________________
ખાસ જાણવા લાયક...વસતુઓ
(૧) નૈગમ, (૨) સંગ્રહ, (૩) વ્યવહાર, (૪) જુસૂત્ર, (૫) શબ્દ, (૬) સમભિરૂઢ અને (૭) એવભૂત.
(૧) નગમ નય-લૌકિક રૂઢિ કે સંસ્કારના અનુસરણ માંથી જે વિચાર જન્મે તેને “નિગમ નય' કહે છે. દા. ત.કઈ પુરુષ ડગલે શીવડાવવા માટે દરજીને ત્યાં જતો હોય, તે પહેલાં કાપડિયાની દુકાને જતાં માર્ગમાં મળેલા મિત્રને કહે કે હું ડગલે શીવડાવવા જાઉં છું, તે તે કહેલું નગમ નયના આધારે ખરું છે. કારણ કે, કાપડિયાની દુકાનેથી કપડું ખરીદ કરીને પછી તેને ડગલે શીવડાવવાને ઈરાદો છે. - (૨) સંગ્રહ નય-સામાન્ય પ્રકારે વસ્તુઓને સમુચ્ચય કરી કથન કરવું એ “સંગ્રહ નય ” છે. દા. ત.-એક પુરુષ બીજાને કહે કે-હું તને લાડુ જમાડીશ (તે લાડુની સાથે દાળ, ભાત, શાક વગેરે સમાઈ જાય છે, માટે તે કહેલું સંગ્રહ નયને આધારે ખરું છે.
(૩) વ્યવહારનયતથા નિશ્ચય નય-આચાર અથવા વ્યવહારને આધાર લઈ કેઈને કાંઈ પણ કહેવું અર્થાત પૃથક્કરણરૂપ બુદ્ધિ વ્યાપાર તે “વ્યવહાર નય.” નિશ્ચય નયના આધારે તે જીવ મરતું જ નથી; કારણ કે જીવ અમર છે. . (૪) શબ્દ નય–તેના ચાર ભેદ છે—નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય, ભાવ; એ ચારેના આધારે જે બોલવું તે “શબ્દ નય.”
ગાધન ગજધન બાજધન, એર રત્નધન ખાન; જબ આ સંતેષધન, સબ ધન ધૂળ અસમાને
