-પરિહરવા-ત્યાગવા ગ્ય શું?
ઉદ-અકાર્ય-હિંસાદિ અઢારે પાપસ્થાનક અવશ્ય
તજવા યોગ્ય છે. ૧૪૦. પ્ર–ગુરુ કેવા હોવા જોઈએ ?
-તત્ત્વજ્ઞાની અને તપદેશક. સ્વપરનું હિત * કરવામાં ઉદ્યમશીલ. ૧૪૧. પ્રવ-વિદ્વાને શીઘ શું કરવા યોગ્ય છે? ઉ૦-ચાર ગતિમાં થતું પરિભ્રમણ શીઘ નિવારવું
જોઈએ છે. ૧૪૨. પ્ર–મેક્ષમહાવૃક્ષનું અવધ્ય (ખરું) બીજ કયું?
ઉ૦-સમ્યગજ્ઞાન, (તત્વજ્ઞાન) સાથે સાચી-નિર્દભ
ક્રિયાનું સેવન કરવું તે. ૧૪૩. પ્રા–પરંભવ જતા જીવને સંબલ (ભાતું) કયું છે? . ઉ–દાન, શીલ, તપ, અને ભાવના રૂપી કેવળી (સર્વ) . . ભાષિત ધર્મ એ સંબલ છે. ૧૪૪. પ્રવ-દુનિયામાં ખરે પવિત્ર કોણ?
ઉ–જેનું મન નિર્વિકારી રહે છે તે. ૧૪૫. પ્ર.–દુનિયામાં ખરે પંડિત કેણ?
જ
જીવ છવકે આશરે, જીવ કરત હૈ રાજ; તુલસી પ્રભુકે આશરે, ક્યું બિગડે કાજ ?
-
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૨૮
- શ્રી જિન-ચન્દ્ર–કાન્તગુણમાળા .
ઉ૦-જેને સાચે વિવેક જાગે છે—જે સત્યને જ પક્ષ
કરે તે પંડિત કહેવાય. ૧૪૬. પ્ર-દુનિયામાં ખરું ઝેર કયું?
ઉ-સદ્ગુરુની અવજ્ઞા-આશાતના, હેલના–નિંદા અને
હિંસા કરવી તે. ૧૪૭. પ્ર–મનુષ્યજન્મ પામ્યાનું ખરું સાર્થક્ય શું?
ઉ૦-રૂપર હિત સાધી લેવું, સ્વાર કલ્યાણ કરવા - તત્પર રહેવું તે. ૧૪૮. પ્ર-મદિરા (દારૂ)ની જેમ જીવને મૂર્શિત કરનાર કેણ?
ઉ૦-નેહ-રાગ. (પર વસ્તુ-જડ પદાર્થમાં અત્યંત
આસક્તિ) ૧૪ પ્ર–ચારની જેમ પોતાનું સર્વસ્વ હરી જનાર કોણ? ઉ૦-શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ અને સ્પર્શ રૂપ પાંચે
ઇદ્રિના વિષય. ૧૫૦. પ્રસંસારરૂપ વિષવેલીનું મૂળ (કારણ) કયું? '
ઉ–તૃષ્ણ-વિષય-તૃષ્ણા, પરિગ્રહ-તૃષ્ણા, ચશમાન-તૃણ. ૧૫૧. પ્રદુનિયામાં ખરે શત્રુ કેણ?
ઉ૦–પ્રમાદ (પ્રભુના પવિત્ર વચનથી વિરુદ્ધ વર્તન
કરવારૂપ)
પારસ કે પરતાપસે, કંચન ભાઈ તલવાર તુલસી તીનું ના ગમે, ધાર માર આકાર,
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ પ્રશ્નોત્તર
४२०
૧૫ર. પ્ર૦-દુનિયામાં પ્રાણીઓ શાથી થરથર કંપે છે?
ઉ–મરણના ભયથી. ૧૫૩. પ્ર૦-દુનિયામાં ખરેખર આંધળે કે? ઉ૦-રાગી. ગુણ દોષને નહિ જેનાર-આંધળાની જેમ
અહિત આચરે તે અંધ છે. ૧૫૪. પ્ર-દુનિયામાં ખરેખર શૂરવીર કેશુ?
ઉ૦–જેને સ્ત્રીને લેાચન-બાણ (કટાક્ષ) પીડા કરી . શક્તાં નથી તે શૂરવીર છે. ૧૫૫. પ્ર-દુનિયામાં કર્ણપટ (કાન)થી પીવા યોગ્ય અમૃત
ઉ૦-સત્ય એ સર્વજ્ઞ ઉપદેશ. (સંતને શાંત રસદાયી.
ઉપદેશ.) ૧૫. પ્રદુનિયામાં પ્રભુતાનું મૂળ નિદાન શું? "
ઉ૦-અદીન વૃત્તિ, કોઈની બેટી ખુશામત ન કરવી
તે-નિર્લોભતા. ૧૫૭. પ્રવ-દુનિયામાં ખરેખરું દારિદ્રય (ખ) કયું? .
" ઉ૦-અસંતોષ જ. ૧૫૮. પ્ર-દુનિયામાં ખરેખરી લઘુતા (હલકાઈ) કઈ? - ઉ૦-અન્યની પાસે યાચના કરવી તે દીનતા, પૃહા, - ૯૯૦ ૯ ૯૪૪૯૩૯ મહારાજલ્સાહકારા
દુઃખમેં સમરન સબ કરે, સુખમેં કરે ને કેય; - જે સુખમેં સમરન કરે, તે દુખ કહાંસે છે?
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૩૦
શ્રી જિન—ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
પારકી આશા રાખવી તે.' ૧૫૯ પ્રક-દુનિયામાં ખરેખરું જીવન કયું?
ઉ૦-દેષ-કલંક-રહિત-નિર્દોષ, નિષ્કલંક જીવવું તે. ' ૧૬૦. પ્ર-દુનિયામાં ખરેખરી જડતા કઈ?
ઉ૦-શરીરબળ તથા બુદ્ધિબળ છતાં અભ્યાસ ન
કરે તે. , ૧૬૧. પ્ર૦-દુનિયામાં ખરેખરા જાગતા કેણ કહેવાય ?
ઉ૦-વિવેકીજેમને તત્વજ્ઞાન, તત્ત્વદર્શન અને તત્વ
રમણ પ્રગટયાં છે તે. ૧૬ર. પ્ર૦-દુનિયામાં ખરેખરી નિદ્રા કઈ? આ ઉ–જીવની અજ્ઞાનતા, અવિવેકિતા. ' ૧૬૩. પ્રક-કમળના પત્ર પર રહેલા જળબિંદુ સમાન ચપળ
શું શું છે? ઉ૦-યૌવન (જુવાની), લક્ષ્મી અને આયુષ એ સર્વ
અસ્થિર છે. ૧૬૪. પ્ર-ચંદ્રના કિરણ જેવા શીતળ સ્વભાવી દુનિયામાં
કેણ છે? ઉ-કેવળ સજજને જ. કેમકે ચંદનની જેવા શીતળ
વચનામૃતને તેઓ ઝરાવે છે. . રાહાહા જીરા હાલ
લેને પ્રભુ નામ હૈ, દેને અન્ન દાન; તરને આધીનતા, બૂડને અભિમાન.
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ...પ્રનેત્તરે
૪૩૧
૧૬પ. પ્ર-દુનિયામાં ન જેવું દુઃખ શામાં છે?
ઉ૦-પરવશતા, પરાધીનતા-પરોપજીવિતામાં,ગુલામીમાં. ૧૬૬. પ્રદુનિયામાં ખરેખરું સુખ શામાં છે?
ઉ૦-નિઃસંગતા, નિસ્પૃહતા–નિર્લેપતા-સર્વથા વૈરાગ્ય, - ઉદાસીનતામાં. ૧૬૭. પ્ર૦-દુનિયામાં ખરેખરું સત્ય શું? - ઉ૦-જેથી જીવનનું હિત જ થાય, અહિત ન થાય
- અહિત થતું અટકે એવું જ વચન તત્વથી સત્ય છે. ૧૬૮. પ્રવ-દુનિયામાં જીવને વહાલામાં વહેલી ચીજ કઈ?
ઉ–પિતાના પ્રાણ-જીવિત. ૧૬૯. પ્ર૦-દુનિયામાં ખરેખરું દાન કર્યું?
ઉ૦-ઈચ્છા સહિત દેવું તે. પરમાર્થ ભાવે સમર્પણ કરવું તે. ૧૭૦. પ્ર-દુનિયામાં ખરેખર મિત્ર કે ?
ઉ૦-જે પાપથી-પાપ કાર્યથી રેકી સાચા માર્ગે વાળે તે,
જે નિઃસ્વાર્થી પરેપકારશીલ હોય તે જ મિત્ર કહેવાય. ૧૭૧. પ્ર-દુનિયામાં ખરેખરું ભૂષણ શું? : : ઉ૦-શીલ-સદાચાર (સદ્ગુણ.) ૧૭૨. પ્ર-દુનિયામાં ખરેખરું મુખનું મંડન(આભૂષણ) શું?
'ઉ૦–સત્ય-અવિતથ-અવિરુદ્ધ વચન બોલવું તે. "accewsNVERSELFUNJAJPURUSHUAHUAHESEASES
સિદ્ધ સ્વરૂપી જે થયા, કર્મ મેલ સવિ ધોય આ જેહ થશે ને થાય છે, સિદ્ધ નમે સહુ કેય,
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન—ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
૧૭૩. પ્ર૦-દુનિયામાં ખરેખરું . અનકારી શુ' ? ઉ॰-ઘડાયા વિનાનું અનિશ્ચિત-અસ્થિર મન. ૧૭૪. પ્ર૦-દુનિયામાં ખરેખરી સુખકારી વસ્તુ કઈ છે ? ઉ-મૈત્રી; સર્વ જગજ`તુ સાથે મિત્રતાને ભાવ. ૧૭પ. પ્ર—દુનિયામાં સ` આપદાને દળવાને સમર્થ કોણ છે ? ' ઉ-સર્વાં વિરતિ. પાંચ મહાવ્રત ધારણ કરનાર અને રાત્રિભોજનના સથા ત્યાગ કરનાર વિપત્તિઓને તરી જાય છે.
૪૩૨
૧૭૬. પ્ર૦-દુનિયામાં ખરેખર આંધળા કાણુ ?
ઉ-જે જાણી જોઈને અકાય સેવ્યા કરે તે. ૧૭૭. પ્ર૦-દુનિયામાં ખરેખરા મહેશ કોણ ?.
ઉ—જે અવસર મળવા છતાં પણ હિત વચનને સાંભળતા-આદરતા નથી તે.
૧૭૮. પ્ર૦-દુનિયામાં ખરેખરા મૂંગા કાણુ ?
#
ઉ-જે અવસર મળતાં પણ પ્રિય વચન મેાલી શકતા નથી તે.
૧૭૯. પ્ર૦-દુનિયામાં ખરેખરું મરણ તુલ્ય શું? ઉ–મૂ પણ', ભૂખને પગલે પગલે કલેશ ખેદ થાય એ મેટામાં મોટું મરણ જેવું દુઃખ છે.
ગાગા
##પ
પાંચ ઇન્દ્રિય વશ કરે, પાલે પંચાચાર; પંચ સમિતિ સમતા રહે, વંદું તે અણુગાર
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ...પ્રશ્નારે
૪૩૩.
૧૮૦. પ્રદુનિયામાં ખરેખરું અમૂલ્ય શું છે?
ઉ–જે યથા અવસર ખરી તક મળે તે. “અણી ચૂક્યો
સે વર્ષ જીવે” એ મુજબ મહલાભ મળે તેનું
મૂલ્ય કરી શકાતું નથી. ૮૧. પ્ર.–દુનિયામાં મરતાં સુધી શું સાલે (પીડે)?
ઉ૦-જે છાનું પાપ સેવ્યું હોય અને ખુલ્લું પડતાં - પશ્ચાત્તાપ કરાવે તે આખી જિંદગી સાલે છે. ૧૮૨. પ્રદુનિયામાં કઈ કઈ બાબતમાં અવશ્ય યત્ન કરે
જોઈએ? ઉ૦—વિદ્યાભ્યાસ, સાચું ઔષધ, અને દાનને વિષે વિવેક
પૂર્વક યત્ન કરે જોઈએ છે. ૧૮૩. ઉ૦-દુનિયામાં કઈ કઈ બાબત અવગણના કરવા
* યોગ્ય છે? ઉ–ખલ (દુષ્ટ), પદારા (પરસ્ત્રી) અને પરધન અવશ્ય
તજેવા ગ્ય છે. ૧૮૪. પ્રવ-દુનિયામાં કઈ બાબત રાત દિવસ સદા ચિતવવા
યોગ્ય છે? ઉ–સંસારની અસારતા-અનિત્યતા નિરંતર ચિંતવવા
યોગ્ય છે, પરંતુ મોહને ઉત્પન્ન કરનારી સ્ત્રી - ચિંતવવા ગ્ય નથી. તેના રૂપ-રંગથી રંજિત
થવું ન જોઈએ.
-
- સમકિત વિણુ નવ પૂરવી, અજ્ઞાની કહેવાય;
સમકિત વિણ સંસારમાં, અરહે પરહે અથડાય
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૬૪
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
:
૧૮૫. પ્ર–કઈ કઈ બાબત વિશેષ વહાલી ગણીને આદરવી?
ઉ૦-કરુણા, દુઃખી જીવ ઉપર અનુકંપા, દાક્ષિણ્ય અને મૈિત્રી-સર્વ જીવ પ્રત્યે મિત્રતા રાખવી-સમાનતાની
બુદ્ધિ રાખવી. (આત્મવત્ સર્વભૂતેષુ) ૧૮૬. પ્ર-પ્રાણાંત કટ્ટે પણ કેને કેને વશ ન થવું? :
ઉ૦-મૂર્ખ (અજ્ઞાની-અવિવેકી), દીનતા, ગર્વ અને
કૃતજ્ઞને વશ ન જ થવું જોઈએ. ' ૧૮૭. પ્ર-જગતમાં પૂજવા ગ્ય કોણ છે?
ઉ–શુદ્ધ વ્રતધારી નિર્મળ ચરિત્રવાળા સદાચારી
પૂજનીય છે. ૧૮૮. પ્રવ-જગતમાં કમનસીબ કેણ?
ઉ– જે સાચો ધર્મ નથી પામે તે કમનસીબ ગણાય. ૧૮૯૦ પ્રક-જગતને કોણ વશ કરી શકે ? જનપ્રિય કોણ
થઈ શકે ? ઉ૦-હિત-મિતિ (સત્ય) ભાષી અને સહનશીલ-ક્ષમાશીલ
હેય તે સૌને વશ કરે અને પ્રિય બને. ૧૯૦. પ્ર-વંતા પણ કેવા માણસને નમે છે?
ઉ૦-જેનામાં અહિંસા, સંયમ, તપ, દયાધર્મ હોય તેને. ૧૯૧. પ્ર-કઈ બાબતથી સુબુદ્ધિ જીવે ઉગ ધારે યોગ્ય છે?
પ્રશં તપ ગુણ થકી, વીરે ધને અણગાર;, વિન ટળે તપ ગુણ થકી, તપથી જાય વિકાર,
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________
આસ....અને
૪૩૫
ઉ-ચાર ગતિરૂપ સંસાર-અટવાથી ઉદ્વેગ નિર્વેદ
- ધારે તે. ૧૨. પ્ર-પ્રાણુઓ સહેજે કેને વશ થઈ જાય?
ઉ૦-સત્ય, પ્રિયભાષી અને વિનીત હોય તેને. ૧૩. પ્રક-માણસે અર્થલાભ માટે કયે માર્ગ લે?
ઉ૦-ન્યાયનીતિ (પ્રામાણિકતા) પૂર્વક વર્તવું, એ ઉત્તમ
માર્ગ છે. ૧૯૪. પ્ર-વીજળીની જેમ ચપળ વસ્તુ કઈ કઈ છે?
ઉ૦-દુર્જન માણસની મિત્રતા અને પરસ્ત્રીને સંગ. ૧૫. પ્ર—આ કાળમાં પણ મેરુ જેવા ધીર કેણ છે?
ઉ૦-સાધુ, સંત તથા સજ્જન પુરુષે. ૧૯૬. પ્ર–અલ્પધન છતાં વખાણવા યંગ્ય શું?
ઉ૦, ઉદારતા. (પુણિયા શ્રાવકની પેરે.) ૧૯૭. પ્ર-પ્રભુતા-ઠકુરાઈ છતાં વખાણવા યોગ્ય શું? ' ઉ–સહનશીલતા અને ક્ષમા (ગમ ખાવી તે.) ૧૯૮. પ્ર–અમૂલ્ય દાન કયું?
: ઉ–પ્રિય-મિષ્ટ વચનને આદર સહિત દેવામાં આવે તે. ૧૯. પ્ર–અમૂલ્ય (દુર્લભ) જ્ઞાન કયું?
' ઉ૦-ગર્વ રહિત તસ્વીતત્વનો બોધ આપે અને આત્માને - દુર્ગતિમાં જતાં અટકાવે છે. જામહારાજા
છરી છેદ રૂઝાય છે, કલમ વધારે વેર; કલમ છરીની હોડમાં, કરે કલમ બહુ કેર
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૩૬
જિન-ચક્ર-કાન્ત-ગુણમાળા છે
૨૦૦. પ્રદુનિયામાં તાકાતવાન કેણ છે?
ઉ૦-ક્ષમાશીલ તથા દીનદુઃખીને ઉદ્ધાર કરે તે. ૨૦૧. પ્ર–અમૂલ્ય અને દુર્લભ ધન કયું કહેવાય ?
ઉ૦-જે દાન વડે જીવન સાર્થક થાય અને ધર્મની ,
ઉન્નતિ થાય તે ધન અમૂલ્ય અને દુર્લભ છે. ૨૦૨. પ્ર–ગ એટલે શું? ઉ૦-ગોળ ચોગાત્ યા મોક્ષ સાથે જોડે તે
ગ; જે સદાચારરૂપ કહેવાય તે હેંગ છે. ૨૩. પ્ર–ગનાં કેટલાં અંગ છે અને તે કયાં ક્યાં?
ઉ૦-અષ્ટાંગ-આઠ અંગ છે. ૧. યમ, ૨. નિયમ, ૩.
આસન, ૪. પ્રાણાયામ, ૫. પ્રત્યાહાર, ૬. ધારણા,
૭. ધ્યાન અને ૮. સમાધિ. . ૨૦૪. પ્રહ-સંયમ તે શું? અને તેથી શું લાભ થાય
ઉ–મન, વચન, કાયાની ગુપ્તિ વડે ઇન્દ્રિયકષાય અને અવ્રતોને રેધ કરે તે સંયમ અને તે પાળવાથી
નવાં કર્મ બંધાતાં અટકે એ મહાન લાભ છે. ૨૦૫. પ્ર-પૂર્વ સંચિત કર્મક્ષયનું સાધન અને ફળ શું?
ઉ–વિવેકપૂર્વક સમતાથી બાર પ્રકારનું તપ કરતાં
કર્મો ક્ષીણ થાય છે. અને નિકાચિત કર્મને પણ ખપાવી શકાય એનાથી અનેક લબ્ધિઓ પ્રગટ થાય.
ધમે હય ગય સંપજે, ધર્મ રણમાં રાજ; , ધર્મે મનવંછિત લહે, ધર્મે સીજે કાજ,
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ...પ્રશ્નોત્તર
૪૭
૨૦૬. પ્ર-મોક્ષના અધિકારી કેણ કહેવાય ?
ઉ૦-સમભાવી આત્મા. (જાતિ, લિંગની અપેક્ષા વિના) સમાજમાવિચપ્પા સ્ત્ર મુરર્વ હો ! અર્થાત ગમે તે સમભાવી–મધ્યસ્થ–ગુણગ્રાહી જ્ઞાની પુરુષાર્થ વડે અવશ્ય મોક્ષ મેળવવાને અધિકારી બની શકે છે.
[ જૈન હિતબોધ” ભા. ૧લામાંથી સુધારા સાથે સાભાર ઉદઘત ]
રાજcce
વ્યાપારી વ્યાપારમેં, સુખ કરી માને દુઃખ; ક્રિયા કષ્ટ સુખમેં ગિને, ત્યે વંછિત મુનિ સુખ,
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________
કિતા
*
કાન,
રજઈ ?
છે
Fક પda -
- ', post
પ
s
-
ર
જો
કરી
—
"મન
"
પતિ
:
CTS
આબૂ-દેલવાડા તીર્થ ખાસ જાણવાલાયક સંખ્યાત્મક વસ્તુઓ
એકની સંખ્યા જ્ઞાનની અપેક્ષાએ આત્મા એક છે. પદ્રવ્યમય લોક એક છે. એક માત્ર અમૃત હોય તે તે સંતોષ છે. એક માત્ર ઈચ્છા રહે છે તે આબરૂની.. મરતી વખતે યાદ આવે છે એક માત્ર સત્કર્મ.
વિનાશી પુદ્ગલદશા, અવિનાશી તું આપ; આત્મસ્વરૂપ વિચારતાં, મિટે પુણ્ય ઔર પાપ
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________
આસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
એક માત્ર સદગુણ શેભા આપે છે.
એક માત્ર ઉત્તમ જ્ઞાન વિના માણસ શુભ નથી. - એક પળમાં શ્વાસોચ્છવાસ કેટલા?
બેઠાં બેઠાં બાર, ચાલતાં અઢાર, દેડતાં અઢાર, શયન કરતાં ત્રીશ, વિષયસેવન કરતાં ચોસઠ.
બેની સંખ્યા ધર્મના પ્રકાર બે–સાધુ-ધર્મ અને શ્રાવક-ધમ.
આયુષ્યના પ્રકાર બે-(૧) સેપકમી-ઘણું આયુષ્ય છતાં ઉપક્રમ લાગવાથી આયુષ્ય જલદી જોગવાઈ જાય તે. (૨) નિરુપદ્ધમી-ઉપક્રમે લાગવા છતાં, મૃત્યુ ન પામતાં આયુષ્ય પૂર્ણ થાય અને પરલોકમાં જાય તે.
મોક્ષના ઉપાય બે-(૧) જ્ઞાન અને (૨) ક્રિયા. સુખ અને દુઃખ બંનેમાં સમભાવે રહેવું. રાગ અને દ્વેષ બંને છોડવા ગ્ય છે.
ગી અને વિદ્વાન એ બંને સર્વત્ર આદર પામે.
ઉપકાર અને ઉપકારી એ બંનેને ન ભૂલે તે જ ઉત્તમ માનવી..
જીવના પ્રકારે બે-(૧) પુદગલાનંદી–જે દેહની
લધુતાએ પ્રભુતા મિલે, પ્રભુતાસે પ્રભુ દૂર, કીડી તો મિસરી ચૂગે, ગજ શિર ડાલે ધૂલ.
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
વિભૂષામાં ધર્મ માને (૨) આત્માભિનંદી–જે આત્મિક હિત સાધી મેક્ષ મેળવે.
ત્રણની સંખ્યા
શલ્યના ત્રણ પ્રકાર-(૧) માયાશલ્પ, (૨) નિયાણશલ્ય અને (૩) મિથ્યાત્વશલ્ય. •
પિષણ કરવા યોગ્ય ત્રણ-(૧) માતા-પિતાનું, (૨) બાળબચ્ચાંઓનું અને (૩) દીન-દુઃખિયાઓનું. " જેના ઘેર ન જવા યોગ્ય હોય એવા ત્રણ-૧) વેશ્યાને ઘેર, (૨) જુગારીને ઘેર અને (૩) કસાઈને ઘેર.
ચંડાળના પ્રકાર ત્રણ-(૧) દેવું કરીને પાછું ન દેનાર, (૨) ગુણ જનને દેષ દેનાર (૩) માતા-પિતાની સેવા ન કરનાર.
દુષ્કર એવાં કાર્ય ત્રણ-(૧) દરિદ્રાવસ્થામાં દાન કરવું, (૨) સમર્થ હોવા છતાં ક્ષમા કરવી અને (૩) યુવાવસ્થામાં ઇંદ્રિયદમન કરવું.
મેક્ષના ઉપાય ત્રણ-(૧) સમ્યગૂ જ્ઞાન (૨) સભ્ય દર્શન અને (૩) સમ્યક્ ચારિત્ર.
ઊઠ જાગ મુસાફિર ભેર ભઈ, અબરેન કહાં જો સેવત હૈ, જે સેવત હૈ ખોવત હૈ, જે જાગત હૈ વે પાવત હૈ..
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
૪૪૧
* ઉત્તમ વસ્તુઓ ત્રણ-(૧) શત્રુંજય જેવું તીર્થ, (૨) શ્રીષભદેવ જેવા તીર્થકર અને (૩) પુંડરીકસ્વામી
સરખા ગણધર. - યોનિના પ્રકાર ત્રણ-(૧) સચિત્ત, (૨) અચિત્ત અને (૩) મિશ્ર.
પૂજાના પ્રકારત્રણ-(૧) દેહાદિ અંગપૂજા, (૨) ધૂપાદિ અગ્રપૂજા અને (૩) ગુણચિંતનમય ભાવપૂજા. - મૃત્યુના પ્રકાર ત્રણ-(૧) બાલ-મરણ, (૨) બાલચિંડિતમરણ અને (૩) પંડિત-મરણ.
- તૃપ્તિ ન રાખવા યોગ્ય સ્થળ ત્રણ-(૧) દાન દેવામાં, (૨) વિદ્યા ભણવામાં અને (૩) ભલાઈ કરવામાં.
અનર્થ કરાવનાર વસ્તુઓ વણ-(૧) કામ, (૨) ક્રોધ અને (૩) લેભ.
દ્રવ્યની ગતિના પ્રકાર ત્રણ-(૧) દાન દેવું, (૨ ભેગ ભેગવે અને (૩) અતે નાશ. - આત્માના પ્રકાર ત્રણ–૧) મૂઢ દષ્ટિવાળે તે
બહિરમા, (૨) તત્ત્વદષ્ટિવાળો હોય ત્યારે અંતરાત્મા અને (૩) પૂર્ણ પ્રકાશવાળે બને ત્યારે પરમાત્મા.
મિત્રના પ્રકાર ત્રણ-(૧) નિત્યમિત્ર-દેહ, (૨) પર્વ મિત્ર-સ્વજન અને (૩) પ્રણામમિત્ર-જૈનધર્મ. રાહક ફાયદાકારક
• કદી અપૂર્ણ ઉપાયથી, કામ ભલું ન કરાય; યુ કે કાગળ સાંધીએ તે, જોતાં ઊખડી જાય,
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
રાગના પ્રકાર ત્રણ-(૧) કામરાગ અને (૧) સ્નેહ- . રાગ અને સહજમાં છોડી શકાય પણ (૩) દષ્ટિરાગ છોડવાનું તે સંતને પણ મુશ્કેલ થઈ પડે જેનાથી દુર્ગતિ મળે છે.
તીર્થ કરેએ ઉપદેશેલાં પદો વણ-ત્રિપદી-(૧) ઉપનેઈ વા–ઉત્પન્ન થવું, (૨) વિગમેઈ વા-નાશ પામવું, અને (૩) ધુવેઈ વા-રિથર રહેવું.
સદા યાદ કરવા યોગ્ય વસ્તુઓ ત્રણ-(૧) સારા કાર્યની અનુમોદના કવી, (૨) જે કાંઈ પાપ કર્યું હોય તેની નિંદા કરવી અને (૩) હમેશાં ચાર શરણાં લેવાં. | મુખપ્રાપ્તિના ઉપાયો ત્રણ-(૧) સાધુસેવા, (ર) વિશ્વપ્રેમ અને (૩) નાશવંત પદાર્થોના મમત્વનો ત્યાગ.
શ્રદ્ધાના ત્રણ પ્રકાર-(૧) જ્ઞાન-શ્રદ્ધા, (૨) અજ્ઞાનશ્રદ્ધા અને (૩) અંધશ્રદ્ધા.
ગારવ ત્રણ-(૧) અદ્ધિ ગારવ, (૨) રસ ગારવ અને (૩) અને સાતા ગારવ.
ઉપકાર ન ભૂલવા યોગ્ય ત્રણ-(૧) માતાપિતાને ઉપકાર, (૨) વ્યવહારુ જીવન ઉન્નત બનાવનાર શેઠને અને (૩) ધર્મશિક્ષા દેવાવાળા ગુરુને.
#@ ####રાહ જાવા જ્ઞાની જ્ઞાન જાણે ખરે, સમજે અંતર ભેદ, મૂરખને નહિ પારખું, ઊલટે કરશે ખેદ ,
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુ
દેવતા પણ જેને ચાહે એવી વસ્તુઓ ત્રણ(૧) મનુષ્યને ભવ, (૨) આય દેશમાં જન્મ અને (૩) ધમ, વદનના પ્રકાર ત્રણ-(૧) ફૈટા વંદન, (૨) પંચાંગ પ્રણિપાત અને (૩) દ્વ્રાદશાવતું વંદન
૪૪૩
સાચા શ્રાવકની અભિલાષા ત્રણ(૧) ક્યારે પરિગ્રહની મમતા દૂર કરુ ? (૨) ચારે આ સંસાર છેડીને સાધુપણું ધારણ કરું ? અને (૩) ક્યારે અંતિમ અનશન કરીને સંથારા કરુ?
ગુપ્તિએ ત્રણ (૧) મનને રોકવું, (૨) વાણીને રાકવી, અને (૩) શરીરના સયમ રાખવે.
આચરવા યોગ્ય ત્રણ-(૧) અહિંસા, (૨) સત્ય અને (૩) બ્રહ્મચર્ય'.
સાવચેતી રાખવા યોગ્ય ત્રણ (૧) આપણી પ્રશસાથી, (૨) ખીજાની નિંદા કરવાથી અને (૩) બીજાના દોષ જોવાથી સાવચેત રહેવું.
સદા ીતા રહેવુ' ત્રણથી-(૧) અભિમાન, (૨) . દંભ અને (૩) લાભ.
મહાપુરુષા ત્રણ–(૧) ખીજાની ઉપર ઉપકાર કરનાર, (ર) પોતાની ઉપર કરેલા ઉપકારની યાદ રાખનાર અને (૩) શત્રુ પેાતાને ઘરે આવે ત્યારે તેના પણ આદરસત્કાર કરનાર.
*******
શૂન્ય પૂરા જબ હેત હૈ, ઉદય હેત તમ પાપ; સૂકે વનકી લાકડી, પ્રજળે આપાઆપ.
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૪૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા,
તત્વના પ્રકાર ત્રણ–(૧) સુદેવ, (૨) સુગુરુ અને (૩) કેવળપ્રરૂપિત ધર્મ.
અહીં જ મેક્ષ મેળવનાર વ્યક્તિએ ત્રણ-(૧) અહંકારના ત્યાગી, (૨) કે ધાદિ ચારે કષાયોના ત્યાગી અને (૩) નિર્લોભી-સંતેષી.
સ્વભાવના પ્રકાર ત્રણ-(૧) સવગુણ-જલદી ઉપદેશ ગ્રહણ કરે, (૨) રજોગુણી-કઠેર સ્વભાવવાળો અને (૩) તમે ગુણ વાતવાતમાં ઉગ્ર બને છે. '
કથાઓના પ્રકાર ત્રણ-(૧) ધર્મકથા, (૨) અર્થકથા અને (૩) કામકથા.
સ્થવિરના પ્રકારે ઘણ-(૧) વાસ્થવિર-સાઠ વર્ષની ઉમ્મરવાળા, (૨) સૂત્રસ્થવિર–આચારાંગાદિ સૂત્રોના જ્ઞાતા અને (૩) વતસ્થવિર-ત્રીશ વર્ષના દીક્ષા પર્યાયી. - તિથિઓના પ્રકાર ત્રણ-બે એકમ, બે ત્રીજ, બે ચથ, બે છઠ્ઠ, બે સાતમ, બે નેમ, બે બારસ અને બે તેરસ, આ સોળ અપર્વતિથિઓ (૧) દર્શનતિથિ કહેવાય છે અને તે સમ્યગદર્શનના આરાધના માટે છે. બે બીજ, બે પાંચમ અને બે અગિયારશ, આ છ પર્વતિથિઓ (૨) જ્ઞાનતિથિ ગણાય છે અને તે ચૌદ પૂર્વ સુધીના જ્ઞાનની આરાધના S *** ******** ** *
સીર પૂરી ને લાપશી, ઔર કાકડી આદિ; . કહનેકી તે એકાદશી, પર દ્વાદશીથી દાદી. .
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૪૪૫
માટે છે. બે આઠમ, બે ચૌદશ, પુર્ણિમા અને અમાવાસ્યા; આ છ પર્વતિથિઓ (૩) ચારિત્રતિથિ કહેવાય છે અને તે ચારિત્રની આરાધના માટે છે.
વૈરાગ્યના પ્રકાર ત્રણ-(૧) દુખગર્ભિત વૈરાગ્યસ્ત્રી, પુત્ર, મિત્ર, ધન, ધાન્યાદિ સુખને આપનાર ઈષ્ટ વસ્તુ પ્રાપ્ત થઈને નાશ પામે ત્યારે મનમાં દુઃખ ઉત્પન્ન થવાથી સંસાર ઉપર ઉદ્વેગ થઈ વૈરાગ્ય થાય તે. (૨) મેહગર્ભિત વૈરાગ્ય-સ્વર્ગાદિક સુખની આશંસાથી જે વૈરાગ્ય પ્રગટે છે. આ વેરાગ્ય અજ્ઞાનજનિત હોય છે, કારણ કે આ વૈરાગ્યવાળા જીવાજીવાદિક તના સ્વરૂપને વિપરીતરૂપે ગ્રહણ કરે છે. (૩) જ્ઞાનગર્ભિત વૈરાગ્ય-સંસાર અસાર છે, શરીર નાશવંત છે, એવી બુદ્ધિથી જે વરાગ્ય થાય તે.
- કરણના પ્રકાર ત્રણ-(૧) યથાપ્રવૃત્તિ કરણઆત્માને જે પરિણામવિશેષથી આયુષ્ય કર્મ છોડીને બાકીનાં સાતે કર્મોની સ્થિતિ કિંચિત્ જૂન એક કડાકોડી સાગરેપમ જેટલી બાકી રહે તે પરિણામ વિશેષને “યથાપ્રવૃત્તિ કરણ કહેવામાં આવે છે. (૨) અપૂર્વકરણ-(પૂર્વે નહીં પ્રાપ્ત કરેલ રાગ-દ્વેષની જે અત્યંત મજબૂત ગાંઠ તેને જે અપૂર્વ શુદ્ધ અધ્યવસાય વિશેષથી ભેદી શકાય તેને “અપૂર્વ” કરણ કહેવામાં આવે છે. (૩) અનિવૃત્તિ કરણ–ઉપર
કાતર સમ દુર્જન કહ્યો, સજ્જન સોય સમાન; કાતર કાપી જુદું કરે, સોય કરે સંધાન,
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
પ્રમાણે અપૂર્વકરણ કર્યા પછી તેથી અધિક શુદ્ધ અનિવૃત્તિ કરણ નામક અધ્યવસાય પ્રાપ્ત થાય છે. અનિવૃત્તિ એટલે સમ્યક્ત્વ ઉત્પન્ન કર્યા વગર ચા ન જાય એ કરણ એટલે અધ્યવસાય વિશેષ.
ચારની સંખ્યા કારણના પ્રકાર ચાર-(૧) ઉપાદાન, (૨) નિમિત્ત, (૩) સાધારણ અને (૪) અપેક્ષા.
જીતવા ગ્ય વસ્તુઓ ચાર-(૧) ઇદ્રિમાં રસ ઇંદ્રિય, (૨) કર્મોમાં મેહનીય કર્મ, (૩) વ્રતમાં બ્રહ્મચર્ય વ્રત અને (૪) ગુપ્તિમાં મને ગુપ્તિ; આ ચારને જય કરવાથી સ્વરૂપાનંદની પ્રાપ્તિ થાય અને અનુક્રમે કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શન પ્રગટ થાય છે.
પુદ્ગલના ગુણ ચાર-(૧) મનુષ્યને માન, (૨) દેવને લેભ, (૩) નારકને ક્રોધ અને (૪) તિર્યંચને માયા. તે આત્માના ગુણ ચાર-(૧) મૃદુતા, (૨) સંતેષ, (૩) ક્ષમા અને (૪) સરળતા.
અંધના પ્રકાર ચાર-(૧) મહાન્ય, (૨) લેભાન્ય, (૩) વિષયાન્ય અને (૪) ક્રાધાન્ય. ఇదESUKONENOKKUKKOKKOKKA
દૂધ સાકર ને એલચી, વરિયાળી ને દ્રાક્ષ, જે ગાવાને ખપ કરે તે, પાંચે વસ્તુ મેલ,
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયકવસ્તુઓ
-
૪૪૭
વિકથાના પ્રકાર ચાર-(૧) કથા, (૨) ભજનકથા, (૩) દેશકથા અને (૪) રાજકથા.
ગતિના પ્રકાર ચાર-(૧) નરક, (૨) તિર્યંચ, (૩) મનુષ્ય અને (૪) દેવ.
આધ્યાન થાય ચારથી-ઈષ્ટ વસ્તુના વિયેગથી, (૨) અનિષ્ટનો સંગથી, (૩) રેગી થવાથી અને (૪) આગામી વિચારથી. .
કાયમ રહેનારી વસ્તુઓ ચાર-(૧) નિશ્ચિત જેમાં શ્રદ્ધા હોય તે ધર્મ, (૨) જ્ઞાનને નિરંતર પ્રકાશ, (૩) વિદ્યાની પ્રાપ્તિ, (૪) સ્વાભાવિક શીલ.
મનુષ્યના કર્તવ્યના પ્રકાર ચાર-(૧) ઉદારતાએટલે ત્યાગની બુદ્ધિએ લક્ષમીને ત્યાગ કરે. (૨) સદાચારઆ શરીરદ્વારા વધુ પાપ ન થાય તેવી બુદ્ધિ રાખવી, (૩) તપ-એટલે ઈચ્છાને વિરોધ કરે અને બીજી તૃષ્ણાઓને લેપ કર, તેમજ (૪) ભલાઈ–મેઈનું બૂરું ચિંતવવું નહીં. | ચાર કષાય જેને નાશ કરે તે વસ્તુઓ પણ ચાર-(૧) ક્રોધ પ્રીતિને નાશ કરે, (૨) માન વિનય ગુણને નાશ કરે, (૩) માયા મિત્રતાને નાશ કરે અને (૪) લોભ સર્વ વસ્તુને નાશ કરે છે. શease2222222222222
મળવાની પણ નવ મળે, વણ ઉગે વસ્ત; તરી તીર પામે નહિ, જે ન હલાવે હસ્ત.
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________
' ' શ્રી જિનચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
આ વ્રતને લાગતા દોષના પ્રકાર ચાર-(૧) અતિકમ, (૨) વ્યતિકમ, (૩) અતિચાર અને (૪) અનાચાર. એ ચાર પ્રકારે દોષ લાગે છે. દા. ત. કેઈ એ ચઉવિહાર કર્યો હાય અને અતિતૃષા (તરસ) લાગે ત્યારે પાણી પીવાની માત્ર ઇચ્છા થાય તે અતિક્રમ, જે સ્થાનકે પાણી હેય તે સ્થળે જાય તે વ્યતિકમ, પાણી પીવા માટે વાસણમાંથી પ્યાલે ભરી મેં આગળ ધરે પણ પીએ નહિ તે અતિચાર, જ્યારે તે નીડરપણે ચઉવિહાર હોવા છતાં પાણી પીએ ત્યારે અનાચાર કહેવાય છે.
- જિનેશ્વર ભગવાનના નિક્ષેપા ચાર-(૧) નામનિક્ષેપ-જિનેશ્વરભગવાનનું નામ, (૨) સ્થાપના નિક્ષેપજિનેશ્વર ભગવાનની પ્રતિમા, (૩) વ્યનિક્ષેપ-જેઓ તીર્થકર થવાના છે તે છે અને (૪) ભાવનિક્ષેપ-તીર્થ કર પણે વિચરતા હોય તે.
સંજ્ઞાના પ્રકાર ચાર-(૧) આહાર સંજ્ઞા, (૩) ભયસંજ્ઞા, (૩) મિથુનસંજ્ઞા અને (૪) પરિગ્રહસંજ્ઞા.
શરણ કરવા ચાગ્ય ચાર જણ-(૧) અરિહંત, (૨) સિદ્ધ, (૩) સાધુ અને (૪) કેવળી પ્રરૂપિત ધર્મ.
મોક્ષપ્રાપ્તિમાં અંતરાયરૂપ ચાર-(૧) વિષયવાસના, (૨) દષ્ટિરાગ, (૩) શાસ્ત્રનું અજ્ઞાન, (૪) ક્રોધ.
સંતોષથી જીવન ગૂજરે, એટલું પ્રભુ આપજે ઘર ઘર ગરીબી છે છતાં, દિલ અમીરી રાખજે,
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક..વસ્તુઓ
૪૪૯
મોક્ષપ્રાપ્તિમાં દુર્લભ એવી ચીજ ચાર-(૧) મનુષ્યપણું, (૨) ધર્મનું શ્રવણ, (૩) ધર્મ વિષે શ્રધ્ધા અને (૪) સંયમ.
ધર્મના પ્રકાર ચાર-(૧) દાન, (૨) શીલ, (૩) . તપ અને (૪) ભાવ.
દાનધર્મથી ધન્ના શાલિભદ્ર અતુલ સંપત્તિ પામ્યા, શિયલ ધર્મથી સુદર્શન શેઠ, કલાવતી આદિ સ્વર્ગસુખ પામ્યાં, ત૫ધર્મથી દઢપ્રહારી, ઢંઢણ આદિ ઋષિઓ મિક્ષ પામ્યા અને ભાવધર્મથી પ્રસન્નચંદ્ર, ઈલાચીકુમાર, મરુદેવી આદિ સિધિસુખ પામ્યા.
આહારના પ્રકાર ચાર-(૧) અશન, (૨) પાન, (૩) ખાદિમ અને (૪) સ્વાદિમ
દીપકના પ્રકાર ચાર-(૧) રાત્રિને દીપક ચંદ્રમા, (૨) દિવસને દીપક સૂર્ય, (૩) કુળને દીપક સુપુત્ર અને (૪) ત્રણે લોકને દીપક ધર્મ.
નરકગામીના પ્રકાર ચાર-(૧) રાત્રિભૂજન કરનાર, (૨) પરસ્ત્રીગમન કરનાર, (૩) બેળ અથાણું એટલે સૂકવ્યા વિનાનું તથા અભક્ષ્ય ખાનાર અને (૪) કંદમૂળાદિક અનંતકાય ખાનાર.
- સંપ ગયે લક્ષ્મી ગઈ, ગયું આર્ય અભિમાન; - કુસંપ ને કંકાસમાં, ડૂબું હિંદુસ્તાન.
૨૯
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
વશીકરણની રીત ચાર-(૧) પ્રિય વચન બોલવું, (૨) વિનય કર, (૩) દીન જનેને દાન કરવું અને () ગુણી જનેના ગુણે ગ્રહણ કરવા અને પ્રશંસા કરવી.
શ્રાવકના વિસામા ચાર-(૧) સામાયિક, (૨) પૌષધ, (૩) દેશાવગાસિક અને (૪) અનશન.
ચંડાળને ચાર પ્રકાર-(૧) જાતિ ચંડાળ-ચંડાળની જાતિમાં જન્મેલે, (૨) કર્મચંડાળ-ચંડાળની જે મહાક્રૂર-નિર્દય કર્મ કરે તે, (૩) ક્રોધ ચંડાળ-આવેશમાં ન કરવાનાં કાર્યો કરે અને (૪) નિંદક ચંડાળ-પારકા અવર્ણવાદ બેલી નિંદા કરે છે.
. ભાવનાના પ્રકાર ચાર-(૧) મૈત્રી ભાવના-જગતના સઘળા છે મારા મિત્ર છે, કેઈ પણ મારે વૈરી નથી, એવી વિચારણા કરવી તે મૈત્રી ભાવના. (૨) પ્રદ ભાવના-અરિહંતાદિક ઉપકારી પુરુષના ગુણો જાણી હૃદયમાં આનંદ પામ તે પ્રમોદ ભાવના. (૩) કરુણ ભાવના-કરુણ દયા. તે બે પ્રકારની છે. દ્રવ્યદયા અને ભાવદયા. પાદિયથી દુઃખી બનેલા પ્રાણીઓને સહાય કરવી તે દ્રવ્યદયા અને તેવા દુઃખી પ્રાણુને સદ્બુદ્ધિ આપી સન્માર્ગે જોડવા તે ભાવદયા. (૪) માધ્યશ્ચ ભાવના-દુર્જને કે દુશ્મને પર પણ દ્વેષ ન કરે, તેમને સદ્બુદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય તેમ ઈચ્છવું
કાયા કાચો કુંભ છે, જીવ મુસાફર પાસ; તારે ત્યાં લગી જાણજે, જ્યાં લગી ધાસોચ્છવાસ,
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
૪પ૧
તેમજ ન સમજી શકે તેવા મૂઢ પ્રાણીઓ પર પણ માધ્યમ્ય ભાવ રાખ અને પિતાની પ્રશંસા પરત્વે પણ ઉપેક્ષા રાખવી તે માધ્યચ્ય ભાવના. •
અવસ્થાના પ્રકાર ચાર-(૧) ગર્ભાવસ્થા, (૨) બાલ્યાવસ્થા, (૩) યોવનાવસ્થા અને (૪) વૃદ્ધાવસ્થા.
* મનુષ્યના પ્રકાર ચાર-(૧) ઉત્તમ–પિતાના ગુણેથી પ્રસિદ્ધિ પામે, (૨) મધ્યમ-બાપના નામથી ઓળખાય, (૩) અધમ-મામાના ગુણેથી પંકાય અને (૪) અધમાધમ-શ્વસુરાદિકના નામથી ઓળખાય.
* ચાર અંગદેષ પણ ગુણરૂપ–અકાર્ય કરવામાં આળસુ થવું, (૨) પરને પીડા દેવામાં અપંગ બનવું, (૩) પારકી નિંદા કરવામાં મૂંગા બનવું અને (૪) પરસ્ત્રીને જોવામાં અંધ બનવું. | મુખી ચાર જણ–(૧) શરીરે નીરોગી, (૨) આજ્ઞાકિત પુત્ર, (૩) શિયળવતી શાંત સ્ત્રી અને (૪) ખાનપાનની પૂર્ણ સગવડતા.
હાંસી ન કરવા યોગ્ય ચાર જણ-(૧) મૂર્ખ (૨) યેગી, (૩) રાજા અને (૪) પંડિત. 1. કષાય ચાર-(૧) કેધ, (૨) માન, (૩) માયા અને (૩) લેભ. ૯ ૯૯૯૯૯૯૯૯seeds કાયા માયા કામિની, ત્રણે ભગિની ગણાય: તન મન દઈ રક્ષણ કરે, પણ વણસી જાય.
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૫૨
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ચારને જીતવાની ચાર ચાવી-(૧) કોઈને ઉપશમ ભાવથી, “ઉપશમ એટલે ક્ષમા, (૨) માનને વિનય ભાવથી, (૩) માયાને સરળતાથી અને (૩) લેભને સંતોષથી જિતાય.
અસાધારણ વસ્તુઓ ચાર-(૧) ક્ષમા જેવો તપ નથી, (૨) સંતોષ સમાન સુખ નથી, (૩) તૃણા સમાન " કેઈ વ્યાધિ નથી અને (૪) દયા સમાન કોઈ ધર્મ નથી.
- દુર્લભ ચાર-૧, શુરવીર, ર. પંડિત, ૩. વક્તા અને ૪. દાની. શૂરવીર સે વ્યક્તિમાં એક પાકે, (૨) આત્મધર્મને આચરે એ પંડિત તે હજાર વ્યક્તિમાં એકાદ હોય, (૩) સત્ય બોલનાર વક્તા તે દસહજાર વ્યક્તિઓમાં કોઈ એક જ મળે અને (૪) પ્રાણીઓના કલ્યાણમાં રત રહેનાર અભયદાતા–સાચે દાનવીર તે લાખમયે ભાગ્યે જ મળી આવે.
શાથી શોભે ચાર-(૧) વિદ્યાથી પંડિત, (૨) સૈન્યથી રાજા, (૩) પ્રામાણિક ધંધા-રોજગારથી વ્યાપારી અને (૪) જ્ઞાનસહિત ચારિત્રથી સાધુ શોભે છે. '
ગૌતમ નામના ચાર જણ–(૧) ગૌતમસ્વામી તે મહાવીરસ્વામીના શિષ્ય ગણધર, (૨) ગૌતમ બુદ્ધ તે બૌદ્ધધર્મના પ્રવર્તક, (૩) ગૌતમ ઋષિ-વૈદિક મતમાં થયેલા અને (૪) ગૌતમ નામે નૈયાયિક.
* બુદ્ધિના પ્રકાર ચાર-(૧) એત્પાતિકી–પિતાનાથી
જ્ઞાની ધ્યાની ચતુર નર, તી રહે ઉદાસ; , ખર ઘુવડ મૂરખ પશુ, સદા સુખી પ્રતિરાજ.
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
જ ઉત્પન્ન થાય, (૨) વેનેચિકી–વિનય કરતાં ઉત્પન્ન થાય, (૩) કાલ્મિકી-કામ કરતાં સારી બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થાય અને (૪) પારિણાલ્મિકી–તે વય જતાં ઉત્પન્ન થાય.
સ'સારના હેતુએ ચાર-(૧) સંન્ને અસત્ અને અસને સત્ માનવું તે મિથ્યાત્વ, (૨) વ્રત ગ્રહણ ન કરવાં તે અવિરતિ, (૩) જેનાથી સંસાર વધે તે ક્યાય અને (૪) યાગ મન, વચન, કાયાના દુરુપયોગ કરવાથી સંસારમાં રખડવું પડે.
૪૫૩
ધ્યાનના પ્રકાર ચાર-(૧) સ્વજનાદિક ઈષ્ટ વસ્તુએના વિયેાગ થવાથી જે ચિ'તા, શાકાહ્ન થાય તે આત્ત ધ્યાન, (૨) પ્રાણીની હિંસાદિકનું ચિંતવન કરવું તે રાદ્ર ધ્યાન, (૩) જે ધ્યાન આત્મસ્વભાવની અભિમુખ કરે તે ધમ ધ્યાન અને (૪) કષાયના ક્ષય અથવા ઉપશમથી આત્માને જે પવિત્ર કરે તે શુક્લ ધ્યાન.
પહેલા તથા બીજા પ્રકારના ધ્યાનના ત્યાગ કરવા અને ત્રીજા તથા ચાથા ધ્યાનના આદર કરવા.
સિદ્ધ ભગવાનના ગુણુ ચાર–(૧) અનંત જ્ઞાન, (ર) અનંત દર્શન, (૩) અનંત સુખ અને (૪) અનત વીય. મહાવિગયના પ્રકાર ચાર-(૧) માંસ, (૨) મદિરા (દારુ), (૩) મધ અને (૪) માખણ.
**************************
ફિકર સભા ખા ગઇ, ફિકર સખકી પીર ફ્રકી ફાકી કરે, ઉસકા નામ ફકીર.
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૫૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
કથાના પ્રકાર ચાર (૧) આક્ષેપણું–મેહથી આત્માને પાછા ખેંચવારૂપ.
(૨) વિક્ષેપણ આત્માને સન્માર્ગમાંથી કુમાર્ગમાં ખેંચવારૂપ
(૩) સગિની-સાંભળનારને વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન કરનારી.
(૪) નિવેદિની-સાંભળનારને નિર્વેદ થાય, એટલે સંસારના બંધનમાંથી છૂટવાની ભાવના થાય. '
મહાપ્રતિપદા ચાર-(૧) અષાડ વદિ એકમ, (ર) આસો વદ એકમ, (૩) કાર્તિક વદિ એકમ અને (૪) ફાગણ વદિ એકમ. આ ચારે મહાપ્રતિપદાઓ અસઝાય ગણાય છે.
નારકીના આહારના પ્રકાર ચાર(૧) ઈગલપમઅંગારા જે, (૨) મુરમુરેપમ-ભાઠાના અગ્નિ જે, (૩) શીતલ-ડ અને (૪) હિમશીતલ-બરફ જે ઠડ.
ધર્મનાં દ્વાર ચાર–(૧) ક્ષમા, (૨) નિર્લોભતાસંતેષ, (૩) આજવનિષ્કપટતા અને (૪) માર્દવ-અહેકારને ત્યાગ.
સ્ત્રીના પ્રકાર ચાર-(૧) પશ્વિની, (૨) ચિત્રિણી (૩) હસ્તિની અને (૪) શંખિણી.
અગન પલિતા રાજદંડ, ચાર મૂષક લે જાય; ઇતના દંડ દુનિયા સહે, ધર્મદંડ સ ન જાય.
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયકવસ્તુઓ
અનર્થદંડના પ્રકાર ચાર-(૧) પાપપદેશ, (૨) અપધ્યાન, (૩) સંયુક્ત અધિકરણ અને (૪) પ્રમાદાચરણ.
મૂળ સૂત્રો ચાર-(૧) આવશ્યક, (૨) દશવૈકાલિક, (૩) પિંડનિર્યુક્તિ અને (૪) ઉત્તરાધ્યયન.
જીવને નરકાયુ બંધાય તે પ્રકાર ચાર
(૧) મહાઆરંભ-રાત્રિદિવસ મહારંભનાં કાર્યો કર્યા કરે, (૨) મહાપરિગ્રહ–પિતાની પાસે વિપુલ સંપત્તિ હેવા છતાં અત્યંત મૂર્છાથી વિશેષ ને વિશેષ દ્રવ્યસંગ્રહ કર્યા કરે, (૩) કુત્સિત આહાર-માંસ, મઘ, અને માખણ વગેરે ને આહાર કરે, (૪) પંચૅકિય વધ–નિરપરાધી પંચંદ્રિય
ની જાણીબૂઝીને હિંસા કરે.
જીવને તિર્યંચાયુ બંધાય તે પ્રકાર ચાર • (3) માયા–મેઢે મીઠું બોલવું અને હૃદયમાં કપટ રાખવું, (૨). ગાઢ માયા–મેઢે મીઠું બોલવું અને પાછળ નિંદાદિક કરવી. (૩) અસત્યવાદ-જૂઠા જૂઠા લેખો લખી અધર્મ ફેલાવ, (૪) પ્રપંચ-કૃડાં તોલ-માપ રાખી લેવડ– દેવડમાં છેતરવા પ્રપંચ કરે.
જીવને મનુષ્યાય બંધાય તે પ્રકાર ચાર (૧) વિનય–દેવ, ગુરુ, ધર્મને વિનય કરે,
'ઇંછે જેવું અવરનું, તેવું પિતાનું થાય; નહિ માને તે કરી જુઓ, જેથી તુર્ત જણાય.
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી-જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
(૨) સતિષ-લેભને ત્યાગ કરી ન્યાય–નીતિથી ધને પાર્જન કરવું, (૩) દયાતમામ જી પર દયા ધારણ કરવી, પર પકાર કરે અને (૪) સ્વલ્પ કષાય-કેપ વગેરે ન કરે, બીજાને ઠગ નહીં, સારું વર્તન રાખવું તેમજ અન્યને ધર્મમાર્ગમાં જે.
જીવને દેવાયું બંધાય તે પ્રકાર ચાર (૧) સરાગ સંયમ-સંયમ પાળવું પણ વસ્ત્ર, પાત્ર, ઉપકરણ, શિષ્યાદિક પર રાગ રાખ, (૨) સંયમસંયમ વિરતિ-અવિરતિપણું-કાંઈક સંયમીપણું અને કાંઈક અસં. યમીપણું રાખવું, (૩) અકામ નિર્જરા–રાષથી અજ્ઞાનપણે સુધા, તૃષા સહન કરવી અને (૪) બાલતપસ્યા-અજ્ઞાનપૂર્વક કષ્ટ ક્રિયા કરવી.
દેવેને મનુષ્યમાં આવવાના પ્રસંગ ચાર - (૧) તીર્થકરના પાંચે કલ્યાણક પ્રસંગે, (૨) પિતાના ઉપકારી આચાર્ય–ઉપાધ્યાયને વંદન-નમસ્કાર કરવા અર્થે, (૩) તપસ્વીને મહિમા દર્શાવવા માટે અને (૪) સ્વજનાદિક: મિત્રાદિકના નેહથી આકર્ષાઈને. સક્ઝાય-ધ્યાન ન કરવા ગ્ય સમય ચાર
(૧) સૂર્યોદય પહેલાં અને ઉદય પછી એક-એક ઘડી, ఆహారము N JCHSHU R
e s ખાના ચલના સોવના, મિલના વચનવિલાસ; ન્યું પાંચ ઘટાઈએ, હું હું ધ્યાન પ્રકાશ
,
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૪૫૦:
(૨) સૂર્યાસ્ત પહેલાં અને પછીની એક–એક ઘડી, (૩) મધ્યાહ્ન સમય અને (૪) મધ્ય રાત્રિએ ધ્યાન ન કરવું
* કાલક નામના આચાર્ય ચાર થયા. ' (૧) વીરનિર્વાણ પછી ત્રણસે ને પાંત્રીસ (૩૩૫) વર્ષે પ્રથમ કલકથયા, (૨) વીરનિર્વાણ પછી ચારને ત્રેપન (૪૫૩) આ વર્ષે બીજા કાલક થયા, (૩) વીરનિર્વાણ પછી સાતસો ને વશ (૭૨૦) વર્ષે ત્રીજા કાલક થયા, જેમણે શકેંદ્રના પૂછવાથી નિગોદનું સ્વરૂપ જણાવ્યું અને (૪) વીરનિર્વાણ પછી નવસે ને ત્રાણું () વર્ષે ચોથા કાલક થયા જેમણે પાંચમને બદલે ચેથની સંવત્સરી-પર્યુષણ કર્યા.
પ્રમાણેના પ્રકાર ચાર--(૧) આગમ પ્રમાણસિધ્ધાન્તથી દેવ, મનુષ્ય વગેરે જાણે, (૨) અનુમાન પ્રમાણુ -જ્યાં અગ્નિ હોય ત્યાં ધુમાડે હોય એવા સદશ્ય જ્ઞાનના અનુમાનથી જણે, (૩) ઉપમા પ્રમાણુ-ગાય જેવું રેઝ હોય છે એવી ઉપમાથી જાણે અને (૪) પ્રત્યક્ષ પ્રમાણનજરે જેવથી જાણે. . દુર્લભ વસ્તુઓ ચાર-(૧) પાંચ જ્ઞાનમાં કેવળજ્ઞાન પામવું દુર્લભ, (૨) છ લેહ્યામાં શુકલ લેશ્યા પારવી મહાદુર્લભ, (૩) ચાર ધ્યાનમાં ધર્મ ધ્યાન તથા શુકલ ધ્યાન પામવા દુર્લભ અને (૪) યુવાવસ્થામાં શિયળ પાળવું અતિ દુર્લભ. વાવ હાજર હતાદ - ભોજન બાચ પાણી ભલું, ભેજન આંતે છાશ; * મધ્યા ભજન કરે, સર્વ રોગને નાશ
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમા
દીક્ષા ન દેવા ગ્ય ચાર જણ-(૧) રેગી, (૨) વિગયના લેલુપી, (૩) ક્રોધી અને (૪) માયાવી.
દેવને જાણવાનાં ચાર લક્ષણે (૧) જે આંખનું મટકું મારે નહીં, (૨) જેના દેહને પડછાયો પડે નહીં, (૩) જેની પુષ્પમાળા કરમાય નહીં અને (૪) જે જમીનથી ચાર આંગળ ઊંચે રહે
ક્રિયાનાં દૂષણે ચાર-(૧) દ% ક્રિયા, (૨) શૂન્ય કિયા (૩) અવિધિ ક્રિયા અને (૪) અતિપ્રવૃત્તિ ક્રિયા.
ચાર પ્રકારના કષાય * ૧. અનંતાનુબંધી કષાય-કધ, માન, માયા અને લભ એ ચાર દે, જે જાવાજજીવ રહે.
અનંતાનુબંધી ક્રોધ-પર્વતની ફાટ સર હેય છે. અનંતાનુબંધી માન-પથ્થરના સ્તંભ સરખો હોય છે. અનંતાનુબંધી માયા-કઠિન વાંસની જડજેવી હોય છે. અનંતાનુબંધી લેભ-કૃમિના રંગ જેવો હોય છે.
આ પ્રકારના કષાયથી જ નરક ગતિમાં જાય અને રૌરવ દુઃખ પામે.
૨. અપ્રત્યાખ્યાની દેધ, માન, માયા અને લેભ, જે એક વર્ષ પર્યત રહે. જહાહાહાહાહાકાર કરવા
અજીર્ણ ભેજન તજે, અને ઉણાદરી ખાય; શરીર સુખકારી રહે, વિકાર થાય વિદાય...
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયકવસ્તુઓ
- અપ્રત્યાખ્યાન કોધ-પૃથ્વીની રેખા સરખો હેય છે.
અપ્રત્યાખ્યાન માન-હાડકાના સ્તંભ સરખે હોય છે. અપ્રત્યાખ્યાન માયા–મેંઢાના શીંગડા સરખી હોય છે.
અપ્રત્યાખ્યાન લોભ-નગરની ખાળના કીચડ સરખે હોય છે. '. આ પ્રકારના કષાયી જીવે તિર્યંચ ગતિમાં જાય.
૩. પ્રત્યાખ્યાની ક્રોધ, માન, માયા અને લેભ જેની સ્થિતિ ચાર માસ રહે.
પ્રત્યાખ્યાન કોધ-રેતીની રેખા સમાન હોય છે. પ્રત્યાખ્યાન માન-કાષ્ઠના સ્તંભ સમાન હોય છે.. પ્રત્યાખ્યાન માયા–મૂત્ર સરખી હોય છે.
પ્રત્યાખ્યાન લેભ-ગાડીના પૈડાની મળી-મૅશ-સમાન હેાય છે.
આ પ્રકારના કષાયી જે મનુષ્ય ગતિમાં જાય પણું સાધુપણું પામી શકે નહીં.
૪. સંજવલન કષાય-કેધ, માન, માયા અને લેભ • પંદર દિવસ પર્યત રહે.
સંજ્વલન ક્રોધ-પાણીમાં કરેલ રેખા સમાન હોય છે. સંવલવ માન–નેતરની સેટી સમાન હોય છે. સંજવલન માયા–વાંસની છાલ સમાન હોય છે.
કાધી. લોભી કૃપણ નર, માની ને મદ અંધ; ચારી જુગારી ચૂગલ નર, આઠે દેખત અંધ.
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
સંજ્વલન લાભ-હળદરના રંગ સમાન હાય છે. આ પ્રકારના કષાયી જીવા દેવલાકમાં જાય પણ વીતરાગ દશાને પામી શકે નહીં.
પાંચની સંખ્યા
ધર્મનાં પાંચ લક્ષ્ણુ–(૧) ઉદારતા, (૨) દાક્ષિણ્ય, (૩) પાપ-જીગુપ્સા, (૪) નિમ`લ બેધ અને (૫) જનપ્રિયતા.
પાંચ પ્રકારનાં મિથ્યાત્વ
(૧) આભિગ્રહિક-પેાતાના મત જ સાચા માને, (૨) અનાભિગ્રહિક-સવ ધમ સારા છે એમ સમજી અધા ધર્મોંને સરખા માને. ગોળ-ખોળ સરખા ગણે.
(૩) અભિનિવેશ-પોતાના મત ખોટા છે તેમ જાણે છતાં મૂકે નહીં.
(૪) સાંશયિક-સિદ્ધાન્તમાં કહેલું સાચું હશે કે ખાટુ
એમાં શકા કરે.
(૫) અનાભાગિક-સાચું ખાટુ –અજાણપણે કાંઈ સમજે નહિ–અજાણ રહે.
મા
શાક કર દુનિયાા ગાલિ, જિંદગાની ફિર કાં; જિદ્દગાની કુછ રહી તા, નવજવાની ફિર કહાં.
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...
..વસ્તુઓ
2
૪૬૧
પાંચ પ્રકારની ક્ષમા
(૧) અપકાર ક્ષમા-એક માણસ ગાળ દે ત્યારે
ગુસ્સા આવે છે, પણ વિચાર કરે કે ગાળ દ્વીધી તેા એ ધેાલ પડશે, માટે અપકારના ભયથી ક્ષમા રાખે તે.
(૨) ઉપકાર ક્ષમા-શેઠ પગાર આપે છે માટે તેની ગાળ ખમવી પડે તે.
(૩) વિપાક ક્ષમા-શાસ્ત્ર કહે છે કે કષાય કરવાથી દુતિ થાય છે માટે ક્રોધ ન કરે તે.
(૪) શાસ્ત્ર ક્ષમા-શાસ્ત્ર ક્ષમા રાખવાનું કહે છે અને આત્માના ગુણ છે માટે ક્ષમા રાખે તે.
(૫) લેાકાત્તર ક્ષમા-આવી રીતે શાસ્ત્રક્ષમા સેવતા જાય ત્યારે લેાકેાત્તર ક્ષમા આવે એટલે જ્યારે ગમે તેવા પ્રસંગ આવે તાપણુ ક્રોધ કરે નહિ તે.
દાનને દૂષિત કરનારાં પાંચ કારણા-અનાદરથી આપવું, (૨) ઘણી વાર લગાડીને આપવું, (૩) વાંકુ માં રાખીને આપવું, (૪) અપ્રિય વચન સભળાવીને આપવુ અને (૫) આપ્યા પછી પશ્ચાત્તાપ કરવા.
દાનનાં પાંચ ભૂષણ (૧) આપતાં આનંદનાં આંસુ આવે, (૨) રામાંચ ખડાં થાય, (૩) બહુમાન પેદા થાય. (૪) પ્રિય વચન બેલે અને (૫) આપ્યા પછી અનુમેદના કરે.
添
***********
**
શક્તિ યદ્ઘિ નહિ મેળવી તા, કેળવાયા નામના; શક્તિ વિનાના માનવેા, કહેા જીવતા શા કામના?
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________
કાર
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણુમાળા
પાંચ પ્રકારની નિદ્રા-(૧) નિદ્રા, (૨) નિદ્રા-નિદ્રા, (૩) પ્રચલા (૪) પ્રચલા-પ્રચલા અને (૫) થિણુદ્ધિ.
પાંચ પ્રકારનાં દાન–(૧) અભયદાન, (૨) સુપાત્રદાન, (૩) અનુકંપાદાન, (૪) ઉચિતદાન અને (૫) કીર્તિદાન:
જ્ઞાનના પાંચ પ્રકાર-(૧) મતિજ્ઞાન-ઇંદ્રિય તથા મનથી થાય તે, (ર) શ્રુતજ્ઞાન-મતિપૂર્વક જેમાં શબ્દ તથા અર્થની પર્યાલાચના વડે થાય તે, (૩) અવધિજ્ઞાન-ઇંદ્રિય તથા મનની અપેક્ષા વગર મર્યાદાપૂર્ણાંક જેમાં રૂપી' દ્રવ્યનું જ્ઞાન થાય તે, (૪) મનઃપ જ્ઞાન-ઇન્દ્રિય તથા મનની અપેક્ષા વગર મર્યાદાપૂર્ણાંક સંજ્ઞી જીવાના મનોગત ભાવા સ્પષ્ટ રીતે જેથી જાણી શકાય અને (૫) કેવળજ્ઞાન-ત્રણે લેાકમાં રહેલા ત્રિકાળવતી સઘળા પદાર્થો એકીસાથે જાણી શકાય તે.
સિદ્ધિગિરિ ઉપર ચૈત્યવ’દન કરવાનાં પાંચ સ્થળ(૧) તળેટીમાં પગલાં આગળ, (૨) ગિરિરાજ ઉપર શ્રીશાંતિનાથના દેરાસરમાં, (૩) રાયણ પગલે, (૪) પુ’ડરીકસ્વામીજીના દેરાસરમાં અને (૫) મૂલનાયકના દેરાસરમાં.
• સમકિતનાં પાંચ લક્ષણ
(૧) ઉપરામ-રાગદ્વેષની ગાંઠ તેાડવી, (૨) સવેગસંસારીનુ સુખ દુઃખરૂપ માનવું, (૩) નિવેદ–સંસારના બંધન
****
<<<ા
દયા ધ કા મૂલ હૈ, પાપમૂલ અભિમાન; તુલસી દયા નવ છડીએ, જબ લગ ઘટમેં પ્રાન.
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાણ જાણવા લાયકવસ્તુઓ
૪૩
માંથી છૂટવાની ભાવના, (૪) અનુકમ્પા-સંસારના દરેક જ દુઃખથી મુક્ત કેમ થાય તેવી ભાવના અને (૫) આસ્તિક્ય-વીતરાગભાષિત શાસ્ત્ર ઉપર શ્રદ્ધા રાખવી.
અંતરાય કર્મના પાંચ પ્રકાર (૧) દાનાંતરાય-દાન દેવાની વસ્તુ છે, પણ આપી ન શકાય.
' (૨) લાભાંતરાય-દાન દેવા ગ્ય વસ્તુ છે, પણ માગનારને ન મળે.
(૩) ભેગાંતરાય-એક વાર ભેગમાં આવે તેવી વસ્તુ હાજર છે પણ જોગવી ન શકે.
(૪) ઉપભોગતરાય-વારંવાર ભોગવવા યોગ્ય સ્ત્રી, શપ્યા વિદ્યમાન છતાં ભેગવી ન શકાય.
(૫) વીર્યતરાય–પિતે શરીરે મજબૂત હોવા છતાં પણ શક્તિ ફેરવી ન શકાય. - પાંચ પ્રકારના પ્રમાદ-(૧) મઘ, (ર) વિષય, (૩) કષાય, (૪) નિદ્રા અને (૫) વિકથા. - પાંચ પ્રકારના આચાર
(૧) જ્ઞાનાચાર-જ્ઞાન ભણે ભણાવે; લખે લખાવે; જ્ઞાનના ભંડાર કરે-કરાવે અને ભણનારને સહાય કરે.
રાગદ્વેષ કે ત્યાગ બિન, મુક્તિ પદ નાહિ; કેટિ કેરિ જપ તપ કરે, સભી અકારજ થાઈ
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત ગુણમાળા
(૨) દનાચાર-શુદ્ધ સમ્યક્ત્વ પાતે પાળે, બીજાને પળાવે અને સમ્યકૃત્વથી દૂર થનારને સમજાવી સ્થિર કરે. (૩) ચારિત્રાચાર-પેાતે શુદ્ધ ચારિત્ર પાળે, બીજાને પળાવે અને પાળનારને અનુમેદે,
૪૪
(૪) તપાચાર-છ માહ્ય અને છ અભ્યંતર–એમ ખાર પ્રકારના તપ પોતે કરે, કરાવે અનેં કરનારને અનુમેદ
(૫) વીર્યાચારી-ધમક્રિયા કરવામાં શક્તિ ગાપવે નહિ અને તમામ આચાર પાળવામાં વીય-શક્તિ સપૂર્ણ રીતે ફેરવે.
પંચ પરમેષ્ઠી
(૧) અરિહંત-અરિ-શત્રુ અને હુ'ત–હણનાર એટલે ક`રૂપી શત્રુને હણનાર. જ્ઞાનાવરણીય, દનાવરણીય, માહનીય અને અંતરાય એ ચાર કમને ખપાવી જેએ કેવલજ્ઞાન પામ્યા છે તે. તેમને ૧૨ ગુણ હાય છે.
(૨) સિદ્ધ-જ્ઞાનાવરણીય, દનાવરણીય, મેહનીય, વેદનીય, આયુષ્ય, નામકમ, ગેાત્રક અને અતરાય; આ આઠ કને ખપાવી જે મેક્ષમાં ગયા છે તે સિધ્ધ કહેવાય. તેમના ૮ ગુણા છે.
(૩) આચાય -પાંચ આચારને પાળે તથા પળાવે
શા
***
કર ભક્તિ કિરતારની, કર પરમારથ કામ; . કર્ સુકૃત જગમેં સદા, રહે અવિચળ નામ.
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
તેમજ જેઓ ધર્મના નાયક છે. તેમના ગુણ ૩૬ છે.
(૪) ઉપાધ્યાય-સિદ્ધાંત ભણે તેમજ બીજાને ભણાવે તે તેમના ૨૫ ગુણે છે.
(૫) સાધુ–મેક્ષમાર્ગ સાધવા માટે યત્ન કરે. અને બીજાને એમાં પ્રેરણા કરે. તેમના ૨૭ ગુણ છે.
આ રીતે દરજજામાં સિદ્ધભગવાન અરિહંતથી વધુ એવાં ચાર કર્મો ખપાવ્યાં હેવા છતાં, અરિહંત ગણતરીમાં પ્રથમ લેવાય છે. તેનું કારણ અરિહંતે પૃથ્વી પર વિચરી, કેવલજ્ઞાની હોવાથી ભવ્ય જેને ઉપદેશ આપી, સંસાર સમુદ્રથી તારે છે એટલું જ નહિ, સિદ્ધની ઓળખાણ પણ એ જ કરાવે છે, એ દષ્ટિએ અરિહંત આસન ઉપકારી હોવાથી તેમને પ્રથમ ગણાવ્યા છે. " આ પ્રકારે પાંચ પરમેષ્ઠીના કુલ ૧૦૮ ગુણે છે.
- પાંચ પ્રકારના ચારિત્ર
(૧) સામાયિક ચારિત્ર-સમતાને લાભ. એના બે પ્રકાર છે. ઈલ્વર અને યાવત્રુથિકા (૧) વિર ચારિત્ર-પહેલા અને છેલ્લા તીર્થકરના તીર્થમાં પ્રથમ દીક્ષા લેનારને હાય. (૨) ચાવકથિક-મધ્યમ બાવીશ તીર્થકરના સાધુને હાય, કેમકે તેઓ ત્રાજુપ્રાણ હોવાથી ચારિત્રમાં દેષ હેતે નથી.
- ધન જન કંચન રાજસુખ, સબ હી સુલભ કર જાન;
દુર્લભ હૈ સંસારમેં, એક યથાર્થ જ્ઞાન, ૩૦
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનર્ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
- (૨) છેદો પસ્થાપનીય-પૂર્વના ચારિત્રપર્યાયને છેદ - કરીને ફરીથી મહાવ્રત લેવાં તે.
(૩) પરિહારવિશુદ્ધિ-તપવિશેષથી આત્માની વિશુદ્ધિ થાય તે. એ ચારિત્ર ગ્રહણ કરવાની ઈચ્છાવાળા તીર્થકર કે કેવળજ્ઞાની પાસે ચારિત્ર ગ્રહણ કરી શકે છે અથવા જેણે ' તીર્થકર કે કેવળજ્ઞાની પાસે ચારિત્ર લીધું હોય તેવા મુનિ પાસે ગ્રહણ કરે છે.
(૪) સૂક્ષ્મસં૫રાય-સૂક્ષ્મ–સ્વલ્પ, સપરાય-કષાય. સ્વલ્પ કષાય. એમાં લેભાંશને ઉદય હોય છે. વિશુદ્ધમાન ચારિત્ર ક્ષેપક શ્રેણી અને ઉપશમશ્રણએ ચડનારને હોય અને સંકિલશ્યમાન ઉપશમણુથી પડનારને હાય..
યથાખ્યાત-જ્યારે કષાયને સંપૂર્ણ અભાવ હોય ત્યારે યથાખ્યાત ચારિત્ર કહેવાય.
આ કાળમાં, પ્રથમના બે ચારિત્રધારી સાધુ છે, ને ત્રણ પ્રકારના ચારિત્ર વિચ્છેદ ગયાં છે.
- પાંચ પ્રકારનાં શરીર
(૧) દારિક-જિનેશ્વર આદિનું શરીર સુંદર પુ૬ગલનું બનેલું હોય તે તિર્યંચ અને મનુષ્યને નહાય. ઉત્કૃષ્ટ ગતિ છેક રુચક પર્વત સુધી હોય અને જઘાચારણ મુનિને , કાકાહાહાહાહાહાહાહરલાલા
સકવિતા ને સુંદરી, એ બે અમૂલ ગણાય; પતિ મતિહીણે પામતા, કિંમત કેવી થાય..
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
હોય વિદ્યાચારણ અને વિદ્યાધરેની એ ગતિ છે નંદીશ્વર દ્વીપ સુધી હોય.
(૨) વયિ–જે શરીર લબ્ધિ આદિથી નાનું મેટું, દશ્ય અદશ્ય થઈ શકે છે. એ દેવતા અને નારકીના જીને હેય; કેટલાક લબ્ધિવાનેને, વાયુને, સંજ્ઞી તિયાને અને મનુષ્યોને પણ હેય. એનું પ્રજન એકત્વ, અનેકત્વ, સૂક્ષ્મત્વ, સ્થૂલત્વ, આદિ આકાશગમન અને સંઘને સહાય કરવાનું હોય.
(૩) આહારક-આ શરીરલબ્ધિ મન:પર્યવજ્ઞાની અથવા ચારણ મુનિને હેઈ શકે. તેમજ ચૌદ પૂર્વ ધારીને પણ હોય. એનું પ્રયજન સમાથે શંકા-નિવારણ અને જિદ્રની ઋદ્ધિનું દર્શન છે. આ શરીર એક હાથપ્રમાણ હેય. આ શરીર સર્વથી અલ્પ છે ને કદાચિત જ થાય છે.
(૪) તેજસ-આહારને પચાવવાને સમર્થ એવું આ શરીર સર્વને હેય છે. તેમજ કેઈને વધારે તપશ્ચર્યાથી ઉત્પન્ન થાય છે. જયારે તુષ્ટમાન હોય ત્યારે એમાંથી શીતલેશ્યા પણ પ્રગટે છે.
(૫) કામણ–આ શરીર જીવપ્રદેશ સાથે ભળેલું હિય છે. સર્વ સંસારી અને હેય. એનું પ્રયોજન અન્ય ભવમાં ગમન કરવા માટે હોય છે. તેજસૂ અને કાશ્મણ શરીર એ બંને ભવાંતરમાં જવા માટે સહાયકર્તા બને છે.
આ પ્રસન્નચંદ્ર કાઉસમાં, કેપી યુદ્ધ કરંત,
કેપ શમે જબ એ લો, કેવળજ્ઞાન ગુણવંત
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________
|
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
પાંચ પ્રકારનાં પ્રાયશ્ચિત્ત (૧) ગુમાસ-તે ત્રીસ દિવસનું, (૨) લઘુમાસ-તે સત્તાવીશ દિવસનું. (૩) ગુરચોમાસ-તે ત્રીસ દિવસને માસ ગણીને ચાર માસનું, (૪) લઘુ ચોમાસ–તે સત્તાવીશ દિવસને માસ ગણીને ચાર માસનું અને (૫) આપણુંતે ફરીને પાંચ મહાવ્રત ઉચ્ચરે તે.
પાંચ જણ વિદ્યા ભણી શકે-(૧) વિનીત, (૨) ઉદ્યમવત, (૩) નિર્મળ બુદ્ધિવાળ, (૪) ઉપગવંત અને (૫) આજીવિકાવાળે. - પાંચ કલ્યાણક-(૧) ચ્યવન, (૨) જન્મ, (૩) દીક્ષા, (૪) કેવલજ્ઞાન અને (૫) નિર્વાણ. . - પાંચ પ્રકારની કિયા-(૧) વિષ-આ લેકમાં સુખની અપેક્ષાથી જે ક્રિયા કરવામાં આવે તે, (ર) ગરલ-પરભવના સુખ માટે જે ક્રિયા કરવામાં આવે તે, (૩) અનનુષ્ઠાન-ઉપયોગ શૂન્ય થતી ક્રિયા, (૪) તતુ-સમજણ સહિત પરંતુ વીલાસ રહિત કિયા અને (૫) અમૃત–સમજણ સહિત અને વીર્યોદ્યાસ પૂર્વકની ક્રિયા.
પાંચ ઇદ્રિના વેવીશ વિષય (૧) સ્પર્શેન્દ્રિયના આઠ-ગુરુ, લઘુ, મૃદુ, કર્કશ, શીત, ઉષ્ણ, સ્નિગ્ધ અને રૂક્ષ.
અયમો સુકુમાર મુનિ, વખાણે વીરજિસુંદ; ઇરિયાવહી પડિક્કમતાં, કેવળ લો આણંદ.
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુ
(૨) રસેન્દ્રિયના પાંચ-તિક્ત, કટુ, કષાય, આમ્લ
અને મધુર.
(૩) ઘ્રાણેન્દ્રિયના એ-સુરભિગધ અને દુરભિગંધ. (૪) ચક્ષુરિન્દ્રિયના પાંચ—કૃષ્ણવર્ણ, નીલવણું, લેાહિતવ, પીળા વણુ અને શ્વેત વર્ણ.
(૫) શ્રોત્રેન્દ્રિયના ત્રણ-સચિત્ત શબ્દ, અચિત્ત શબ્દ અને મિશ્ર શબ્દ.
પાંચ કારણે ધમ ન પામે
(૧) અહકારથી, (૨) ક્રોધથી, (૩) રાગથી, (૪) પ્રમાદથી, (૫) આળસથી.
પાંચ કારણે ચામાસામાં વિહાર થાય
(૧) ભયથી, (૨) દુકાળથી, (૩) રાજ્યભયથી, (૪) પાણી ફરી વળ્યા પહેલાં અને (૫) અનાય પરીષહ કરે તેથી. પાંચ પ તિથિએ
(૧) અષ્ટમી, (૨) ચતુર્દેશી' (૩) પૂર્ણિમા, (૪) અમાવાસ્યા, (૫) કલ્યાણકની તિથિઓ.
પાંચ પ્રકારનાં દિવ્ય (૧) સુવર્ણ વૃષ્ટિ, (૨) ગ ંધાદક
કુસુમવૃષ્ટિ, (૩) સુગધી વાસક્ષેપ, (૪) દેવદુંદુભિ અને (૫) અહાદાન' અહાદાન' એવા ધ્વનિ.
大
પંચશત શિષ્ય ખધકતણા, ઘાણી પીલ્યા સેાય;
શિવ પામ્યા સમતા મળે, સમતાનું ફળ જોય,
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્તગુણમાળા
છની સંખ્યા ગૃહસ્થનાં છ કર્તવ્ય-(૧) દેવપૂજા, (૨) ગુરુસેવા, (૩) સ્વાધ્યાય, (૪) સંયમ, (૫) તપ અને (૬) દાન.
છ પ્રકારને વિનય-(૧) દેવને વિનય, (૨) ગુરુને વિનય, (૩) ધર્મને વિનય, (૪) માબાપને વિનય, (૫) પુસ્તકોને વિનય અને (૬) ગુણીજનોને વિનય.
છ પ્રકારને વિવેક–(૧) વિવેકથી વર્તવું, (૨) વિવેકથી ચાલવું, (૩) વિવેકથી બેલવું, (૪) વિવેકથી બેલાવવું, (૫) વિવેકથી કામ કરવું અને (૬) વિવેકથી સારી પંક્તિ મેળવવી.
છ પ્રકારની દયા-(૧) આત્માની દયા ચિતવે, (૨) પરઉપકાર કરે, (૩) સર્વ જીવને સરખા ગણવા, (૪) દુઃખી ઉપર અનુકંપા લાવવી, (૫) નાનાની સરભરા કરવી અને (૬) આત્માને કર્મથી બચાવ.
નાશ કરનાર છ વસ્તુઓ-(૧) આળસ સુખને નાશ કરે, (૨) કુસંપ લક્ષ્મીને નાશ કરે, (૩) લડાઈ જાનમાલને નાશ કરે, (૪) મિતાહાર રેગને નાશ કરે, (૫) સરળતા શત્રુને નાશ કરે અને (૬) તપ પાપને નાશ કરે.
હાટ વેચાણી ચંદના, સુભદ્રા ચડ્યો ક્લેક; દમયંતી નળવિગ લો, અહે કર્મને વંક,
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
અત્યંતર તપના છ ભેદ-(૧) પ્રાયશ્ચિત્ત, (૨) વિનય, (૩) વૈયાવૃત્ય, (૪) સ્વાધ્યાય, (૫) ધ્યાન અને (૬) ઉત્સર્ગ (કાઉસ્સગ્ય.).
બાહ્ય તપના છ ભેદ-(૧) અનશન, (૨) ઉનેદરી, (૩) વૃત્તિક્ષેપ, (૪) રસત્યાગ, (૫) કાયકલેશ અને (૬) સંસીનતા.
છે દર્શન-(૧) જૈન, (૨) મીમાંસક, (૩) બૌદ્ધ, (૪) નૈયાયિક, (૫) વૈશેષિક અને (૬) સાંખ્ય દર્શન.
છે પ્રકારની “સી”-(૧) એકલઆહારી (રેજ એકાસણું કરવું), (૨) ભૂમિસંથારી, (૩) પાદવિહારી, (૪) શુદ્ધ સમ્યક્ત્વધારી, (૫) સચિત્તપરિહારી અને (૬) બ્રહ્મચારી.
આ છે ભાષા-(૧) સંસ્કૃત, (૨) પ્રાકૃત, (૩) શૌરસેની, (૪) માગધી, (૫) પિશાચિકી અને (૬) અપભ્રંશ.
દાન નહિ આપવાનાં છ લક્ષણ-(૧) આપવું પડે એટલે આંખે કાઢે, (ર) ઊંચે જુએ, (૩) વચ્ચે આડી વાત. કરે, (૪) વાંકું મોં કરીને બેસે, (૫) મૌન ધારણ કરે, (૬) આપતાં આપતાં ઘણે સમય લગાડે. કલાલ લાલ જાજા ર લાલા
કળાવતી કર દિયા, દ્રૌપદી કાઢયાં ચીર; અગ્નિમાં તપિયાં સીતા, શીલગુણે ભર્યું નીર,
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૭ર
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
મહાવીર પ્રભુની છે આજ્ઞાઓ (૧) તત્વજ્ઞાનને અભ્યાસ કરે અને વિચારને નિર્મલ
બનાવવા માટે પ્રયત્ન કરે. જીવનકમમાં ત્યાગ કરવા લાયક, અંગીકાર કરવા લાયક
અને જાણવા લાયક શું છે? તેને નિર્ણય કરે. (૩) પિતાની શક્તિને વિચાર કરે, શક્તિ મુજબ આગળ વધે. (૪) આત્મવિશ્વાસ રાખે. કેઈના ઉપર આધાર ન રાખે.
તમારે ઉદ્ધાર કરે એ કેવળ તમારા પિતાના વિચાર,
પુરુષાર્થ અને ઉદ્યોગ પર આધાર રાખે છે. (૫) માન અથવા આ લેક, પરલેકના સુખની ઈચ્છા રાખ્યા
સિવાય જેટલું સત્કાર્ય થાય તેટલું કરે.અમે શું કરીએ? એવા નિર્માલ્ય વિચારે કાઢી નાખે. પ્રમાદમાં જીવન ન ગુજારે. જે તમે ગૃહસ્થ ધર્મ અથવા સાધુધર્મના માર્ગમાં દ્રવ્ય અને ભાવથી શક્તિ મુજબ પ્રયાણ કરશે, તે જરૂર મેક્ષે પહોંચ્યા સિવાય રહેશે નહિ.
છે કાય-(૧) પૃથ્વીકાય, (૨) અપકાય, (૩) તેઉકાય, (૪). વાયુકાય, (૫) વનસ્પતિકાય અને (૬) ત્રસકાય.
છ છેદ ગ્રંથ-(૧) નિશીથ, (૨) મહાનિશીથ; (૩) બૃહલ્પ, (4) વ્યવહાર (૫) દશાશ્રુતસ્કંધ. અને (૬) પંચકલ્પ. હકારાક્ષ ક્ષક્ષક્ષક્ષાજા
ચંદના ચરણે મૃગાવતી, નિજ ખમાવે અપરાધ, કેવળ લહી ગુરુણી દીએ, દે છવ ટાળે વિખવાદ.
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયકવસ્તુઓ
૪૭૭
છ પ્રકારે ભગવંત પણ અસમર્થ-(૧) ભવ્ય જીવને અભવ્ય કરી ન શકે, (૨) અભવ્ય જીવને ભવ્ય કરી ન શકે, (૩) જીવને અજીવપણું ન કરી શકે, (૪) અજીવને જીવપણું કરી ન શકે, (૫) સુખીને દુઃખી ન કરે અને (૬) દુઃખીને સુખી ન કરે.
મનુષ્યને ઉત્પન્ન થવાનાં છ ક્ષેત્રે-(૧) જમ્બુદ્વીપમાં, (ર) પૂર્વ ધાતકમાં, (૩) પશ્ચિમ ધાતકીમાં, (૪) પૂર્વ પુષ્કરાઈમાં, (૫) પશ્ચિમ પુષ્કરાઈમાં અને (૬) અંતદ્વીપમાં. | દુર્લભ એવી છ વસ્તુઓ-(૧) મનુષ્ય ભવ, (૨) આર્યકુલ, (૩) પંચેન્દ્રિયપણું, (૪) સિદ્ધાંતશ્રવણ, (૫) તત્વ શ્રદ્ધા અને (૬) સંયમતપસ્યા પરત્વે બેલ-વીર્ય ફેરવવું.
સાધુને આહાર લેવાનાં છ કારણે (૧) બુધાવેદના શમાવવા માટે, (૨) ઉપસર્ગ સહન કરવા માટે, (૩) બ્રહ્મચર્ય પાળવા માટે, (૪) જેની દયા પાળવા માટે, (૫) તપસ્યા કરવા માટે અને (૬) જાવજજીવ
અનશન કરવા માટે. .. મનુષ્યમાંથી આવેલાનાં છ લક્ષણે-(૧) સુભાગી હાય, (૨) મીઠા વચનવાળે હોય, (૩) દાતાર હોય, () સરળ હોય, (૫) ચતુર હોય અને (૬) ચતુરની સાથે પ્રીતિવાળે હાય.
હરિચંદ રાય કરમવશે, વહ્યું હું બઘરે નીર; કરમવશે નર સવિ નમ્યા, જે જગ બાવન વીર. '
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાજ
- નરક ગતિમાંથી આવેલાનાં છ લક્ષણે-(૧) કાળે હાય, (૨) કલેશી હોય, (૩) રેગી હેય, (૪) અત્યંત ભયશીલ હોય, (૫) અત્યંત આરંભી હોય અને (૬) ક્રોધી હોય.
તિર્યંચમાંથી આવેલાનાં છ લક્ષણે-(૧) ભી હોય, (૨) કપટી હોય, (૩) જૂઠો હોય, (૪) અતિક્ષુધાળુ હેય, (૫) મૂર્ખ હોય અને (૬)મૂર્ખની જોડે પ્રીતિ કરનાર હોય.
દેવગતિમાંથી આવેલાનાં છ લક્ષણે-(૧) સત્યવાદી, દઢધમી હેય, (૨) દેવગુરુને ભક્ત હય, (૩) ધનવાન હેય, (૪) રૂપવાન હય, (૫) પંડિત હેય અને (૬) પંડિત જોડે પ્રીતિ કરનાર હાય.
છ સંઘયણ (શરીરનું બંધારણ વિજષભનારાચ-બે બાજુ મજબૂત બંધ ઉપર પાટે અને તેની ઉપર ખીલે હોય તે.
ગષભનારાચ–બે બાજુ મજબૂત બંધ અને ઉપર પાટે હોય તે.
નારાચ-બે બાજુ મજબૂત બંધ હોય તે. અર્ધનારાચ-એક બાજુ મજબૂત બંધ હોય તે. કીલિકા-માંહોમાંહે હાડકાંને ખીલીને બંધ હોય તે.
ગૌ બ્રાહ્મણ સ્ત્રી બાળુડાં, દૃઢપ્રહારી. હત્યા કીધ; ચાર પહેર કાઉસગ રહી, ખર્માસે કેવળ લીધ. *
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
છેવકું-હાડકાં માંહમાંહે અડેલાં હોય તે. - પાંચમા આરામાં છેવ૬ સંઘયણ હોય.
છે સંસ્થાન (શરીરનું પ્રમાણુ)
સમચતુરન્સ–પલાંઠી વાળી બેસતાં ચારે બાજુએથી - સરખી આકૃતિ થાય અને પિતાના આંગળથી ભરતાં ૧૦૮ આંગળ શરીર થાય. ' ચોધપરિમલ-વડની પેઠે નાભિ ઉપરને ભાગ. સારે હોય.
સાદી-નાભિની નીચેના અંગ સારાં અને ઉપર ખરાબ હોય.
કુજ-હાથ પગ વગેરે સારા અને ઉદર પ્રમુખ ખરાબ
હેય.
વમન-ઉદર પ્રમુખ સારાને હાથ પગાદિ હીન હોય તે.. હિંડક-શરીરને તમામ ભાગ ખરાબ હોય તે. . પાંચમા આરામાં “હુંડક” સંસ્થાન હોય.
છે વેશ્યા (૧) કૃષ્ણ, (૨) નીલ, (૩) કાતિ, (૪) તેજે, (૫) પદ્મ અને (૬) શુકલ. ઝાલા ૯૯૭૯૩૩૯૩ ૨૯ રાહ જહાજ
મેરુ ઢળે ને ધ્રુ ચળે, સાયર લેપ લીહ; કીધાં કર્મ ન છૂટીએ, સૂર ઊગે પશ્ચિમ દિહ,
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
(૧) કૃષ્ણ લેશ્યાવાળાનાં પરિણામ હિંસાનાં ાય; ખેલવામાં કઠોરપણું, દયા રહિતપણું, સ્વભાવમાં કશતા હાય.
૪૭૧.
(૨) નીલ લેશ્યાવાળાને માયા-દભ કરવામાં ચાલાકી, લાંચ ખાવામાં હાશિયારી અને વિષયાસક્તિ હોય.
(૩) કાપાત લેશ્યાવાળાને પરિનેદા કરવી, નફા-તાટાને વિચાર કરે નહિ અને પેાતાની બડાઈ કરનાર હાય.
(૪) તેજો લેશ્યાવાળાને સંવર ભાવના, કરુણા, સરળતા, દાન વગેરે ભાવના હાય.
(૫) પદ્મ લેશ્યાવાળાને ધમમાં સર્કટ સમયે પણ 'ધૈય, પ્રભુપૂજામાં રુચિ, વ્રત ધારણ કરવામાં આનંદ, ભલું કરવાની ભાવના હાય.
(૬) શુક્લ વૈશ્યાવાળાને તીવ્ર ધર્મ બુદ્ધિ, પાપકર્મના પરિહાર, પરમાત્મદશાની સ'પ્રાપ્તિ વગેરે હાય.
કૃષ્ણ લેશ્યાનું ફળ નારકપણું, નીલ લેશ્યાનું ફળ સ્થાવરપણું, કાપાતલેશ્યાનું ફળ તિય ચપણું, તેોલેશ્યાનું ફળ મનુષ્યપણું, પદ્મલેશ્યાનું ફળ દેવપણું અને શુકલલેશ્યાનું ફળ મેાક્ષપ્રાપ્તિ.
***************
*******"અશ
કીધાં કર્મ તા છૂટીએ, જો કીજે જિનધ મન વચ કાયાએ કરી, એ જિનશાસન મ.
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ખાસ જાણવા લાયક... ...વસ્તુઓ
છ આવશ્યક (૧) સામાયિક, (૨) વિસથ્થા, (૩) વંદનક, (૪) પ્રતિક્રમણ, (૫) કાઉસગ્ગ અને (૬) પચ્ચખ્ખાણુ. છ અઠ્ઠાઈની સમજણુ-(૧) કાર્તિક સુદ ૭ થી સુદ ૧૪, (૨) ફાગણ સુદ ૭ થી ૧૪, (૩) ચૈત્ર સુદ ૭ થી ૧૫, (૪) અશાડ સુદ ૭ થી ૧૪, (પ) શ્રાવણ વદિ ૧૨ થી ભાદરવા સુદ ૪ અને (૬) આસા સુદ ૭ થી ૧૫.
૪૯૭
છ આરાનું સ્વરૂપ
પહેલા આરા ૪ કાડાકાડી સાગરોપમના સુષમસુષમા, બીજો આરા ૩ કોડાકોડી સાગરોપમને સુષમા. ત્રીજો આરે ૨ કાડાકોડી સાગરાપમને સુષમષમા. ચોથા આરેા ૧ કાકાડી સાગરાપમમાં ૪૨૦૦૦ હજાર વર્ષ ન્યૂન દુષમસુષમા.
પાંચમા આરા` ૨૧ હજાર વર્ષના દુષમા. છઠ્ઠો આરો ૨૧ હજાર વર્ષીના દુષમદુષમા. છએ આરા ૧૦ કાડાકાડી સાગરોપમના હાય છે. ૧૦ કાડાકોડી સાગરોપમની એક ઉત્સર્પિણી અને ૧૦ કોડાકોડી સાગરોપમની એક અવસર્પિણી; તે બંને મળીને ૨૦ કાડાકાડી સાગરોપમનું એક કાલચક્ર થાય છે.
ઈશ્યુ જાણીને કીજીએ, જિમ આતમ સુખ થાય; પર જીવ દુઃખ ન દીજીએ, ઇમ ખેલ્યા જિનરાય,
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________
80.
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
શત્રુંજયનુ' છ આરામાં પ્રમાણ
પહેલે આરે ૮૦ જોજન, ખીજે આરે ૭૦ જોજન, ત્રીજે આરે ૬૦ જોજન, ચોથા આરે ૫૦ જોજન, પાંચમે આરે ૧૨ જોજન, છઠ્ઠા આરે છ હાથના રહે છે.
જિનમંદિરે દર્શન કરવાની ૬ વિગત
(૧) મુખ્ય દ્વારમાં પેસતાં પહેલી નિસીહી કહેવી. તે વખતે મનમાં ઘરના વિચાર ન કરવા. પ્રભુને જોઈ એ હાથ જોડી નમે જિણાણું ? કહેવું.
'
(ર) પછી પ્રભુની જમણી તરફની ત્રણ પ્રદક્ષિણા દેવી. તેથી સસારની રઝળપાટ ઘટતી જાય છે.
(૩) મૂળ ગભારા પાસે આવી બીજી નિસીહી કહેવી. શરીરના અડધા ભાગ નમાવી (‘ જગયાધારે ’ કે ‘ તુલ્ય નમ:”) સ્તુતિ કહેવી, અષ્ટપ્રકારી પૂજા કરવી, ને જ્ઞાન–દન –ચારિત્રની શુદ્ધિ માટે અક્ષતની ત્રણ ઢગલી કરવી, ને ચાર ગતિને ચૂરવા માટે સાથિયા કરવા. તેની ઉપર ચંદ્રાકાર કરવા. તે આકાર સિદ્ધશિલા-મોક્ષની નિશાની છે.
(૪) ત્રીજી નિસીહી કરી ભાવપૂજારૂપ ચૈત્યવંદન શુદ્ધ સૂત્રા ખેલીને કરવું.
Ge
દાન શિયળ તપ ભાવના, ધર્મનાં ચારે મૂળ; પર અવગુણ ખેલત સહી, એ સૌ થાયે ધૂળ,
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયકવસ્તુઓ
(૫) પુરુષોએ પ્રભુની જમણી તરફ રહીને દરેક ક્રિયાઓ કરવી.
(૬) સ્ત્રીઓએ પ્રભુની ડાબી બાજુ રહીને દરેક કિયાએ કરવી.
છ પ્રકારની પર્યાપ્તિ પર્યાપ્તિ એટલે શક્તિ અને તે શક્તિ પુદ્દગલના ઉપચયથી થાય છે. પર્યાપ્તિના નીચે પ્રમાણે છે પ્રકાર છે. - (૧) આહાર પર્યાતિ-જે શક્તિવડે આહારને ગ્રહણ કરી તેને ખલ અને રસરૂપે પરિણમન કરે. ખલ એટલે શરીર રચેનામાં અનુપયેગી–અસાર ભાગ અને રસ એટલે શરીરને પિષણ આપનાર પાણીના જે પ્રવાહી પદાર્થ.
(૨) શરીર પર્યાતિ-જે શક્તિવડે રસરૂપે થયેલ આહારને રસ, રુધિર, માંસ, મેદ, અસ્થિ, મજા અને વીર્યાદિ ધાતુરૂપે પરિણમન કરે.
(૩) ઇદ્રિય પર્યાતિ-જે શક્તિવડે શરીરમાંથી ઇન્દ્રિય રોગ્ય પુદ્ગલેને ગ્રહણ કરી ઇન્દ્રિયરૂપ પરિણમન કરે. - (૪) શ્વાસેચ્છવાસ પર્યાતિ-જે શક્તિવડે શ્વાસ
ચ્છવાસ વર્ગણામાંથી પુગલે ગ્રહણ કરી, તેને શ્વાચ્છવાસરૂપે પરિણમન કરી, અવલંબન કરીને છેડી દે તે.
દાન સુપાત્રે દીજિયે, તાસ પુણ્ય નહીં પાર સુખ સંપત્તિ લહીએ ઘણી, મણિ મેતી ભંડાર
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૮૦
(૫) ભાષા પર્યાસિ–જે. શક્તિવડે ભાષાવગણાના પુટ્ટુગલા ગ્રહણ કરી તેનું ભાષારૂપે પરિણમન કરી, અવલખન કરીને મૂકે તે. (૬) મન: પર્યાપ્ત-જે શક્તિવડે મનાવગણામાંથી પુર્વાંગલા ગ્રહણ કરી તેને મનરૂપે પરિણમન કરી, અવલ ખન કરીને મૂકે તે.
કાઈ પણ જીવ પહેલી ત્રણ પર્યાપ્તિ પૂરી કર્યા સિવાય મૃત્યુ પામે નહી'. અપર્યાપ્તિ જીવ ચાથી શ્વાસેાશ્ર્વાસ પર્યાપ્તિ પૂર્ણ ન કરે. શ્વાસેાવાસને આયુષ્ય સાથે સ ંબંધ છે, માટે શ્વાસોચ્છ્વાસ રૂંધવાથી આયુષ્ય વધે છે” એ માન્યતા ખોટી ઠરે છે.
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
સાતની સંખ્યા .
સાત પ્રકારના ભય
૧. મનુષ્યને મનુષ્યથી ભય તે–ઇહલાક ભય, ૨. મનુષ્યને દેવાદિને ભય તે-પરલાક ભય, ૩. ધનમાલ ગ્રહણના ભય તે આદાન ભય, ૪. બાહ્ય નિમિત્તથી નિરપેક્ષ એવા ભય તે અકસ્માત્ ભય, પ. આજીવિકા ભય, ૬. મરણુ ભય અને છ. અપયશ ભય કે અપકીતિના
お
***
ભય.
******
અન્ના સા ́પતિ જુએ, ઘત વહેારાખ્યું મુનિ હાથ;
દાન પ્રભાવે જીવડા, પ્રથમ હુઆ આદિનાથ..
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયકવસ્તુઓ
સાતવ્યસન-૧, જુગાર, ૨. માંસ, ૩. મદિરા, ૪. વેશ્યા, ૫. શિકાર, ૬. ચેરી, ૭. પરદા રાગમન. પરદાર એટલે પારકી સ્ત્રી. આ સાતે વ્યસને સેવનાર ઘરમાં ઘેર નરકમાં જાય છે માટે ત્યાગ કરવો જોઈએ.
માંડલીના પ્રકાર સાત-૧. સૂત્ર [ સ્વાધ્યાય], ૨. અર્થ [ વ્યાખ્યાન અર્થ પૌરુષી], ૩. ભજન, ૪. કાલ [કાલપ્રવેદન], પ. આવશ્યક [ઉભયકાલીન પ્રતિક્રમણ], ૬. સ્વાધ્યાય [સ્વાધ્યાય પ્રસ્થાપન–સઝાય કરવી અને ૭. સંસ્તારક [ સંથારાપેરિસી ]
પૂજાથી થતા સાત ફાયદા તીર્થકરદેવની પૂજા સંસારરૂપ સમુદ્રમાં ડૂબતા
પ્રાણીઓ માટે વહાણ (સ્ટીમર) સમાન છે. ૨. શિવનગરીને માર્ગ બતાવે છે. ૩. ગમે તેવા દારિદયરૂપી પર્વતને ચૂરે કરવા માટે વધુ
સમાન છે. ૪. દેવના અને મનુષ્યના વૈભવની પ્રાપ્તિ માટે કલ્પવૃક્ષ
સમાન છે.
દાન દીધું ધનસાથીએ, આણંદ હરખ અપાર; નેમિનાથ જિનવર હુઆ, યાદવકુળ શણગાર.
૩૧
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૮૨
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
પ. દુઃખરૂપી અગ્નિને બુઝાવવા માટે પાણી સમાન છે. ૬. સકલ સુખ, સુંદર રૂપ અને સૌભાગ્ય અર્પણ કરે છે. 9. ત્રણ જગતનું સામ્રાજ્ય આપવામાં ઉદાર હોય છે.
સુસાધુને વંદન કરવાથી થતા સાત ફાયદા ૧. સાધુમહારાજને સમાગમ પુણ્ય અને પાપના રસ્તાને
બતાવનારે છે. ૨. તેમની વૈયાવચ્ચ અને ભક્તિ એ સંસાર સમુદ્રને તરવા
માટેની બે ભુજાઓ છે. ૩. તેમના ગે જ જૈનશાસન અખંડિત નથી રહ્યું છે. ૪. તેમની સેવાથી સાધમએ એક્સાંકળે બંધાઈ રહે છે. ૫. તેમની દેશના સાંભળવાથી મોહનિદ્રામાં પડેલા
જાગૃત થાય છે. ૬. તેમની પાસેથી વિનય, વિવેક, ઉદારતા ક્ષમા આદિ
નિર્મળ ગુણની પ્રાપ્તિ થાય છે. ૭. સાધુને વંદન કરવાથી તીર્થંકરદેવની આજ્ઞાનું પાલન થાય
છે, ઉચ્ચ ગોત્ર બંધાય છે, માનરૂપી પર્વત ગળાઈ જાય છે અને તેથી નમ્રતા, વિવેક વગેરે ગુણોની પ્રાપ્તિ થવા સાથે શાસ્ત્રશ્રવણ અને શાસ્ત્ર અધ્યયન કરવાની સુંદર તક મળે છે.
કળથીકેરા રોટલા, દીધું મુનિવર દાન; વાસુપૂજ્ય ભવ પાછલે, જિનપદ લધું નિદાન.
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
૪૮
સાત પ્રકારનાં સુખ ૧. શરીરનું આરોગ્ય-તંદુરસ્તી, ૨. સુપુત્ર, ૩. સ૬ગુણી સ્ત્રી, ૪. અન્નની વિપુલતા, ૫. ઘેર દૂઝાણું, કરજ રહિતપણું અને ૭. ઘરે વાહન.
સાતને છેડવા નહીં-(૧) ક્ષમા, (૨) ગુરુવિનય, (૩) સુશીલપણું, (૪) જ્ઞાન, (૫) કુલકમ, (૬) ધર્મ, અને (૭) વિનય.
ગૃહસ્થાએ સાત સ્થાને માન રાખવું-(૧) ભેજનમાં (૨) વમનમાં, (૩) સ્થાનમાં, (૪) મિથુનમાં, (૫) જંગલ જતાં, (૬) સામાયિકમાં અને (૭) દેવાર્ચામાં.
સાધુએ સાત સ્થાને મન રાખવું-(૧) પડિક્કમણમાં, (૨) ગમનમાં, (૩) ભેજનમાં, (૪) પડિલેહણમાં, (૫) વડીનીતિમાં, (૬) લઘુનીતિમાં અને (૭) ગ્રહણ સમયમાં.
સાત સમ્યકત્વ-(૧) ઉપશમ, (૨) સાસાદન, (૩) મિશ્ર, (૪) વેદક, (૫) રુચક, (૬) લાપશમિક અને (૭) ક્ષાયિક. - શ્રીમંતને સાત પ્રકારે ભય-(૧) રાજાને ભય, (૨) ચોરને ભય, (૩) કુટુંબને ભય, (૪) અગ્નિને ભય, (૫) પાણીને ભય, (૬) ભાગીદારને ભય અને (૭) વિનાશનો ભય.
વખત જશે વહી વાતમાં, કાળ ઝડપશે કાલ; ચતુર હોય તે ચેતીને, તું તારું સંભાળ
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
- સાત પ્રકારે આયુષ્ય ઘટે-(૧) ત્રાસ પામવાથી, (ર) તરવાર-શસ્ત્રોથી, (૩) મંત્ર-તંત્રના રોગથી, (૪) ઘણું આહારથી, (૫) શળાદિકની વેદનાથી, (૬) સર્પાદિકથી અને (૭) પિતાના શ્વાસોચ્છવાસ ઘટી જવાથી.
શ્રાવકે રાખવાનાં સાત પ્રકારનાં ગળણું– (1) જલનું, (૨) ખાળનું, (૩) આછણનું, (૪) છાશનું, (૫) ઘીનું, (૬) તેલનું અને (૭) ચૂર્ણ (લોટ)નું.
શ્રાવકેને રાખવાનાં સાત પ્રકારનાં ધોતિયાં(૧) સામાયિક-પ્રતિક્રમણ કરવા માટે, (૨) દેવપૂજા કરવા માટે, (૩) ભજન કરવા માટે, (૪) બજારમાં ફરવા માટે, (૫) રાતે સૂતી વખતે પહેરવા માટે, (૬) વડીનીતિ-જંગલ જવા માટે અને (૭) દેવપૂજા વખતે નાહીને પહેરવા માટે,
સાત નિર્ત (૧) જમાલિ-(બહુરત) “ઘણે લાંબે કાળે વસ્તુ ઉત્પન્ન થાય” એવા વાદના સ્થાપક. તેઓ શ્રી મહાવીર
સ્વામીના કેવળજ્ઞાન પછી ચૌદ વર્ષે શ્રાવસ્તિ નગરીમાં થયા. તેઓ મહાવીર પ્રભુના જમાઈ હતા.
તિષ્યગુપ્તાચાર્ય–(પ્રદેશ) “આત્માના સર્વ પ્રદેશમાં છેવત્વ નહીં માનતાં છેલ્લા પ્રદેશમાં જ જીવત્વ છે” એમ માનનારા. તેઓ શ્રી મહાવીરસ્વામીના કેવળજ્ઞાન પછી સેળ
પ્રભુ નામને આળસુ, ભેજનમેં હુંશિયાર; સાધુની નિંદા કરે, વાર વાર ધિક્કાર. .
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
વર્ષે ઋષભપુર નગરમાં થયા. છેવટે આમલકપ્પા નગરીમાં મિત્રશ્રી શ્રાવકથી પ્રતિષેાધ પામ્યા.
(૩) આષાઢાચાય –(અવ્યક્ત) · આ સાધુ છે કે દેવ છે?’એમ સદિગ્ધ મનવાળા તે વીનિર્વાણ પછી ૨૧૪ વર્ષે વેતિકા નગરીમાં થયા. તે રાજગૃહીના રાજા અળભદ્રથી પ્રતિમાધ પામ્યા.
૮૫
(૪) અદ્યમિત્રાચાર્ય (સામુચ્છેદિક) ‘ દરેક વસ્તુ ક્ષણે ક્ષણે નાશ પામે છે’ એમ પ્રરૂપનાર. તે વીરનિર્વાણુ પછી ૨૨૦ વર્ષે મિથિલા નગરીમાં થયા. તેઓ રાજગૃહ નગરીમાં ખંડરક્ષક શ્રાવકથી પ્રતિબેાધ પામ્યા. તેઓ આય કૌડિન્યના શિષ્ય હતા.
6
(૫) ગંગાચાય –(દ્વિક્રિય) · એક જ સમયે એક આત્મા એ. ઉપયોગવાળી ક્રિયા કરી શકે એમ માનનાર. તેએ વીરનિર્વાણુ ખાદ ૨૨૮ વર્ષે ઉલ્લુકાતીર નગરમાં થયા. રાજગૃહમાં મણિનાગ નામના યક્ષથી પ્રતિમાધ પામ્યા. તેઓ શ્રીધનગુપ્તસૂરિજીના શિષ્ય હતા.
(૬) રાહગુપ્ત–(ત્રિરાશિક)ષડુંલકાચાય –‘ જીવ, અજીવ અને જીવ એમસ વસ્તુઓમાં ત્રણ ત્રણ રાશિના સ્થાપક. તેએ અંતરંજિકા નગરીમાં વીરનિર્વાણ પછી ૫૪૪ વર્ષ થયા. તેઓ વૈશેષિક મતના પ્રરૂપક થયા.
さ
ઉદ્યમ કરતાં માનવી, શું નવી સીઝે કાજ; રામે ચણાયર તરી, લીધુ લકારાજ.
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ૮૪
જિન-ચન્દ્રકાન્તગુણમાળા
| (૭) ગેઝમાહિલ (અબદ્ધિક)-“સર્પ અને કાંચળીની માફક જીવ અને કર્મને સંબંધ છે” એમ પ્રરૂપનાર. તેઓ વીરનિર્વાણ પછી પ૮૪ વર્ષે દશપુરનગરમાં થયા. શ્રી સીમધરસ્વામી પાસેથી ખુલાસે આવ્યા છતાં પોતાના મિથ્યા મતને (-મિથ્યાત્વને) વળગી રહ્યા.
રાજ્યનાં સાત અંગે (૧) હાથી, (૨) ઘેડા, (૩) રથ, (૪) પાયદળ, (૫) ભંડાર, (૬) અન્નકોઠાર અને (૭) કિલ્લે.
સાત પ્રકારની શુદ્ધિ “અંગ વસન મન ભૂમિકા, પૂરેપકરણ સાર; ન્યાય દ્રવ્ય વિધિશુદ્ધતા, શુદ્ધિ સાત પ્રકાર.”
(૧) અંગશુદ્ધિ-શરીર બરાબર શુદ્ધ થઈ રહે તેટલા પ્રમાણના અચિત્ત જળથી સ્નાન કરીને, શરીર રૂમાલથી લૂછીને પાણી ઢળતાં જીવજંતુની વિરાધના ન થાય તે રીતે શરીર શુદ્ધ કરવાનું ધ્યાનમાં રાખવું.
(૨) વસ્ત્રશુદ્ધિ-પૂજા માટે પુરુષએ બે વસ્ત્ર અને સ્ત્રીએએ ત્રણ વસ્ત્ર તથા રૂમાલ રાખ. પુરુષોએ અષ્ટપડ મુખકેશ બાંધે. ગંજીફરાક વગેરે વાપરવું નહિ. પૂજાનાં વસ્ત્રો સફેદ અને સારાં રાખવાં, રેશમી ન વાપરવાં.
ભૂલ થઈ કે ચેતવું, એ જ ખરે ઉપાય; ભલ્યા ત્યાંથી ફરી ગણે, જેથી ભૂલ ગણાય.
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૪૮૭
(૩) મનશુદ્ધિ-જેમ બને તેમ મનને પૂજામાં સ્થિર કરવું. સંસારના રગડાઝઘડા-ખટપટ વગેરે ખોટા વિચારેને ભૂલી જવા.
(૪) ભૂમિશુદ્ધિ-દેરાસરમાં કા-કચરે બરાબર લીધે કે કેમ તે જોવું. પૂજાનાં ઉપકરણે લેતાં મૂકતાં તેની જગ્યા જોઈને મૂકવાં.
(૫) ઉપકરણશુદ્ધિ-પૂજાનાં જોઈતાં ઉપકરણે કેસર, સુખડ, પુષ્પ, ધૂપ, અગરબત્તી, દીપક, ચોખા, ફળ, નૈવેદ્ય વગેરે બને ત્યાં સુધી ઘરનાં વાપરવાં. . (૬) દ્રવ્યશુદ્ધિ-જિનપૂજા આદિ શુભકાર્યમાં જે ન્યાયથી ઉપાર્જન કરેલું દ્રવ્ય હોય તે ભાવની વૃદ્ધિ થાય છે.
() વિધિશુદ્ધિ-સ્નાન કરીને શુદ્ધ ઊજળાં વસ્ત્ર પહેરી, પૂજાનાં ઉપકરણે લઈ શુભ ભાવના ભાવતાં જિનમંદિરે જવું. રસ્તામાં અશુદ્ધ વસ્તુને સ્પર્શ ન થઈ જાય તથા સંસારી વેપારની ખટપટમાં ન પડતાં એક જ ધ્યાનથી જવું.
'સાત યાત્રાનું ફળ ચઉવિહારી છે; કરી શત્રુંજયની સાત યાત્રા કરે તે ત્રીજે ભવે મેક્ષે જાય.
ચરના સાત પ્રકાર (૧) ચોર, (૨) ચોરી કરાવનાર, (૩) ચેરની સાથે
વહેતાં પાણી નિર્મળાં, બાંધ્યાં ગંભિલાં હોય; - સાધુજન ભમતા ભલા, ડાઘ ન લાગે કેય.
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૮૮
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
છાની વાત કરનાર, (૪) ચારને ભેદ જાણનાર, (૫) ચારથી લેણદેણ કરનાર, (૬) ચોરની વસ્તુ લઈવેચનાર અને (૭) ચેરને સ્થાન આપનાર.
1 ક્યા સાતથી શું ઘટે?
(૧) મૂખના સંગથી જ્ઞાન ઘટે, (૨) ધીરજ વિના ધ્યાન ઘટે, (૩) મૂંગાના સંગથી પ્રીત ઘટે, (૪) નિત્ય જવાથી ભાવ ઘટે, (૫) સત્સંગથી શેક ઘટે, (૬) ઔષધથી રેગ ઘટે અને (૭) પ્રભુભજનથી દારિદ્રય જાય.
સાત નય વસ્તુમાં રહેલા અનંત ધર્મોમાંથી કેઈ એક ધર્મનું સાપેક્ષ દષ્ટિથી નિરૂપણ કરે તેને જૈન ભાષામાં “નય કહે છે. તેના ટૂંકમાં બે ભેદ. (૧) દ્રવ્યાર્થિક અને (૨) પર્યાયાર્થિક.
(૧) દ્રવ્યાર્થિક નય-મૂળ વસ્તુનું સાપેક્ષ દષ્ટિથી નિરૂપણ કરવાવાળા સામાન્ય અંશગામી-વિચારને “ટ્રવ્યાર્થિક નય” કહે છે.
(૨) પર્યાયાર્થિક નય-વસ્તુમાં રહેલા અનંત ધર્મો પૈકી એકનું સાપેક્ષ દષ્ટિથી નિરૂપણ કરવાના વિશેષ અંગશામી વિચારને “પર્યાયાર્થિક નય” કહે છે.
આ બન્નેના સાત પ્રકાર છે – ફાટાક્ષ ક્ષક્ષક્ષક્ષક્ષક્ષક્ષક્ષ વાવાયા
કામ કાધ મદ લોભકી, જબ લગ મનમેં ખાણુ, કહાં મૂર્ખ કહાં પંડિતા, દેને એક સમાને. ”
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસતુઓ
(૧) નૈગમ, (૨) સંગ્રહ, (૩) વ્યવહાર, (૪) જુસૂત્ર, (૫) શબ્દ, (૬) સમભિરૂઢ અને (૭) એવભૂત.
(૧) નગમ નય-લૌકિક રૂઢિ કે સંસ્કારના અનુસરણ માંથી જે વિચાર જન્મે તેને “નિગમ નય' કહે છે. દા. ત.કઈ પુરુષ ડગલે શીવડાવવા માટે દરજીને ત્યાં જતો હોય, તે પહેલાં કાપડિયાની દુકાને જતાં માર્ગમાં મળેલા મિત્રને કહે કે હું ડગલે શીવડાવવા જાઉં છું, તે તે કહેલું નગમ નયના આધારે ખરું છે. કારણ કે, કાપડિયાની દુકાનેથી કપડું ખરીદ કરીને પછી તેને ડગલે શીવડાવવાને ઈરાદો છે. - (૨) સંગ્રહ નય-સામાન્ય પ્રકારે વસ્તુઓને સમુચ્ચય કરી કથન કરવું એ “સંગ્રહ નય ” છે. દા. ત.-એક પુરુષ બીજાને કહે કે-હું તને લાડુ જમાડીશ (તે લાડુની સાથે દાળ, ભાત, શાક વગેરે સમાઈ જાય છે, માટે તે કહેલું સંગ્રહ નયને આધારે ખરું છે.
(૩) વ્યવહારનયતથા નિશ્ચય નય-આચાર અથવા વ્યવહારને આધાર લઈ કેઈને કાંઈ પણ કહેવું અર્થાત પૃથક્કરણરૂપ બુદ્ધિ વ્યાપાર તે “વ્યવહાર નય.” નિશ્ચય નયના આધારે તે જીવ મરતું જ નથી; કારણ કે જીવ અમર છે. . (૪) શબ્દ નય–તેના ચાર ભેદ છે—નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય, ભાવ; એ ચારેના આધારે જે બોલવું તે “શબ્દ નય.”
ગાધન ગજધન બાજધન, એર રત્નધન ખાન; જબ આ સંતેષધન, સબ ધન ધૂળ અસમાને
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
(૫) ઋનુસૂત્ર નય-વસ્તુના વર્તમાન પર્યાય જોઈ
,
કહી નાખવું, તે વર્તમાનગ્રાહી ‘ ઋજુસૂત્ર નય ’ કહેવાય છે. દા. ત. જે વિચાર શબ્દપ્રધાન કેટલાક શાબ્દિક ધર્મો તરફ લક્ષ રાખીને અભેદ ક૨ે તેને ‘ શબ્દ નય કહે છે. જેમ કાઈ શ્રાવકમાં સાધુના જેવા ગુણ જોઈને તેને સાધુ કહેવા તે ‘ઋજુસૂત્ર નય ’ના આધારે ખરું છે.
(૬) સમભિરૂદ્ધ નય-પર્યાય શબ્દોના ભેદથી અના ભેદ માનવા અને વ્યુત્પત્તિભેદ પણ અથ ભેદક છે એટલે કા ના કાંઈક અંશ ઓછો હોય, પણ તે કાને પૂછ્યુંતાથી કર્યું" તેમ કહેવું તે ‘સમિભરૂઢ નય' કહેવાય છે. ‘ દા.ત. કેવળી સિદ્ધ થવાના છે, તેમને સિદ્ધ કહેવા ’ ‘ સમભિરૂઢ નય” ને આધારે ખરું છે.
૪૦
(૭) એવભૃત નય-જે વિચાર, શબ્દથી ફલિત થતા અ ઘટતા હાય ત્યારે જ તે વસ્તુને તે રૂપે સ્વીકારે; ખીજી વખતે નહિ તેને ‘એવ ભૂત નય' કહે છે. અર્થાત્ · કાર્ય પૂરું થયે જ કાય થયું' તેમ જે કહેવું તે. દા. ત. –સ્ત્રી ઘડામાં પાણી ભરીને જતી હાય ત્યારે જ તેને ઘડો કહેવા તે એવભૂત નયના આધારે ખરું' છે.
આ સાતે નયની બાબત ઘણી જ સૂક્ષ્મ છે, માટે ગુરુગમથી જાણવા પ્રયત્ન કરવેશ.
港
************#v
જન્મદુઃખ જરાદુઃખ’, મૃત્યુદુઃખ પુનઃ પુનઃ
સંસારે સાગરે દુઃખ, તસ્માત્ જાવ્રત વ્રત.
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ખાસ જાણ્યા લાયક વસ્તુઓ
આઠની સંખ્યા - સિદ્ધના આઠ ગુણ-(૧) અનંત જ્ઞાન, (૨) અનંત દર્શન, (૩) અનંત ચારિત્ર, (૪) અનંત વીર્ય, (૫) અવ્યાબાધ સુખ, (૬) અક્ષય સ્થિતિ, (૭) અરૂપીપણું અને (૮) અગુરુલઘુ.
અષ્ટપ્રકારી પૂજા-(૧) જળ, (૨) ચંદન, (૩) કુસુમ, (ત્રણ અંગપૂજા) (૪) ધૂપ, (૫) દીપ, (૬) અક્ષત, (૭) ફળ અને (૮) નિવેદ્ય એ પાંચ અગ્રપૂજા, ચૈત્યવંદન સ્તવનાદિ ભાવપૂજા કહેવાય છે. - આઠ મંગળનાં નામ-(૧) દર્પણ, (૨) વર્ધમાન, (૩) કલશ, (૪) મત્સ્ય-યુગ્મ, (૫) શ્રીવત્સ, (૬) સ્વસ્તિક, (૭) નંદાવત અને (૮) ભદ્રાસન.
આઠ પ્રાતિહાર્ય–(૧) અશોકવૃક્ષ, (૨) સુરપુષ્પવૃષ્ટિ, (૩) દિવ્ય ધ્વનિ, (૪) ચામર, (૫) સિંહાસન, (૬) ભામંડળ (૭) દુંદુભિ અને (૮) છત્ર.
આઠ પ્રકારના મદ-૧) જાતિમદ-હરિકેશમુનિએ કર્યો હતે. (૨) કુળમદ-મરીચિએ કર્યો હતે. (૩) બળમદ -શ્રેણિક તથા વસુભૂતિએ કર્યો હતે. (૪) રૂપમદ-સનકુમાર ચકવર્તીએ કર્યો હતે. (૫)તપમદ-કુરગડુ ઋષિએ કર્યો હતે. (૬) ત્રદ્ધિમદ-દશાર્ણભદ્ર રાજાએ કર્યો હતો. (૭) વિદ્યામદ
દીધે ગાલી એક હે, પલટે ગાલી અનેક; જે ગાલી દેવે નહીં તે, રહે એકકી એક.
-
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૯૨
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
મોટું . અહિંસા-આ હાથ પોતે પસાર બધું
-સ્થૂલિભદ્રજીએ કર્યો હતે અને (૮) લોભમદ-સુભૂમ ચકવન્નીએ કર્યો હતે.
આઠ સિદ્ધિઓ (અષ્ટ મહાસિદ્ધિ) (૧) અણિમા–આ લબ્ધિથી શરીર એટલું બધું સૂકમ કરી શકાય કે સેયના નાકામાંથી પિતે પસાર થઈ શકે.
(૨) મહિમા-આ લબ્ધિથી મેરુપર્વત કરતાં પણ મોટું શરીર કરી શકાય.
(૩) લઘિમા-આ લબ્ધિથી પિતાનું શરીર વજનમાં પવન કરતાં પણ હલકું કરી શકાય.
() ગરિમા-આ લબ્ધિથી પિતાનું શરીર એટલું બધું વજનદાર બનાવી શકાય કે વો કરતાં પણ ભારે થઈ જાય.
(૫) પ્રાપ્તિ શક્તિ-આ લબ્ધિથી પિતાના શરીરની એટલી બધી ઊંચાઈ કરી શકે કે પિતે ભૂમિ ઉપર રહ્યા છતાં અંગુલીના અગ્રભાગવડે મેરુપર્વતની ટેચને અને ગ્રહદિકને સ્પર્શ કરી શકે (વિકિય શરીર નહીં).
(૬) પ્રાકામ્ય શક્તિ–આ લબ્ધિથી પાણીની માફક જમીનમાં ડૂબકી મારી શકે અને જમીનની માફક પાણી ઉપર ચાલી શકે.
(૭) ઈશિત્વ–આ લબ્ધિથી તીર્થકર તથા ચક્રવર્તીની અને ઈંદ્રની અદ્ધિ પ્રકટ કરવાને શક્તિમાન થઈ શકે. SEXSXFNJESUKUMKUMAKANTHOKKOKAJAJPUNJHUKUNహాలు
અધિકાર પામી જગતમેં, કરે ન જે ઉપકાર, અધિકારમાંથી આ ગયે, તે પાછળ રો ધિક્કાર. *
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
(૮) વશિત્વ-આ લબ્ધિથી સિંહાદિક ક્રૂર વિકરાળ જાનવરે પણ પિતાને વશ થઈ જાય.
કર્મના આઠ ભેદે. (૧) જ્ઞાનાવરણીય-એ કર્મ આત્માની જ્ઞાનશક્તિને દબાવી રાખે છે.
(૨) દર્શનાવરણીય-એ કર્મ દર્શનશક્તિને દબાવે છે. (૩) વેદનીય-એ કર્મ સુખ દુઃખને અનુભવ કરાવે છે.
(૪) મેહનીય–એ કર્મ મોહના કારણે અધોગતિએ લઈ જવાનું કામ કરે છે જે શ્રદ્ધા અને સંયમમાં વિરૂપ બને છે.
(૫) આયુષ્ય-એ કર્મ જીવ ક્યાં સુધી તે ભવમાં રહેશે તે નક્કી કરે છે. સર્વથા ક્ષય થાય તે જ ક્ષે જાય.
(૬) નામ-આ કર્મ શુભ, અશુભ, શરીર, રૂપ, યશનું કારણ છે. -
. (૭) ગેત્ર-આ અમુક કર્મ ઉચ્ચ છે, નીચ છે એવા , વ્યવહારનું કારણ છે.
(૮) અંતરાય-આ કર્મ સારાં કામમાં વિદ્ધ નાખનારું છે.
આમાં જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, મેહનીય અને અંતરાય; આ ચાર કર્મ ઘાતી કર્મો કહેવાય. તેને નાશ થવાથી.' કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય. બાકીનાં ચાર વેદનીય, આયુષ્ય, નામ
પઢના લિખના ચાતુરી, તીને બાતેં સહેલ, કામદહન મન વશીકરણ, ગગન ચઢી મુકેલ.
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનચંદ્ર-કાન-ગુણમાળા ,
અને ગેત્રના અઘાતી કર્મો કહેવાય. એ આઠે કર્મોને સંપૂર્ણ ક્ષય થાય ત્યારે જીવ મેક્ષે જાય.
અષ્ટ પ્રવચનમાતા
પાંચ સમિતિ (૧) ઈરિયાસમિતિ-સાડાત્રણ હાથ પ્રમાણ આગળ નીચે દષ્ટિ રાખીને ભૂમિ જોતાં જયણુએ ચાલવું.
(૨) ભાષાસમિતિ-સાવદ્ય વચન બોલવું નહિ એટલે બીજાને દુઃખ ન થાય તેવી રીતે બોલવું. . (૩) એષણસમિતિ-૪ર દોષ રહિત નિર્દોષ આહાર-પાણી લેવાં. . (૪) આદાનભંડમત્તનિક્ષેપણસમિતિ-વસ્ત્ર, પાત્ર વગેરે પૂજ્યા (અંગ્રેર્યા-ફૂડ્યા) વિના લેવા-મૂકવાં નહિ.
(૫) પારિષ્ઠાપનિકાસમિતિ-હલે, માત્રાદિ અણપૂજી (સાફ ર્યા વિનાની) જીવાકુળ ભૂમિએ પરઠવવાં નહિ.
ત્રણ ગુપ્તિ . (૬) મનગુપ્તિ-મનમાં આર્તા, રૌદ્ર ધ્યાન ધ્યાવવાં નહિ. . (૭) વચનગુપ્તિ-નિરવદ્ય વચન પણ કારણ વિના બેલવાં નહિ. . (૮) કાયગુપ્તિ-શરીર અણપડિલેહ્યું હલાવવું નહિ.
આળસ ત્યજી ઉદ્યમ કરે, ચિત્તમાં કરી વિચાર, સુખી થશે તેથી સદા, નહિ તો થશે ખુવાર.'
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુ
અભવી આઠે જણ−(૧) સંગમ દેવ, (૨) કાલ કસાઈ, (૩) કપિલા દાસી, (૫) અંગમક આચાય (૫) રગુપ્ત, (૬) પાલક મુનિ, (૭) પાલક રાજપુત્ર (કૃષ્ણજીત) અને (૮) વિનયરત્ન મુનિ (ઉદાયી રાજાને મારનાર.)
આને ભરાંસે રહેવુ નહિ–(૧) વેશ્યા, (૨) રાજા, (૩) સર્પ, (૪) અધ્યયન, (૫) શસ્ત્ર, (૬) વિષયભાગ, (૭) આયુષ્ય અને (૮) દ્રવ્ય.
૪૯૫
અથવા
(૧) કામ, (ર) સર્પ, (૩) જળ, (૪) અગ્નિ, (૫) વેશ્યા, (૬) રાગ, (૭) શત્રુ અને (૮) રાજા.
આઠ દૃષ્ટિ-(૧) મિત્રા, (૨) તારા, (૩) મલા, (૪) દીપ્રા, (૫) સ્થિરા, (૬) કાંતા, (૭) પ્રભા અને (૮) પરા.
(૧) મિત્રાદ્ધિ તૃણુકણાગ્નિ જેવી, (૨) તારાદૃષ્ટિ ગામય કણાગ્નિ જેવી, (૩) અલાર્દષ્ટિ કાષ્ઠ કણાગ્નિ જેવી, (૪) દ્વીપ્રાદૃષ્ટિ દીપપ્રભા જેવી, (૫) સ્થિરાઇષ્ટિ રત્નપ્રભા જેવી, (૬) કાંતાદૃષ્ટિ તારાપ્રભા જેવી, (૭) પ્રભાદૃષ્ટિ સૂર્ય પ્રભા જેવી અને (૮) પરાર્દષ્ટિ ચંદ્રપ્રભા જેવી.
બુદ્ધિના આઠ ગુણ–(૧) શુશ્રુષા, (૨) શ્રવણુ, (૩) ગ્રહણ, (૪) અવધારણ, (૫) ઊહાપેાહ, (૬) અવિજ્ઞાન,
****
**
જન્મ તુમ આયે જગતમે, જગત હસત તુમ રોય; અખ કરી અસી કર ચલા, તુમ હંસત જગરાય.
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૯૬
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
(૭) તત્ત્વવિજ્ઞાન અને (૮) નિરીક્ષણ. આઠ વસ્તુઓ કોના જેવી ?
(૧) ક્રોધ સમાન ઝેર નહિ, (૨) માન સમાન વૈરી નિહ, (૩) માયા સમાન ભય નહિ, (૪) લાભ સમાન દુઃખ નહિ, (૫) સ ંતોષ સમાન સુખ નહિ, (૬) પચ્ચક્ખાણ સમાન હેતુ (કારણ) નહિ, (૭) દયા સમાન અમૃત નહિ અને (૮) સત્ય સમાન શરણુ નહિ.
આઠ પ્રકારના આદર કરવા
(૧) જ્ઞાન જાણવાના ઉદ્યમ કરવા, (૨) નવાં કર્મોને આવતાં રાકવાં, (૩) જૂનાં કર્મો તપશ્ચર્યા કરી નષ્ટ કરવાં, (૪) નિન ઉપર સ્નેહ રાખવા, (૫) નવીન સાધુને જ્ઞાન આપવું–ભણાવવું”, (૬)ભણીને વિચારવું, (૭) પેાતાની જ્ઞાતિમાં કલેશ થયા હાય તેા તે શાંત કરવા, અને (૮) વૃદ્ધ, ખાળ, ગ્લાન, તપસ્વીની વયાવચ્ચ કરવી.
આઠ પ્રકારના મિત્રો
(૧) જન્મપયતના મિત્ર માતા, (૨) ઘરનેા મિત્ર સ્ત્રી અને ધન, (૩) દેહના મિત્ર અન્ન, (૪) આત્માના મિત્ર જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્ર, (૫) રોગીના મિત્ર ઐષધ, (૬) સ’ગ્રામના મિત્ર હાથ, (૭) પરદેશના મિત્ર વિદ્યા અને (૮) અતસમયના મિત્ર પરમાત્મા.
જાય
સપથી સંપત્તિ સાંપડે, સ ́પથી જેન ઘરમાં સંપ નહિ, ત્યાં સુખ નહિ
に
લેશ; લવલેશ.
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
૪૯૭
નવની સંખ્યા
નવ લેાકાંતિક દેવા–(૧) સારસ્વત, (૨) આદિત્ય, (૩) વરુણ, (૪) વહ્નિ, (૫) ગતિ, (૬) તુષિત, (૭) અવ્યાખાધ, (૮) આગ્નેય, (૯) અરિષ્ટ. આ નવે લોકાંતિક દેવા પાંચમા બ્રહ્મ દેવલે કે ત્રીજે પ્રતરે આઠ સાગરોપમના આયુષ્યવાળા, મહારુખિયા, તીર્થંકરને દીક્ષાકલ્યાણક જણાવનારા અને એકાવતારી હાય છે.
તીથકર નામકર્મ · બાંધનાર નવ જણુ ભગવત મહાવીરના સમયમાં (૧) શ્રેણિક રાજા, (૨) શ્રી. મહાવીરસ્વામીના કાકા સુપાર્શ્વ, (૩) પાટ્ટિલ અનગાર, (૪) શ્રેણિકના પુત્ર ઉદાયી, (પ) શ્રાવસ્તી નગરીને શ્રાવક શંખ, (૬) શતક જેવું બીજું નામ પુષ્કલી હતું તે, (૭) દૃઢાયુ, (૮) ખત્રીશ પુત્રને જન્મ આપનાર સુલસા અને (૯) ભગવંતને બીજોરાપાક વહેારાવનાર શ્રાવિકા રેવતી.
નવ વાસુદેવ (૧) ત્રિપૃષ્ટ, (૨) દ્વિપૃષ્ઠ, (૩) સ્વયંભૂ, (૪) પુરુષાત્તમ, (૫) પુરુષસિહ, (૬) પુરુષ પુડરીક, (૭) દત્ત, (૮) લક્ષ્મણ, (૯) કૃષ્ણ.
નવ પ્રતિવાસુદેવ-(૧) અશ્વગીવ, (૨) તારક, (૩) મેરક, (૪) મધુકૈટભ, (૫) નિશુ’ભ, (૬) ખલી, (૭) પ્રલાદ, (૮) રાવણ, (૯) જરાસ ધ.
એસએ
મરતા મરના કથા કરે, મરી ન જાણે કાય; મરના અસા કીજીએ, ફીર પરના નવ હાય.
૩૨
»
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
નવ બલદેવ-(૧) અચલ, (૨) વિજય, (૩) સુભદ્ર, (૪) સુપ્રભ, (૫) સુદર્શન, (૬) આનંદ, (૭) નંદન, (૮) પદ્ય (રામચંદ્ર), (૯) રામ (બલરામ)
નવ પ્રકારના પરિગ્રહ-(૧) ધન, (૨) ધાન્ય, (૩) રૂપું, (૪) નું, (૫) ક્ષેત્ર, (૬) વાસ્તુ, (૭) દ્વિપદ, (૮) ચતુષ્પદ (ગાય, ભેંસ વગેરે), ૯. કુષ્ય (સોના-રૂપા સિવાયની ઘાતુઓ.) . '
શિયળની નવ વાડ-(૧) સ્ત્રી, પશુ, નપુંસક રહિત એવા સ્થાનમાં વાસ કરે, (૨) સ્ત્રીની પાસે સરાગપણે કથા –વાર્તા કરવી નહિ, (૩) સ્ત્રી જે આસને બેઠી હોય, તે આસને પુરુષે બે ઘડી બેસવું નહિ, (૪). સ્ત્રીનાં અંગોપાંગ સરાગપણે જેવાં નહિ, (૫) જ્યાં સ્ત્રી પુરુષ સૂતાં હોય તથા કામકીડાની વાત કરતાં હોય ત્યાં ભીંત પ્રમુખને આંતરે રહેવું નહીં, (૬) સીની સાથે પૂર્વે ભગવેલા ભાગને સંભારવા નહિ, (૭) વિકાર કરનાર હોવાથી સ્નિગ્ધ આહાર છોડી દે, (૮) નીરસ આહાર પણ વધારે કરે નહિ અને (૯) શરીરની શોભા વગેરે કરવી નહિ.
નવ પ્રકારના રસ–(૧) હાસ્ય, (૨) કરુણા, (૩) રૌદ્ર, (૪) વીર, (૫) ભયાનક, (૬) બિભત્સ, (૭) અદ્ભુત, (૮) શાંત અને (૯) શૃંગાર.
મન મેતી ઓર દૂધકા, તીને એક સ્વભાવ; ફાટ પીછે ના મિલે, કટિ જતન બનાવ
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુ
નવપદનાં નામ, ગુણ અને વણુ (૧) અરિહંત-૧૨-ધાળેા. (૨) સિદ્ધ–૮–રાતા. (૩) આચાય ૩૬-પીળો. (૪) ઉપાધ્યાય-૨૫–લીલા. (૫) સાધુ૨૭-કાળા. (૬) દન–૬૭–ધાળા. (૭) જ્ઞાન–૧૧–ધાળા. (૮) ચારિત્ર-૭૦-ધાળા. (૯) તપ-૫૦-ધોળા.
અરિહંત તથા સિદ્ધ દેવ, આચાય, ઉપાધ્યાય અને સાધુ ગુરુ તથા દન, જ્ઞાન, ચારિત્ર અને તપ એ ધ. પ્રભુનાં પૂજનીય નવ અંગ
(૧) પ્રભુના જમણા-ડામા અંગૂઠા, (ર) પ્રભુના જમણા −ાખા ઢીંચણ, (૩) પ્રભુનાં જમણાં–ડામાં કાંડાં, (૪) પ્રભુના જમણા—ડાખા ખભા, (૫) પ્રભુનુ’ મસ્તક-શિખા, (૬) પ્રભુનું લલાટ, (૭) પ્રભુને કં, (૮) પ્રભુની છાતી અને (૯) પ્રભુની નાભિ.
૪૯૭
શત્રુંજયની નવ ટૂંકા
(૧) સદા–સોનાજી ( ખરતરવસહી), (૨) છીપાવસહી, (૩) સાકરચંદ્ર પ્રેમચંદની ટ્રેક, (૪) ઉજમબાઈની ટૂંક (૫) હેમાભાઈની ટૂંક (૬) પ્રેમચંદ મેાદીની ટૂંક (છ) ખાલાભાઈની ફૂંક (૮) માતીશા શેઠની ટૂંક અને (૯) દાદા શ્રીઋષભદેવની ટૂંક. (ટૂંક એટલે વિદેશનો સમૂહ )
નવ પ્રકારના નિધિઓ-(૧) નૈસર્પ, (૨) પાંડુક,
અ
ઉત્તમ કુળ નરભવ લહી, પામ્યા ધર્મ જિનરાય; પ્રમાદ મૂકી કીજીયે, ખિણ લાખીણા
જાય.
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૦૦.
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
(૩) પિંગલ, (૪) સર્વરત્ન, (૫) મહાપ, (૬) કાળ, (૭) મહાકાળ, (૮) માણવક અને (૯) શંખ.
દશની સંખ્યા દશ પ્રકારની સંજ્ઞા–(૧) આહાર, (૨) ભય, (૩) . પરિગ્રહ, (૪) મિથુન, (૫) ક્રોધ, (૬) માન, (૭) માયા, (૮) લેભ, (૯) ઘ અને (૧૦) લક.
જિનભવનમાં ટાળવા ચગ્ય દશ મોટી આશાતનાઓ-(૧) તલ, (૨) પાણી, (૩) ભજન, (૪) વાણી, (૫) સ્ત્રીસંગ, (૬) શયન, (૭) ઘૂંકવું, (૮) લઘુનીતિ, (૯) વડી નીતિ અને (૧૦) જુગાર. -
જીવના દશ પ્રાણ (૧) સ્પશે દ્રિય (૨) રસેંદ્રિય, (૩) ધ્રાણેદ્રિય,(૪) ચક્ષુરિંદ્રિય, (૫) શ્રોત્રંદ્રિય, (૬) મનબળ, વચનબળ (૮) કાયદળ, (૯) શ્વાસોચ્છવાસ અને (૧૦) આયુષ્ય.
શ્રી મહાવીર ભગવંતના દશ શ્રાવકે
(૧) આણંદ, (૨) કામદેવ, (૩) ચુલનીપિતા, () સુરદેવ, (૫) ચુલ્લશતક, (૬) કુડકોલિક, (૭) સાલપુત્ર, (૮) મહાશતક, (૯) નંદિનીપિતા અને (૧૦) તેલીપિતા.
દશ કારણથી દીક્ષા લઈ શકાય –(૧) પિતાની .
જિનું કાજે તિ, પાઈએ, કરે તેસા ફળ જોય; સુખ દુઃખ આપ કમાઈએ, દોષ ન દીજે કેય.
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________
આસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
ઈચ્છાથી, (૨) રેષથી, (૩) વૃદ્ધ અવસ્થાથી, (૪) જાતિ
મરણ જ્ઞાનથી (મૃગાપુત્રની પેઠે), (૫) તૃષણથી (કપિલની પેઠે), (૬) ગુરુ ઉપદેશથી (શ્રી આદિનાથના ૯૮ પુત્રોની પિઠે), (૭) “દેવનું આયુષ્ય વેડું છે” એમ કહેવાથી, (૮) મેહથી (ભૃગુ-પુરહિતની પેઠે), (૯) રેગ ઉત્પન્ન થવાથી (અનાથી મુનિની પેઠે) અને (૧૦) કેઈમાને નહિ ત્યારે (તેતલસુતની પેઠે.)
જીવને દશ વસ્તુઓ દુર્લભ છે–(૧) મનુષ્ય જન્મ, (૨) આર્ય ક્ષેત્ર, (૩) પંચેન્દ્રિય પપણું (૪) ઉત્તમ કુળ, (૫) દીર્ઘ આયુષ્ય, (૬) નીરોગી શરીર, (૭) સદ્ગુરુને યેગ, (૮) સિદ્ધાંતશ્રવણ, (૯) દેવ, ગુરુ, ધર્મની ઉપર શ્રદ્ધા અને (૧૦) તપ, સંયમમાં બલ-વીર્ય ફેરવવું.
- દશ જણની વૈયાવચ્ચ કરવી–તીર્થકરની, (૨) ગણધરની, (૩) આચાર્યની, (૪) ઉપાધ્યાયની, (૫) વિરની, (૬) તપસ્વીની (૭) પ્લાનની, (૮) નવદીક્ષિતની ) સંઘની અને (૧૦) સાધર્મિકની.
દશ દષ્ટાંતે મનુષ્ય જન્મ દુર્લભ " (૧) ભેજન, (૨) પાસા, (૩) ધાન્ય, (૪) જુગાર, (૫) રત્ન, (૬) સ્વપ્ન, (૭) રાધાવેધ, (૮) શેવાલ, (૯) ધસરું અને (૧૦) પરમાણુ
દેષ દીજે નિજ કર્મને, જેણે નવિ કીધો ધર્મ - ધર્મ વિના સુખ નવિ મળે, એ જિનશાસન મર્મ.
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૦૧
શ્રી જિનચંન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
દશ અચ્છેરાં (આશ્ચય)
(૧) કાઈ પણ તીર્થંકરને કેવળજ્ઞાન થયા પછી ઉપસર્ગ થાય નહીં છતાં ભગવત મહાવીરને ગેાશાળાએ ઉપસગ કર્યો.
(૨) સ્ત્રીવેદે તીર્થંકર થાય નહીં છતાં મલેિનાથ સ્ત્રીપ થયા.
(૩) ગંનું પલટાવું બને નહીં. છતાં શ્રી. મહાવીરસ્વામીની ખાખતમાં અન્ય
(૪) તી કર પરમાત્માની દેશના ખાલી જાય નહિ છતાં ભગવત મહાવીરસ્વામીની પ્રથમ દેશના ખાલી ગઈ. (૫) વાસુદેવ પોતાના દ્વીપથી ખીજે જાય નહીં છતાં કૃષ્ણ વાસુદેવ અપરકકા નગરીમાં દ્રૌપદીને લેવા ગયા.
(૬) યુલિયા મરીને નરકે જાય નહી, છતાં રિ અને હિરણીનું જોડલું નરકે ગયુ.
(૭) ભવનપતિના દેવા ઉપલા દેવલાકમાં જઈ શકે નહિ પણ ચમરેન્દ્ર સૌધમ દેવલોકમાં ગયા.
(૮) પાંચસેા ધનુષ્યની અવગાહનાવાળા ૧૦૮ એક સમયે સિદ્ધિપદ પામે નહીં છતાં અષ્ટાપદ્મ પર ઋષભદેવ તથા ભરતના પુત્રા કુલે ૧૦૮ સિદ્ધિપદ પામ્યા.
(૯) દેવા પેાતાના મૂળ વિમાના સહિત પૃથ્વી પર
8A4***
*****
વાવી કરી કાદરી, તો કયુ લુણીએ સાળ; પુણ્ય વિના સવિ જીવડા, આશા આળ પંપાળ
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૫૦૦
આવે નહીં છતાં સૂર્ય અને ચંદ્ર મૂળ વિમાનમાં ભગવાન મહાવીરને વાંદવા આવ્યા
(૧૦) અસંયતિની પૂજા થાય નહીં, છતાં શ્રી સુવિધિનાથના નિર્વાણ પછી તેમ બન્યું.
દશ પ્રકારનાં કલ્પવૃક્ષે (૧) ગૃહાંગ-રહેવા માટે ઘર આપે. (૨) તિષાંગ-જ્યોતિ (પ્રકાશ) આપે. (૩) ભૂષણંગ-દરેક પ્રકારના અલંકારે આપે. (૪) ભેજનાંગ-દરેક પ્રકારનાં ભેજન આપે. (૫) વસ્ત્રાંગ-દરેક જાતનાં વસ્ત્રો આપે. (૬) ચિત્રરસાંગ-દરેક પ્રકારના પીવાના પદાર્થો આપે. (૭) તુર્યાગ-દરેક જાતનાં વાજિંત્રે આપે. (૮) કુસુમાગ–દરેક પ્રકારનાં સુગંધી પદાર્થો આપે. (૯) ભાજનાંગ-દરેક પ્રકારનાં વાસણો આપે. (૧૦) દીપાંગ-દીપકે પ્રગટાવે.
દશ ચંદરવા ક્યાં ક્યાં રાખવા (૧) જિનભવન, (૨) પૌષધશાળા, (૩) સામાયિકશાળા, (૪) ભેજનગૃહ, (૫) વલેણાનું સ્થાન, (૬) ખાંડવાનું સ્થન, (૭) દળવાનું સ્થાન, (૮) ચૂલા ઉપર, (૯) પાણિયાર
આયુ પહેતે આતમા, કઈ નવિ રાખણહાર; ઇંદ્ર ચંદ્ર જિનવર વળી, ગયા સવિ નિરધાર.
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૪
શ્રી જિનચંન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ઉપર અને (૧૦) શય્યાના સ્થાને,
દશ પ્રકારનાં પચ્ચખાણ ને તેનુ ફળ (૧) નવકારશી-એક સેા વર્ષોંનુ નરકાયુ દૂર કરે. (૨) પારિસી–એક હજાર વર્ષોંનું (૩) સાપેારિસી-દશ હજાર વર્ષનુ (૪) પુરિમર્દ્ર-એક લાખ વતુ (૫) એકાસણું-દશ લાખ વર્ષોંનું (૬) નિવી—એક ક્રોડ વર્ષનું (૭) એક્લ ઠાણુ-દશ ક્રોડ વર્ષોંનુ (૮) એક દત્તિ-સા ક્રોડ વર્ષોંનુ (૯) આય’મિલ-એક હજાર ક્રોડ વનું,, (૧૦) ઉપવાસ-દશ હજાર ક્રોડ વર્ષનું,, એવી રીતે એક ઉપવાસની વૃદ્ધિથી અનુક્રમે દસ ગણા અક વધારવા એ પ્રમાણે નરકઆયુ તૂટે છે.
99
99
',
22
+39
99.
22
29
29
27
""
""
,,
,,
""
99
દશ પ્રકારની નારકીની વેદના—(૧) શીત, (૨) ઉષ્ણુ, (૩) ક્ષુધા, (૪) પિપાસા, (૫) કંડુ (ખંજવાળ), (૬) ભય, (૭) શાક, (૮) પરવશતા, (૯) જ્વર અને (૧૦) વ્યાધિ. (નારકીના જીવાને પડતાં દુઃખાની આ લાકમાં ફાઈ ઉપમા નથી.)
રે જીવ માત ન કીજિયે, ન કીજે માટી વાત; કીડી અનતમે વેચીએ, ત્યારે કીહાં ગઈ જાત.
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________
બજાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૫૦
સાધુની દશાવિધ ચક્રવાલ સામાચારી-(૧) ઈચ્છકાર, (૨) મિચ્છકાર, (૩) તહકાર, (૪) આવસ્સહિ, (૫) નિસ્ટિહી, (૬) પૃચ્છા, (૭) પડિપૃચ્છા, (૮) છદણ, (૯) નિમંત્રણ અને (૧૦) ઉપસંપદા.
અગિયારની સંખ્યા મહાવીરના અગિયાર ગણધર-(૧) ઈંદ્રભૂતિ, (૨) અગ્નિભૂતિ, (૩) વાયુભૂતિ, (૪) વ્યક્ત, (૫) સુધર્મા, (૬) મંડિત, (૭) મૌર્યપુત્ર, (૮) અકંપિત, (૯) અચલભ્રાતા, (૧૦) મેતાર્ય અને (૧૧) પ્રભાસ.
* શ્રાવકની અગિયાર પહિમા
(૧) દર્શન (સમકિત), (૨) શ્રત, (૩) સામાયિક, (૪) પિષધ, (૫) કાર્યોત્સર્ગ, (૬) મૈથુનવર્જન, (૭) સચિત્તવર્જન, (૮) સ્વયં આરંભવર્જન, (૯) પ્રેષ્ય-સેવક વગેરે પાસે પણ આરંભવર્જન, (૧૦) પિતાના નિમિત્તનું ભજન અશનાદિક વર્જન અને (૧૧) મુનિ જેવું વર્તન. (પહેલી પ્રતિમા એક માસની એમ અનુક્રમે અગિયારમી પ્રતિમા અગિયાર માસની જાણવી.)
બારની સંખ્યા શ્રાવકનાં બાર વતે-(૧) સ્થૂલ પ્રાણાતિપાતવિરમણ,
આપ સરૂપ વિચાર તું, જો હેય હૈડે સાન; કરણી તેવી કીજીયે, જિમ વાધ જગવાન,
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૦૧
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા,
(૨) સ્થૂલ મૃષાવાદવિરમણ, (૩) સ્થૂલ અદત્તાદાનવિરમણ, (૪) સ્વદારાસતેષ પરસ્ત્રીવર્જનાદિક, (૫) પરિગ્રહપ્રમાણ, (૬) દિગવત (૭) ભેગેપભેગ, (૮) અનર્થદંડ પરિહાર, (૯) સામાયિક, (૧૦) દેશાવગાશિક, (૧૧) પૌષધ અને (૧૨) અતિથિસંવિભાગ.
આ બાર વ્રતમાં પાંચ અણુવ્રત, ત્રણ ગુણવ્રત અને છેલ્લાં ચાર શિક્ષાવ્રત છે.
બાર ચક્રવર્તી એનાં દેહમાન તથા આયુષ્ય
નંબર ૧. ૨.
છે × ર
નામ દેહમાન-ધનુષ્ય પ્રમાણ આયુશ્ય. ભરત ૫૦૦
૫૦૦ ૮૪ લાખ પૂર્વ સગર ૪પ૦ ૭૨ લાખ પૂર્વ. મઘવા ૪૦
૫ લાખ પૂર્વ. સનકુમાર ૩૯ાા.
૩ લાખ પૂર્વ શાતિ ૪૦
૮ લાખ પૂર્વ કુંથુ
૯૫ હજાર વર્ષ અર ૩૦
૮૪ હજાર વર્ષ. સુભૂમ ૨૮ ૬૦ હજાર વર્ષ મહાપદ્મ ૨૦. ૩૦ હજાર વર્ષ. હરિપેણ ૧૫ ૧૦ હજાર વર્ષ. -
#
૩૫
૭. ૮. ૯.
જરા આવી જોબન ગયું, શિર પર પલટયા કેશ; લલુતા તે છાંડી નહિ, ને કરે ધર્મ લવલેશ.
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુ
૧૧.
૧૨.
જય
અહ્મદત્ત
બાર ભાવનાનું સક્ષિપ્ત સ્વરૂપ (૧) અનિત્ય ભાવના-તારો સંબંધ, તારા સયાગા, તારી ચીજો તારી પાસે નિત્ય રહેવાની નથી, તારું શરીર પણુ સદા તારું નથી; એવી ભાવના રાખવી તે.
૧૨
७
૩ હજાર વર્ષ.
૭૦૦ વર્ષ
(૨) અશરણ ભાવના–તને વ્યાધિ થાય તે પીડામાં કોઈ ભાગ પડાવે તેમ નથી, દુઃખમાં કાઈ ટેકા આપી શકે તેમ નથી. તારે તારા જ આધાર છે એવી ભાવના રાખવી તે.
(૩) સંસાર ભાવના આખા સ`સારમાં કમરાજા જે નાટક કરાવી રહ્યો છે અને આખા આ ભવપ્રપ`ચ ચાલી રહ્યો છે, તેના વિવેકરૂપ પર્વત પર ઊભા રહી વિચાર કરવા તે. (૪) એકત્વ ભાવના–આ આત્મા એકલા જ છે, એનું કાઈ નથી, એ કાઈ ના નથી, એ એના પેાતાના જ માલિક છે એવી ભાવના રાખવી તે.
(૫) અન્યત્વ ભાવના-આપણા આત્મા સથી અન્ય-ભિન્ન છે, એનું કોઈ સગુ' નથી, એનું શરીર પણ એનાથી અન્ય છે, આવી સ્વપરભાવવિચારણા કરવી તે.
ચા
(૬) અશુચિ ભાવના–માંસ, રુધિર, મેદ, હાડકાં, લેાહી અને ચામડીનુ બનેલુ આ શરીર અપવિત્રતાની પાટલી
#
મા
પંચદ્રિય જિહાં પરવડા, રોગ જરા નાવત; જોવન ચંચળ જાય સદા, કરી લે ધર્મ મહુત.
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________
પષ્ટ
શી જિનચન્દ્રન્કાન્તજુણમાના
છે, એના ઉપર મહ કરવા જેવું નથી. ધર્મકાર્ય કરીને એને ખરે ઉપયોગ કરી લેવા જેવું છે, એવી ભાવના ભાવવી તે.
(૭) આશ્રવ ભાવના–જીવ મિથ્યાત્વ-અવતીપણાથી, કષાયથી અને મન, વચન, કાયાના વેગથી કર્મો બાંધે છે, તેથી ભારે થાય છે અને સંસારમાં રખડે છે, એ વિચાર કરે તે.
(૮) સંવર ભાવના-ક્ષમાદિક દશ યતિધર્મો, આઠ પ્રવચન માતા, બાર ભાવનાઓ, બાવીશ પરીષહ વગેરે દ્વારા આવતાં કર્મોને રોકી શકાય છે, એવી વિચારણા કરવી તે.
(નિર્જરા ભાવના-વૃત્તિ પર અંકુશ, અનશનાદિ બાહ્ય તપસ્યા તથા વિનય, વૈયાવચ્ચ આદિ આંતર તપસ્યાથી લાગેલા કર્મોની મુક્તિ. કમ ભેગવ્યા વિના છૂટવાં અશકય છે એવી વિચારણા કરવી તે.
(૧૦) ધર્મસૂતતા ભાવના-આત્માનું સ્વરૂપ, કર્મ સ્વરૂપ, બનેને સંબંધ, મુક્તિ માર્ગ, તેના ઉપાય અને તેનું ઉપાદેયપણું ધર્મમાં બતાવ્યું છે તેની પુષ્ટિરૂપ વિચારણા કરવી તે.
(૧૧) લેકપદ્ધતિ ભાવના-કાકાશનું સ્વરૂપ,
•
છૂટે હાથે ન વાવર્યો, સંબળ ન કીધો સાથ; આય ગઈ મન ચેતીઓ, પછે ઘણે નિજ હાથ,
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાણવા લાયક...વસ્તુ
લેાકનું સ્વરૂપ, તેમાં થતાં અત્માનાં જન્મ-મરણની સ્થિતિ અને એના રખડપાટનાં સ્થાનાની વિચારણા કરવી તે.
(૧૨) એધિદુલ ભ ભાવના-સાચા માર્ગોની આળખાણુ, પ્રાપ્તિ અને સરક્ષણ મુશ્કેલ છે; પણ એ રત્નત્રયીની પ્રાપ્તિ કરવી એ ખાસ કન્ય છે; એવી વિચારણા હંમેશાં કરવી.
તેરની સ ંખ્યા તેર કાઠિયા
(૧) આલસ–દેવ, ગુરુ પાસે જતાં આળસ (૨) માહ–સ્ત્રી, પુત્ર આર્દિકથી વીંટળાઈ રહે.
૧૦૯
થાય.
(૩) અવિનય-ગુરુ કાંઈ ખાવા નહી' આપે, ધંધા કરીશું તે ખાઈશુ
(૪) અભિમાન–મનમાં મેાટાઈ. રાખે, કાણુ પગે લાગે ? (૫) ક્રોધ–ગુરુની આગતા-સ્વાગતા ન કરે, તેમને આક્રોશપૂર્વક એલે.
*******4***
(૬)' પ્રમાદ પ્રમાદમાં પડયો રહે.
(૭) કૃપણુ-ગુરુ પાસે જઈશું તે ખચ કરવેા પડશે. (૮) ભય-ગુરુ પાસે વ્રત પચ્ચખ્ખાણુ કરવુ પડે; એવા ભય રાખતાં ગુરુ પાસે ન જાય.
ધન જાવન નર્ રૂપને, ગવ કરે તે ગમાર્ક કૃષ્ણ ખળભદ્ર દ્વારકા, જતાં ન
લાગી વાર.
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૧૦
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
(૯) શેક–શકના ગે ન જાય. (૧૦) અજ્ઞાન-અજ્ઞાનતાના કારણથી ગુરુ પાસે ન જાય. (૧૧) વિકથા-વિકથા (વાત) કરવામાં તત્પર રહે. . (૧૨) કેતુક–માર્ગમાં કૌતુક જોવા ઊભે રહે. (૧૩) વિષય-કામમાં રત રહેતાં ગુરુ પાસે ન જાય.'
સ્થાપનાચાર્ય પડિલેહવાના તેર બોલી (૧) શુદ્ધ સ્વરૂપના ધારક, (૨) ગુરુજ્ઞાનમય, (૩) દર્શનમય, (૪) ચારિત્રય, (૫) ગુરુ-શુદ્ધ શ્રદ્ધામય, (૬) પ્રરૂપણમય, (૭) સ્પર્શનામય, (૮) ગુરુ-પંચાચાર પાળે, (૯) પળાવે, (૧૦) અનુદે, (૧૧) ગુરુ–મનગુપ્તિ, (૧૨) વચનગુણિ, અને (૧૩) કાયગુપ્તિમાં ગુસ. ,
ચોદની સંખ્યા ચદ સ્વ-(૧) ગજ, (૨) વૃષભ, (૩) સિંહ, (૪) શ્રીદેવી, (૫) પુપમાળ, (૬) ચંદ્ર, (૭) સૂર્ય, (૮) ધ્વજા, (૯) કુંભ, (૧૦) પત્ર સરોવર, (૧૧) સાગર, (૧૨) વિમાન, (૧૩) રત્નગંજ, (૧૪) અગ્નિશિખા.
તીર્થકરની માતા આ ચૌદ સ્વમ ઊજળાં જુએ,ચકવર્તીની માતા ઝાંખા જુએ, વાસુદેવની માતા સાત અને બલદેવની માતા ચાર જુએ છે અને મંડિલકની માતા એક સ્વમ જુએ.
આંખતણે ફરુકડે, ઉથલપાથલ થાય; ઈશ્ય જાણી જીવ બોપડા, મા પડીશ મમતામાંય;
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૫૧૧
ચાદ રાજલોકનું પ્રમાણ-(૧) એક દેવ સૌધર્મ દેવકથી કીડાપૂર્વક હજાર ભાર લેઢાને ગળે પિતાના સર્વ બળથી ભૂમિ પ્રતિ ફેકે તે ૬ માસ, ૬ દિવસ ૬ પ્રહર, ૬ મુહૂર્ત, ૬ ઘડી, ૬ પળે પૃથ્વી પર આવે છે ત્યારે એક રાજપ્રમાણ થાય, તેવાં ચૌદ રાજલક જાણવાં. - સંમૂચ્છિી મનુષ્યને ઉપજવાનાં ચાદ સ્થાનક
. (૧) વડી નીતિમાં, (૨) લધુ નીતિમાં, (૩) શ્લેષ્મમાં, (૪) શરીરના મેલમાં, (૫) નાકના મેલમાં, (૬) ઊલટીમાં, (૭) પિત્તમાં, (૮) પરુમાં, (૯) રુધિરમાં, (૧૦) શુક-વીર્યમાં, (૧૧) મૃતફલેવરમાં (૧૨) સ્ત્રી-પુરુષના સંગમાં, (૧૩) નગરની ખાઈમાં અને (૧૪) સર્વ અશુચિ સ્થાનમાં.
અત્યંતર પરિગ્રહના ચાદ પ્રકાર-(૧) હાસ્ય, (૨) રતિ, (૩) અરતિ, (૪) શોક, (૫) ભય, (૬) જુગુપ્સા, (૭) ક્રોધ, (૮) માન, (૯) માયા, (૧૦) લેભ, (૧૧) સ્ત્રીવેદ, (૧૨) પુરુષવેદ, (૧૩). નપુંસકવેદ અને (૧) મિથ્યાત્વ.
ચૌદ ગુણસ્થાન '. ગુણઠાણું–ગુણસ્થાન ગુણને વિકાસ. આત્માના ગુણોને વિકાસ ચૌદ શ્રેણિઓમાં થાય છે. પહેલી શ્રેણિના જીવો કરતાં બીજી, ત્રીજી શ્રેણીના જીવો આત્મગુણ સંપાદન કરવામાં આગળ વધેલા હોય છે, અને તે કરતાં ચોથી શ્રેણિના જ
નયન ફરકે જિહા લગે, તહાં તાહરું સહુ કેય; નયન ફરક્ત જમ રહી, તબ તાહરું નહીં કેય.
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
વધુ ઉન્નતિ ઉપર હોય છે. આ પ્રમાણે અધિક અધિક ઉન્નતિ ઉપર પહોંચતાં છેવટે ચૌદમી શ્રેણિમાં આવેલા જીવો પરમ કૃતાર્થ હોય અને તત્કાલ મુક્તિમાં આરૂઢ થઈ જાય છે. | બધા પ્રાણીઓ પહેલાં પ્રથમ શ્રેણિમાં વર્તનારા હોય છે. પણ જેઓ આત્મબળ ફેરવી ધીમે ધીમે આગળ વધવાને પ્રયાસ કરે છે તેઓ ઉત્તરોત્તર શ્રેણિઓ પસાર કરી છેવટે ચૌદમી શ્રેણિમાં આવી પહોંચે છે. મન્દ પ્રયત્નવાળાઓ વચલી કેટલીક શ્રેણિમાં વધારે રોકાય છે, તેથી, તેરમીચૌદમી-શ્રેણિએ પહોંચતાં તેઓને ઘણો વિલંબ થાય છે. કેટલાક પ્રબળ પુરુષાર્થ ફેરવનારા તીવ્ર વેગથી વચલી શ્રેણિઓમાં વધુ ન રેકાતાં તેરમી ચૌદમી શ્રેણિ ઉપર ઝટ આવી પહોંચે છે.
ચદ ગુણસ્થાનનાં નામ– (૧) મિથ્યાષ્ટિ, (૨) સાસાદન, (૩) મિશ્ર, (૪) અવિરતિ સમ્યગ્દષ્ટિ, (૫) દેશવિરતિ, (૬) પ્રમત્ત, (૭) અપ્રમત્ત, (૮) અપૂર્વકરણ અથવા નિવૃત્તિબાદર, (૯)અનિવૃત્તિબાદર, (૧૦) સૂમસંપાય, (૧૧) ઉપશાંતમહ, (૧૧) ક્ષીણમેહ, (૧૩) સયોગી અને (૧૪) અગી કેવળી.
(૧) મિથ્યાદષ્ટિ-મિથ્યાષ્ટિ એટલે અજ્ઞાનદષ્ટિ, સર્વ જીવો પહેલાં તે એકદમ નીચે પાટલે હોય છે. આ પહેલા
SSSSSSS
સાધુ ભયા તો કયા હુઆ, ન ગયા મનકા શ્રેષ; સમતા શું ચિત્ત લાયકે, અંતર દૃષ્ટિ દેખ, *
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણયા લાયક વસ્તુઓ
પ૧૩
પગથિયાથી આગળ વધાય છે. આવા અજ્ઞાનદષ્ટિવાળાને પણ ગુણરથાનક કહેવાનું કારણ એ કે સૂમાં સૂક્ષમ અને એકદમ નીચેની હદના જીવોમાં પણ કિંચિત્ ચૈતન્ય માત્રા તે અવશ્ય પ્રગટ હોય છે. અવ્યવહારરાશિમાંથી વ્યવહારરાશિમાં પણ આવેલા હોય છે.
(૨) સાસાદન-સાસાદન એટલે અતિતીવ્ર કોધાદિ કષાયથી યુક્ત. સમ્યગદર્શન પ્રાપ્ત થયા પછી પણ ક્રોધાદિ પરમ તીવ્ર કષાયને ઉદય થતાં સમ્યક્ત્વથી પડવાને વખત આવે છે. મિથ્યાત્વને ઉદય ન હોય ને અનંતાનુબંધી ચાર (કષાયે)ને ઉદય હોય ત્યારે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે આવલિકાની હોય છે. આ ગુણસ્થાન પડતી અવસ્થારૂપ હેવા છતાં તેની પૂર્વે સમ્યગદર્શન થઈ ગયેલું હોવાથી આ ગુણસ્થાનવાળાને સંસારભ્રમણની હદ બંધાઈ ગઈ હોય છે અને તે ભવ્ય જીને જ હોય છે.
(૩) મિશ્ર આત્માના એવા વિચિત્ર અધ્યવસાયનું નામ છે. એવાઓને સત્ય અને અસત્ય માર્ગ એ બન્ને ઉપર શ્રદ્ધા હેય, રુચિ કે અરુચિ હોય નહીં. સમ્યકત્વ અને મિથ્યાત્વના યેગથી મિશ્ર હોય, એની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ અંતમુહૂર્તની છે. આ ગુણસ્થાનવાળાને અગાઉ સમ્યક્ત્વનું પાન થઈ ગયેલું હોવાથી ભવભ્રમણના કાળને છેડે બંધાઈ ગયેલ હોય છે.
છે
ધિર્મ થકી: ધન સંપજે, ધર્મ સુખિયા હોય; ધર્મ યશ વાધે ઘણે, ધર્મ કરે સહુ કેય
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૧૪
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
જીવ આ ગુણસ્થાનમાં પરભવનું આયુ બાંધતા નથી તેમ . એમાં વર્તતે જીવ મરણ પણ પામતો નથી.
(૪) અવિરતિ સમ્યગદષ્ટિ-વિરતિ એટલે વ્રત- - પચ્ચખાણ, તે વિનાનું સમ્યક્ત્વ તે અવિરતિ સમ્યગદષ્ટિ. • માત્ર સમ્યક્ત્વના લગાર સ્પર્શ થવાથી ભવભ્રમણને કાળ . તે બંધાઈ જાય છે. આત્માના એક પ્રકારના શુદ્ધ ભાવને સમ્યકુત્વ, સમ્યગદર્શન અથવા સમ્યગદષ્ટિ કહે છે. આ સ્થિતિમાં તત્વવિષયક સંશય અને ભ્રમને અવકાશ મળતો નથી. મેક્ષ મેળવવાની લાયકાત આ સમ્યકૃત્વથી જ મેળવાય છે. એના વગર ગમે તેટલું કષ્ટાનુષ્ઠાન પણ મુક્તિ મેળવી આપતું નથી. આ સ્થિતિવાળાને ઉપશમ સમકિત, ક્ષાપશમિક સમકિત હોય અથવા ક્ષાયિક સમિતિ પ્રાપ્ત થયું હોય, તેમજ વિરતિ મોક્ષદાયક છે એમ સમજવા છતાં પ્રત્યાખ્યાની કષાયને ઉદય હોવાથી પ્રાણી છેડી ઘણી પણ વિરતિ (પચ્ચખાણ) કરી શકે નહીં. પરંતુ ગુરુ દેવ ઉપર શ્રદ્ધા હવાથી તીર્થકર નામકર્મ, મનુષ્યાયુ, દેવાયુ-આ ત્રણે, ત્રીજા ગુણસ્થાનકવાળા કરતાં અધિક બાંધે છે ને નરકાયુનો ક્ષય થઈ જાય છે. કહ્યું છે કે –
'सम्यग्दर्शनसम्पन्नः, कर्मणा नहि बध्यते ।
નેન વિનતુ, હિંસા પ્રતિપદ્યરે ' *
નવપદ જાપ નિત કીજીયે, ચૌદ પૂરવને સાર; એસા મંત્ર ગણીએ સદા, જે તારે નરનાર,
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________
* આસ જાણવા લાયક...વસ્તુનો
૧૧૫
(જેને સમ્યગદર્શન પ્રાપ્ત થયું છે તેને કર્મો બંધાતાં નથી. પરંતુ દર્શનથી રહિત માનવ સંસારમાં ભમ્યા કરે છે)
(૫) દેશવિરતિ-સમ્યક્ત્વ સહિત ગૃહસ્થનાં વતે પાલન કરવાં એ દેશવિરતિ. તેને પચ્ચખાણને ઉદય હાય છે અને તિર્યગાયુ ક્ષય થઈ જાય છે. - (૬) પ્રમત્ત ગુણસ્થાન–સાધુનાં મહાવ્રતને ધારણ કરનાર, પણ પ્રમાદના બંધનથી પૂર્ણ મુક્ત નહીં થયેલ એવા મુનિમહારાજેનું આ ગુણસ્થાન છે. જે અંતર્મુહૂર્તથી વધારે પ્રમાદી રહે તે આ ગુણસ્થાનથી નીચે પડે છે.
(૭) અપ્રમત્ત-પ્રમાદના બંધનથી મુક્ત થયેલ મહામુનિરાજેનું આ સાતમું ગુણસ્થાન છે. મહાસતી સાધ્વીજી આ ગુણસ્થાને વર્તતા હોય તે તેને પણ મન:પર્યવજ્ઞાન થઈ શકે છે. તેમને દેવાયુ ક્ષય થઈ જાય છે.
(૮)અપૂર્વકરણ અથવા નિવૃત્તિ બાદર-કરણ એટલે અધ્યવસાય-આત્માનાં પરિણામ. મેહનીય કર્મને ઉપશમ કરવાને અથવા ક્ષય કરવાને પહેલાં નહીં થયેલે એ અધ્યવસાય આ ગુણસ્થાનમાં પ્રાપ્ત થાય છે, અહીંથી જ ઉપશમ અને ક્ષપકશ્રેણિ મંડાય છે. આ ગુણસ્થાનકમાં અપૂર્વ આત્મગુણની પ્રાપ્તિ થાય છે.
અરિહંત દેવ સુસાધુ ગુરુ, કેવળી ભાષિત ધર્મ, ઇશ્ય સમકિત આરાધતાં, છૂટીજે સવિ કર્મ.
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૧૬
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
(૯) અનિવૃત્તિબાદર સંપાય-અહીં અગાઉના ગુણસ્થાન કરતાં અધિક ઉજજવલ આત્મપરિણામ હોય છે. અને તેનાથી મેહને ઉપશમ યા ક્ષય થવા માંડે છે.' આ નવમામાં લપક અને ઉપશમ શ્રેણિઓ હોય છે. ' ઉપશમ એટલે દબાવું. જેમાં અગ્નિ ઉપર રાખ નાખી ” ઢાંકી દઈ એ તે. ક્ષય એટલે અગ્નિ ઉપર પાણી નાખી તેને સમૂળગો હલાવી નાખવે . રાખથી ઢાંકેલે અગ્નિ કારણવશાત્ રાખ ખસી જતાં, તેમાંથી અગ્નિ પાછો પ્રજ્વલિત થાય છે પણ હેલવી નાખેલે અગ્નિ ફરીથી ઉત્પન્ન થતું નથી. આઠમું તથા નવમું ગુણઠાણું ઉત્કૃષ્ટ ચારિત્રની પ્રાપ્તિ માટે છે. આ શ્રેણએ આવીને જીવ ચારિત્રની વિશુદ્ધિ કરે છે.
(૧૦) સૂમસંપાય-સંપાય એટલે કષાય. આ ગુણસ્થાનમાં મેહનીય કર્મને ઉપશમ યા ક્ષય થતાં થતાં બધું મેહનીય કર્મ ઉપશાન્ત યા ક્ષીણ થઈ જાય છે, માત્ર લેભને સૂક્ષ્મ અંશ રહે ત્યારે આ ગુણણિમાં વતે છે.
(૧૧) ઉપશાતમોહ-અગાઉના ગુણસ્થાનમાં મેહને ઉપશમ જ કરે જેણે પ્રારંભે છે, તેને સંપૂર્ણ મેહ ઉપશાન્ત થતાં આ ગુણસ્થાન પ્રાપ્ત થાય છે. જે મેહને જરા પણ ફટક લાગે તે અહીંથી નીચે પડવાને સંભવ રહે છે.
(૧૨) ક્ષીણમેહ-અગાઉ જેણે મોહનીય - કર્મને ક્ષય જ આરંભે છે તેને સંપૂર્ણ મેહ ક્ષીણ થાય ત્યારે
અષ્ટાપદ અબુદગિરિ, સમેતશિખર ગિરનાર પંચ તીરથ વંદીએ, મન ધરી હરખ અપાર.
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૫૧૭,
આ ગુણસ્થાન પ્રાપ્ત થાય છે. આ ગુણસ્થાનેથી નીચે પડવાને ભય બિલકુલ રહેતું નથી.
(૧૩) સગી કેવલી-સગી એટલે યોગવાળો. યોગ એટલે શરીર વગેરેને વ્યાપાર. કેવલજ્ઞાન થયા પછી પણ શરીરધારીને ગમનાગમન, બલવું વગેરે વ્યાપારે રહેલા હોવાથી તે શરીરધારી કેવલી સયોગી કહેવાય છે. કેવલજ્ઞાનની શરૂઆતથી જ આ ગુણસ્થાનની શરૂઆત થાય છે. ચાર ઘાતી કર્મ (જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, મેહનીય, અન્તરાય)ને નાશ થતાં કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે.
(૧૪) અગી કેવલી–અગી એટલે સર્વ વ્યાપાર રહિત અને સર્વ કિયા રહિત. કેવલજ્ઞાની પરમાત્માએ આયુષ્યના અન્ત વખતે ચાર અઘાતી કર્મો (વેદનીય, આયુ, નામ, શેત્ર)ને નાશ કરે છે અને તત્કાલ મુક્તિ મેળવે છે.
મિથ્યાત્વ, અવિરત, પ્રમાદ, કષાય અને ગ એ બંધહેતુને અભાવ થાય અને ચાર ઘાતી કર્મને નાશ થાય ત્યારે કેવલજ્ઞાન થાય છે. બાકીનાં ચાર અઘાતી કર્મોને નાશ થવાથી મોક્ષ મળે છે.
પંદરની સંખ્યા
સિદ્ધના પંદર ભેદ (૧) જિનસિદ્ધ–અરિહંતદેવ, (૨) અજિનસિદ્ધ
** *** *** * કુમારપાળ પ્રતિબોધીઓ, શ્રી શ્રી હેમસૂરદ; તિમ અકબર ગુરુ હીરજી, મન ધરી અતિ આનંદ,
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર
-ગુણમાળા
પુંડરીક ગણધરાદિક, (૩) તીર્થસિદ્ધ-ગણધરા, (૪) અતી’સિદ્ધ—માદેવા માતા, (૫) ગૃહલિંગસિદ્ધ-ભરત ચક્રવતી, (૬) અન્યલિંગસિદ્ધ-વલ્કલચીરિ, (૭) સાધુલિંગે સિદ્ધ-સ્વલિગસિદ્ધ, (૮) શ્રીલિગે સિદ્ધ-ચદના પ્રમુખ, (૯) નરલિંગે સિદ્ધ ગૌતમ વગેરે (૧૦) નપુંસકલિંગે સિદ્ધ-ગાંગેય પ્રમુખ, (૧૧) પ્રત્યેક સ્વય’બુદ્ધ-કરકડુ આદિ, (૧૨) સ્વયં બુદ્ધ કપિલાદિ, (૧૩) ગુરુએાધિત-ગુરુથી. બંધ પામેલ, (૧૪) એક સમયે એક સિદ્ધ, (૧૫) એક સમયે અનેક સિદ્ધ પંદર કર્માદાન
૫૧૮
(૧) ગાલમ-લુહાર, કુંભાર વગેરેનું ભઠ્ઠીકામ, (૨) વનકમ’-વન કાપવાં વગેરે, (૩) શકૅટકમ –ગાડી, ગાડાં બનાવી વેચવાં તે, (૪) ભાટકમ–ગાડી, ગાડાં વગેરે ભાડે આપવાં તે, (૫) ફેટિકકમખાણુ, પૃથ્વી વગેરે ખાદવાં તે, (૬) દંતવાણિજ્ય-હાથીદાંત, કસ્તૂરી વગેરેના વેપાર, (૭) લાખવાણિજ્ય-લાખ, ગળી વગેરેના વેપાર, (૮) રસવાણિજ્ય-મઘ, મધ વગેરેના વેપાર, (૯) વિષવાણિજ્ય-સેામલ વગેરેના વેપાર, (૧૦) કેશવાણિજ્યપશુઓના વાળના વેપાર, (૧૧) યંત્રપીલનકમ-ઘાણી વગેરે યત્રના વેપાર, (૧૨) નિર્વાંછનકમ-પ્રાણીઓનાં અગ છેવાં; જેમકે ગેાધલા વગેરેના વેપાર, (૧૩) વર્ગાિદા
સા
Đાટે દુઃખ આર કા, કીજે વેગ ઉપાય; વિલ ખસે મઢ જાત હૈ, અપના જાર્ જમાય.
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુ
વણિયા–અગ્નિ સળગાવી દાહ કરવા, (૧૪) સરહદશાષકમ નદી, તળાવ વગેરે શાષણ કરવાના વ્યાપાર, (૧૫) અસતીપાષણિયા–મનુષ્યા તથા હિંસક પશુઓના વેપાર. સ્ત્રીઓ તથા કૂતરા વગેરેના વ્યાપાર
સાળની સંખ્યા
સાળ દેવીઓ–(૧) રાહિણી, (૨) પ્રજ્ઞપ્તિ. (૩) વજખલા, (૪) વળાંકુશા, (૫) ચક્કેશ્વરી, (૬) નરદત્તા, (૭) કાલી, (૮) મહાકાલી, (૯) ગૌરી, (૧૦) ગંધારી, (૧૧) મહાજ્વાલા, (૧૨) માનવી, (૧૩) વૈયા, (૧૪) અણુપ્તા, (૧૫) માનસી અને (૧૬) મહામાન’.
૫૧૭
સ્ત્રીના સેાળ શૃંગાર-(૧) મજ્જન, (૨) ચીવર, (૩) અંજન, (૪) તિલક, (૫) સેંથો (૬) ચંદનપેાલ, (૭) કંકણ, (૮) કુંડલ, (૯) કેચુઆ, (૧૦) ટકાવલી (૧૧) તખેલ, (૧૨) કિમેખલા, (૧૩) નુપૂર, (૧૪) ચતુરતા, (૧૫) હૃદય પર મેાતીના હાર અને (૧૬) નાકમાં મેાતી-ચૂની. શ્રી શત્રુંજયના સાળ ઉલ્હાર
પહેલો ઉદ્ધાર ભરત ચક્રવતીએ કર્યાં. બીજો તેમની આઠમી પાટે થયેલા દડવીય રાજવીએ કર્યાં. ત્રીજો શ્રી
Ad
પાંચસયારામા તજી, લીધો. સંજય ભાર સ દસ નર્દિષણ મુઝવ્યા, તર કાશ્યા
મારે
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૨૦
*
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
સીમંધરસ્વામીના વચનથી ઈશાને કર્યો. મહેન્દ્ર કર્યો. પાચમે બ્રહ્મ કર્યો, છઠ્ઠો ચમઢે કર્યો. સાતમે સગર ચક્રવર્તીએ કર્યો. આઠમે વ્યંતરે કર્યો. નવમે ચંદ્રપ્રભુના સમયે ચંદ્રયશા રાજવીએ કર્યો. દશમે શ્રી શાંતિજિનના પુત્ર ચકાયુધ રાજવીએ કર્યો. અગિયારમે રામચંદ્રજીએ કર્યો. બારમે પાંડેએ કર્યો. તેરમો વિ. સં. ૧૦૮ માં જાવડશાહે કર્યો. ચૌદમે વિ. સં. ૧૨૧૩માં બાહડ મંત્રીએ કર્યો. પંદરમો ઉદ્ધાર વિ. સં. ૧૩૭૧ માં સમરાશાહ ઓસવાળે કર્યો અને સેળ વિ. સં. ૧૫૮૭માં કર્માશાહે કરાવ્યું. હાલ તે સમયને ઉદ્ધાર વર્તે છે.
સત્તરની સંખ્યા
સત્તર પ્રકારી પૂજા-(૧) જલ, (૨) ચંદન, (૩) ચૂર્ણ, (૪) વસ્ત્ર, (૫) પુષ્પ, (૬) માળા, (૭) પુષ્પગેહ, (૮) અંગરચના, (૯) કુસુમ, (૧૦) વિલેપન, (૧૧) આભરણ, (૧૨) મંગળ, (૧૩) ધૂપ, (૧૪) ધ્વજ, (૧૫) ગીતગાન, (૧૬) નાટય અને (૧૭) વાજિંત્ર. હાજર રહ્યા હતા
બાંધી તાંતણે સૂત્રના, વીંટયો આદ્રકુમાર; . સુત મોહિની વશ ઘર રહ્યા, પછે લિયે સંજમ ભાર.'
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુ
સચમના સત્તર પ્રકાર
૫ આશ્રયવિરમણ, યુ ઇંદ્રિયનિગ્રહ, ૪ કષાયજય અને ૩ દેં ડિવરિત.
પત
અઢારની સખ્યા
અઢાર વાં–(૧) કંદોઈ, (૨) પટેલ, (૩) કુંભાર, (૪) સેાની, (૫) માળી, (૬) તળી, (૭) ગધ, (૮) વૈદ્ય, (૯) સતુરા, (૧૦) નારૂ, (૧૧) ઘાંચી, (૧૨) મેાચી, (૧૩) ઘાંચા, (૧૪) છીપા, (૧૫) ડ’ઠારા, (૧૬) ગ્વાલા, (૧૭) દરજી, (૧૮) કૈવ ક ( ભીલ. )
અઢાર પ્રકારની લિપિઓ-(૧) હૅસિપિ, (૨) ભૂતલિપિ, (૩) યક્ષિપિ, (૪) રાક્ષસિપિ, (૫) યાવનીલિપિ, (૬) તૂકી`લિપિ, (૭) કીરીલિપિ, (૮) દ્રાવિડીલિપિ, (૯) સૈધવીલિપિ, (૧૦) માલવીલિપિ, (૧૧) નડીલિપિ, (૧૨) નાગરીલિપિ, (૧૩) લાટીલિપિ, (૧૪) ફારસીલિપિ, (૧૫) અનિમિત્તિલિપિ, (૧૬) ચાણુકીલિપિ, (૧૭) મૂળદેવીલિપિ, અને (૧૮) ઉડ્ડીલિપિ.
અઢાર પ્રકારનાં દૂષણા—(૧) દાનાંતરાય, (૨) લાભાંતરાય, (૩) ભાગાંતરાય, (૪) ઉપભાગાંતરાય, (૫) વીર્યાં‘તરાય,
お
એક કન્યા કાઢી કંચન, તજી જેણે વળી દૂર;
તે વૈરસ્વામીને વંદીએ, નિત્ય ગમતે સૂર.
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________
५२२
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
(૬) હાસ્ય, (૭) રતિ, (૮) અરતિ, (૯) ભય, (૧૦) શેક, (૧૧) જુગુપ્સાનિંદા, (૧૨) કામ, (૧૩) મિથ્યાત્વ, (૧૪) અજ્ઞાન, (૧૫) નિદ્રા, (૧૬) અવિરતિ, (૧૭) રાગ અને (૧૮) દ્વેષ.
મેક્ષનાં અઢાર નામે–(૧) મહાનંદ, (૨) અમૃતપદ, (૩) સિદ્ધિ, (૪) કૈવલ્ય, (૫) અપુનર્ભવ, (૬) શિવ, (૭) નિઃશ્રેયસ, (૮) શ્રેયસ, (૯) નિર્વાણ, (૧૦) બ્રહ્મ, (૧૧) નિવૃતિ, (૧૨) મહોય, (૧૩) સર્વદુઃખલય, (૧૪) નિર્માણ, (૧૫) અક્ષર, (૧૬) મુક્તિ, (૧૭) મોક્ષ અને (૧૮) અપવર્ગ
વીશની સંખ્યા વીશ વિહરમાનનાં નામ-(૧)સીમંધર, (૨) યુગ મંધર, (૩) બાહુ, (૪) સુબાહુ (આ ચાર તીર્થકર સુદર્શન ને મેરુની ચારે બાજુએ છે.) (૫) સુજાત, (૬) સ્વયંપ્રભ, (૭) ઋષભાનન, (૮) અનંતવીર્ય ( આ ચાર તીર્થંકર પૂર્વ ધાતકીખંડના વિજય મેરુની ચારે બાજુ છે), (૯) સુરપ્રભ, (૧૦) વિશાલ(૧૧) વાધર, (૧૨) ચન્દ્રાનન, (૧૩)ચંદ્રબાહુ, (૧૪) ભુજંગ,(૧૫) ઈશ્વર,(૧૬) નેમિપ્રભા (૧૭) વીરસેન,(૧૮) મહાભદ્ર, (૧૯) દેવજસા, અને (૨૦) અનંતવીર્ય (અજિતવીર્ય).
વશ વિહરમાનનાં લંછને-(૧) વૃષભ, (૨) હસ્તિ,
નવાણું પેટી સુરતણી, નિત નિત હુઇ નિર્માલ્ય; નરભવે સુરસુખ ભેગવે, તે શાલિભદ્રકુમાર.
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
પર
(૩) હરિણ, () મર્કટ-વાંદરે, (૫) સૂર્ય, (૬) ચંદ્ર, (૭) સિંહ, (૮) હસ્તિ, (૯) ચંદ્ર, (૧૦) સૂર્ય, (૧૧) શંખ, (૧૨) વૃષભ, (૧૩) પદ્મ, (૧૪) પદ્મ, (૧૫) ચંદ્ર, (૧૬) સૂર્ય, (૧૭) વૃષભ, (૧૮) હસ્તિ, (૧૯) ચંદ્ર અને (૨૦) સ્વસ્તિક
એકવીશની સંખ્યા
શ્રાવકના એકવીશ ગુણે ૧. અશદ્ર-શ્રાવક તુચ્છ હદયવાળે ન હોય, સ્વપરને. ઉપકાર કરવાવાળા દિલાવર હેય.
૨. રૂપવાન–સંપૂર્ણ પાંચ ઇન્દ્રિયોથી સુંદર દેખાતે સારા બાંધાવાળે હોય અને સંયમથી શોભતે પ્રતિભાશાળી હોય.
૩. શાંત પ્રકૃતિ-સ્વભાવે શાંત, પ્રાયઃ પાપ યુક્ત કામમાં પ્રવર્તે નહિ અને પિતાનું સમતલપણું જાળવી. રાખનાર હાય.
૪. લોકપ્રિય-દાન આપનાર, સદાચારી, વિનયી, મિષ્ટ. બેલનાર હોય, જેથી લેકમાં પ્રિય બને. ( ૫. અક્રૂર-સ્વભાવે દયાળુ હોય પણ દૂર ન હોય.
૬. પાપભીર–પાપનાં કાર્યોથી, અપયશથી ડરનાર હિય, સાત વ્યસનને વર્જનાર હાય.
૭. અશઠ–ઠગવિદ્યા કરી અન્યને છેતરનારે ન હોય, વિશ્વાસ કરવા ગ્ય હેય.
આઠ નારી જેણે તજી, તે ધન ધન ધન; નારી હાસ્ય સંજમ લિય, રાખ્યો ઠામ જિણે મન,
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૨૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્તગુણમાળા
૮.દાક્ષિણ્યવાન-કેઈની પણ પ્રાર્થનાને છતી શક્તિએ ભંગ કરનારે ન હોય.
૯. લજાળ–અકાર્ય કરે નહિ, સદાચાર આચરે, સ્વીકારેલી વાતને મૂકે નહિ.
૧૦. દયાબુ-સર્વ જી ઉપર દયા રાખનાર તથા દુઃખીને જોઈને દુઃખને દૂર કરનારે હાયે.
૧૧. મધ્યસ્થ સમ્યદષ્ટિ-વિપરીત વૃત્તિવાળા જીવોનાં કર્મની ગતિ દેખી દૈષ કરે નહિ. ,
૧૨. ગુણરાગી-ગુણવાન માણસોનું બહુમાન કરનાર અને નિર્ગુણી ઉપર ઉપેક્ષા રાખનાર હેય.
૧૩. સત્કથાખ્ય-વિકથાઓને છેડી ધર્મકથાને જ કરનારે હોય. સ્ત્રીકથા, ભક્તકથા, દેશકથા ને રાજકથામાં સમય બગાડનાર ન હાય.
૧૪. સુપક્ષયુક્ત-જેને પરિવાર અનુકૂળ અને ધર્મ શીલ, સદાચાર યુક્ત હેય.
૧૫. દીઘદશી–લાભાલાભને વિચાર કરીને વખા૧ણવાલાયક કાર્ય કરનારે હોય તે.
૧૬. વિશેષજ્ઞ-ગુણ, દેષ, ધર્મ, અધર્મને સારી પેઠે સમજનારે તથા જીવ, અજીવ નું સ્વરૂપ જાણનારે હેય.
૧૭. વૃદ્ધાનુગામી-જ્ઞાનાદિ ગુણે કરી વૃદ્ધ માણસની પાછળ ચાલનારે, પાપાચારમાં પ્રવર્તનાર ન હોય.
ખટનંદન દેવકી તણા, ભલિપુર સુલસા નાર; તસ ઘર તેઓ ઊછર્યા, રૂપે દેવ કુમાર
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયકવસ્તુઓ
પર૫
૧૮. વિનયી-આપણાથી અધિક ગુણવાળાની ઉચિત સેવા, વિનય, વિવેક કરે; અક્કડ રહે નહિ.
૧૯. કૃતજ્ઞ-કરેલા ઉપકારને ભૂલે નહિ અને બને તે બદલે વાળવા પ્રયત્ન કરે.
૨૦. પરહિતકારી–બદલાની આશા વગર પારકાનું હિત કરવામાં તૈયાર રહેનારે હેય.
૨૧. લબ્ધલક્ષ-સુખે કરીને સઘળું ધર્મકર્તવ્ય જાણી. શકે અને પિતાના જીવનના ધ્યેયને ભૂલનારે ન હોય.
'બાવીશની સંખ્યા બાવીશ અભક્ષ્યનાં નામ-(૧) મધ, (૨) માખણ, (૩) મદિરા (દા), (૪) માંસ, (૫) ઉંબરાનાં ફળ, (૬) વડના ટેટા, (૭) કઠીંબડાં, (૮) પીપળાની પેપડી, (૯) વહેંલાના ટેટા, (૧૦) હિમ-બરફ, (૧૧) અફીણ (સર્વ જાતનાં ઝેર). (૧૨) કમરાં, (૧૩) કાચી માટી, (૧૪) રાત્રિભેજન, (૧૫) બહુ બીજવાળી વસ્તુ, (૧૬) બેળ અથાણું, (૧૭) વિદળ, કાચા દહીં દૂધ સાથે કઠળ ખાવું તે, (૧૮)
રીંગણ, (૧૯) અજાણ્યાં ફળ, (૨૦) તુચ્છ ફળ (જેમાં . ખાવાનું થોડું અને ફેંકવાનું ઘણું), (૨૧) ચલિત રસ
(જેને સ્વાદ બગડી ગયો હોય તે), (૨૨) અનંતકાય (જેમાં અનંતા જ હોય છે.)
સહસ પુરુષ ૐ સંજમ લિયે, શ્રી નેમીથર હાથ; તે થાવગ્યા વંદીએ, મહેચ્છવ કર્યો યદુનાથ,
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
-
-
૭
શ્રી ચેવીસ તીર્થંકરનાં લંછન, આયુષ્ય, મેક્ષતિથિ, | તીર્થંકરનાં | જન્મ | જન્મ | પિતાનાં માતાનાં નામ. | નગરી | તિથિ નામ | નામ
લંછન ઋષભદેવ વિનીતા ચે. વ. ૮ નાભિરાજા મરુદેવી વૃષભ ૨ અજિતનાથ અયોધ્યા મ. સ. ૮ | જિતશત્રુ વિજયા હાથી, ૩ સંભવનાથ સાવOી મ. સ. ૪ | જિતારી | સેના ધાડે .. ૪ અભિનંદન અયોધ્યા મ. સુ. ૨ | સંવર સિદ્ધાર્થ વાનર ૫ સુમતિનાથ અયોધ્યા વૈ. સુ. ૮ | મેઘરથ સુમંગલા કૌચપક્ષી ૬ પદ્મપ્રભુ કૌશાંબી કા. વ.૧૨ શ્રીધર , સુસીમા પાકમલ ૭ સુપાર્શ્વનાથ વણારસી જે. સુ. ૧૨ સુપ્રતિષ્ઠ | પૃથ્વી સાથિયો | ચંદ્રપ્રભુ ચંદ્રપુરી પિ. વ.૧૨ | મહસેન લક્ષ્મણ ચંદ્ર સુવિધિનાથ કાકંદી માં. વ. ૫ | સુગ્રીવ | શ્યામા મગરમચ્છ શીતલનાથ ભદ્દિલપુરી મ. વ. ૧૨ દૃઢરથ નંદા શ્રીવચ્છ
શ્રેયાંસનાથ સિંહપુર ફા. વ. ૧૨ વિષ્ણરાજ | વિષ્ણુદેવી ગેડ ૧૨ વાસુપૂજ્ય ચંપાપુરી ફા. વ. ૧૪ વસુપૂજ્ય જયા પાડે ૧૩ વિમલનાથ કપિલપુર મ. સુ. ૩ કૃતવર્મા | રામા વરાહ ૧૪ અનંતનાથ અયોધ્યા હૈ. વ. ૧૩ સિંહસેન સુયશા સિંચાણ ૧૫ ધમનાથ રત્નપુરી મા. સુ. ૩ | ભાનુ સુત્રતા વજ
શાંતિનાથ હસ્તિનાપુર જે. વ. ૩ | વિશ્વસેન | અચિરા હરણ કુંથુનાથ | , વૈ. વ. ૧૪ | સૂરરાજ શ્રીરાણી બેકડે | અરનાથ ! , મા. સુ.૧૦ સુદર્શન દેવમાતા નંદ્યાવર્ત
મલ્લિનાથ મથુરાનગરી મા.સુ. ૧૧ કુંભરાજા પ્રભાવતી કુંભ ૨૦ મુનિસુવ્રત રાજગૃહી જે. વ. ૮ | સુમિત્ર | પદ્માવતી કાચબો ૨૧ નમિનાથ મથુરા શ્રા. વ. ૮ | વિજય વપ્રા
નીલકમલ રર નેમિનાથ સૌરીપુરી શ્રા. સુ. ૫ | સમુદ્રવિજય શિવા શંખ ૨૩ પાર્શ્વનાથ વણારસી પિ.વ.૧૦ | અશ્વસેન વામા સર્પ ૨૪ મહાવીરસ્વામી ક્ષત્રિયકુંડ ચે. સુ.૧૩ | સિદ્ધાર્થ | ત્રિશલા સિંહ .
કેશ્યા-મંદિર ચોમાસુ રહ્યા, ચેરાસી ચાવીશ; તે સ્થલિભદ્ર મુનિ વંદીએ, ભદ્રબાહુ ગુરુ શિષ્ય.
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
પરછ
-
-
ચે. શુ.
ચિ. શુ.
= = = = = = =
× ૦ ૦ ૮ ૮ છે
શરીરમાન, યક્ષ-યક્ષિણી, ગણધર, ગર્ભ કાલ વગેરેનું કોષ્ટક
મોક્ષ શરીર | | 0િ આયુષ્ય
| યક્ષ- યક્ષિણી
ગણુ ગર્ભ | શરીરન તિથિ | મન |
' ધર| કાળ | વર્ણ
|| * ભા.દિ. ૮૪ લા. પૂ. મ. વ. ૧૩૫૦૦ છે. ગોમુખ ચકેશ્વરી | ૮૪૯-૪ સુવર્ણ
મહાયક્ષ અજિતા | ૯૫૮-૨૫
ત્રિમુખ દુરતારી ૧૦૨૯-૬]
૩૫૦ , યક્ષેશ કાલી ૧૧૬૮-૨૮ » ૪૦ ,, ,, શુ. ૯૩૦૦ ,, તુંબરુ મહાકાલી ૧૦૦૯-૬ | મા. વ.
કુસુમ અયુતા ૧૦૭૯-૬ | રાતો ૨૦ , ફા. વ. ૭૨૦૦ , માતંગ શાન્તા | ૯૫૯-૧૯ સુવર્ણ ૧૦ , ભા. વ. ૭૧૫૦ ,, વિજય વાલા | ૯૩૯-૧૦ શ્વેતવણું ૨ ભા. શુ. ૮૧૦૦ અજિત સુતાારકા ૮૮૮-૨૬ , ૧ , વૈ. . . ૨ ૯૦ બ્રહ્મ અશોકા | ૮૧૯-૬ | સુવર્ણ ૮૪ લા.વ. શ્રા. વ. ૩ ૯૦ , મનુજ શ્રીવત્સા
આ, શુ.૧૪ ૭૦ , સુરકુમારચંડા | ૬૬૮-૨૦ રાતો ૬૦ , આ. વ. ૭ વિમુખ વિજયા ૫૭૮-૨૧ સુવર્ણ ૩૦ ,, ચે. શુ. ૫ પાતાલ અંકુશ | ૫૦-૬ ૧૦ , જે.શુ. ૫
કિન્નર પ્રજ્ઞપ્તિ | ૪૩ ૮-૨ ૧ , જે. વ. ૧૩ ૪૦ ; ગરુડ નિર્વાણ ૯૫૦૦૦ વૈ. વ. ૧ ૩૫ ગંધર્વ અય્યતા ૩૫૯-૫ . ૮૪૦૦૦ મા. શુ.. ૧ ૩૦ વક્ષેન્દ્ર ધરણી
૩૩૯-૮ ૫૫૦૦૦ ફા. શુ. ૧૨ ૨૫ કુબેર વૈરોટયા ! ૨૮૯-૭ નીલ ‘૩૦૦૦૦ જે. વ. ૯ ૨૦ , વરુણ અછુપ્તા ૧૮૯-૮ શ્યામ
વિ. વ. ૧૦ ૧૫ ,, બકુટી ગાંધારી | ૧૭૯-૮ | સુવર્ણ ૧૦૦૦ આ. શુ. ૮ ૧૦ , ગોમેધ અંબિકા | ૧૧૯-૮ | શ્યામ ૩૦૦ શ્રા. શુ. ૮ ૯ હાથ પાશ્વ પદ્માવતી | ૧૦૯-૬ | નીલ ૭૨ કા. વ. ૦)) ૭ હાથ માતંગ સિદ્ધા ૧૧૯-છા સુવાણ
કપિલ સંગ નવિ ચળે, શેઠ સુદર્શન ચંગ; શાળી સિંહાસન થઈ, સુર કરે મનને રંગ.
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ૨૮
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
આવતી ચોવીશીમાં કેના કેના જીવ તીર્થંકર થશે. " તેમનાં કેવાં નામ રહેશે તથા તેમના
જીવ હાલ કયાં છે તેની વિગત.
કને જીવ
હાલ કયાં છે. તિર્થંકર થશે.
ય
-
શ્રેણિક
પહેલી નરકે | પદ્મનાભ સુપાર્થ (મહાવીરના કાકા ) | બીજા દેવલે કે | સુરદેવ | ઉદાયી (કેણિકને પુત્ર) | ત્રીજા દેવલે કે સુપાર્શ્વ
| પિટિલ ( સાધુને ઇવ) | ચોથા લલેકે, સ્વયંપ્રભ ૫દઢકેતુ (મલ્લિનાથના કાકા) | બીજા દેવલે કે સર્વાનુભૂતિ કાતિકશેઠ (આણંદ ગાથા | પહેલા દેવલેકે દેવશ્રુત
પતિને બાપ) શંખ શ્રાવક
બારમા દેવલેકે ઉદયપ્રભ ૮ | આનંદ શ્રાવક
પહેલા દેવલોક પેઢાલ સુનંદા (સુનંદ)
પાંચમા દેવ કે પટિલ | શતક શ્રાવક
ત્રીજી નરક | શતકીતિ | દેવકી
આમા દેવ કે સુવ્રતનાથ ૧૨ | કૃષ્ણ
ત્રીજી નરકે | અમને
વરસ દિવસ કાઉસગ્ગ કિ, બાહુબાળી અણગાર; માનગજેથી ઊતર્યો, તવ લિયે કેવળ સારે.
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________
આસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૫૯
કેનો જીવ.
હાલ કયાં છે. તીર્થકર થશે
| હરતકી (રાવણને પુરોહિત) | પાંચમા દેવ | નિકષાય બળદેવ
| છઠ્ઠા દેવલે કે | નિ:પુલાક સુલાસા ] કોઈક ઠેકાણે આ| પાંચમા દેવલેકે નિમમ
આ નામ ઉપર નીચે રોહિણી છે આપેલ છે. બીજા દેવલેંકે | ચિત્રગુપ્ત રેવતી (બળદેવની માતા) બારમા દેવલોક, સમાધિ સભાળ
આઠમા દેવલેકે સંવર, દ્વીપાયન (દ્વારકાને બાળનાર) | અગ્નિકુમારભુવને યશોધર ૨૦| કણિક
બારમા દેવલેકે વિજય ૨૧ | નારદ
પાંચમા દેવલે મલ્લનાથ
(મલ્લિજિન) રર) અંબ તાપસી | બારમા દેવલોકે દેવજિત
(શ્રીદેવ) ૨૩, અમર
આઠમાયકે?અનંતવીય ૨૪] સ્વયં બુદ્ધ
| સર્વાર્થસિદ્ધ | ભદ્રકૃત
(ભદ્રંકર ) તા. ક–આ નામમાં કેટલેક ઠેકાણે ફેરફાર પણ વાંચવામાં આવે છે. ૧, નવમા યકે પણ કોઈ ઠેકાણે ઉલ્લેખ છે.
અમર
ગજસુકુમાર શિર સમિલે, દેખી ધર્યા અંગારક સમતા પસાયે તે વળી, પામ્યા ભવનો પાર. ૩૪
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૦.
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
ભૂતકાળની વીશીનાં નામે.
અનુક્રમ ગઈ ચોવીશીનાં નામો. અનુક્રમ. ગઈ ચોવીસીનાં નામો.
૦
૦
૦
૮ =
+
૧૮ |
શ્રી કેવલજ્ઞાની , નિવણી - સાગરનાથ , મહાશય , વિમલનાથ
સર્વાનુભૂતિ છે શ્રીધરનાથ
શ્રીદતનાથ દાદરનાથ છેસુતેજનાથ
સ્વામીનાથ , મુનિસુવ્રતસ્વામી
શ્રી સુમતિનાથ , શિવગતિનાથ
અસ્તાંગનાથ
નમીશ્વરનાથ , અનિલનાથ , યશોધરનાથ
કૃતાર્થનાથ , જિનેશ્વરનાથ
શુદ્ધમતિનાથ » શિવશંકરનાથ
સ્પંદનનાથ સંપ્રતિનાથ
૮
2
&
દેવ જપ અરિહંતને, ગુરુ સે નિગ્રંથ; દયા ધર્મ પાળે સદા, એ મુક્તિને પંથ.
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
ચાવીશ દંડક સાત નારકને ૧. | તિર્યંચને ૧ ભુવનપતિના ૧૦. મનુષ્યને ૧ સ્થાવરના ૫. વ્યંતર વિકલૅટ્રિયના ૩. તિષ્ક (૩
વિમાનિક ) આ વીશે દંડકમાં જીવ ફરે છે.
A : અઠ્ઠાવીસની સંખ્યા
૨૮ લધિ-(૧) આસહિ, (૨) વિપ્રોસહિ, (૩) ખેલેસહિ, (૪) જલેસહિ, (૫) સસહિ, (૬) સંભિન્નશ્રોત, (૭) અવધિજ્ઞાની, (૮) મન:પર્યવજ્ઞાની, (૯) વિપુલ મતિ, (૧) ચારણલબ્ધિ, (૧૧) આશિવિષ, (૧૨) કેવલજ્ઞાની, (૧૩) ગણધર પદ, (૧૪) પૂર્વધર, (૧૫) અરિહંત પદ, (૧૬) ચકૅવર્તિપદ, (૧૭) બલદેવપદ, (૧૮) વાસુદેવ પદ, (૧૯) અમૃતાશિવ, (૨૦) કોષ્ટબુદ્ધિ, (૨૧) પાનુ સારિણી, (૨૨) બીજબુદ્ધિ, (૨૩) તેજલેશ્યા, (૨૪) આહારક, (૨૫) શીતલેશ્યા, (૨૬) વૈકિય, (ર૭) અક્ષણ મહાનસ, (૨૮) પુલાક લબ્ધિ.
આપ એકલો અવતરે, એકલો મરતાં હેય; મૂળથી આપણું જીવનને, સૌથી સગે ન કેય.
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________
કર
શ્રી જિનચન્દ્ર-કારત-ગુણમાળા
બત્રીશની સંખ્યા
બત્રીશ અનંતકાય (૧) સુરણ, (૨) લસણ, (૩) લીલી હળદર, (૪) બટાટા (આલુ), (૫) લીલે કચૂરે(૬) શતાવરી, (૭) હીરલીકંદ, (૮) કુંઅર, (૯) થર, (૧૦) ગળે, (૧૧) શકરિયાં, (૧૨) વંશ કારેલા, (૧૩) ગાજર, (૧૪) લુણી, (૧૫) લેઠી, (૧૬) ગિરિકણિકા (ગરમ), (૧૭) કુમળાં પાંદડાં, (૧૮) ખર, (૧૯) ભેગની ભાજી, (૨૦) લીલી મેથ, (૨૧) લુણીના ઝાડની છાલ, (૨૨) ખીલેડાં, (૨૩) અમૃતવેલ, (૨૪) મૂળાના કંદ, (૨૫) ભૂમિફેડા (બિલાડીના ટેપ), (૨૬) નવા અંકુરા, (૨૭) વલાની ભાજી, (૨૮) સુવેર વેલ, (૨૯) વાલકની ભાજી, (૩૦) કુણી આંબલી, (૩૧) રતાળુ, (૩૨) પીડાળા. .
. આ વસ્તુઓમાંથી ઘણી વસ્તુઓ અપ્રાપ્ય છે તેથી સુજ્ઞ શ્રાવકેએ તેના નિષ્કારણ પાપથી બચી જવા ગુરુ સમક્ષ તેની પ્રતિજ્ઞા લેવી હિતાવહ છે.
જ્ઞાન સમું કઈ ધન નહિ, સમતા સમું નહિ સુખ; જીવિત સમી આશા નહિ, લોભ સમું નહિ દુઃખ
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જણવા લાયક વસ્તુઓ
કેટલીક ઉપયોગી વિગતે
૧. વર્ષમાં આવતી પર્વ તિથિઓ - (૧) કાતિક સુદિ પ-જ્ઞાનપંચમી-જ્ઞાનાવરણીય કર્મના વેગથી આપણને જ્ઞાન પ્રાપ્ત થતું નથી. તેને ક્ષય કરવા માટે જ્ઞાનપંચમીની આરાધના કરવાની હોય છે. આ મહાપર્વ ગણાય છે. . (૨) કાર્તિક સુદિ ૧૫-શ્રી દ્રાવિડ અને વારિખિલ્લજી નામના બે મહામુનિઓ આ દિવસે દસ કોડ મુનિઓ સાથે શ્રી સિદ્ધાચલજી તીર્થ ઉપર મુક્તિપદ પામ્યા છે.
(૩) માગસર સુદિ ૧૧ મિાન એકાદશી-દરેક તીર્થંકર પરમાત્માને પાંચ કલ્યાણકે થાય છે. (૧) ભવરમાંથી તીર્થંકરપણાના ભાવમાં ઉત્પન્ન થવા માટે ગર્ભસ્થાનમાં આવે તે ચ્યવન કલ્યાણક, (૨) જન્મ થાય તે જન્મ કલ્યાણક, (૩) સંસારને ત્યાગ કરી દીક્ષા ગ્રહણ કરે તે દીક્ષા કલ્યાણક (૪) ઘાતી કર્મને નાશ કરી કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય તે કેવલ લ્યાણક અને (૫) આયુષ્ય પૂર્ણ થયે મેક્ષપ્રાપ્તિ થાય તે નિર્વાણ કલ્યાણક, આ પાંચ કલ્યાણકે વખતે દેવતાઓ અને ઇંદ્ર મહોત્સવ કરે છે. માગશર સુદ ૧૧ ના દિવસે નેવું તીર્થકરેનાં જુદા જુદા કલ્યાણક મળી
| દયા શાંતિ સમતા ક્ષમા, સત્ય ત્યાગ વૈરાગ;
હેય મુમુક્ષુ ઘટ વિષે, એહ સદા સુજાગ.
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
એકંદર ૧૫૦ કલ્યાણક થયાં છે. તેથી આ દિવસ મહાપર્વ તરીકે છે. તેની આરાધના મનપૂર્વક ઉપવાસાદિ તપ કરી વિધિપૂર્વક થાય છે.
(૪) માગસર વદિ ૧૦-આ દિવસ શ્રી. પાર્શ્વનાથ : ભગવાનના જન્મ કલ્યાણકને છે. તેને પિષ દશમ કહેવાય છે. (મારવાડ વગેરે પ્રદેશમાં વદ ૧ થી મહિનાની શરૂઆત થાય છે, જ્યારે ગુજરાતમાં સુદ ૧ ધી થાય છે.)
(૫) પિષ વદિ ૧૩-પ્રથમ તીર્થકર શ્રી આદિનાથ ભગવાન આ દિવસે નિર્વાણ પામ્યા છે, જે મેરુ તેરશ તરીકે ઓળખાય છે.
(૬) ફાગણ વદિ ૮-શ્રી આદિનાથ ભગવાને વર્ષતપ કરેલ. તે તપની શરૂઆત આ દિવસથી થાય છે. શ્રી. આદિનાથ ભગવાનનાં જન્મ તથા દીક્ષા કલ્યાણક આ દિવસે થયાં છે.
(૭) શૈત્ર સુદિ ૧૩-છેલ્લા તીર્થકર શ્રી મહાવીર પરમાત્માને આ જન્મ-દિવસ છે. આપણે તેઓશ્રીના શાસનમાં છીએ. તેથી આ દિવસ મહાપર્વ તરીકે ઉજવાય છે. . (૮) ચૈત્ર સુદ ૧૫-શ્રી. આદિનાથ ભગવાનના પ્રથમ ગણધર શ્રી. પુડરી સ્વામી શ્રી. સિદ્ધાચલજી તીર્થ ઉપર પાંચ કોડ મુનિઓ સાથે આ તીર્થ ઉપર એક્ષપદ પામ્યા છે.
-
નિજ સ્વરૂપ જાણ્યા વિના, જીવ ભમે સંસાર; જબ નિજ રૂ૫ પિછાણીએ, તબ લહે ભાવકે પાર
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ખાસ જાણવા લાયક.વસ્તુઓ
N૫
(૮) વૈશાખ સુદિ ૩-શ્રી. આદિનાથ ભગવાનનું વર્ષતપનું પારણું શ્રી. શ્રેયાંસકુમારને ત્યાં શેરડીના રસથી આ દિવસે થયું હતું. વરસીતપ કરનારા આ દિવસે પારાણું કરે છે. આ દિવસને અક્ષયતૃતીયા કહે છે.
(૯) શ્રાવણ વદિ ૧૨-શ્રી. પર્યુષણ મહાપર્વ આ દિવસથી શરૂ થાય છે. સાંવત્સરિક પ્રતિકમણ કરવાના આઠ દિવસ બાકી રહેતા હોવાથી તેને અઠ્ઠાઈધર કહેવાય છે. આ દિવસથી ધાર્મિક આરાધના સારી રીતે કરવામાં આવે છે. . (૧૦) ભાદરવા સુદિ ૧-શ્રી. પર્યુષણ પર્વમાં શ્રી. કલ્પસૂત્ર વંચાય છે ત્યારે આ દિવસે મહાવીર-જન્મને અધિકાર વંચાય છે અને ચૌદ સ્વપ્ન વગેરે ઉતારવામાં આવે છે. •
(૧૧) ભાદરવા સુદિ ૪-આ દિવસ જૈનો માટે સર્વ પર્વોમાં મહાન છે. કેઈ પણ જીવને નાને માટે અપરાધ જાણતાં અજાણતાં આપણાથી થયે હેય તે તેની ક્ષમાપના હદયથી માંગવાની હોય છે. તે તે સ્થળનાં દરેક જિનમંદિરોમાં જઈ દર્શન, પૂજન આ દિવસે ખાસ કરવાનાં હોય છે. આ દિવસે ઉપવાસ આદિ તપ અવશ્ય કરવા જોઈએ.
(૧૨) આ વદિ ૦))-વર્ષના છેલ્લા દિવસે શ્રી. મહાવીર પ્રભુ મોક્ષપદ પામ્યા છે. અને પ્રભાતે શ્રી. ગૌતમસ્વામી મહારાજને કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયેલ છે. આ કારણે જ્ઞાનના છેલ્લા પ્રકાશવરૂપ દિવાળીપર્વ અસ્તિત્વમાં આવ્યું.
ધન બિના નિર્ધન દુઃખી, તૃષ્ણાવંત ધનવાન, કૌન સુખી સંસારમેં, સબ જગ દેખ્યા છાન.
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
૨. ઉગી અંગે (૧) શ્રી ઘંટાકર્ણ સિદ્ધિ મંત્ર ॐ ही घंटाकर्णो तमोऽस्तु ते ठः ठः ठः स्वाहा ॥ આ મંત્ર ૧૦૮ વાર શ્રદ્ધાપૂર્વક ત્રણ માસ સુધી ગણવે.
(૨) ઈચ્છિત કાર્યસિદ્ધિ મંત્ર ॐ ही क्ली श्री चन्द्रप्रभजिनेन्द्रायं ज्वालामालिन्यै नमः।
આ મંત્ર ૧૦૮ વાર ગણવે. ઘીને દીવે અને ધૂપ કરે, સફેદ વસ્ત્ર પહેરવાં, ઉપકરણ ચાંદીનાં રાખવાં, સફેદ સૂતરની નવકારવાળીથી જાપ કરે. પ્રભુજીને દૂધને પખાલ કરી, કેસરમાં બરાસ ઘસીને હંમેશાં પૂજા કરવી, સફેદ પુષ્પ ચઢાવવાં. ઉપર્યુકત મંત્ર વિધિપૂર્વક જપવાથી વાંછિત સિદ્ધિ થાય છે.
(૩) વિદ્યા સાધવાને મંત્ર - ॐ ही श्री क्लीं वाग्वादिनि ! सरस्वति ! मम जिह्वाग्रे ઘા સ્થાન છે. આ મંત્ર દિન ૨૯ સુધી ૧૦૮ વાર જપ, જેથી વિદ્યા પ્રાપ્ત થાય છે.
(૪) શ્રી સરસ્વતીને મંત્ર ॐ ही वद वद वाग्वादिनि ! भगवति ! सरस्वतीश्रुत देवि! मम जाइयं हर हर स्वाहा। श्रीभगवत्यै नमः स्वाहा હાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાકાર
ભવસાગરમાં ડૂબતા, કેઈ ને તારણહાર; ધર્મ એક પ્રહણ સમે, કેવળી ભાષિત સાર.”
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૩ ૩ ૪ વા . આમ વિધિપૂર્વક ત્રણ માસ સુધી શુદ્ધ વસ્ત્ર પહેરી હંમેશાં ૧૦૮ વખત જાપ કરે.
(૫) તાવ કાઢવાને મંત્ર ॐ नमो लोए सव्वसाहूणं, ॐ नमो उवज्झायाणं, ॐ नमो आयरियाणं,ॐनमोसिद्धाणं,ॐनमो अरिहंताणं, ॐ हो स्वाहा ॥
આ મંત્રને ૧૦૮ વાર જપતાં કેરી ચાદરના ખૂણને મસળતા જવું, મંત્રજાપ પૂરા થતાં તે ખૂણાની ગાંઠ વાળી દેવી, અને તે ચાદરની ગાંઠવાળે છેડે તાવવાળાના મસ્તક તરફ રાખીને તે ચાદર તાવવાળાને ઓઢાડવી. રેજિદે, એકાંતરિયો, તરિ, ચોથિયે, ટાઢિયો કે ગમે તે તાવ ઊતરી જાય છે.'
૩. શાશ્વતાં ચ આઠોડ, સત્તાવન લાખ, બસને ખ્યાશી. ૮૫૭૦૦૨૮૨.
' ' ૪. શાસ્થતી પ્રતિમાઓ પંદર અબજ, બેંતાલીશ કોડ, અઠ્ઠાવન લાખ, છત્રીશ હજાર અને એંશી. ૧૫૪૨૫૮૩૬૦૮૦.
૫. ચોસઠ ઇકો ભવનપતિના ૨૦, વ્યંતરના ૧૫, વાણવ્યંતરના ૧૬, તષ્ક ૨ અને વિમાનિકના ૧૦.
-
દાન શિયળ તપ ભાવના, ધર્મ એ ચાર પ્રકાર; શગ ધરે નિત્ય એહશું, કરે શક્તિ અનુસાર,
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
૬. ચાવીસ તીર્થંકરનાં મેાક્ષકલ્યાણક સ્થળા
શ્રી. ઋભદેવજીનુ' અષ્ટાપદ પર, શ્રી નેમનાથજીનુ ગિરનાર પર, શ્રી. વાસુપૂજ્યજીનુ ચ’પાપુરીમાં, શ્રી મહાવીર સ્વામીનું પાવાપુરીમાં અને માકીના વીશ પ્રભુનું શ્રી સમેતશિખર પર.
૧૩૮
૭. ૧૨૪ અતિચારાની સમજણ જ્ઞાનાચારના ૮, દનાચારના ૮, ચારિત્રાચારના ૮, તપાચારના ૧૨, વીર્યાચારના ૩, સાતમા વ્રત સિવાયના પહેલાથી ખાર વ્રતના ૫૫, સાતમા વ્રતના ૨૦, સલેખનાના ૫, અને સમ્યક્ત્વના પ
કુલ ૧૨૪
મુહપત્તિના પ૦ ખેલ ખેલવાના, સાધુ અને શ્રાવક માટે છે. સાધ્વીજી માટે ૩ લેશ્યા, ૩ 'શલ્ય, ૪ કષાય–એ દશ ખેલ ખેલવા નહી માટે તેમને ૪૦ ખેલ ખેલવાના. ૮. ઉત્કૃષ્ટ તથા જઘન્યકાળે તીર્થંકરાદિ સંખ્યા
―
ઉત્કૃષ્ટ કાળે ૧૭૦ તીથ કર હોય ત્યારે હું ક્રોડ કેવળજ્ઞાની, ૯ હજાર ક્રોડ સાધુએ હાય, જે શ્રી અજિતનાથ ભગવાનના સમયે હતા.
જઘન્ય કાળે ૨૦ તીર્થંકર હોય ત્યારે ૨ કાડ કેવળજ્ઞાની અને બે હજાર ક્રોડ સાધુઓ હાય.
અચ્ચ
કરી મનરંગ મનચંગ,
પ્રભુ સેવા ભાવે કરે, પ્રેમ દુઃખ દાહુગ ક્રૂરે ટળે, પામે મુખ
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુ
૯. ચાવીશી અને આવતી ચાવીશીનાં મેાક્ષસ્થળ
આ ભરતક્ષેત્રમાં ૨૮ તીર્થંકરા સમેતશિખરે મેક્ષે ગયા, એરવત ક્ષેત્રમાં ૨૦ તીર્થંકરા સુપ્રતિષ્ઠ પતે મોક્ષે ગયા, આવતી ચાવીશીમાં ચાવીશે તીથ કરો ગિરનારજી પ મેક્ષે જશે.
૧૦. અહીસા અભિષેકની સમજ
શ્રી. તીર્થંકરના જન્મ વખતે ઇંદ્રો તથા દેવા પરમામાને મેરુપર્યંત પર પાંડુક વનમાં લઈ જઈ સિ’હાસન ઉપર બેસાડી શકેંદ્રના ખેાળામાં અઢીસે અભિષેક કરે છે, તે નીચે પ્રમાણે છે.
પર્યાલ
·
ભવનપતિના વીશ ઇંદ્રોના ૨૦, વ્યંતરેદ્રના ખત્રીશ ઇંદ્રોના ૩૨, વૈમાનિકના દશ ઇંદ્રોના ૧૦, મનુષ્ય ક્ષેત્રના ચંદ્ર તથા સૂના ૧૩૨, અસુરકુમારની દશ ઇંદ્રાણીઓના ૧૦ ( ઉત્તર તથા દક્ષિણ દિશાની મળીને નાગકુમારાદિક નવ નિકાયની ઉત્તર તથા દક્ષિણ દિશાની છ—છ મળીને ) ૧૨, વ્યંતરદ્રની ચાર ઈંદ્રાણીઓના ૪, જ્યાતિષ્કની ચાર ઇંદ્રાણીઓના ૪, સૌધમ તથા ઈશાને દ્રની આઠ ઇંદ્રાણીઓનાં મળી ૧૬, સામાનિક દેવના ૧, ત્રાયસ્ત્રિાંક દેવના ૧, લેાકપાળના ૪, અગરક્ષકદેવના ૧, પદાના દેવને ૧, અનિક અધિપતિ દેવના ૧, પ્રકીણ દેવના ૧—કુલ મળીને ૨૫૦
અમ
લઘુતા મેં પ્રભુતા ખસે, કીડી સે। મિસરી ચેંગે,
********
પ્રભુતાસે પ્રભુ સિર ધર;
;
હાથીકે
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્તગુણમા
૧૧. એક કોડ ને લાખ કળશાની સમજ - કળશ ૨૫ જન ઊંચા અને ૧૨ જોજન પહેલા તથા એક એજનના નાળચાવાળા આઠ જાતિના હેય. દરેક જાતિના આઠ-આઠ હજાર કળશે નીચે મુજબ ગણાય છે. ૧. સુવર્ણના ૮૦૦૦, ૨. રૂપાના ૮૦૦૦, ૩. રતનના ૮૦૦૦, ૪. સુવર્ણ તથા રતનના ૮૦૦૦, ૫. સુવર્ણ તથા રૂપાના૮૦૦૦, ૬. રૂપા તથા રતનના ૮૦૦૦, ૭સુવર્ણ, રૂપું તથા રતનના ૮૦૦૦, ૮. માટીના ૮૦૦૦.
ઉપર મુજબ આઠ જાતિના મળીને ૬૪૦૦૦ કળશે, પંચામૃતથી ભરી પ્રભુને નવરાવે ત્યારે એક અભિષેક થાય. એવા અઢીસે અભિષેક હેવાથી ૬૪૦૦૦ ને અઢીસ સાથે ગુણતાં એક કોડ ને સાઠ લાખ કળશને અભિષેક થાય છે.
૧૨. નવકાર મંત્ર ગણવાથી લાભ નવકારને એક અક્ષર બોલવાથી ૭ સાગરોપમનાં પાપ છેદાય, નવકારનુંએક પદ ગણવાથી પસાગરોપમનાં પાપ નાશ પામે, નવકાર પૂરે ગણવાથી પ૦૦ સાગરોપમનાં પાપ નાશ પામે.
૧૩. બ્રહ્મચર્યનું ફળ વિજય શેઠ અને વિજય શેઠાણને બ્રહ્મચર્યના પ્રતાપે ૮૪૦૦૦ મુનિઓને દાન આપતાં જે ફળ થાય તેટલું ફળ તેમને જમાડતાં થતું હતું. ae #sweeeeeeeeee ane taame રાત માઈ સેય કર, દિવસ ગમાયા ખાય હીરા જૈસા મનુષ્ય ભવ, કૌડી બદલે જાય.
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગામ નજીવા લાયક...વસ્તુ
૧૪. માન્યતાભેદ
દિગંબરાના મત પ્રમાણે-સ્ત્રીઓ મેલ્લે ન જાય અને
કેવળજ્ઞાની આહાર ન કરે.
સા
શ્વેતાંબરાના મત પ્રમાણે સ્ત્રીઓ માક્ષે જાય અને કેવળી આહાર કરે.
૧૫. મત અને ગચ્છની ઉત્પત્તિ
દિગંબર મતની ઉત્પત્તિ મથુરા નગરીમાં વીરનિર્વાણ સ. ૬૦૯ માં સહસ્રમલ નામના સાધુથી થઈ. તેનુ વિશેષ વર્ણન વિશેષાવશ્યક સૂત્ર' વગેરે ગ્રં'થામાં આપેલુ છે.
સંવત ૧૫૩૪ માં લુકા નામના લહિયાએ લાંકાગચ્છ (હુંઢિયામત)ની સ્થાપના કરી. તે મંદિર-મૂર્તિને માનતા નથી; અને ૪૫ આગમામાંથી ૩૨ આગમને જ માને છે..
૧૬. સુઘાષા ઘટ
૧૨ ચેાજન પહાળા, ૬ ચાજન ઊંચા અને તેનુ લેાલક ૪ ચૈાજન લાંબુ હોય છે. તે ઘંટ પ૦૦ દેવા મળીને વગાડે છે.
૧૭, સમકિત પામ્યા પછીના તીર્થંકરના ભવા
શ્રી. મહાવીરસ્વામીના ૨૭, શ્રી. શાંતિનાથજીના ૧૨, શ્રી ઋષભદેવજીના ૧૩, શ્રી. નેમિનાથજીના ૯, શ્રી. પાર્શ્વનાથજીના
####
એક દિન ઐસા હાયગા, સમસ પર વિાહ: રાજા રાણા રાવ રક, સાવધ કર્યાં નહિ હાય.
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
૧૦, ચંદ્રપ્રભુના ૭, શ્રી મુનિસુવ્રતના ૯, અને બાકીના સત્તર તીર્થકરેના ત્રણ ત્રણ ભવ થયા છે.
૧૮. સ્ત્રીઓ શું શું ન પામી શકે?
(૧) તીર્થકર પદવી (શ્રી. મલ્લિનાથ તીર્થકર થયા તે એક આશ્ચર્યમાં ગણાય છે), (૨) ચક્રવર્તીપણું, (૩) વાસુદેવપણું, (૪) બળદેવપણું, (૫) સન્નિશ્રેતયું લબ્ધિ, (૬) ચારણ લબ્ધિ, (૭) ચૌદ પૂર્વ, (૮) ગણધર લબ્ધિ, (૯) પુલાક લબ્ધિ, (૧૦) આહારક શરીર–આ દશ વસ્તુઓ સ્ત્રીઓને પ્રાપ્ત ન થાય.
૧૯. અહેરાત્રિના પિષધનું ફળ ૨૭ અબજ, ૭૭ કોડ, ૭૭ લાખ, ૭ હજાર, ૭૭૭ પાપમથી અધિક દેવતાનું આયું બાંધે, એવું પષધનું ફળ છે.
ર૦ સામાયિકનું ફળ : ૯૨ કરોડ, ૫૯ લાખ, ૨૫ હજાર, ૨૫ સામાયિક કરવાથી(૯૨૫૯૨૫૨૫) પલ્યોપમથી વધારે દેવાયું બંધાય છે, એક વ્યક્તિ ૨૦ લાખ મેટિ સુવર્ણનું દાન આપે તેના કરતાં સામાયિકનું ફળ વિશેષ છે.
૨૧. શ્રાવકની સવાવસા દયાની સમજ ૨૦ મુનિમહારાજશ્રી ત્રસ અને સ્થાવર, સૂક્ષમ અને SENTIFICIPENNSHKAJADHUKU
నలు દુખમેં સમરણ સબ કરે, સુખમેં કરે ને કેય; જે સુખમેં સમરણ કરે, તે દુઃખ કહેકે હોય.'
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________
આસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૫૪૩
બાદર તમામ જીની દયા પાળે એટલે તેમને વીસ વસા.
-૧૦ સ્થૂલ તથા સ્થાવર બનેની રક્ષા કરવી ઉત્તમ, પણ સ્થાવરની રક્ષા શ્રાવકથી બનતી નથી.
૫ ત્રસમાં પણ અપરાધી અને નિરપરાધી બંનેની રક્ષા કરવી ઉત્તમ, તેમાં અપરાધીની રક્ષા શ્રાવક કરી શકતા નથી.
રા નિરપરાધીમાં પણ ઘર, હાટ, પ્રમુખ ચણાવવામાં જીવરક્ષા શ્રાવકથી બનતી નથી. - ૧ સંકલ્પપૂર્વક જાણી જોઈને નિરપરાધી ત્રસ જીવની હિંસા ન કરવી જોઈએ. .
- ૨૨. કારનું સ્વરૂપ અરિહંતને પ્રથમાક્ષર ગ, અશરીરી (સિદ્ધ)ને પ્રથમાક્ષર ગ, આચાર્યને પ્રથમાક્ષર થા, ઉપાધ્યાયને પ્રથમાક્ષર ૩ અબે મુનિવરને પ્રથમાક્ષર -એ પ્રમાણે +++ –એ ચારેની સંધિ થતાં શો થયે અને તેના પછીના નું બિંદુ થતાં શું થયું. આ પ્રમાણે ૩ષ્કારમાં પંચ પરમેષ્ઠીને સમાસ થઈ જાય છે.
૨૩. ચેમાસી કાળની વિગત નામ કા.સુ. ૧૫ થી ફા. સુ. ૧૫ થી અ. સુ. ૧૫ થી સુખડીને કાળ ૧ માસ ૨૦ દિવસ ૧૫ દિવસ
તિમિર ગયા રવિ દેખત, કુમતિ ગઈ ગુજ્ઞાન સુમતિ ગઈ અતિલભસે, ભક્તિ ગઈ અભિમાન.
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૪૪
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
કામળીને કાળ ૪ ઘડી રે ઘડી ૬ ઘડી . ઉકાળેલા પાણીને ૪ પ્રહર ૫ પ્રહર ૩ પ્રહર
કાળ દિવસના ચોથા ભાગને પ્રહર કહેવામાં આવે છે અને ૨૪ મિનિટને એક ઘડી કહેવામાં આવે છે.
ફાગણ સુદ ૧૪ થી ભાજીપાલે, નવું પહેલું તલનું તેલ, અને મેવામાં ખજુર, કાજુ, ચારોલી, અખરોટ, જરદાલુ વગેરે આઠ માસ સુધી અને અષાંડ ચોમાસામાં આદ્ર નક્ષત્ર પછી કેરી અને કાચી ખાંડ અભક્ષ્ય છે. ' '
બરાબર ત્રણ ઉકાળા આવ્યા વિનાના પાણીને પીનારા તથા સાધુ મહારાજને વહોરાવનારા દોષના ભાગી થાય છે.
૨૪. જેવી ગતિ તેવી મતિ, જેવી મતિ હોય તેવી ગતિ થાય છે. જેવી ગતિમાં જવાનું હોય તેવી જ મતિ થાય છે. આ બે વાક્યોને પરમાર્થ સમજવો.
૨૫. દેવતાઈ વર્ષની સમજ આપણું એક વર્ષને દેવતાઈ એક દિવસ, આપણા ત્રિીશ વર્ષને દેવતાઈ એક માસ આપણું ૩૬૦ વર્ષનું દેવતાઈ એક વર્ષ સમજવું.
ગુરુ મિલા તબ જાનિકે, મિટે માહ તનતાપ: હરખ શેક વ્યાપે નહીં, તબ ગુરુ આપે આપ
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________
'ખાસ જાણવા લાયક..વસ્તુઓ
કેટલીક પરચુરણ વિગતે - (૧) શ્રી. ઇષભદેવ પ્રભુ ત્રીજા આરાને છેડે થયા, ૮૯ પખવાડિયાં બાકી રહ્યાં ત્યારે મોક્ષે ગયા. બાકી ૨૩ તીર્થકર ચેથા આરામાં થયા. શ્રી વિરપ્રભુ ચેથા આરાને છેડે ૮૯ પખવાડિયાં બાકી રહ્યા ત્યારે મેક્ષે ગયા.
(૨) નવાણું પૂર્વની સમજ. તેમાં પ્રથમ એક પૂર્વનો હિસાબ તપાસીએ. * ૮૪૦૦૦૦૦ ચોરાશી લાખ વરસને ૮૪૦૦૦૦૦ વરસે ગુણતાં ૭૦પ૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦ સિત્તેર લાખ કોડ અને છપન્ન હજાર કોડવરસ થાય, તેને નવાણુંએ ગુણતાં, ૬૯,૮૫,૪૪,૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦ એટલે એકંદર ઓગણોતેર કોડાકોડી, પંચાશી લાખ કોડ અને ચુમ્માલીસ હજાર કોડ વર્ષે નવાણું પૂર્વ થાય. એટલો સમય શ્રી. ઋષભદેવજી શ્રી. સિદ્ધાચલજી પર ફાગણ સુદ આઠમે રાયણુ વૃક્ષ તળે પધાર્યા છે.
(૩) ચેથા આરામાં ગિરિરાજ ૫૦ જન લો અને તેટલે જ પહોળો હતે. એક એજનના ગાઉ છે અને એક કેશમાં ૨૦૦૦ ધનુષ્ય થાય. જ્યારે દરેક મનુષ્ય લંબાઈમાં એક ધનુષ્ય એટલે જ હાથ હોઈ શકે એટલે સંથારો કરે તો પણ ૧ ગાઉમાં ૨૦૦૦ સમાઈ શકે, જ્યારે ૧ પેજનમાં
૮૦૦૦ સમાઈ શકે. ગિરિરાજની લંબાઈ ૫૦ એજન હેવાથી పYO
TV Healthokkుడు કેસને કહાં બિગારિયા, જો મૂંડા સે સૈ બાર મનકે કર્યો નહિં મૂંડિયે, જામેં વિષય વિકાર૩૫
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
૮૦૦૦ને પચાસે ગુણતાં ૪૦૦૦૦૦ (ચાર લાખ) મનુષ્ય લખાઈમાં સમાય. આ હિસાબ થયા લબાઈ ના. હવે પેાતાની લખાઈ કરતાં ચેાથે ભાગે પ્રાયઃ (મનુષ્ય) પહેાળાઈમાં હાઈ શકે. જેમ લખાઈમાં ૫૦ ચેાજનમાં ૪૦૦૦૦૦ (ચાર લાખ) સમાય તેમ (૫૦ ચેાજન) પહેાળાઈમાં તેના કરતા ચારગણા એટલે ૧૦૦૦૦૦ સમાય જેથી સાળ લાખને ચાર લાખે ગુણુતાં ૬૪૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦ ચાસ હજાર ક્રોડ અને લૌકિક હિસાબે ૬ નિવ અને ૪ ખ (સૂતેલાં) મનુષ્યાના સમાવેશ થઈ શકે, તા પછી ૨૦૦૦૦૦૦૦૦ વીશ ક્રોડ મુનિએ સાથે પાંડવા આસા સુદ ૧૫ના દિવસે ગિરિરાજ પર મેક્ષે ગયા છે તે હકીકતમાં શંકાને સ્થાન જ રહેતું નથી.
(૪) સાતમી નારકીના જીવ મરીને તિર્યંચું થાય છે, પણ મનુષ્ય થતા નથી.
(૫) લોકાવિધ જ્ઞાનવાળા ચૌદ રાજલેાકની વાત જાણી શકે છે.
૪૩
(૬) પરમાવિધ જ્ઞાનવાળાને 'તમુહૂત્ત' પછી અવશ્ય કૈવલજ્ઞાન થાય છે.
(૭) દેવતા મરીને દેવતા થાય નહીં, નારકી મરીને નારકી થાય નહી..
(૮) સાસાદન ગુણુઠાણું જેને અ પુદ્ગલપરાવત સંસાર બાકી હાય તેને હાય, બીજાને નહી.
****
મીઠા સમયે એલિયે, સુખ ઊપજે ચહુ ઠાર; વસીન યહુ મંત્ર હૈ, તજિયે ખેંચન ઠાર.
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૫૭.
(૯) ચક્રવર્તીને છ ખંડ સાધતાં અઠ્ઠમ તપ કરે પડે છે, પણ તીર્થંકર ચક્રવતી થાય છે તેને તે તપ કરે પડતો નથી.
(૧૦) સંપૂર્ણ ચૌદપૂર્વી અસંખ્યાત ભવ જાણી શકે છે. (૧૧) પરમાધામી દેવે ભવ્ય હોય છે.
(૧૨) નરકમાં શીત, ઉષ્ણ, ક્ષુધા, તૃણું, ખુજલી, ભય, શેક, પરાધીનતા, જવર અને દાહ-એ દશ પ્રકારની વેદના હોય છે. - (૧૩) છઠ્ઠી અને સાતમી નારકીમાં ૫૬૮૯૫૮૪ પ્રકારના રેગ કહ્યા છે.
' તુમાહિતી શ્રાવણ ને ભાદર-વર્ષાઋતુ માહ ને ફાગણ-શિશિર આસ ને કાર્તિક-શરદઋતુ ચૈત્ર ને વૈશાખ-વસંત માગશર નેષ-હેમંતઋતુ જેઠ ને અષાડ-ગ્રીષ્મ મહિના ' કિરણો મહિના કિરણે કાતિક ૧૧૦૦
વિશાખ
૧૩૦૦ માગશર ૧૫૦૦
૧૪૦૦ ૧૦૦૦ અષાડ
૧૫૦૦ - મહા ' ૧૧૦૦
શ્રાવણ
૧૪૦૦ ફાગણ ૧૫૦૦ ભાદરે
૧૪૦૦ ૧૨૦૦ આસે
૧૬૦૦ હજaeese tweet # ######ee
ઝગારા નિત બુરાઈ હૈ, ઝગરા બૂરી બલાય; દુઃખ ઊપજે ચિંતા દહે, ઝગરામેં ઘર જાય.
પાષ
ચિત્ર
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૪૮
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
| (૧૪) સમૂછિમ છ સંબંધી-ગાયના મૂત્રમાં
વીશ પહોર પછી, ભેંસને મૂત્રમાં સેળ પહોર પછી, બકરીના મૂત્રમાં બાર પહોર પછી, ગાડરના મૂત્રમાં આઠ પહાર પછી અને નર-નારીનાં મૂત્રમાં અંતમુહૂર્ત બાદ સંમૂર્છાિમ છે ઉત્પન્ન થાય છે,
(૧પ) ૧૮૦૦૦ શીલાંગરથ-અંતિ-મદ્ર–અજજવ” આદિ ૧૦ પ્રકારના યતિધર્મ વડે પૃથ્વીકાય આદિ પાંચ સ્થાવર, બેઈન્દ્રિયાદિ ચાર રસ તથા ૧ અજીવ એ ૧૦ ને મુનિરાજ યતનાપૂર્વક પાળતા હોવાથી એ દશને દશ પ્રકારના યતિધર્મ વડે ગુણતાં ૧૦૦ ભેદ થાય. તે સે ભેદની યતના માટે મુનિ પાંચ ઇન્દ્રિયનો નિગ્રહ કરતા હોવાથી પાંચે ગુણતાં ૫૦૦ ભેદ થાય. તે ૫૦૦ ભેદનું પરિપાલન આહાર, ભય, મિથુન અને પરિગ્રહની સંજ્ઞારહિતપણે કરતા હોવાથી પાંચસેને તે ચાર ભેદથી ગુણતાં ૨૦૦૦ ભેદ થાય. તે બે હજાર ભેદને મુનિરાજ મન-વચન-કાયાથી આદરતા હોવાથી ત્રણે ગુણતાં ૬૦૦૦ ભેદ થાય. તે છ હજાર ભેદને મુનિરાજ કરવું, કરાવવું અનુ અનુમેદવું એ ત્રણ પ્રકારે સેવતા હોવાથી ૧૮૦૦૦ ભેદ થાય. આ અઢાર હજાર અંગભેદ શીલધર્મના છે.
પાખંડીના ૩૬૩ મતે - (૧૬) ૧૮૦ કિયાવાદીના, ૮૪ અકિયાવાદીના, ૩૨ 2222### ### ########## ગમ સમાન ભેજન નહિ, જે કઈ ગમ ખાય; અંબરિષ ગમ ખાઈયા, દુર્વાસા બિલલાય,
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
૫૪૯
વિનયવાદીના, અને ૬૭ અજ્ઞાનવાદીના–આ પ્રમાણે પાખંડીને ૩૬૩ પ્રકારે છે,
(૧૭) દેવતા અર્ધમાગધી ભાષા બોલે છે.
(૧૮) પાંચ ઇંદ્રિય, મનખલ, વચનબલ, કાયબલ, શ્વાસોચ્છવાસ અને આયુષ્ય એ દશ પ્રાણ કહેવાય છે.
એકેદ્રિય જીવન–૪ પ્રાણ હોય છે. બેઈદ્રિય જીવન–૬ , » તેઇંદ્રિય જીવન–છ ) ચૌરિદ્રિય જીવને–૮ અસંજ્ઞી પંચેંદ્રિય જીવને-૮ , સંજ્ઞી પંચંદ્રિય જીવને-૧૦ ,, ,,
(૧૯) એક જીવ સિદ્ધમાં જાય ત્યારે એક જીવ સુમ નિગેદમાંથી બહાર નીકળે છે. : (૨૦) શ્રી. જંબુસ્વામી છેલ્લા કેવળી તદ્દભવ મુક્તિગામી થયા. એમના મેક્ષગમન પછી નીચેની દશ વસ્તુઓને વિચ્છેદ થયે. (૧) મન:પર્યવજ્ઞાન, (૨) પરમાવધિ, (૩) જુલાક
લબ્ધિ, (૪)આહારક શરીરલબ્ધિ, (૫) ક્ષપકશ્રેણિ. (૬) ઉપશમtetieeeeeeeeeeeeeeee - ત્યાગ તે અિસા કીજિયે, સબ કછુ એકહી વાર; .
સબ પરકા, મેર નહિ, નિશ્ચય કિયા બિચાર.
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમા
શ્રેણિ, (૭) જિનકલ્પ, (૮) સંમત્રિક એટલે ત્રણ ચારિત્ર (પરિહારવિશુદ્ધિ, સૂમપરાય અને યથાખ્યાત ચારિત્ર), (૯) કૈવલ્યજ્ઞાન અને (૧૦) મક્ષ.
(૨૧) વાસુદેવ, પ્રતિવાસુદેવને તેના જ ચકથી મારી નાખે એ અનાદિ કાળને નિયમ છે.
(૨૨) હરિપ્લેગમેષી દેવ, જે ભગવાન મહાવીરને ગર્ભમાંથી સંહરનાર દેવતા હતા તેને જીવ મરીને દેવર્કિંગ ક્ષમાશ્રમણ થયે હતે.
(ર) દેવતાને ઉત્કૃષ્ટ અસાતા અંતર્મુહૂર્ત હોય ને સાતા છ માસ સુધી હોય. અન્યમતી પાંચમા દેવલેક સુધી ઊપજી શકે અને નિક્ષે નવમા શૈવેયક સુધી ઊપજી શકે.
(૨૪) દેવતાને નિદ્રા હોય નહીં..
(૨૫) જાતિસ્મરણ જ્ઞાનવાળા મનુષ્ય ઘણું કરી પાછલા નવ ભવ દેખી શકે.
(૨૬) મન:પર્યવજ્ઞાન સાધુમહારાજને જ થાય, ગૃહસ્થને ન થાય. એ જ્ઞાનવાળાને અવધિજ્ઞાન અવશ્ય હોય.
(૨૭) નરક તથા દેવગતિમાંથી આવેલા જીવ ચક્રવર્તી થાય પણ મનુષ્ય અને તિર્યંચમાંથી આવેલા જીવ ચક્રવર્તી
પુણ્ય બડા ઉપકાર હૈ, સબકે ઉપર ભાખ; જીવદયા ચિત રાખીએ, વેદ પુરાન હૈ સાખ.
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયકવસ્તુઓ
પપ૧
થાય નહીં. ભગવાન મહાવીરને જીવ મનુષ્યમાંથી આવી ચક્રવર્તી થયે તે આશ્ચર્ય જાણવું.
(૨૮) પંચમ કાળમાં જન્મેલા મનુષ્યને ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ હેાય નહીં.
(૨૯) સાધ્વીને પુરુષ તેમજ સ્ત્રીની સભામાં કલ્પસૂત્ર વાંચવાને નિષેધ છે તેમજ એકલી સ્ત્રીની સભામાં સાધુ વ્યાખ્યાન કરે નહીં અને પુરુષની આગળ સાધ્વી વ્યાખ્યાન કરે નહીં. . (૩૦) ઝષભદેવ ભગવાને યુગલિક ધર્મ નિવારણ કરવા માટે ભરત મહારાજાની બેન બ્રાહ્મીને વિવાહ બાહુબલિજી સાથે તેમ જ બાહુબલિજની બેન સુંદરીને વિવાહ ભરત મહારાજા સાથે વિપરીત પણે કર્યો.
(૩૧) “કારારાવસારા” થી “હિ એ દેવિ સારં એ પાઠ પ્રતિક્રમણમાં સૌ કોઈએ ઉચ્ચ સ્વરે બોલવાનું કારણ એ છે કે, શ્રી હરિભદ્રસૂરિજી આ સ્તુતિ રચતાં સ્વર્ગસ્થ થયા ત્યારે શ્રી. સંઘના સાધુસુનિરાજેએ મળીને આ સ્તુતિનું ચરણ પૂરું કર્યું. ' (૩૨) ભારંડપક્ષીમાં જીવ છે અને શરીર એક હોય છે. એક પેટ, બે મુખ, બે જીભ અને ત્રણ પગ હોય છે. તે જલારામ બાપાલાલા
લોડા વાલા અપયશમેં દુર્ગધ હૈ, નીક લગે ન કેય; જેસે મલકે નિકટમેં, મેંઠ સકે ના કેય.
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________
પપર
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
મનુષ્યની ભાષા બોલે છે અને હમેશાં અપ્રમાદી રહે છે. કારણ કે શરીરમાં બે જીવ હોવાથી તેઓને આપસમાં જુદા જુદા ફળની ઈચ્છા થાય તે પક્ષીનું મૃત્યુ થાય છે.
(૩૩) કેવલજ્ઞાની ભગવાનને આવશ્યક આદિ ક્રિયાઓ કરવાની હોય નહીં.
(૩૪) શ્રી. આવશ્યક સૂત્ર, દશવૈકાલિક સૂત્ર, નંદી સૂત્ર, અનુગદ્વાર સૂત્ર-આ ચાર સૂત્ર આ પાંચમા આરાના છેડા સુધી છેલ્લા યુગપ્રધાન શ્રી દુષ્ણસહસૂરિ સુધી વિદ્યમાન રહેશે.
સંસ્કારશુદ્ધિ બાળકને હિતેપદેરા
માતપિતાની આજ્ઞામાં રહેવું. તેમની સેવા કરવી. નિત્ય પ્રાતઃકાલે તેમને વંદન કરવું. પરદેશ જતી વખતે અને આવીને પણ વિનયપૂર્વક પાદપૂજન કરવું. જે વૃદ્ધ થયા હોય તે તેમને ખાવા-પીવાની તેમજ પહેરવા-ઓઢવાની શક્તિ મુજબ તજવીજ રાખવી. તેમના પર કઈ વખતે કેધ કરે નહિ. કટુ વચન વાપરવા નહિ. તેમના આદેશનું ઉલ્લંઘન કરવું નહિ. કદાપિ ગેરવ્યાજબી કામ બતાવે તે મૌનવૃત્તિ ધારણ કરવી. અગ્ય કર્મ કરવાથી થતા ગેરફાયદા વિનયપૂર્વક ૯ કલા ૯૯
હરણ ધીર બુદ્ધિ તબ જાનિકે, સમજે સબકી રીત; નકે અવગુણ આપમેં, કબહુ ન લાવે મિત,
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૫૫૩
સમજાવવા પ્રયત્ન કરે. તેમને ખોટું લાગે એ રીતે વર્તવું નહીં, કેમકે તેમને આપણું ઉપર અવર્ણનીય ઉપકાર છે. - માતાએ નવ માસ સુધી ઉદરમાં રાખી, ભાર વહન કરી, અનેક વેદનાઓ આપણે માટે સહન કરી છે વિષ્ટામૂત્રાદિ મલિન તોથી આપણે વ્યાધિ ભેગવતા હોઈએ તે વખતે ક્ષુધા, તૃષા, વેઠી અનેક ઉપચારે કરી, આપણું શુદ્ધ બુદ્ધિથી પાલન કરે છે. આ સિવાય પક્ષ રીતે પણ તેમના ઉપકારને ઝરે નિરંતર વહ્યા કરે છે. ખરેખર, માતપિતા તે જગતમાં કલ્પવૃક્ષ સમાન છે.
અંતિમ તીર્થકર મહાવીરસ્વામી ત્રિશલાદેવીના ઉદરમાં આવ્યા પછી માતા દુઃખી થશે, એમ ધારી કિંચિત વખત અચલાયમાન રહ્યા તેટલામાં તો માતાએ અનેક કલ્પાંત કર્યા, મૂચ્છ ખાઈ ધરતી ઉપર ઢળી પડ્યાં. તે જ વખતે ભગવંતે અભિગ્રહ કર્યો કે માતા-પિતા સ્વર્ગ ગયા પછી જ દીક્ષા ગ્રહણ કરવી. અહા ! પુત્રની પૂજનીય બુદ્ધિ તરફ દષ્ટિ * કરે ! રામ અને લક્ષ્મણ તેમજ પાંડેએ માતાપિતાની જે * સેવા કરી છે, તેનું વર્ણન સહસ્ત્ર જિલ્લાથી કરવું મુશ્કેલ
છે. તેમના કરેલા ઉપકારને બદલે આપણે વાળી શકવાના
નથી તે પણ નિરંતર તેમને ધર્મ-રસ્તે જોડવા પ્રયત્ન કરી - ભક્તિ કરવી જોઈએ.
સાહેબકે દરબારમેં, સાચે કો સરપાવ; જૂઠ તમાચા ખાયગા, ક્યારેક ક્યા રાવ,
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૫૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
૨, દેવપૂજા અને દર્શનની મહત્તા
પંચમ કાળના પ્રભાવે અથવા આપણુ પાપદયને લીધે કહો, ગમે તેમ સમજો પરન્તુ એ તે ચોક્કસ છે કે આજે આપણે સાક્ષાત તીર્થકર દેવોના દર્શન કરવાનું સદ્ભાગ્ય પ્રાપ્ત કરી શક્યા નથી. છતાં પણ તેમની ગેરહાજરીમાં તેમના અનંત ગુણોનું સ્મરણ કરાવતી સમતાસમાં ઝીલતી, રાગ અને દ્વેષ વિનાની અને અખંડ જતિની ધારણ કરનારી મૂર્તિની પૂજા અને દર્શન કરવાની સુંદર સામગ્રીને પામી શક્યા છીએ, એ કાંઈ ઓછા ભાગ્યની વાત નથી. જિનપ્રતિમા પણ જિનસરખી જ કહેવાય છે એ માટે “રાયપણી સૂત્ર ફરમાવે છે કે, 'जिनपडिमा जिनसारिखी.'
વીતરાગ દેવની પૂજા અને તેમના દર્શનનો લાભ મનુબેને અનંતકાળની રખડપટ્ટી પછી પ્રાપ્ત થાય છે. તે સુંદર તકને સુજ્ઞ મનુષ્યએ જતી કરવા જેવી નથી. રાજા મહારાજાની સેવા તે કદાચ એક બે ગામડાંની બક્ષિસ અપાવે; પરંતુ પિતાની રાજગાદી નહીં આપે પણ વીતરાગ દેવની સેવા-પૂજા તે સાક્ષાત્ પિતાના જેવી વીતરાગતાને જ સમર્પણ કરી દે છે. વીતરાગ દેવની સેવા વાસ્તવિક રીતે તે વીતરાગ બનવાના હેતુથી જ કરવી જરૂરી છે. તેમની પાસે પૌગલિક વસ્તુની માંગણી કરવી નહિ, કારણ કે ઘઉંની ખેતી કરનારને પણa®eeefae%e0aee0%aa%ae%ere wew2ee #awee
જનની જણ તે ભક્ત જણ કાં દાતા કાં શૂર નહિ તે રહેજે વાંઝણ, મત ગુમાવીશ નૂર
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયકવસ્તુઓ
જેમ ઘાસ તે આપોઆપ મળી જ રહે છે, તેમ વીતરાગ દેવની પૂજા મિક્ષ-બુદ્ધિથી કરનારાને જ્યાં સુધી તે મેક્રેન જાય ત્યાં સુધી દુનિયાનાં તમામ પૌદ્ગલિક સુખની પ્રાપ્તિ કરાવે જ છે. માટે મેક્ષ અને સાંસારિક સુખોની ઈચ્છાવાળાએ વીતરાગ દેવની મૂર્તિની પૂજા અને દર્શન, હજારે કામે • પડતાં મૂકીને પહેલી તકે કરી લેવાની જરૂર છે. વળી, તે ભગવાનની પૂજા કરવામાં નથી તે પૈસાને ખર્ચ અગર નથી તે કાંઈ કષ્ટ છતાં પ્રમાદી આત્માઓ સહજ સ્વભાવે અને વિના કષ્ટ પૂજાથી ઉત્પન્ન થતા પુણ્યના કાર્યને નાહકમાં ગુમાવી દે છે. માટે દરેક ભવ્ય આત્માઓએ પ્રભુપૂજા અને દર્શન કરવાં અવશ્ય જરૂરી છે.
૩. નરકનું સ્વરૂપ મનુષ્ય, તિર્યંચ, દેવતા ને નારકી એ ચાર ગતિમાંથી નારકીની ગતિ સૌથી વધારે દુઃખવાળી છે. ચૌદ રાજલેકમાં સાત રાજલક નારકીના છે. જેમ દેવતાનું વધારેમાં વધારે આયુષ્ય ૩૩ સાગરોપમનું છે. તેમ નારકીમાં પણ વધારેમાં વધારે આયુષ્ય ૩૩ સાગરોપમનું છે. વળી, જેમ દેવતા ફૂલની શસ્યામાં યૌવન સાથે જ ઊપજે છે; તેમ નરકના છે કુંભમાં ઊપજે છે. જેમ દેવલેકમાં સુગંધ છે તેમ સાતે નરકમાં દુર્ગધ છે. નરકના પહેલા પાથડાને કેડી જેવડે
કબીર જે દિન આજ હૈ સે નાહિ ફિર કાલ; ચેત સકે તે ચેત લે, શિર પર ગાજે કાળ.
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
કકડો કેઈ દેવતા મનુષ્યલોકમાં લાવે તે અરધા કેશ ફરતાં સર્વે પ્રાણીઓ તે કકડાની દુર્ગધથી નાશ પામે છે. એ રીતે જેમ જેમ નીચેના પડમાં જાય, તેમ તેમ દુર્ગધ વધતી જાય છે. જે અલ્મા પાથડાને કૉડી એટલે કકડે મનુષ્યલોકમાં આવે તે ૨૪ા કેસ ફરતાં સર્વ પ્રાણીઓ તેની દુર્ગધથી નાશ પામે. નારકીના જેમાં સ્ત્રીવેદ તથા પુરુષવેદ નથી, માત્ર નપુંસકવેદ છે. શરીર પારાની માફક વળી જાય છે, ને હાથમાં આવતું નથી. વળી, એ જ અવધિજ્ઞાનવાળા હોય છે. પહેલી નરકમાં ચાર ગાઉ સુધી, ને છેલ્લી નરકમાં એક ગાઉ સુધીનું અવધિજ્ઞાન હોય છે. સાતે - નરકમાં અંધારું રહે છે. કારણ કે ત્યાં ચંદ્ર, સૂર્ય કે તારાને પ્રકાશ નથી. જ્યારે તીર્થકરેનાં કલ્યાણક થાય છે, ત્યારે તેના પ્રભાવથી તમ પુદ્ગલે ઉદ્યોતમય બની જાય છે, તથા નારકીના જીને કંઈક સાતા ઊપજે છે, એમ કહેવાય છે.
પહેલી ત્રણ નરક સુધી તે પરમાધામી દેવ વિવિધ રૂપ કરી દુઃખ દે છે, તથા મહેમાંહે વેર સંભારી લડાવે છે. બાકીની ચારે નરકમાં પરમાધામી દેવે જતા નથી પણ નારકીના છ માંહોમાંહે લડી મરે છે. નારકીના પ્રાણુંએને દશ પ્રકારનાં દારુણ દુઃખ સદા સાથે લાગેલાં રહે છે, તેના નામઃ—(૧) અશુભ બંધન, (૨) અશુભ ગતિ,
બહુત પસાર મત કરે, કર થોડેકી આસ; બહુત પસારા જિન કિયા, વહ ભી ગયે નિરાશ.
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
પપ૭
(૩) અશુભ સ્થાન, (૪) અશુભ વેદના, (૫) અશુભ ગંધ, (૬) અશુભ રસ, (૭) અશુભ સ્પર્શ, (૮) અશુભ ગુરુ,(૯) અશુભ લઘુ, (૧૦) અશુભ વર્ણ
જેમ ગાય વગેરે તિર્યંચ પ્રાણીઓમાં માયા સર્વથી વધારે હોય છે, મનુષ્યમાં માન વધારે હોય છે, ને દેવતામાં લેભ વધારે હોય છે, તેમ નારકીના જીવમાં ક્રોધ સર્વથ વધારે હોય છે. • પહેલી ત્રણ નરકમાં પરમાધામી–વેદના, ક્ષેત્ર–વેદનાને અને અન્ય વેદના–એવી ત્રણ વેદના છે. બાકીની ચાર નરકમાં ક્ષેત્રવેદના ને અન્ય અન્ય વેદના–એ બે પ્રકારની વેદના છે, માટે એવાં દુઃખે ભવાંતરમાં ન વેઠવાં પડે એવી રીતે જીવવું જોઈએ. ૪. જીવનું સંસારપરિભ્રમણ તથા નિગેનું સ્વરૂપ - હે ચેતન ! તારું મૂળ સ્થાનક કયું? તું ક્યાંથી આવ્યું? કેવી હાલતમાં હતે? તારે માથે આ ફાની દુનિયાની મેહજાળ કેવી અને કેટલી તરેહની ગૂંથાઈ ગઈ અને હજુ પણ ગૂંથાયા કરે છે! વળી તારા મૂળ સ્થાનકમાંથી કેવી અકામ નિર્જરાથી ઊંચે ચઢતે—ચઢતે દેવતાને પણ દુર્લભ, એવે
આ ઉત્તમ મનુષ્યભવ પામ્યું છે. એ સઘળાને તું સારી પેઠે ઊંડા વિચાર કરી તારું મૂળ સ્વરૂપ એળખવાને પ્રયત્ન કર.
માયાકો સુખ ચાર દિન, ચાહે કયા ગંવાર; સ્વપને પાય રાજધન, જાત ન લાગે વાર,
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૮
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન-ગુણમાળા
તેમ નહીં કરે તે નરસા ઉદયે ફરી પાછો નીચે ઊતરી. જઈશ, ત્યારે તારી શી ગતિ થશે તેવી રીતે હે ચેતન ! તું ખચિત વિચાર કર કે, આ સંસાર તે બીજું કાંઈ નથી પણ . એક દુઃખરૂપી દરિયે છે. તે હળાહળ વિષથી ભરેલો છે. તેમાં જ તું ડૂબતે બાથડિયાં ભર્યા કરે છે પણ કિનારે દેખવા પામતે નથી, કારણ કે તારી પાસે જ્યાં સુધી સમ્યક જ્ઞાનરૂપી તરવાને ઈલમ આવ્યું નથી, અગર તે ઈલમ સંપાદન નહીં કરે ત્યાં સુધી તારે દુઃખરૂપી ભવસમુદ્રમાં ડૂબકીઓ માર્યા જ કરવાની છે. તે સિવાય બીજો કોઈ ઈલાજ નથી. આ ઉત્તમ મનુષ્ય ભવા પચંદ્રિયપણું તું કેટલે કટે અને કેવી રીતે પામવાને શક્તિમાન થયું છે તે જરા શાંતિથી વિચાર કર.
જીવનનું મૂળ સ્થાનક સૂક્ષ્મ નિગોદમાં છે. ત્યાં તેને મહાદારુણ દુખ ભોગવવું પડે છે, જેની કલ્પના માત્ર કરતાં કંપારી છૂટે છે. તે નિગદના જીવને અસંખ્યાતા અને અનંતા પુગલ પરાવર્તન કરવાં પડે છે. અનંતકાળ સુધી ત્યાં તેને (જીવન) રાત-દિવસ ફક્ત જન્મવું અને મરવું એજ ધંધે નિરંતર ચાલુ રહે છે; આવાં જન્મ-મરણ તેને કેટલી વાર થતાં હશે? મનુષ્ય ભવમાં એક જ વાર જન્મ મરણ થતાં જીવને કેટલું સહન કરવું પડે છે, તે સાંભળ! એક મનુષ્યના શરીરમાં કઈ દેવપ્રયાગથી ૩ કરોડ સોય ઊની કરી
તનકી ભૂખ તે તનિક હૈ, તીન પાવ ઔર શેર; મનકી ભૂખ અનંત હૈ, નિગલત મેરુ સુમેર,
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ.
એકદમ ઘંચી હોય ત્યારે તેની જે વેદના થાય તેનાથી આઠગણું વેદના એક જ વખતના જન્મ અને મરણથી થાય છે. ત્યારે હવે વિચાર કે નિગોદના જીવ, જેને આખો દિવસ અને રાત જન્મ-મરણને ધંધે છે, તેને કેટલું કષ્ટ ખમવું પડતું હશે? સાતમી નરકનું તેત્રીશ સાગરોપમનું આયુષ્ય છે. તે તેત્રીશ સાગરોપમના સમય કરવા અને તેના જેટલા સમય થાય એટલી વખત તેત્રીશ સાગરોપમના આયુષ્ય જીવ ઊપજે, તેમાં જેટલી વેદના થાય તેનાથી અનંતગણી વેદના નિગોદના જીવને થાય છે. (એ અધિકાર રોલેક્યદીપિકાઆદિ ગ્રંથિથી જાણવો.) તે વેદનાં ખરેખર અવર્ણનીય જ છે. તેનું વર્ણન કેવળજ્ઞાનીઓ પણ કરી શકતા નથી. જેને તેને અનુભવ થયેલ હોય તેને જ ખબર પડે કે તે કેવું હશે ? પણ ચેતન ! તારી પણ એક વખત એવી સ્થિતિ હતી અને તારે પણ આ બધું ખમવું જ પડયું છે. સાંભળ, કે તે સ્થિતિમાં તારે ઘડીએ ઘડીએ કેટલાં જન્મ-મરણ કરવાં પડ્યાં છે.
: એકનગી યુવાન પુરુષ, સામે કેમળ પોયણુના બત્રીશ • પાનને ચેકડો મૂકેલ હોય તેને એક ઝીણું સેયથી તે જેર એ કરી ઘંચે ત્યારે એકને વીંધીને બીજે પાને અડે તેટલામાં શ્રીવીર
ભગવાન શ્રી ગૌતમસ્વામીને કહ્યું કે, અસંખ્યાત સમય થઈ
જાય, તે અસંખ્યાત સમયની એક આવલી થાય. તેવી ૨૫૬ ASEKHARJURKEYPUKUKURUKUNHe
ધરતી ફાટે મેઘ જલ, કપડા ફાટે દોર, - તન ફાટેલી ઔષધિ, મન ફાટે નહિ કૌર
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૬૦
-
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
આવલીને એક ક્ષુલ્લક ભવ થાય, તે નાનામાં નાને કહેવાય. તે એક ક્ષુલ્લક ભવ નિગોદને જીવ જીવે. હે ચેતન ! સમજ કે, નિગદના જીવનું આયુષ્ય કેટલું બધું અલ્પ છે! .
ચાર હજાર ચારસે સાડી છેતાળીશ (૪૪૪૬ાા) થી પણ . વધારે આવલી થાય ત્યારે એક શ્વાસોચ્છવાસ થાય, એવા એક . શ્વાસેવાસમાં નિગદને જીવ વધારેમાં વધારે ૧છા ભવ કરે અને ઓછામાં ઓછા (૧૭) સત્તર ભવ કરે. કાચા અંત મુહૂર્ત એટલે બે ઘડીમાં જુવાન નીરોગી પુરુષ ત્રણ હજાર સાતસે ને તેતર (૩૭૭૩) શ્વાસોચ્છવાસ લે, તેવા અંતમુહૂર્ત એટલે બે ઘડીમાં પાંસઠ હજાર પાંચસેં ને છત્રીશ (૬૫૫૩૬) ભવ તે બિચારા નિગેદને જીવને કરવા પડે. વળી, એક દિવસમાં એક લાખ તેર હજાર એકસો નેવું (૧૧૩૧૯૦) ધા છુવાસ જુવાન પુરુષથી થાય તે પ્રમાણે ગણતાં એક દિવસના ઓગણીસ લાખ છાસઠ હજાર ને એંશી (૧૯૬૬૦૮૦) ભવ તે જીવના થાય. તે ગણતરી પ્રમાણે એક માસમાં તેત્રીસ લાખ પંચાણું હજાર ને સાતમેં (૩૩૯૫૭૦૦) શ્વાસોચ્છવાસ થાય અને તે મુદતમાં નિગેદના જીવના ભવની ગણતરી પાંચ કરેડ નેવ્યાસી લાખ ખ્યાસી હજાર અને ચાર (૫૮૯૮૨૪૦૦) થાય. એક એક વરસના ભવની ગણતરી કરતાં કાંઈ પાર જ આવે નહિ. એટલે ચાર કરોડ સાત લાખ eeeeeeee eeeeeeee
તને પવિત્ર તીરથ ગયે, ધન પવિત્ર કર દાન; મન પવિત્ર હેત તબ, ઉદય હેત ઉર જ્ઞાન
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
૫૧
અડતાળીસ હજાર અને ચાર(૪૦૭૪૮૪૦૦)થી વધારે શ્વાસો
છુવાસ એક વરસમાં થાય, તે પ્રમાણે તે મુદતમાં તે બિચારા નિગદના જીવને સિત્તેર કરેડ, સિત્તોતેર લાખ અઠયાસી હજાર અને આઠસે (૭૦૭૭૮૮૮૦૦) વાર અવતરવું પડે. અરે ! અવતારની સંખ્યા ખરેખર ત્રાસજનક, કંપારી છૂટે એવી અને કેઈ કઠેરમાં કઠોર અંતઃકરણને પણ પિગળવનારી છે. એવાં અસંખ્યાત કો તે સહ્યાં છે અને હજુ પણ સમજાતું નથી અને મનમાં લાવતું નથી, તે ફરી એવાં જ અસહ્ય અને ત્રાસજનક દુખ તારે હાથે આવવાનાં છે, વળી હે ચેતન ! આ તો ફક્ત એક જ વરસની સંખ્યા થઈ તેટલાથી જ કાંઈ તારે હિસાબ પતી જ નથી. સઘળું એક વરસમાં સંપૂર્ણ થઈ જાય એ સમજમાંયે તારી ભૂલ છે.નિગોદમાં કેટલા વરસ રહેવું પડે છે તે સાંભળી અને તેથી બચવાને ઉપાય કર.
અતિસૂમકાળને એક સમય કહે છે અને એવા - અસંખ્યાતા સમયને એક આવલી કહે છે. તે ગણતરીએ
એક કરોડ, સડસઠ લાખ, સિત્તોતેર હજાર બસો ને સેળ * (૧૬૭૭૭૨૧૬) આવળીએ એક એક મુહૂર્ત થાય અને તેવાં
ત્રીશ મુહૂર્તે એક અહેરાત્રિ થાય, એવી પંદર અહોરાત્રિએ . એક પખવાડિયું થાય; એવાં બે પખવાડિયે એક માસ
કામ કેધ મદ ભકી, જબ લગ ઘટમેં ખાન; ક્યા મૂરખ કયા પંડિતા, દેનું એક સમાન.
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________
પર
-
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
થાય, એવા બાર માસનું એક વરસ થાય છે તે પ્રમાણે તેવા અસંખ્યાત વરસે એક પલ્યોપમ થાય છે, તેવા દસ કેડીકેડી પપમે એક સાગરેપમ થાય; તેવા દસ કેડાકેડી સાગરોપમે એક ઉત્સર્પિણી થાય અને બીજા દશ કડાકડી સાગરોપમે એક અવસર્પિણી થાય; એ બે મળી વિસ કેકેડી સાગરોપમે એક કાળચક થાય, એવાં અનંત કાળચકે એક પુદગલપરાવર્તન થાય અને એવાં અનંતા પુદ્ગલપરાવર્તન નિગદમાં થાય તે પણ તે નિગદના જીવની મુક્તિ થવી તે દૂર જ રહી; પણ તે બિચારે વ્યવહાર રાશિમાં પણ આવવા પામે નહીં. જે કેઈમેટા પુણ્યદયે આવા ત્રાસજનક જન્મ-મરણના ફેરા કરી મહાસંકટ ભેગવતાં પાંચ કારણના મેળાપે તેના કર્મ પાતળાં થયાં હાય તે અકામ નિર્જરાથી નીકળવા પામે, તેમાં પણ એક શરત છે કે, જેટલા જીવ મેક્ષ પામે, તેટલા જ માત્ર નિગોદમાંથી નીકળી આવે અને ચોરાશી લાખ યોનિમાં ફરતે ફરતે જીવ મનુષ્યભવ પામી પુણ્યાગે મેક્ષે જાય.
આ તે માત્ર નિગદના કષ્ટની જેવી તેવી ગણતરી થઈ પણ આવાં જુલમી ભયંકર દુઃખ તે ઘણી વખત વેડ્યાં હશે અને હવે પછી પણ શું થશે તેને સંશય ટાળનાર જ્ઞાની વિના બીજે કઈ નથી. આથી એટલું તે ખચિત ધારજે કે જ્યાં
મેતાજ શિર સનીએ, વાધર વીંટો ધરી ખેદ; નિજ મન ઠામે રાખ, કિયે સંસારને છેદં,
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
એ
અત્યાર સુધી જ સંભવ છે છતરી જઇશ કે જ
સુધી તેં શુદ્ધ દેવ, ગુરુ અને ધર્મની ઓળખાણ કરી નથી ત્યાં સુધી આ દુઃખ રૂપી અસાર સંસારમાં તારે ફેરા જ ખાવાના છે. વખતે તું પાછો નીચે ઊતરી જઈશ તે નિગેદમાં પાછા જવાને પણ સંભવ છે. - અત્યાર સુધી તે માત્ર નિગદની કથા સાંભળી. હવે જે કદી અનંતા પુદ્ગલપરાવર્તને અકામ નિર્જરાથી ભવસ્થિતિ પરિપકવ થઈ હોય તે નિગદમાંથી નીકળી વ્યવહારરાશિમાં આવવાને જંગ બને તે ત્યાં પણ તે હાલતમાં તે જીવને માથે કેવા સંકટ આવી પડે છે તે જરા વધારે લક્ષ દઈ તારા જીવનને વિચાર કર કે જેથી તારે આવાં ભયંકર દુખે. ભેગવવાં ન પડે.
(સંકલિત) ૨૦. વિશિષ્ટ કૃતધરો . (૧) શ્રી. બૂસ્વામી, (૨) શ્રી. પ્રભવસ્વામી, (૩)
શ્રી. શર્થભવસૂરિ, (૪) શ્રી. યશભદ્રસૂરિ, (૫) સંભૂતિવિજય અને શ્રી. ભદ્રબાહુસ્વામી તેમજ (૬) શ્રી. સ્થૂલિભદ્ર –
આ છ પટ્ટધરે શ્રુતકેવલી હતા. ' મહાવીર પછી મેક્ષે ગયા આયુષ્ય શ્રી સુધર્માસ્વામી , ૨૦ વર્ષે ૧૦૦ વર્ષ શ્રી જંબુસ્વામી ,, ૬૪ ,, ૮૦ )
શ્રી પ્રભવસ્વામી ,, ૭૫ સ્વર્ગે ગયા ૮૫ , અલાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહાહરલાલ ' મુકેશળ સુકમાળ મુનિ, વલયું વાઘણે અંગ;
બાપ નિઝામી મા ભખી, શિવપુરી વરી મનરંગ.
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન-ગુણમાજ
૧૪૮ ,
૧૭૬
શ્રી શય્યભવસૂરિ , ૯૮ , દર , શ્રી યશોભદ્રસુરિ , શ્રી સંભૂતિવિજય
૧૫૬, ૯૦ , શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામી શ્રી સ્યુલિભદ્રસ્વામી ૨૧૫ ,, શ્રી આર્ય મહાગિરિ ,
૨૪૫). શ્રી આર્ય સુહસ્તિસૂરિ ૨૯૧ , શ્રી દિન્નસૂરિ
" " શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકર , શ્રી વજીસ્વામી શ્રી વજસેનસૂરિ , ૬૨૦, . ૧૨૮ શ્રી દેવદ્ધિગણી ક્ષમાશ્રમણ ૧૦૦૦ , શ્રી હરિભદ્રસૂરિ , ૧૦૫૫ , શ્રી જિનભદ્રગણી ક્ષમાશ્રમણ- | વિક્રમ સંવત ૬૮૫ સ્વર્ગે ગયા ૧૦૪ શ્રી બપ્પભટ્ટસૂરિ , ટલ્પ, બ્લ્યુ , શ્રી અભયદેવસૂરિ , ૧૧૩૫, ” શ્રી મુનિચંદ્રસૂરિ , શ્રી વાદીદેવસૂરિ , ૧૨૨૬ શ્રી સેમચંદ્રાચાર્ય , ૧૨૨૯ ,, ૮૪ ,
શ્રી દેવેંદ્રસૂરિ , ૧૩૨૯, ... જવાહરલાલ પૂરવભવ પ્રિયા શિયાળણી, તિણે ભરખ્ય અવંતિ સુકમાળ, નલિનીગુલમ વિમાનમાં, પામ્ય સુખ તત્કાળ
૧૨૨
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ભાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૧૪૨૪ ,
૧૫૯૬
જ
2
છે
-
છે
શ્રી ધર્મઘોષસૂરિ , ૧૩૫૭ ક. શ્રી સમપ્રભસૂરિ , ૧૩૭૩ , શ્રી સંમતિલકસૂરિ શ્રી સમસુંદરસૂરિ ૧૪૯ શ્રી મુનિસુંદરસૂરિ ૧૫૦૩ ) શ્રી રત્નશેખરસૂરિ ૧૫૧૭ શ્રી આનંદવિમલસૂરિ શ્રી વિજયદાનસૂરિ , શ્રી વિજયસેનસૂરિ , શ્રી વિજયદેવસૂરિ , શ્રી વિજયસિંહસૂરિ , શ્રી યશોવિજયજી ઉપા૦ , ૧૭૪૫ , શ્રી મૂળચંદજીગણિ , ૧૯૪૫,
શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામી સુધી ૧૪ પૂર્વનું જ્ઞાન રહ્યું. શ્રી ધૂલિભદ્ર સુધી ૧૪ પૂર્વ મૂળનું જ્ઞાન રહ્યું. શ્રી વજાસ્વામી સુધી ૧૦ પૂર્વનું જ્ઞાન રહ્યું. શ્રી આર્યરક્ષિતસૂરિ સુધી લા પૂર્વનું જ્ઞાન રહ્યું. શ્રી દુર્બલિકા પુષ્પમિત્ર સુધી હું પૂર્વનું જ્ઞાન રહ્યું. શ્રીદેવદ્ધિગણી ક્ષમાશ્રમણ પછી વિક્રમ સંવત ૨૩૦માં સઘળાં પૂર્વેને વિચછેદ થયે.
૧૭૦૮
પંચશત શિષ્ય અંધક્તણું, ઘાણી પીલ્યા સે. શિવનયરી શિવ પામિયા, એ સમતા ફળ જેય
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
૨૧. ભગવાન શ્રી મહાવીરસ્વામીની પાટે થયેલા
આચાર્યોની પરંપરા
અથ પટ્ટાવલી
નિ-થગચ્છ ૧ શ્રી સુધર્માસ્વા જી ૬ શ્રી સંભૂતિવિજયજી તથા ૨ , જબૂસ્વામીજી મહા. શ્રી ભદ્રબાહુવામીજી
, પ્રભવસ્વામીજી મહા. ૭ , સ્થૂલિભદ્રજી મહારાજ ૪ , શય્યભવસૂરિજી ૮, આર્યસુહસ્તિ મહારાજ ૫ , યશોભદ્રસૂરિજી
કેટીગચ્છ ૯ શ્રી સુસ્થિત અને ૧૨ શ્રી સિહગિરિસૂરિજી
સુપ્રતિબદ્ધસૂરિ ૧૩ ,, વજસ્વામીજી મહા. ૧૦ , ઈન્દ્રદિસૂરિજી ૧૪ ,, વાસેનસૂરિજી મહા. ૧૧ , દિન્તસૂરિજી મહારાજ
• ચન્દ્રગચ્છ - ૧૫ શ્રી ચંદ્રસૂરિજી મહારાજ
દિન પ્રતે સાત હત્યા કરી, અરજુનમાળી નામ; પરીષહ દેખી ક્ષમા ધરી, પામ્યા શિવપુરી ઠામ. .
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયકવસ્તુઓ
વનવાસીગચ્છ ૧૬ શ્રી સામતભદ્રસૂરિ ૨૬ શ્રી સમુદ્રસૂરિજી ૧૭ , વૃદ્ધદેવસૂરિજી મહા. ૨૭ ,, માનદેવસૂરિજી બીજા ૧૮ , પ્રદ્યોતનસૂરિજી મહા. ૨૮ , વિબુધપ્રભસૂરિજી ૧૯ ,, માનદેવસૂરિજી મહા. ૨૯ ,, જયાનંદસૂરિજી
છે માનતુંગરિજી મહા. ૩૦ , રવિપ્રભસૂરિજી ૨૧, વીરસૂરિજી મહારાજે ૩૧ , યશેદેવસૂરિજી ૨૨ , જ્યદેવસૂરિજી ૩૨ ,, પદ્યુમ્નસૂરિજી
» દેવાનંદસૂરિજી ૩૩ , માનદેવસૂરિજી ત્રીજા ૨૪ , વિક્રમસૂરિજી મહારાજ૩૪ , વિમલચંદ્રસૂરિજી ૨૫ , નરસિંહસૂરિજી ૩૫ , ઉદ્યોતનસૂરિજી
. વડગચ્છ - ૩૬ શ્રી સર્વદેવસૂરિજી ૪૦ , મુનિચંદ્રસૂરિજી • ૩૭ , દેવસૂરિજી મહારાજ ૪૧ શ્રી અજિતદેવસૂરિજી - ૩૮ , સર્વદેવસૂરિજી બીજા ૪૨ , વિજયસિંહસૂરિજી ૩૯ શ્રી યશોભદ્રસૂરિજી તથા ૪૩ શ્રી સેમિપ્રભસૂરિજી તથા - નેમિચંદ્રસૂરિજી
શ્રી મણિરત્નસૂરિજી ‘બાજરાહક ઉજાલાલ
હાલ લાલા મુનિપતિ મુનિ કાઉસગ રહે, અને દાધી દેહ, પરીષહ સહી પદવી વરી, અમર વધુ ધરે નેહ,
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૮
૪૮
૪
તપાગચ્છ
૪૪ શ્રી જગચ્ચદ્રસૂરિજી મહા. ૬૦ શ્રી જયસાગર ઉપાધ્યાયજી
૪૫
જીતસાગરજી મહારાજ
૪૬
દેવેદ્રસૂરિજી મહારાજ ૬૧ ધ ઘાષસૂરિજી મહા. સેમપ્રભસૂરિજી ખીજા ૬૩
૬૨
४७
૬૪
૬૫.૰,
૫૦
""
સામતિલકસૂરિજી દેવસુંદરસૂરિજી સામસુંદરસૂરિજી મહા. ૬૬ ૫૧,, મુનિસુ ંદરસૂરિજી મહા. ૬૭ રત્નશેખરસૂરિજી મહા. ૬૮ ૫૩ લક્ષ્મીસાગરસૂરિજી ૬૯
19
પર
',
""
૧૧
''
,,
19
2]
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
verte
,,
વસ તપુરે
નાટક કરે, જાતિ સમરણ ઊપન્યા,
માનસાગરજી મહારાજ
મયગલસાગરજી
મહા.
પદ્મસાગરજી મહારાજ
સુજ્ઞાનસાગરજી મહા,
” સ્વરૂપસાગરજી મહા.
99
""
'
,,
99
.
જ્ઞાનસાગરજી. મહારાજ
સૂરીશ્વરજી મહારાજ
૫૪,, સુમતિસાધુસૂરિજી ૫૫,, હૅવિમલસૂરિજી મહા. ૫૬,, આનદવિમલસૂરિજી ૭૨ આચાર્ય શ્રી માણેકસાગર૫૭ વિજયદાનસૂરિજી મ. ૫૮,, હીરવિજયસૂરિજી મ.
તથા
''
૫૯ સહેજસાગર ઉપાધ્યાય
સૂરિજી મહારાજ આચાર્ય શ્રી ચન્દ્રસાગરસૂરિજી મહારાજ તથા ઓચાય શ્રી હેમસાગરસૂરિજી” મહારાજ
મયાસાગરજી મહારાજ
ગૌતમસાગરજી મહા. ઝવેરસાગરંજી મહા.
,,
મહારાજ ૭૦ ૭૧ આચાર્ય શ્રી આનન્દસાગર
*
એલાપુત્ર કુમાર, જ્ઞાન અનત અપાર
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________
પદ્માવતી આરાધના.
હવે રાણી પદ્માવત, જીવરાશિ ખમાવે; જાણપણું જુગતે ભલું, ઈણ વેળા આવે. ૧ તે મુજ મિચ્છામિ દુક્કડ, અરિહંતની સાખ જે મેં જીવ વિરાધિયા, ઉરાશી લાખ. તે મુજ ૨ સાત લાખ પૃથ્વીતણા, સાતે અપકાય; સાત લાખ તેઉકાયના, સાતે વળી વાય. તે મુજ૦ ૩ દશ . પ્રત્યેક વનસ્પતિ, ચઉદહ સાધારણ મંબિતિ ચઉરિદ્રી જીવના, બે બે લાખ વિચાર. તે મુજ૦ ૪ દેવતા તિર્યંચ નારકી, ચાર ચાર પ્રકાશી; ચઉદાહ લાખ મનુષ્યના, એ લાખ ચોરાશી. તે મુજ૦ ૫ ઈહ ભવ પરભવે સેવિયાં, જે પાપ અઢાર ત્રિવિધ ત્રિવિધ કરી પરિહરુદુર્ગતિના દાતાર. તે મુજ ૬ હિસા કીધી જીવની, બેલ્યા મૃષાવાદ, દેષ અદત્તાદાનના, મિથુન ઉન્માદ. તે મુજ૦ ૭
સાહેબ તેરી સાહેબી, સબ ઘટ રહી સમાય; જય મેંદી કે પાતમેં, લાલી રહી છિપાય,
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિત-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
૯
પરિગ્રહ મેલ્યા કારમા, કીધા ક્રોધ વિશેષ; માન માયા લાભ મે` કિયા, વળી રાગને દ્વેષ. તે મુજ કલહ કરી જીવ દુહત્યા, દીધાં ફૂડાં કલંક; નિદા કીધી પારકી, રતિ અરતિ નિઃશંક તે મુજ॰ ચાડી કીધી ચાતરે, કીધા થાપણુ મેસે ગુરુ કુદેવ કુધર્મના, ભલેા આણ્યા ભરાસે. તે મુજ૦ ૧૦ ખાટકીને ભવે મેં કિયા, જીવ નાનાવિધ ઘાત; ચીડીમાર ભવે ચરકલાં, માર્યાં દિન રાત. તે મુજ૦ ૧૧ કાજી મુલ્લાંને ભવે, પઢીમંત્ર કંઠાર; જીવ અનેક ઝબ્સે કિયા, કીધાં પાપ અઘાર. તે મુજ૦ ૧૨ માછીને ભવે માછલાં, ઝાલ્યાં જળવાસ; ધીવર ભીલ કાળી ભવે, મૃગ પાડવા પાસ. તે મુજ૦ ૧૩ કાટવાળને ભવ મેં કિયા, આકરા કર દંડ; . 'દીવાન મરાવિયા, કારડા છડી દઉંડ. તે મુજ૦ ૧૪ પરમાધામીને : ભવે, દ્વીધાં નારકી દુઃખ; છેદન ભેદન વેદના, તાડન અતિ તિક્ષ. તે મુજ૦ ૧૫ કુંભારને ભવે મેં કિયા, નીલાડ પચાવ્યા; તેલી ભવે તિલ પીલિયા, પાપે પિંડ ભરાવ્યા. તે મુજ૦ ૧૬
૨૭૦
હાલી ભવે હળ ખેડિયાં, ફાડચાં પૃથ્વીપેઢ;
સૂડ નિદાન ઘણાં કિયાં, દીધા બળદ ચપેટ. તે મુજ૦ ૧૭
અ
な
કરની સાઈ કિજિયે, વૈરભાવ ઊપજે નહિ,
જાસા માપ જાય; મનમેં પ્રેમ મઢાય.
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયકવસ્તુઓ
માળીને ભવે રેપિયાં, નાનાવિધ વૃક્ષ મૂળ પત્ર ફળ ફૂલનાં, લાગ્યાં પાપ તે લક્ષ. તે મુજવ ૧૮ આવાઈઆને ભવે, ભર્યા અધિકા ભાર; પિઠી પૂઠે કીડા પડ્યા, દયા નાણી લગાર. તે મુજ. ૧૯ છીપાને ભવે છેતર્યા, કીધા રંગણ પાસ; " અગ્નિ આરંભ કીધાં ઘણું, ધાતુવાદ અભ્યાસ. તે મુજ) ૨૦ શૂરપણે રણ ઝૂઝતાં, માર્યા માણસ વૃંદ; મદિરા માંસમાખણ ભખ્યા, ખાધાં મૂળને કંદ તેમજ ૨૧ ખાણ ખણવી ધાતુની, પાણી ઉલેચ્યાં, આરંભ કીધા અતિ ઘણ, પોતે પાપ જ સંચાં. તે મુજ ૨૨ કર્મ અંગારા કિયાં વળી, ધરમે દવ દીધા સમ ખાધા વીતરાગના, કૂડાક્રોશ જ કીધા. તે મુજ૦ ૨૩ બિલ્લી: ભવે ઉંદર લિયા, ગીરેલી હત્યારી; મૂઢ ગમારતણે ભવે, મેં જ લીખ મારી. તે મુજ ૨૪ ભાડભૂંજાતણે ભવે, એકેદ્રિય જીવ; જવારી ચણા ગડું શેકિયા, પાડતા રીવ. તે મુજ રપ ખાંડણ પીસણ ગારના, આરંભ અનેક; રાંધણ ઇધણ અગ્નિના, કીધાં પાપ ઉક. તે મુજ૦, ૨૬ વિકથા ચાર કીધી વળી, સેવ્યા પાંચ પ્રમાદ, ઈષ્ટ વિગ પાડ્યા ઘણું, કિયા રુદન વિષવાદ. તે મુજ૦ ર૭ લાલા લાજવાહરલ રાહી હાકલ તુલસી સાથી વિપતકે, વિદ્યા વિનય વિવેક; સહારા સુકૃત સત્ય વ્રત, ઈશ ભરે એક,
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
સાધુ અને શ્રાવકતણાં, વ્રત લઈને ભાંગ્યાં મૂળ અને ઉત્તરતણું, મુજ દૂષણ લાગ્યાં. તે મુજ૦ ૨૮ સાપ વીંછી સિંહ ચીતડા, શકરા ને સમળી હિંસક જીવતણે ભવે, હિંસા કીધી સબળી. તે મુજ૨૯ , સુવાવડી દૂષણ ઘણું, વળી ગર્ભ ગળાવ્યા . જીવાણી ઢોળ્યાં ઘણાં, શીલ ત ભજાવ્યાં. તે મુજ. ૩૦ ભવ અનંત ભમતાં થકાં, કીધા દેહ સંબંધ ત્રિવિધ ત્રિવિધ કરી વોસિરુ, તિણશું પ્રતિબંધિત મુજ૦૩૧ ભવ અનંત ભમતાં થકાં, કીધા પરિગ્રહ સંબંધ ત્રિવિધ ત્રિવિધ કરી વોસિરાતીણશું પ્રતિબંધ. તે મુજ૦ ૩૨ ઈણ પરે ઈહિ ભવ પરભવે, કીધા પાપ અખત્ર; ત્રિવિધ ત્રિવિધ કરી સિરું કર જન્મ પવિત્રતે મુજ ૩૩ એણી વિધે એ આરાધના, ભાવિક કરશે જેહ, સમયસુંદર કહે પાપથી, વળી છૂટશે તેહતે મુજ૦ ૩૪ રાગ વેરાડી જે સુણે, એહ ત્રીજી ઢાળ સમયસુંદર કહે પાપથી, છૂટે એ તતકાળ. તે મુજ. ૩૫
તુલસી યા સંસારમેં, પાંચ રતન હૈ સાર. સાધુ સંગ સતગુરુ શરણ, દયા દાન ઉપકાર
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચાર શરણું
[૧] મુજને ચાર શરણાં હાજે, અરિહંત સિદ્ધ સુસાધુજી; કેવળી ધર્મ પ્રકાશિ, રત્ન અમુલખ લાધુજી. મુળ ૧ ચિહું ગતિતણું દુઃખ છેદવા, સમરથ શરણ એહજી; પૂર્વે મુનિવર જે હુઆ, તેણે કીધાં શરણ એહે. મુળ ૨. સંસારમાંહિ જીવને, સમરથ શરણાં ચારે ગણિ સમયસુંદર ઈમ કહે, કલ્યાણ મંગળકારો છે. મુળ ૩.
[૨] લાખ ચોરાશી છવ ખમાવીએ, મન ધરી પરમ વિવેકેજી; મિચ્છામિ દુક્કડ દીજીએ, જિનવચને લહીએ ટેકેજી.લા. ૧. : સાત લાખ ભૂદગ તેક વાઉના, દશ ચૌદે વનના ભેદોજી;
ષટ્ટવિગલ સુરતિરિ નારકી ચઉ ચઉચૌદે નરના ભેદજી. લા૨ મુજ વેર નહિ કેહશું, સહુછું મિત્રી ભાવેજી; ગણિ સમયસુંદર ઈમ કહે, પામીએ પુણ્ય પ્રભાવોજી.લા૩
રાખે કુદરત તેમજ રહે, તજે દિલગીરી ગર્વ પ્રિમ ધરીને પરસ્પર સંપી ચાલે સર્વ
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૭૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
પાપ અઢારે જીવ પરિહરે, અરિહંત સિદ્ધની સાખેજ આલેયાં પાપ છૂટીએ, ભગવંત ઈણ પેરે ભાખે. પા. ૧ આશ્રવ કષાય દેય બંધના, વળી કલહ અભ્યાખ્યાને; રતિ અરતિ “શુન્ય નિંદને, માયા મેહ મિથ્યાત છે. પ૦ ૨ મન વચ કાયાએ જે કિયાં, મિચ્છામિ દુક્કડે તે હજી ગણિ સમયસુંદર ઈમ કહે,જૈનધર્મને મર્મ એ હોજી.પા. ૩
[૪] ધન ધન તે દિન મુજ કદી હશે, હું પામીશ સંયમ સૂજી; પૂર્વ ઋષિ પંથે ચાલશું, ગુરુ વચને પ્રતિબુદ્ધોજી ઘ૦ ૧ અંત પંત ભિક્ષા ગોચરી, રણવને કાઉસ્સગ્ગ લેશું, સમતા શત્રુ મિત્ર ભાવશું, સંવેગ સૂધ ધરશું જ. ધ. ૨ સંસારના સંકટથકી, હું છૂટીશ જિનવચને અવધારો; ધન્ય ધન્ય સમયસુંદરતે ઘડી, તે હું પામીશ ભવને પારેજી.
ધ૦ ૩
ઈકઠે ગરજહાંકે જર, સભી મુકે માલી છે; સિકંદર જબ ગયા દુનિયાસે, દોનો હાથ ખાલી છે.
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી રત્નાકર પચીશી
[મંગળાચરણ ] મંદિર છે મુક્તિતણ, માંગલ્ય કીડાના પ્રભુ! ને ઇંદ્ર નર ને દેવતા, સેવા કરે તારી વિભુ ! સર્વજ્ઞ છે સ્વામી વળી, શિરદાર અતિશય સર્વના, -ઘણું જીવ તું ઘણું જીવ તું, ભંડાર! જ્ઞાનકળાતણ. ૧
અભિધેય સૂચન ત્રણ જગતના આધાર !ને અવતાર હે! કરુણતણા, વળી વિદ્ય હે! દુર આ સંસારનાં દુઃખેતણ, વીતરાગ ! વલ્લભ! વિશ્વના તુજ પાસ અરજી ઉચ્ચરું, જાણે છતાં પણ કહી અને આ હૃદય હું ખાલી કરું. ૨
નિખાલસ વિનતિ - શું બાળકે માબાપ પાસે, બાળકડા નવિ કરે?
ને મુખમાંથી જેમ આવે, તેમ શું નવિ ઉચ્ચરે? તેમજ તમારી પાસ તારક ! આજ ભોળાભાવથી, જેવું બન્યું તેવું કહું, તેમાં કશું ખોટું નથી. ૩
HdKFJKHSHUAHULF**K**** *** * - નિંદા અસ્તુતિ ઉભય સમ, મમતા મમ પદ કંજ; - તે સજજન મમ માનપ્રિય, ગુન મંદિર સુખ પુંજ.
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૭૬
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
વ્યર્થ ભવમણ મેં દાન તે દીધું નહિ, ને શિયળ પણ પાળ્યું નહિ, તપથી દમી કાયા નહિ, શુભ ભાવ પણ ભાવે નહિ એ ચાર ભેદે ધર્મમાંથી કોઈ પણ પ્રભુ! નવ કર્યું, . મારું ભ્રમણ ભવસાગરે નિષ્ફળ ગયું! નિષ્ફળ ગયું! ૪
કષાયના બંધનથી પ્રભુ ભજવાની અશક્તિ હું ક્રોધ અગ્નિથી બળે, વળી લેભ સર્પ ડયે મને, ગળે માનરૂપી અજગરે, હું કેમ કરી ધ્યાવું તને ? મન મારું માયાજાળમાં, મોહન ! મહા મૂંઝાય છે, ચડી ચાર ચેરે હાથમાં, ચેતન ઘણે ચગદાય છે. ૫
સત્કર્મને અભાવે મારા ભવેની નિષ્ફળતા મેં પરભવે કે આ ભવે, પણ હિત કાંઈ કર્યું નહિ, તેથી કરી સંસારમાં સુખ, અલ્પ પણ પાપે નહિ, જન્મ અમારા જિનજી! ભવ પૂર્ણ કરવાને થયા, આવેલ બાજી હાથમાં, અજ્ઞાનથી હારી ગયા. ૬
મારા મનની, પાષાણથી પણ વિશેષ કરતા અમૃત ઝરે તુજ મુખરૂપી, ચંદ્રથી તે પણ પ્રભુ ! ભીંજાય નહિ મુજ મન અરેરે ! શું કરું હું તે વિભુ!
ગામ વચ્ચે ખોદાવે કે, સૌના મનની મરજી જુઓ; કેઈ ઊડે કે પિળે કહે, સૌનું મન રાજી ન રહે.
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક... .વસ્તુઓ
પથ્થરથકી પણ કઠણ મારું. મન ખરે ! કયાંથી દ્રવે ? મરકટસમા આ મનથકી, હું તેા પ્રભુ ! હાર્યાં હવે. ઘણા પ્રમાદથી મેં ત્રણેય રત્ના ગુમાવ્યાં ભમતા મહા ભવસાગરે, પામ્યા પસાયે આપના, လူ့ જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રરૂપી રત્નત્રય દુષ્કર ઘણાં; તે પણ ગયાં પરમાદના, વશથી પ્રભુ ! કહું છું ખરુ, કાની કને કિરતાર ! આ, પાકાર હું જઈને કરુ ? ૫૮ લાકાને ઠગવા મૈં શું કર્યુ?
.
ઠગવા વિભુ ! - આ વિશ્વને, વૈરાગ્યના રરંગા ધર્યાં, ને ધર્મના ઉપદેશ રંજન, લેાકને કરવા કર્યો; વિદ્યા ભણ્યા હું વાદ માટે, કેટલી કથની કહું ? સાધુ થઈ ને બહારથી, દાંભિક અંદરથી રહે. ઘા સુખ, ચક્ષુ તથા મનના મેં કેવા દુરુપયોગ કર્યાં ? મે' મુખને મેલું કર્યુ., દાષા પરાયા ગાઈ ને, ને નેત્રને નિ તિ • કર્યાં,પરનારીમાં લપટાઈ ને; વળી ચિત્તને દોષિત કર્યું, ચિતી નઠારુ· પરતણું, હે નાથ ! મારું શું થશે ? ચાલાક થઈ ચૂકયો ઘણુ ! ૫૧૦ના
૨૭૭
કામાંધ થઈ મેં મારી જાતને કેવી વગેાવી કરે કાળજાની કતલ પીડા, કામની બિહામણી, એ વિષયમાં અની અંધ હું, વિડંબના પામ્યા ઘણી;
તન રાગી શિર શત્રુતા, જર આવે ને પણ જો સંપ કુંટુંબમાં, શીતલ રહે
૩૦
જાય;
સદાય.
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૭૮
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
*
*
*
*
-
તે પણ પ્રકાશ્ય આજ લાવી, લાજ આપતણું કને, જાણે સહુ તેથી કહું, કર માફ મારા વાંકને. ૧૧
મતિ ભ્રમથી મેં કરેલાં કાર્યો નવકારમંત્ર વિનાશ કીધે, અન્ય મંત્રો જાને,. કુશાસ્ત્રનાં વાક્યો વડે, હણી આગની વાણીને . કુદેવની સંગતથકી, કર્મો નઠારાં ચિન્તવ્યાં, મતિભ્રમ થકી રને ગુમાવી, કાચફટકો મેં ગ્રહ્યા. ૧
કેટલું બધું વિલાસી મારું હૃદય : આવેલ દષ્ટિમાર્ગમાં, મૂકી મહાવીર ! આપને, મેં મૂઢ ધીએ હૃદયમાં, ધ્યાયા મદનના ચાપને નેત્રબાણ ને પધર, નાભિ ને સુંદર કટી, શણગાર સુંદરીએતણ, છટકેલ થઈ જોયા અતિ. ૧૨ા
દિલમાં એંટી ગયેલા રાગના ડાઘ ! મૃગનયણી પ્રિય નારીતણું, મુખચંદ્ર નીરખવાવતી, મુજ મન વિષે જે રંગ લાગ્ય, અલ્પ પણ ગાઢો અતિ; તે મૃતરૂ૫ સમુદ્રમાં, જોયા છતાં જાતે નથી, તેનું કહે કારણ તમે, બચું કેમ હું આ પાપથી ? ૧૪
દારિદ્રય છતાં મારું અભિમાન ! સુંદર નથી આ શરીર કે, સમુદાય ગુણતણે નથી, ઉત્તમ વિલાસ કળાતણે, દેદીપ્યમાન પ્રભા નથી;
કેફ ન કરશે કેઈ નર, કેફ કલેશનું મૂળ જુએ કેક કરી સે જાદવે, કર્યું નિકંદન કુળ
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
Hoe
પ્રભુતા નથી તે પણ પ્રભુ! અભિમાનમાં અક્કડ ફરું, ચેપટ ચાર ગતિતણી, સંસારમાં ખેલ્યા કરું. ૧પા
મહામેહથી ગ્રસ્ત થયેલ મારી અપદશા આયુષ્ય ઘટતું જાય તે પણ, પાપબુદ્ધિ નવ ઘટે, આશા જીવનની જાય પણ, વિષયાભિલાષા નવ મટે ઔષધ વિષે કશું યત્ન પણ, હું ધર્મને તે નવ ગણું, બની મેહમાં મસ્તાન હું, પાયા વિનાનાં ઘર ચણું. ૧દા
જગતમાં આપની હાજરી છતાં હું નાસ્તિક આત્મા નથી પરભવ નથી, વળી પુણ્ય પાપ કશું નથી, મિથ્યાત્વીની કટુ વાણું મેં, ધરી કાન પીધી સ્વાદથી; રવિસમ હતા જ્ઞાને કરી, પ્રભુ! આપશ્રી તે પણ અરે . દી લઈ કૂવે પડ્યો, ધિક્કાર છે મુજને ખરે. ૧૭
હું મારે માનવભવ સાવ હારી ગયા ! મેં ચિત્તથી નહિ દેવની, કે પાત્રની પૂજા ચહી, ને શ્રાવકે કે સાધુઓને, ધર્મ પણ પાળે નહિ; પાપે પ્રભુ ! નરભવ છતાં, રણમાં રડ્યા જેવું થયું, બેબીત કુત્તાસમું, મમ જીવન સહુ એળે ગયું. ૧૮
મારી લાલસાઓ ! હું કામધેનુ કલ્પતરુ, ચિંતામણીના પ્યારમાં,
ખોટા છતાં ઝંખે ઘણું, બની લુબ્ધ આ સંસારમાં, શાહ હલાલા
ક્ષક્ષક્ષ ક્ષકાલ જે જેને અભ્યાસ નહિ, તે તેને નહિ સ્વાદ અંધા આગળ આરસી, બહેરા આગળ નાદ,
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
જે પ્રગટ સુખ દેનાર તારે, ધર્મ તે સે નહિ, મુજ મૂખ ભાવોને નિહાળી, નાથ ! કર કરુણા કંઈ ૧લા | મારી અવળી ગતિને નમૂને! મે ભેગ સારા ચિંતા, તે રોગ સમ ચિંત્યા નહિ, આગમન ઈચ્છયું ધનતણું, પણ મૃત્યુને પ્રછયું નહિ; નહિ ચિંતવ્યું મેં નક, કારાગૃહ સમી છે નારીઓ, મધુબિંદુની આશામહીં, ભય માત્ર હું ભૂલી ગયે. મારા
મારા જન્મની નિષ્ફળતા હું શુદ્ધ આચારવડે, સાધુ હૃદયમાં નવ રહ્યો, કરી કામ પર ઉપકારનાં, યશ પણ ઉપાર્જન નવ કર્યો વળી તીર્થના ઉદ્ધાર આદિ, કેઈ કાર્યો નવ કર્યા, ફેગટ અરે ! આ લક્ષ ચોરાશીતણા ફેરા ફર્યા. ર૧ અરે ! હું સંસાર સમુદ્રથી શી રીતે પાર ઊતરીશ? ગુરુવાણીમાં વૈરાગ્યકેરે, રંગ લાવે નહિ અને, દુર્જનતણું વાક્યોમહીં, શાંતિ મળે ક્યાંથી મને ? . તરું કેમ હું સંસાર આ, અધ્યાત્મ તે છે નહિ જરી, ફૂટેલ તળિયાને ઘડે, જળથી ભરાયે કેમ કરી ? રરા
ત્રણેય જન્મ હું હારી ગયે મેં પરભવે નથી પુણ્ય કીધું, જે નથી કરતા હજી, તે આવતા ભવમાં કહે, ક્યાંથી થશે હે નાથજી !
સાકર લાગે સર્વદા, મનુષ્ય માત્રને કડવી જેને જે કહે, તેનું તન
મિષ્ટ; રોગિષ્ટ.
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયકવસ્તુઓ
૫૮૧
ભૂત ભાવી ને સાંપ્રત ત્રણે, ભવ નાથ ! હું હારી ગયે, સ્વામી ! ત્રિશંકુ જેમ હું, આકાશમાં લટકી રહ્યો પર૩
પ્રભુના સર્વજ્ઞત્વનું સૂચન અથવા નકામું આપ પાસે, નાથ શું બકવું ઘણું ? હે દેવતાના પૂજ્ય ! આ, ચારિત્ર મુજ પિતાતણું; જાણે સ્વરૂપ ત્રણ લેકનું, તે મારું શું માત્ર આ? જ્યાં કોડને હિસાબ નહિ ત્યાં, પાઈની તે વાત કયાં ?
છેલ્લી આંતરિક વિજ્ઞપ્તિ તારાથી ન સમર્થ અન્ય દીનને, ઉદ્ધારનારે પ્રભુ,
મારાથી નહીં અન્ય પાત્ર જગમાં, જેમાં જડે હે વિભુ! મુક્તિ મંગળ સ્થાન તેય મુજને, ઈચ્છા ન લક્ષ્મીતણી,. આપે સભ્યત્ન શ્યામ જીવને, તે તૃપ્તિ થાયે ઘણી. મારા
પ્રારબ્ધ પહેલે બની, પીછે બના શરીર; તુલસી એહ આશ્ચર્ય હૈ, મન નહીં માને ધીર,
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________
st\\ \
|
15
\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\IY!!//bitlyinulalpilllllllllllllllllllu'l/In
w
ww. y: ss
જ
HTS -
4:58
.'," " ,
'll all/ittrimonialiitiligibtitivisittis livies
શ્રી શત્રુંજયના એક્વીશ ખમાસણના દુહા
સિદ્ધાચલ સમરું સદા, સોરઠ દેશ મઝાર; મનુષ્ય જન્મ પામી કરી, વંદુ વાર હજાર. ૧ અંગ વસન મન ભૂમિકા, પૂજેપકરણ સાર; ન્યાયે દ્રવ્ય વિધિશુદ્ધતા, શુદ્ધિ સાત પ્રકાર. ૨ કાર્તિક સુદિ પૂનમ દિને, દસ કેડી પરિવાર, દ્રાવિડ ને વારિખિલ્લજી, સિદ્ધ થયા નિરધાર. ૩ તિણે કારણે કાર્તિક દિને, સંઘ સકલ પરિવાર; આદિદેવ સમ્મુખ રહી, ખમાસમણ બહુ વાર. ૪ એકવીશ નામે વર્ણ, તિહાં પહેલું અભિધાન; શત્રુંજય શુકરાજથી, જનક વચન બહુમાન. ૫
સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૧] સમેસર્યા સિદ્ધાચળે, પુંડરીક ગણધાર; લાખ સવા મહાતમ કર્યું, સુરનર સભા મઝાર. ૬ ચિત્રી પૂનમને દિને, કરી અણસણ એક માસ; પાંચ કેડી મુનિ સાથશું, મુક્તિનિલયમાં વાસ., ૭
આળસ તજી ઉદ્યમ કરે, ચિત્તમાં કરી વિચાર; સુખ પામે જન સર્વદ, વળી સુધરે સંસાર.
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક..વસ્તુઓ
તિશે કારણ પુંડરીકગિરિ, નામ થયું વિખ્યાત મન વચન કાયે વંદીએ, ઊઠી નિત્ય પ્રભાત. ૮
સિદ્ધાચલ સમરું સદા. [૨] વીશ કેડીશું પાંડ, મોક્ષ ગયા ઈણે ઠામ, એમ અનંત મુક્ત ગયા, સિદ્ધક્ષેત્ર તિણે નામ. ૯
- સિદ્ધાચલ સમરું સદા. [3] અડસઠ તીરથ નાહતાં, અંગરંગ ઘડી એક તુંબી જળ સ્નાન કરી, જાગે ચિત્ત વિવેક. ૧૦ ચંદ્રશેખર રાંજા પ્રમુખ, કરમ કઠણ મલધામ; અચળપદે વિમળા થયા, તિણે વિમળાચળ નામ. ૧૧
સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૪] પર્વતમાં સુરગિરિ વડે, જિન અભિષેક કરાય; સિદ્ધ હુઆ સ્નાતક પદે, સુરગિરિ નામ ધરાય. ૧૨ અથવા ચોદે ક્ષેત્રમાં, એ સમ તીરથ ન એક તિણે સુરગિરિ નામે નમું, જ્યાં સુરવાસ અનેક.
સિદ્ધાચલ સમરું સદા. [૫] એશી જન પૃથુલ છે, ઊંચપણે છવ્વીસ મહિમાએ માટે ગિરિ, મહાગિરિ નામ નમીશ. ૧૪
- સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૬]
ન્યાય નિયમ સૌ ગરીબને, સમર્થને સૌ માફ,
વિષે પ્રલય કરે, એને શે ઈન્સાક ?
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૮૪
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
ગણધર ગુણવંતા મુનિ, વિશ્વમાંહી વંદનિક જે તેહ સંયમી, એ તીરથે પૂજનિક. ૧૫ વિપલેક વિષધર સમા, દુઃખિયા ભૂતલ માન . દ્રવ્યલિંગી કણક્ષેત્ર સમ, મુનિવર છીપ સમાન. ૧૬ શ્રાવક મેઘ સમા કહ્યા, કરતા પુણ્યનું કામ પુણ્ય રાશિ વધે ઘણી, તિણે પુણ્યરાશિ નામ. ૧૭
સિદ્ધાચળ સમરું સદા [૭] સંયમધર મુનિવર ઘણા, તપ તપતા એક ધ્યાન કર્મ વિયેગે પામિયા, કેવળ લક્ષમી નિધાન. ૧૮ લાખ એકાણું શિવ વર્યા, નારદ શું અણગાર; નામ નમે તિણે આઠમું, શ્રી પદગિરિ નિરધાર. ૧૯
- સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૮] શ્રી સીમંધરસ્વામીએ, એ ગિરિમહિમા વિલાસ ઇંદ્રની આગે વર્ણ, તિણે એ ઇદ્રપ્રકાશ. ૨૦
સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૯] દશ કેટી અણુવ્રતધરા, ભક્ત જમાડે સાર; જૈનતીર્થ યાત્રા કરે, લાભતણે નહિ પાર. ૨૧
વગર બુદ્ધિએ જોરથી, થતું હેત જે કાજ; વાઘ વરું ને વાંદરાં, કરત જગતમાં સજ.
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણ્યા લાયક...વસ્તુઓ
તેહ થકી સિદ્ધાચળે, એક મુનિને દાન; દેતાં લાભ ઘણે હુવે, મહાતીરથ અભિધાન. ૨૨
સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૧] પ્રાયે એ ગિરિ શાશ્વતે, રહેશે કાળ અનંત શત્રુંજય મહાતમ સુણી,નમ શાશ્વતગિરિ સંત.
સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૧૧] ગૌ નારી બાલક મુનિ, હત્યા ચાર કરનાર; જાત્રા કરતાં કાતિકી, ન રહે પાપ લગાર. ૨૪ જે પરદાર લંપટી, ચેરીના કરનાર; દેવદ્રવ્ય ગુરુદ્રવ્યના, જે વળી ચેરણહાર. ૨૫ ચિત્રી કાર્તિકી પૂનમે, કરે જાત્રા ઈ ઠામ; તપ તપતાં પાતિક ગળે, તિણે દઢશક્તિ નામ. ૨૬
સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૧૨] ભવભય પામી નીકળ્યા, થાવગ્યા સુત જેહ, સહસમુનિશું શિવ વર્યા, મુક્તિનિલયગિરિતેહ. ર૭
સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૧૩] ચંદા સૂરજ બેહ જણા, ઊભા ઈણે ગિરિશંગ; કરી વર્ણવને વધાવિયે, પુષ્પદંતગિરિ રંગ. ૨૮
સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૧૪] હાલ હુ હુ હુ
હા હુ વાહ હિકમત ધરે હજાર પણ ગજ પ્રમાણે થાય; નખ છેદાય નરેણિયે, કંઠ કદી ન પાય
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત-ગુણમાળા
કર્મ કઠણ ભવજળ તરી, ઈહાં પામ્યા શિવસ . પ્રાણી પદ્મ નિરંજની, વદ ગિરિ મહાપા. ૨૯
- સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૧૫] શિવ વિવાહ ઓચ્છવ, મંડપ રચિ સાર; . મુનિવર વર બેઠક ઘણી, પૃથ્વીપીઠ મહાર. ૩૦
સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૧૬] શ્રી સુભદ્રગિરિ નમે, ભદ્ર તે મંગલ રૂ૫; જલ તરુ રજ ગિરિવરતણી, શીશ ચઢાવે ભૂપ. ૩૧
સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૧૭] વિદ્યાધર સુર અપ્સરા, નદી શેત્રુંજી વિલાસ; કરતા હરતા પાપને, ભજીએ ભવિ કૈલાસ. ૩૨
સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૧૮] બીજા નિર્વાણી પ્રભુ, ગઈ વીશી મઝાર; તસ ગણધર મુનિમાં વડા, નામે કદંબ ગણધાર. ૩૩ પ્રભુ વચન અણુસણ કરી, મુક્તિપુરીમાં વાસ નામે કદંબગિરિ નમે, તે હોય લીલવિલાસ. ૩૪
સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૧૯] જાકારઃ
હજી ઘણા જણની મદદથી, જમ્બર શાત્ર જિતાય; રામે રાવણને હણ્યો, લઈ વાંદરાં સહાય.
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયકવસ્તુઓ
૫૮૭
પાતાળે જસ મૂળ છે, ઉજજવલગિરિનું સાર; ત્રિકરણ મેગે વંદતાં, અલ્પ હોય સંસાર. ૩૫
સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૨૦] તન મન ધન સુત વલ્લભા, સ્વર્ગાદિ સુખભેગ; જે વછે તે સંપજે, શિવરમણ સંજોગ. ૩૬ વિમળાચળ પરમેષ્ઠીનું, ધ્યાન ધરે ષટ્ર માસ તેજ અપૂર્વ વિસ્તરે, પૂરે સઘળી આશ. ૩૭ ત્રીજે ભવ સિદ્ધિ લહે, એ પણ પ્રાયિક વાચક ઉત્કૃષ્ટા પરિણામથી, અંતરમુહૂરત સાચ. ૩૮ સર્વ કામદાયક નમે, નામ કરી ઓળખાણ શ્રી શુભવીરવિજય પ્રભુ, નમતાં ક્રોડ કલ્યાણ.
સિદ્ધાચળ સમરું સદા. [૨૧] શ્રી નવકાર મંત્રને છંદ. [ દુહા ] વંછિત પૂરે વિવિધ પરે, શ્રી જિનશાસન સાર; નિશ્ચ શ્રી નવકાર નિત, જપતાં જયજયકાર. છે ૧ અડસઠ અક્ષર અધિક ફળ, નવ પદ નવે નિધાન, વીતરાગ સ્વયંમુખ વદે, પંચપરમેષ્ઠી પ્રધાન. મારા એક જ અક્ષર એકચિત્ત, સમર્યા સંપત્તિ થાય, સંચિત સાગર સાતના, પાતક દૂર પલાય.. ૩ સકળ મંત્ર શિર મુકુટ મણિસદગુરુ ભાષિત સાર, સે ભવિયાં મન શુદ્ધશું, નિત જપીએ નવકાર. છે ૪ કાલાવાલા કલાકાર
નબળાથી જ બની શકે, એવા ઍક ઉપાય ખગ શિર છેદાય પણ, કાંટે નહિ કઢાય
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળા
નવકારથકી શ્રીપાળ નરેસર પામે રાજ્ય પ્રસિદ્ધ, સ્મશાન વિષે શિવનામ કુમારને સેવનપુરિસ સિદ્ધ નવ લાખ જપતાં નરક નિવારે પામે ભવને પારસો ભવિયાં ભકતે ખે. ચિત્તે નિત જપીએ નવકાર છે ૧. બાંધી વડશાખા શિકે બેસી હેઠળ કુંડ હતાશ, તસ્કરને મંત્ર સમ શ્રાવકે, ઊડ્યો તે આકાશ; વિધિ રીતે જપતાં વિષધર વિષ ટાળે ઢાળે અમૃતધારા સેવ ! ૨ બીરાં કારણ રાયમહાબળ, વ્યંતર દુષ્ટ વિરોધ જેણે નવકારે હત્યા ટાળી પાપે જ પ્રતિબધ નવ લાખ જપંતા થાયે જિનવર ઈચ્છે છે અધિકાર. સેવ છે ૩ છે પલ્લીપતિ શીખે મુનિવર પાસ મહામંત્ર મનશુદ્ધ, પરભવ તે રાજસિંહ પૃથ્વીપતિ પામ્ય પરિગલ , એ મંત્રથકી અમરાપુર પહયે ચારુદત્ત સુવિચાર. સેવે છે ૪ સંન્યાસી કાશી તપ સાધંત પંચાગ્નિ પરજાળ, દીઠે શ્રીપાસકુમારે પન્નગ અધબળતે તે ટાળ; સંભળાવ્ય શ્રી નવકાર સ્વયંમુખ ઈંદ્રભુવન અવતાર. સેવે છે ૫ છે મનશુદ્ધ જપતાં મયણાસુંદરી પામી પ્રિયસંગ, ઈણ ધ્યાને કષ્ટ ટળ્યું ઉંબરનું રક્તપિત્તને રેગ; નિશે શું જપતાં નવનિધિ થાએ ધર્મ તણે આધાર સોય છે ૬ છે ઘટમાંહી કૃષ્ણ ભુજંગમ ઘાલ્યા ઘરણી કરવા ઘાત, પરમેષ્ઠી પ્રભાવે હાર ફૂલને વસુધામાંહિ ત્રણ કલાક સવળે દિન સવળું પડે, અવળે અવળું થાય; અણઇચ્છયું આવી મળે, ઇચ્છિત અળગું જાય,
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૫૮૯
* વિખ્યાત, કમળાવતીએ પિંગળ કીધે પાપત પરિહાર.
સો છે ૭ ગણગણુ જાતી રાખી ગ્રહને પાડી બાણપ્રહાર, પદ પંચ સુણતાં પાંપતિ ઘર તે થઈ કુંતાનાર; એ મંત્ર અમૂલ મહિમા મંદિર ભવદુઃખ ભંજણહાર. સ. ૮ કંબળ ને સંબળે કાદવ કાઢી શકટ પાંચશે માન, દીધે નવકારે ગયા દેવલેકે વિકસે અમર વિમાન; એ મંત્રથકી સંપત્તિ વસુધા તળે વિલસે જૈન વિહાર. સેવે છે ૯ છે આગે ચોવીશી હુઈ અનંતી. હોશે વાર અનંત, નવકારતણું કોઈ આદિ ન જાણે ઈમ ભાખે અરિહંત પૂરવદિશી ચારે આદિ પ્રપંચે સમર્યા સંપત્તિ સાર. સેટ | ૧૦ | પરમેષ્ઠી સુરપદને પણ પામે જે કૃતકર્મ કઠોર, પુંડરિકગિરિ ઉપર પરતક્ષ પગે મણિધર ને એક મેર સહગુરુને સનમુખ વિધિએ સમરતાં સફળ જનમ સંસાર સેવ છે ૧૧ છે શુળાકારે પણ તસ્કર કીધે લેહપૂરે પરિસિદ્ધ, તિહાં શેઠે નવકાર સુણ પામે અમરની અદ્ધ; શેઠને ઘેર આવી વિધ્ધ નિવાર્યા સુરે કરી મનોહાર સેટ | ૧૨ પંચપરમેષ્ઠી જ્ઞાન જ પંચાહ પંચ દાન ચારિત્ર, પંચ સક્ઝાય મહાવ્રત પંચ પંચ સમિતિ સમકિત; પંચ પ્રમાદહ વિષય તજે પંચહ પાળો પંચાચારસો. ૧૩ાા -
- -કીશ— નિત જપીએ નવકાર સાર સંપત્તિ સુખદાયક, શુદ્ધ' મંત્ર એ શાશ્વત ઈમ જપે શ્રી જગનાયક, શ્રી અરિહંત જિલ્લા
મોટી વેઠે આપદા, તેને જશ ગવાય; નળ પાંડવ ને રામની, વાત બહુ વંચાય.
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________
"
શ્રી જિનચન્દ્ર-કાન-ગુણમાળા
સુસિદ્ધ શુદ્ધ આચાર્ય ભણીને, શ્રી ઉવજઝાય સુસાધુ પંચપરમેષ્ઠી ઘુણીજે, નવકાર સાર સંસાર છે કુશળલાભ વાચક કહે, એકચિત્તે આરાધતાં વિવિધ અદ્ધિ વંછિત લહે. ૧૪
' જીવોના પ૬૩ પ્રકાર
એકેન્દ્રિય જી—સનું આદિ ધાતુઓ, માટી અને પથ્થરની અનેક જાતિઓ, સૂર, મીઠું વગેરેમાં પૃથ્વીના છે; આકાશમાંથી પડતા વરસાદ વગેરેમાં પાણીના છે; અંગારા વગેરેમાં અગ્નિના છે, વટળિયા વગેરેમાં વાયુના છે; કંદમૂળ વગેરેમાં વનસ્પતિના છ એ બધાને શરીર માત્ર હેવાથી એકેન્દ્રિયવાળા છે. "
બે ઈદ્રિય જી-શંખલા, કેનેડા, ગંડોળા, જળ, આર્યા (સમુદ્રમાં હાય), અળસિયાં, લાળિયા (ટલી પ્રમુખવાસી અન્નમાં થાય તે), લાકડાના કીડા, પેટના કરમિયા, પાણીના પિરા, તેમ અથાણું પ્રમુખના અને ચૂડેલ વગેરે. એ બધાને શરીર અને જીભ એમ બે ઇંદ્રિય હોય છે. | તેત્રિય જી--કાનખજુરા, માંકડ, જીઆ, કીડીઓ, ઉધઈ, મંકડા, ચેખા વગેરેમાં થતી ઈયળ, ઘીમાં થતી ઘીમેલે, આંખની પાંપણ તથા માથા સિવાય શરીરના વાળમાં થતા સવા, માથામાં તેમ લુગડામાં થતી જુઓ અને ગીગડા, . ગધેયા, વિષ્ટાના કીડા, છાણના કીડા, ધાન્યના ધનેરાં, ધાન્યની
ની કે અજ્ઞાની જન, સુખ દુઃખ રહિત ન કોઈ જ્ઞાની પૈર્યથી ભેગવે, મૂર્ખ લેગ રેઈ.
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
ઈયળ, કુંથુઆ, ઇંદ્રગેપ (મોચીડા) વગેરે. એને શરીર, જીભ અને નાક એમ ત્રણ ઇંદ્રિયે હોય છે. - ચઉરિદ્રિય જીવીંછી, બગાઈ, ભમરા, ભમરી, તીડ, માખી, ડાંસ, મચ્છર, કંસારી, કરોળિયા અને ખડમાંકડી વગેરે. એને શરીર, જીભ, નાક અને આંખ એમ ચાર ઇંદ્રિય હોય છે.
તિર્યંચ પચેંદ્રિયના બે ભેદ છે—એક ગર્ભજ અને બીજા સંમૂર્ણિમ. જે માતા પિતાના સંગથી ઉત્પન્ન થાય તે ગર્ભજ અને તેમનાં મળ-મૂત્રાદિક ચૌદ સ્થાનકમાં જે ઉપજે તે સંમૂર્ણિમ. ' જળચર પાડા જેવા મેટા મત્સ, માછલા, કાચબા, ઝુંડ ( આ જીવનું પાણીમાં હાથીને ખેંચી જાય એટલું બળ હોય છે) અને મગર વગેરે.
સ્થળચર–ચાર પગવાળા ચતુષ્પદ, પેટ વડે ચાલે તે ઉરપરિસર્પ,ભુજથી ચાલે તે ભુજપરિસર્પ એ સ્થળચર જાણવા. . ઉર પરિસર્પ–સર્પ, અજગર, ચીતળા, આંધળી ચાકરણ વગેરે. - ભુજપરિસર્પ–ળિયા, ઉંદર, ખિસકેલી, છે વગેરે. - બેચર--જે આકાશમાં ઊડે તે (તેના ચાર ભેદ છે.)
દુઃખમાં દુઃખ તે દેહ દુઃખ, બીજું કરજનું જાણુ અલ્પ બધા દુઃખ એ વિના, ઉર સંશય નહિ આણ
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૯૨
શ્રી જિનચન્દ્રકાન્ત-ગુણમાળt
૧. પિપટ, પારેવાં, ચકલાં, કુકડા, મોર વગેરે. તે રૂંવાટાની પાંખવાળાં છે.
૨.વડવાગોળ, ચામચીડિયાં વગેરે ચામડાની પાંખવાળાં છે.
૩. સમુચ્ચ પક્ષી–જેની પાંખો બેસતાં સૂતાં સંકોચાયેલી રહે છે.
૪. વિતતપક્ષી-જેની પાંખો હંમેશા વિસ્તારેલી રહે છે. આ બે જાતિનાં સમુચ્ચ પક્ષીઓ અને વિતત પક્ષીઓ અઢીદ્વીપની બહાર હોવાથી તે લેકમાં પ્રસિદ્ધ છે.
ઉપર પ્રમાણે—પાંચ સૂક્ષ્મ સ્થાવર, પાંચ બાદર સ્થાવરક એક પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય તે અગિયાર પર્યાપ્તા અને અગિયાર અપર્યાપ્તા મળી બાવીશ થયા, ત્રણ વિકસેંદ્રિયના પર્યાપ્તા ને અપર્યાપ્તા મળી અઠાવીશ ભેદ થયા. જળચર, સ્થળચર, ખેચર, ઉરપરિસર્પ, ભુજપરિસર્પ, એ પાંચના ગર્ભજ અને સંમૂઈિમ મળી દશ અને તેને પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્ત મળી વીશ ભેદ થયા, તે ઉપરના અઠાવીશ સાથે મેળવતાં તિર્યંચ પચંદ્રિયના ૪૮ ભેદ જાણવા.
મનુષ્યના જી–૧૫ કર્મભૂમિના, ૩૦ અકર્મ ભૂમિના અને ૫૬ અંતદ્વીપના મળીને કુલ ૧૦૧, તે ગર્ભજ પર્યાપ્તા અને ગર્ભજ અપર્યાપ્તા મળીને ૨૦૨ થયા અને સંમૂઈિમ અપર્યાપ્તાના ૧૦૧ ગણતાં ૩૦૩ ભેદ થાય છે.
પ્રીતિ ઊંડે કૂપ ચતુર હોય તો
છે, જેમાં પડવું ચેતજે, નીકળવું
સહેલ; મુશ્કેલ
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
નારકીના છ-સાત નારકીના ૭ પર્યાપ્તા અને ૭ અપર્યાપ્તા મળીને કુલ ૧૪ ભેદ થાય છે.
દેવતાના જી–ભવનપતિના ૧૦, પરમાધામીના ૧૫, વ્યંતરના ૮, વાણવ્યંતરના ૮, તિર્યકજભકના ૧૦,
તિષ્કના ૧૦, લેકાંતિકના ૯, કિબીષિયાના ૩, દેવલેકના ૧૨, રૈવેયકના ૯ અને અનુત્તરના ૫ મળીને કુલ ભેદે થાય છે. તે પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા ભેદે કુલ મળીને ૧૯૮ ભેદ થાય છે.
અંતિમ આરાધના સવારમાં ઊઠીને અરિહંત, સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુ એ પંચ પરમેષ્ઠી તથા સ્વર્ગ, મૃત્યુ અને પાતાળમાં રહેલી શાશ્વતી અને અશાશ્વતી પ્રતિમાને નમસ્કાર કરીને એમ વિચારવું જોઈએ કે, હું કેણ? ક્યાંથી આવ્યો?
ક્યાં જવાને છું? ને મારું ખરું સ્વરૂપ શું છે? એ સમજીને કર્મથી થયેલ આત્મસ્વરૂપના વિકારને દૂર કરવા માટે અહીં મળેલી ધાર્મિક સામગ્રીઓને જેટલું બને તેટલે સદુપયોગ કરવે જોઈએ. કારણ કે, ચિંતામણિરત્ન સમાન મનુષ્ય ભવ, ધર્મશ્રવણ, શ્રદ્ધા, તદનુસાર વર્તન, ગુરુગમ વગેરે ઉત્તમ સામગ્રી ફરી ફરી પામવી મહાદુર્લભ છે. તેથી શક્તિ પ્રમાણે વ્રત-પચ્ચખાણાદિ નિયમે ગ્રહણ કરીને
વચન વિવેક વિચારીને, ઊચરે જે મુખ આમ; દુનિયામાં દલપત કહે, કદી ન બગડે કામ. ૩૮
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૪
શ્રી જિન-ચન્દ્રકાન્ત-ગુણમા
પાળવાં જોઈએ અને જેઓ પાળતા હોય તેમની અનુમદના કરવી જોઈએ. કારણ કે કરવું, કરાવવું અને અનુમેદવું એ ત્રણેમાં સરખું ફળ કહ્યું છે. - આ ભવ અને પૂર્વના ભમાં ઇદ્રિય, કષાય, અવ્રત,
અને ગરૂપી આશ્ર તથા પ્રાણાતિપાતાદિક અઢારે પાપસ્થાનકે સેવ્યાં, સેવરાવ્યાં કે અનુ મેદ્યાં હોય તેને આત્મસાખે મન, વચન અને કાયાએ કરી સિરાવવું જોઈએ અને હવેથી તેવા આશ્રવ બંધ કરવાને યથાશક્તિ પ્રયત્ન કરે જોઈએ. એ માટે સમિતિ, ગુપ્તિ, પરિષહ, યતિધર્મ, ભાવના, ચારિત્ર અને બાર પ્રકારના તપ વડે તેવા આશ્ર શેકવા અને રોકનારની અનુમોદના કરવી જોઈએ.
જેઓ ત્રિકાળ દેવદર્શન, દેવપૂજા, ગુરુવંદન, ધર્મશ્રવણ, સાધર્મિક વાત્સલ્ય અને પ્રતિક્રમણ કરતા હોય, નવકારવાળી ગણતા હોય, સમતિ મૂળ શ્રાવકનાં બાર વ્રત તથા સાધુનાં પાંચ મહાવ્રત અને રાત્રિભેજનવિમરણ વ્રત લઈને પાળતા હિય, જ્ઞાનભંડાર કરાવતા હેય, નિસ્વાર્થ બુદ્ધિએ પુસ્તકે, પ્રતે શુદ્ધ છપાવી પ્રચાર કરતા, કરાવતા હેય; અભયદાન અને સુપાત્ર દાન દેતા હોય, નિર્મળ બ્રહ્મચર્ય પાળતા હોય; રસનેંદ્રિય ઉપર કાબૂ મેળવીને જેઓ વ્રત પચ્ચખાણાદિ તપશ્ચર્યા કરતા હોય તેમને ભાવથી નમસ્કાર કરવું જોઈએ.
જેણે શુભકારજ કર્યા, લઈને લક્ષ્મી લાવ; . જરૂર તે જીતી ગયા, દુનિયા મળે દવ.
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક.વસ્તુઓ
સર્વજીની સાથે મિત્રતા રાખવી અને ચોરાશી લાખ જીવચિનિ પ્રત્યે કરેલા અપરાધને મન, વચન અને કાયાએ ખમાવીને તે સર્વે છે પણ પિતાના અપરાધની ક્ષમા કરે એવી ભાવનાપૂર્વક, કરેલાં દુષ્કૃત્યેની નિંદા કરવી જોઈએ.
જેઓ સંયમ અને તીર્થરૂપી યાત્રા કરી પિતાના આત્માને નિર્મળ કરતા હય, ઉપસર્ગ પરીષહ સમભાવે સહન કરતા હોય, તે મુનીશ્વરેને ભાવથી નમસ્કાર કરીને તેમની માફક ધર્મમાં પોતાનું વીર્ય ફેરવવા પ્રયત્નશીલ થવું જોઈએ. કેમકે ધર્મ વિના જગતભરમાં કઈ સાચું શરણ આપનાર નથી. ધર્મ વિના પ્રાણીઓ દુર્ગતિમાં પડીને કંપારી છૂટે તેવાં દુખેની ભયંકર વેદનાએ ભગવે છે એમ સમજીને પણ ધર્મની આરાધના કરવી જોઈએ. જે મન, વચન અને કાયાને અશુભ માર્ગમાંથી રેકી શુભ માર્ગમાં જેડતા હેય રાગ, દ્વેષ અને કષાયથી નિવૃત્ત થયા હોય, પિતાનું વીર્ય ધર્મધ્યાન અને શુકલધ્યાનમાં ફેરવતા હેય
અને એક સમય પણ પ્રમાદ ન કરતા હોય, તેઓની ભાવથી . અનુ મેદના કરવી જોઈએ.
સંસારના સુખે ઝાંઝવાનાં નીર સરખાં છે. ચાર દિવસનાં ચટકાં છે. અને એનાં ફળ કડવાં જ છે. વળી મેહની સ્થિતિ બહુ મોટી છે. જગત આખુંય એમાં જ મૂંઝાય જાહેરાત ઝાલાસાકાર મદથી મનુષ્યપણું મટે, હેય બુદ્ધિની હાણ; જે આઠે મદ ઝરે, તે વિરલા જન જાણુ.
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિન-ચન્દ્ર-કાન્ત–ગુણમાળા
છે. કોઈ વિરલા પુરુષો જ એ મે!હુ માયામાંથી પર બનીને સાચું સુખ અનુભવે છે, એમ સમજીને પોતે તેમાં નહિ મૂંઝાતાં ખરા સુખને અનુભવ લેતાં શીખવુ. જોઈ એ.
૫૬
આત્માની શક્તિ અનંત છે. પરંતુ જડ એવા કર્માણુઓએ તેની બધી જ શક્તિને આવરી લીધી છે. ને તે જ કમ આ સંસારમાં આત્માને ઝુલાવે છે, ભુલાવે છે, ને રખડાવે છે. આત્મા જો ધારે-સમજે ને પોતાના વીોલ્લાસ પ્રગટાવે તે તરતજ કર્મોના ભુક્કા થાય ને આત્મા નિમળ અને અને સાચા સુખના ભાક્તા થાય. માટે દુષ્ટ કર્મને ખંખેરી નાખવા શીઘ્ર સજ્જ થવુ' જોઈએ.
વહાલી લાગતી વસ્તુઓ અનિચ્છાએ પણ એક વાર સદાને માટે મૂકીને ચાલ્યા જવુ’ પડશેને ત્યારે મન માંકડું કૂદાકૂદ કરી મૂકશે. માટે અત્યારથી જ મનનુ નિયંત્રણ કરવું.
“ જેવું છેવટ સારું એનું સઘળુ' સારુ' ” એમ કહેવાય છે. જે પેાતાનું મરણ સુધારી શકે છે તે જીવનને સાર પામી જાય છે. મરણ સુધર્યુ ત્યારે જ કહેવાય કે સમાધિપૂર્ણાંક મરી શકાય. મૃત્યુ સંસારમાં અનેિવાય હોવાથી કોઈ પણ વિચારક પ્રાણી મૃત્યુને ટાળવાના પ્રયત્ન કરતા નથી. ફક્ત એ સુધરી જાય તે ભવાંતર સુધરી જાય, જેથી આ જીવન જીવ્યાનું સાચું ફળ પામી જવાય એવી માન્યતા
*** **********
દિન પલટે જે પુરુષને, રક્ષા કાણ કરે જહાં,
વહાલાં વેરી થાય; વાહ વેલાન
ખાય.
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસ્તુઓ
૫૯૭
તત્ત્વોની હોય છે. મૃત્યુ માટે હમેશાં તૈયાર રહેવું એ જ સમજુનું કર્તવ્ય છે. જ્યારે જ્યારે એકાંત મળે ત્યારે પિતે અંદરથી એક જ પ્રશ્ન પૂછે કે, અત્યારે માત આવે તે તૈયાર છું કે નહિ? જે સાચી તૈયારી હોય તે ગભરામણ શાની? જૂનાં કપડાં કાઢીને નવાં પહેરવાં એમાં મૂંઝવણને બદલે આનંદ હવે જોઈએ. પરલેકની ચિંતામાં જીવન પસાર કરનારને મરણકાળ ગભરાવતું નથી. પરમતારક શ્રીવીતરાગ દેવના શાસનને અંતરદષ્ટિએ પ્રાપ્ત કરનાર આત્માથી જીવના અંતરમાં મરણને ભય હોતું નથી. જગતમાં સહુ આવે છે ને જાય છે. એક દિવસ મારે પણ જવાનું છે એમ સમજી આત્મકલ્યાણ માટે સદા ધર્મકાર્યમાં રક્ત રહેવું જોઈએ.
ધર્મ માટે કરેલા ઉદ્યમનું ફળ વર્તમાનમાં શાંતિ અને ભવિષ્યની સુધારણા, હોવાથી ત્યાં જ વિશેષ પ્રયત્ન કરવા લાયક છે. •
માંદા માણેસને પણ વહેમ લાવી ધર્મની કે આરાધનાની વાતોથી દૂર રાખવા એ હિતને માર્ગ નથી. માંદાના સાચા , હિતકારી તે જ કે એને તત્ત્વજ્ઞાનની, ધર્મની,આરાધનાની વાતે ' કરી મરણને ભય તેના મનમાંથી કઢાવી નાખે. * મહાસતી મદનરેખાની વાત વિચારનાર દરેક નેહીઓ
ધર્મધ્યાન કરી પિતાનું અને પિતાના સ્નેહીનું મૃત્યુ સુધારવા • ખૂબ પ્રયત્ન કરતા રહે એવી શુભેચ્છા
સતિષથી જીવન ગુજારે, એટલું પ્રભુ આપજે; - ઘર ઘર ગરીબી છે છતાં પણ દિલ અમીરી રાખજે.
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩-૦૦
.
૨–૫૦.
શ્રી જીવન -મણિ સદ્વાચનમાળા ટ્રસ્ટનાં.
ત્રણ વર્ષનાં પુસ્તક
–(૦)
૧લું વર્ષ : વિ. સં. ૨૦૧૩ નંબર પુસ્તકનું નામ લેખકનું નામ કિંમત : *૧ ભગવાન મહાવીર શ્રી જ્યભિખ્ખું ર સવાચનમાળા શ્રેણી ૧લી ,
સુવર્ણ કંકણ શ્રી રતિલાલ દેસાઈ ૧-૦૦ ૪૪ સૌરભ
મુનિ શ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરેજી ૨-૦૦ ૫ સતની બાંધી પૃથવી શ્રી. જયભિખ્ખ ૨-૦૦ ૬ સદુવાચનમાળા શ્રેણી ૨ જી , ૨-૫૦ ૭ અક્ષય તૃતીયા
૦-૪૫
૧૩-૪પ રજું વર્ષ ૨૦૧૪ ૮ ભગવાન ઋષભદેવ શ્રી. જયભિખ્ખું ૩-૫૯ વીરડાનાં પાણી શ્રી. ઉષા જોષી ૨-૦૦ ૧૦ ભવનું ભાતું | મુનિ શ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી ૧-૨૫ ૧૧ સવાચનમાળા શ્રેણી ૩જી શ્રી જયભિખ્ખ ૨-૫૦૦ ૧૨ પાપ અને પુણ્ય શ્રી.જયભિખુ અને સત્યમ૨-૦૦ ૧૩ પ્રેમપંથ પાવકની વાળા શ્રી. જયભિખ્ખું ૧૪ દહીંની વાટકી શ્રી. જયભિખ્ખું
૧-૫૦.
૦-૪૫
૧૩-૨
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩જું વર્ષ : ૨૦૧૫ નંબર પુસ્તકનું નામ લેખકનું નામ કિંમત ૧૫ પ્રેમનું મંદિર શ્રી. જ્યભિખુ ૩-૫૦ ૧૬ જગતશાહ
શ્રી. ગુણવંતરાય આચાર્ય ૩-૦૦ ૧૭ હવે તે જાગે મુનિ શ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી ૨-૦૦ ૧૮ શ્રી નેમ-રાજુલ શ્રી. જયાબહેન ઠાકર ૨-૫૦ ૧૯ આંબે આ માર શ્રી. જયભિખુ ૧-૫૦ ૨૦ રાગ અને વિરાગ શ્રી. રતિલાલ દેસાઈ ૧-૨૫ ૨ બિન્દુમાં સિધુ : મુનિ શ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી ૦-૬૫
-
૧૪-૪૦
પ્રકીર્ણ
૦-૭૫
૨૨ ઉગમતે પ્રભાત શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર અર૩ રાજા શ્રીપાળ શ્રી જયભિખ્ખું ૨૪ જીવનમાં ધર્મ મુનિ શ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી ૦-૨૫ ૨૫ શ્રી સ્નાત્ર પૂજા. પં. વીરવિજયજીકૃત ૦-૫૦
* આ પુસ્તકોની બીજી આવૃત્તિ છપાઈ ગઈ છે. વાજપ્રમ (શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર છપાય) છે.
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________
જૈન સાહિત્યમાં આજ સુધીમાં અજોડ પ્રકાશન અપૂર્વ ત્રિરંગી, દ્વિરગી ચિત્રા સાથે પડિત શ્રી વીરવિજયજી કૃત શ્નો સ્નાત્રપૂજા
'આખી પુસ્તિકા ક્રાઉન ૩૨ પેજી ૮૦ પાનામાં છે, પાંચ ભગવાનનાં, તથા સિદ્ધચક્રજીનાં ત્રિર`ગી ચિત્રો, જન્માભિષેકનાં તે સ્વપ્નાનાં દ્વિરંગી . ચિત્રો ઉપરાંત શ્રી સ્થાપનાજી તથા પચ્ચખ્ખાણા તથા પચ્ચખાણુના સમયના કાઢી આપવામાં આવ્યા છે.
છતાં કિંમત : ૫૦ ન. પૈ.
જોતાં જ મન માહી જાય છે. લહાણી–પ્રભાવના માટે અત્યુત્તમ છે.
શ્રી જીવન–મણિ સાચનમાળા ટ્રસ્ટનાં પુસ્તકા મળવાનાં ઠેકાણાં
૧. ટ્રસ્ટની એક્સિડીભાઈની વાડી સામે, અમદાવાદ. ૨. ગુર્જર ગ્રંથરત્ન કાર્યાલય, ગાંધી રસ્તા, અમદાવાદ. ૩. બ્રુકસેલર જશવ'તલાલ ગીરધરલાલ,શીવાડાનીપાળ, અમદાવાદ૪. શ્રી. સેમચંદ ડી. શાહ, જૈન પુસ્તક ભંડાર, ‘ કલ્યાણુ ’ સિ, પાલીતાણા. ૫. ગાંધી વાડીલાલ મંગળદાસ, બડિયાળી પોળ, ધર્મશાળા સામે, વડાદરા. ૬. સેંથરાજ જૈન પુસ્તક ભંડાર, પાયની, ગાડીજીની ચાલ, મુંબઈ, ૭. શ્રી ચંદુલાલ ભીખાભાઈ, પ્રિન્સેસ સ્ટ્રીટ, આનંદ ભુવન, પહેલે
માળે, મુંબઈ.
૮. શ્રી દેસાઈની પાળ જૈન પેઢી, ગેાપીપુરા, સુરત.
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
_