________________
યોગલક્ષણદ્વાત્રિશિકા/શ્લોક-૧૧-૧૨
૩૧ રુચિ થતી હોય તો તે અંશથી જીવમાં યોગ્યતા છે, અને જે જીવોએ આ બે પ્રકારના ચિત્તના ભાવો પ્રકૃતિરૂપે કર્યા છે, તેઓ પ્રણિધાનઆશય કરવા માટે વિશેષ રીતે યોગ્ય છે. તેથી આ બે પ્રકારના ચિત્તના ભાવો સાક્ષાત્ પ્રણિધાનની ક્રિયામાં જોડાયેલા નથી, પરંતુ પ્રણિધાનની ક્રિયા લક્ષ્યને અનુરૂપ બને તેને અનુકૂળ એવા ચિત્તરૂપ આ બે ભાવો છે. ||૧૧| અવતરણિકા :
પ્રણિધાનઆશય પછી ક્રમ પ્રાપ્ત પ્રવૃત્તિઆશયને બતાવે છે – શ્લોક :
प्रवृत्तिः प्रकृतस्थाने यत्नातिशयसम्भवा ।
अन्याभिलाषरहिता चेतःपरिणतिः स्थिरा ।।१२।। અન્વયાર્થ:
પ્રવૃતિસ્થાને-પ્રકૃતિ સ્થાનમાં અધિકૃત ધર્મના વિષયમાં રત્નતિશયસમવા= યત્રાતિશયથી થનારી ગમતાષરહિત અન્ય અભિલાષથી રહિત સ્થિર વેત પરિતિઃ=ચિત્તની સ્થિર પરિણતિ પ્રવૃત્તિ =પ્રવૃત્તિ છે=પ્રવૃત્તિઆશય છે. I૧૨ શ્લોકાર્ય :
અધિકૃત ધર્મસ્થાનમાં યત્નાતિશયથી થનારી, અન્ય અભિલાષાથી રહિત, ચિતની સ્થિર પરિણતિ પ્રવૃતિ છે અર્થાત્ પ્રવૃત્તિઆશય છે. ll૧રા ટીકા :
प्रवृत्तिरिति-प्रवृत्तिः प्रकृतस्थाने अधिकृतधर्मविषये, यत्नातिशयसम्भवा= पूर्वप्रयत्नाधिकोत्तरप्रयत्नजनिता, अन्याभिलाषेण अधिकृतेतरकार्याभिलाषेण रहिता, चेतसा अन्तरात्मनः परिणतिः, स्थिरा-एकाग्रा, स्वविषय एव यत्नातिशयाज्जाता तत्रैव च तज्जननीत्यर्थः ।।१२।। ટીકાર્ય :
પ્રવૃત્તિ: ..... તન્નાનાર્થઃ |
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
