________________
(૧૭) આચાર્યને ઉત્તર—તમારૂ વચન ગુરૂની સેવા કયો વિનાનું છે, કારણ કે જે ને પિતાનામાં શકિત નથી તે ને બીજાની કરેલી કેવી રીતે થાય? દાખલા તરીકે સેંકડે દીવાને સંબંધ થાય તે પણ આંધળે રૂપ જેવાને શકિતવાન ન થાય. એ જ પ્રમાણે મિશ્ર દ્રવ્યમાં પણ ગુણ સાથે એકપણાની જના પિતાની બુદ્ધિએ કરી લેવી.
આ પ્રમાણે દ્રવ્ય અને ગુણ તેને એકાન્તથી એક પણે સ્વીકારે છતે શિષ્ય કહે છે. શું બનેને બીલકુલ ભેદ નથી?
ઉત્તર–તે એકાત અભેદ નથી, કારણ કે જે સર્વથા અભેદ માનીએ તે એકજ ઇદ્રિય વડે બીજા ગુણેનું પણ ઉપલબ્ધિ (પ્રાપ્તિ) થઈ જાય અને બીજી ઇદ્રિયે નકામી થાય. જેમકે કેરીનું રૂપ જોવામાં ચક્ષુ કામ લાગે અને તેના સાથે એકપણું માનીએ તો ગુણવાળું દ્રવ્ય એક પણે હેવાથી આંખથી જ રસ પણ ખાટા-મીઠે પરખા જોઈએ, કારણ કે રૂપ દેખાય તેમ રસ પણ જણાવે જોઈએ, એટલે રૂ૫ અને રસ સાથે દેખાય. તે સર્વથા અભેદપણું છે, પણ તેમ નથી. રસ પારખવામાં જીભનું જ કામ છે માટે કંઈ અંશે ઘટ અને વસ્ત્ર જેમ જુદા છે તેમ કંઈ અંશે ગુણ આત્માથી જુદા છે. આ પ્રમાણે ભેદ અને અભેદ એમ બે બતાવવાથી શિષ્ય ગભરાઈને આચાર્યને પૂછે છે કે બંને રીતે માનવામાં દેષ આવે છે. તે કેમ માનીએ? આચાર્ય કહે છે–એટલા માટેજ દરેકમાં કંઈ અંશે ભેદ અને કંઈ અશે અભેદ માનવું
